Vlafo a na ko tuùn ɖɔ nǔɖuɖu e ma nyí hunsin ɖagbe tɔn ǎ lɛ é sixu d’azɔn emi. Hwɛhwɛ ɔ, mɛ winnyawinnya ɖěɖee ma nɔ ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ǎ lɛ é sixu wá huzu mɛxo ɖěɖee ma nɔ ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ǎ lɛ é, enɛ wu ɔ, é na nyɔ́ ɖɔ a ni sɔnǔ nú aca nǔɖuɖu hunsin ɖagbe ɖuɖu tɔn dó mɛhwenu.

•  Etɛ ka nyí nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖé?

•  Nɛ̌ un ka sixu ɖó aca nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖuɖu tɔn gbɔn?

•  Nǔ e gbɛ̌ towe lɛ nɔ ɖɔ é

 Biblu ɖɔ ɖɔ mǐ ni “nɔ wà nǔ bǐ dó jlɛ̌ jí,” xó enɛ ka kúnkplá aca nǔɖuɖu tɔn mǐtɔn. (1 Timɔtée 3:11) Kpo nǔgbododó enɛ kpo ɖò ayi mɛ ɔ, é nyɔ́ ɖɔ è ni tuùn ɖɔ . . .

•   Nǔɖuɖu gbɛ̌nu lɛ bǐ wɛ ɖò nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖé mɛ. Nǔɖuɖu gbɛ̌nu atɔ́ɔ́n lɛ ɔ, nǔ elɔ lɛ ɖ’emɛ: nǔ e mɛ lɛ̌ɛ ɖè lɛ é, protéine lɛ, atín sínsɛ́n lɛ, mǎ lɛ, kpo nǔkún lɛ kpo. Mɛɖé lɛ nɔ ɖè nǔɖuɖu gbɛ̌nu ɖé lɛ sín nǔ e ye nɔ ɖu lɛ é mɛ, ɖó ye nɔ lin ɖɔ mɔ̌ wiwa wɛ na zɔ́n bɔ emi na ɖekpo. Amɔ̌, nǔ wà gbɔn mɔ̌ sixu zɔ́n bɔ agbaza towe na ba nǔ e sín hudo é ɖó bá nɔ ganji lɛ é kpò.

   Tɛ́n nǔ elɔ kpɔ́n: Ba dò nú nǔ, alǒ kan nǔ byɔ dotóo towe, bá dó tuùn nǔ e wu é ɖò taji ɖɔ è ni ɖu nǔɖuɖu gbɛ̌nu ɖé lɛ é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ:

   Nǔ ɖěɖee mɛ súkle (hydrates de carbone alǒ glucides) ɖè lɛ é sixu na we hlɔnhlɔn. Protéine lɛ sixu d’alɔ agbaza towe bɔ é na xò hun xá azɔnkwín lɛ bo lɛ́ vɔ́ nǔ lɛ blóɖó ɖò lan towe mɛ. Nǔ e ɖó jǒ é ɖé lɛ ɖuɖu ɖó jlɛ̌ jí sixu túntún da kpò nú nǔ e na zɔ́n bɔ a na bɛ́ hǔnzɔn é, bo na lɛ́ zɔ́n bɔ a na kpó ɖò jógúnjógún.

   “Un dó gǎn bo nɔ ɖu nǔɖuɖu gbɛ̌nu vovo lɛ bǐ ɖó jlɛ̌ jí. Gɔ́ na ɔ, un lin ɖɔ é kún nyla ɖɔ è ni ba bɔnwunbɔnwun alǒ agluzalan ɖé xɔ ɖu ɖò alitó hweɖelɛnu ó. Amɔ̌, gbɛtɔ́ ɖó na ɖó gbɛ̀ nú nǔ enɛ lɛ kɛɖɛ ǎ. É na nyɔ́ ɖɔ è ni nɔ jlɛ̌ jí hwebǐnu.”—Brenda.

•   Nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖuɖu ɖó na nɔ bǎ mɛ. Enɛ byɔ ɖɔ è ni wà nǔ elɔ lɛ ǎ: è ni ɖu nǔ cíwúncíwún ɖé, è ni ɖó mɛɖée xovɛ́ bɔ hwenu e è wá mɔ nǔɖuɖu ɔ é ɔ, è bɛ́ zín hǔn, alǒ è gbɛ́ ɖɔ è kún na ɖu nǔ e è yí wǎn na tawun é ɖé gbeɖé ó.

