Ibuot Ita
“Ete Kpukpru Mmọ Oro Ẹnyenede Mbuọtidem”
1, 2. Didie ke ererimbot okokpụhọde ọtọn̄ọde ke eyo Noah sịm eyo Abram, ndien eketie Abram didie ke idem?
ABRAM emenede ibuot ada okụt akaka temple ndem emi okon̄de tutu ẹkeme ndida ke ebiet ekededi ke Ur obio mmọ n̄kụt. * Ke ẹsịn etiti do, nsụn̄ikan̄ ke onyụn̄ ọwọrọ ọdọk enyọn̄. Mme oku abasi ọfiọn̄ ke ẹfọp uwa nte ido mmọ edide. Kere nte Abram osiode iso efep do, ofụn̄ ibuot, onyụn̄ amiahade iso. Nte enye asan̄ade ke efak ebe otuowo ọnyọn̄ ufọk esie, etie nte enye ama ekere aban̄a nte mme owo ẹsịnde idem ẹkpono ndem ke Ur. Ukpono ndem ama enen̄ede omụm isọn̄ toto ke eyo Noah!
2 Noah akakpa isua iba kpọt mbemiso Abram akamanade. Ke akwa Ukwọ ama okokụre, Noah ye ubon esie ẹma ẹwọrọ ke ubom. Enye ama ọfọp uwa ọnọ Jehovah, ndien Abasi ama anam akpara ọwọrọ ke ikpaenyọn̄. (Gen. 8:20; 9:12-14) Utuakibuot akpanikọ kpọt okodu ke ofụri ererimbot ini oro. Edi idahaemi, nte ọyọhọ emana duop ọtọn̄ọde ke Noah ẹkesuanade ẹyọhọ isọn̄, ibat ibat owo kpọt ẹketuak ibuot ẹnọ ata Abasi. Mme okpono ndem ẹkeyọyọhọ kpukpru ebiet. Terah ete Abram ama akam etiene esịn idem ke ukpono ndem—eyedi ama esinam ndisọi mbiet.—Josh. 24:2.
Nso ikanam mbuọtidem Abram okpon ntre?
3. Ewe edu ke Abram ekenen̄ede enyene nte ini akakade, ndien nso ke ikeme ndikpep nto enye?
3 Abram iketiehe nte mmọ. Enye ama enen̄ede ọwọrọ ada san̄asan̄a ke ntak mbuọtidem esie. Nte ini akakade, apostle Paul emi ẹkenọde odudu spirit ama okot enye “ete kpukpru mmọ oro ẹnyenede mbuọtidem”! (Kot Rome 4:11.) Ẹyak ise se ikanamde mbuọtidem Abram okpon ntre. Ndien oro ayanam ikpep ekese iban̄a nte ikemede ndinen̄ede nnyene mbuọtidem.
Ndinam N̄kpọ Jehovah ke Ukwọ Ama Ekebe
4, 5. Ekere ke anie ekekpep Abram n̄kpọ aban̄a Jehovah, ndien ntak emi ikemede ndidọhọ ke enye ekekpep?
4 Abram akasan̄a didie edifiọk Jehovah Abasi? Imọfiọk ke mme owo oro ẹkenamde n̄kpọ Jehovah ẹma ẹdu ke eyo oro. Shem ekedi kiet ke otu mmọ. Okposụkedi emi mîdịghe enye ekedi akpan Noah, enye ke ẹsiwak ndibem iso nsiak enyịn̄. Etie nte oro edi ke ntak emi Shem ekenen̄erede enyene mbuọtidem. * Nte ini akakade ke Ukwọ ama ekebe, Noah ama okot Jehovah, “Abasi Shem.” (Gen. 9:26) Shem ama eten̄e Jehovah onyụn̄ ama utuakibuot akpanikọ.