   Tɛ́n nǔ elɔ kpɔ́n: Ðǒ ayi nǔ e a nɔ ɖu lɛ é wu nú sun ɖokpo mɔ̌. A ka nɔ yawǔ jɛ nǔ e xó è ɖɔ ɖò aga lɛ é mɛ wɛ à? Huzuhuzu tɛ lɛ a ka sixu bló bo na nɔ ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn?

   “Hweɖelɛnu nɔ tíìn bɔ un nɔ ɖu nǔ titewungbe tɔn, é ka nɔ nyí mɔ̌ nú mì ɖò azǎn ɖé lɛ jí ǎ. Un wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ un kún sɔ́ na nɔ da nǔɖuɖu e un nɔ ɖu lɛ é kpɔ́n ó, bo na cɔ́ nyiɖée dó nǔ ɖuɖu zɛ xwé wu wu. É nɔ byɔ hwenu ɖɔ è ni kplɔ́n bo nɔ ɖu nǔ ɖó bǎ mɛ, amɔ̌ dìn ɔ, nǔɖuɖu ce lɛ nɔ nyí hunsin ɖagbe tɔn.”—Hailey.

•   Wǎ gbeta nǔ e a na nɔ ɖu é tɔn kɔn. Biblu ɖɔ: “Mɛ e nɔ kú hǔn bo nɔ tò nǔ e wà gbé é ja ɔ, nɔ mɔ nǔ gegě ɖ’emɛ.” (Nǔnywɛxó 21:5) Enyi a jló na sɔnǔ nú aca nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖuɖu tɔn ɔ, a ɖó na bló tito bo na nɔ ɖu nǔ e na wà ɖagbe nú we lɛ é.

   “Nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖuɖu nɔ byɔ tito, bɔ hwɛhwɛ ɔ, xwégbe wɛ è ka ɖó na ɖa ɖè. É vɛwǔ có, nú è ka wà mɔ̌ ɔ, é nɔ kplá mɛ tɔ́n bɔ akwɛ nɔ lɛ́ nɔ gǒmɛ nú mɛ.”—Thomas.

•   Nɔ ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn lɛ dó ee ma nyí mɔ̌ ǎ lɛ é tɛnmɛ. Biblu ɖɔ: “Ma nú ayiɖote kpo tamɛ lin cobo wà nǔ kpo nɔ zɔ nú we ó; hɛn ye.” (Nǔnywɛxó 3:21) Nǔnywɛ e nyɔ́ zán é na d’alɔ we bɔ a na lin tamɛ dó ali ɖěɖee nu a na ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖè lɛ é jí, bo sɔnǔ nú aca enɛ e na wà ɖagbe nú we hugǎn é.

   “Azǎn ɖokpo ɖokpo jí ɔ, un nɔ ɖu nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖé dó ee ma nyí mɔ̌ ǎ é tɛnmɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, un nɔ ɖu pɔ́mu ɖó bɔnwunbɔnwun tɛnmɛ. Táan kpɛɖé vlamɛ ɔ, un jɛ nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn gegě ɖu jí ayihɔngbe ayihɔngbe!”—Kia.

•   Ðǒ linlin e ɖò jlɛ̌ jí é dó hwiɖée wu. Biblu ɖɔ: “Ðu nǔ kpo awǎjijɛ kpo.” (Nǔnywɛtɔ́xó 9:7) È ni ɖu nǔ ɖó jlɛ̌ jí wɛ nyí ɖɔ è ni ma ɖu nǔɖuɖu mɛtɔn sín vivǐ ó ǎ, mɔ̌ jɛn é ma ka lɛ́ nyí ɖɔ è ni ɖò nǔxokpɔ́n wɛ dó nǔ e ɖu wɛ è ɖè lɛ é bǐ wu ǎ é nɛ. Nú a na bo tlɛ ba na ɖekpo ɔ, nɔ flín ɖɔ nǔ e gbé nya wɛ a ɖè é wɛ nyí ɖɔ a ni ɖò ganji ɖò lanmɛ. Ma ɖó nukún nǔ gboo ɖò hwiɖée sí ó.

   “Agaɖanu dìn ɔ, un ɖekpo kilóo 30, bɔ ɖò avla enɛ mɛ ɔ, un ɖó nyiɖée xovɛ́, gɔn nǔ gbɛ̌nu ɖé lɛ ɖu, alǒ dóhwɛ nyiɖée ɖó un ɖu atín sínsɛ́n gbeɖé ǎ wutu. Un hɛn d’ayi mɛ ɖɔ é kún nyí hawun wɛ è nɔ ɖekpo ó, bɔ é byɔ ɖɔ má ɖyɔ nǔ ɖuɖu sín aca ce.”—Melanie.