5 Ndi Abram ama ọfiọk Shem? Ekeme ndidi ama ọfiọk. Kere nte Abram eketiede ke ini eyenọwọn̄. Nte akaduaide enye idem ndikop ke odu kiet ke otu mme ete ete esie emi odude uwem ebe isua 400! Shem ama okụt ndiọi n̄kpọ oro ẹkenamde mbemiso Ukwọ, okụt Ukwọ oro okosobode ndiọi owo efep ke isọn̄, okụt nte mme owo ẹketọtde ke isọn̄ tutu ẹtọn̄ọ ndisiak mme idụt, onyụn̄ okụt afanikọn̄ oro nsọn̄ibuot Nimrod ke Tọwa Babel akadade edi. Shem ama anam akpanikọ ikonyụn̄ itieneke inyene ubọk ke nsọn̄ibuot oro. Ntre, ke ini Jehovah eketịmerede usem mbon oro ẹkebọpde tọwa, Shem ye ubon esie ẹkesụk ẹsem akpasarade usem ubonowo, kpa usem oro Noah ekesisemde. Abram okoto ubon oro. Ke akpanikọ, enye ama enen̄ede okpono Shem. Akan oro, Shem ama odu uwem okụt Abram ke ediwak isua. Ntre, anaedi enye ama ekpep Abram ekese n̄kpọ aban̄a Jehovah.
Abram ama esịn ukpono ndem emi ọkọyọhọde Ur
6. (a) Didie ke Abram okowụt ke imọ ima inen̄ede ikpep n̄kpọ ito Ukwọ? (b) Nso orụk uwem ke Abram ye Sarai ẹkedu?
6 Edide Shem ekekpep Abram n̄kpọ m̀mê idịghe, Abram ama enen̄ede ekpep n̄kpọ oto Ukwọ. Enye ama odomo ndisan̄a ye Abasi nte Noah akasan̄ade. Oro akanam Abram esịn ndikpono ndem onyụn̄ ada san̄asan̄a ke Ur; ekeme n̄ko ndidi enye ama ada san̄asan̄a ke ubon mmọ. Nte ini akakade, enye ama okụt nsan̄a oro okonyụn̄ etiede nte enye. Enye ama ọdọ Sarai, n̄wan emi ekeyede etieti okonyụn̄ enen̄erede ọbuọt idem ye Jehovah. * Okposụkedi emi mmọ mîkenyeneke eyen, mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkop idatesịt ndidiana kiet nnam n̄kpọ Jehovah. Mmọ ẹma ẹmen Lot, eyen eyeneka Abram emi ekedide eyenakpa, ẹkama.
7. Didie ke mme anditiene Jesus ẹkpekpebe Abram?
7 Abram ikọkpọn̄ke Jehovah ikokpono ndem Ur. Enye ye Sarai ẹma ẹbiere ndida san̄asan̄a ke obio oro mme owo ẹkekponode ndem do. Ana nnyịn itie nte mmọ edieke iyomde ndinyene ata mbuọtidem. Ana ibiere ndida san̄asan̄a n̄ko. Jesus ọkọdọhọ ke mme anditiene imọ “[ididịghe] ubak ererimbot” ye nte ke ererimbot ayasua mmọ. (Kot John 15:19.) Edieke mbonubon m̀mê mbio obio mbufo ẹsịnde fi ke ntak emi emekde ndinam n̄kpọ Jehovah, ti ke idịghe afo ikpọn̄ ke edi. Afo ekpebe uwụtn̄kpọ Abram ye Sarai emi ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi.
“Wọrọ Kpọn̄ Isọn̄ Fo”
8, 9. (a) Nso iketịbe inọ Abram emi enye mîkefreke? (b) Nso etop ke Jehovah okotobo Abram?
8 Usen kiet, n̄kpọ emi Abram mîkefreke ama etịbe. Jehovah Abasi ama otobo enye etop! Bible inen̄ekede itịn̄ nte Abram akasan̄ade ọbọ etop oro, edi asian nnyịn ke “Abasi emi enyenede ubọn̄” ama owụt anam akpanikọ eren oro idem. (Kot Utom 7:2, 3.) Ekeme ndidi angel emi akadade ke ibuot Abasi akanam Abram okụt akaka ubọn̄ Andikara ofụri ekondo. Esịt ama enen̄ede adat Abram ndikụt nte odu-uwem Abasi enen̄erede okpụhọde ye anana-uwem ndem oro mbon eyo esie ẹkekponode.
9 Nso etop ke Jehovah okotobo Abram? Enye ọkọdọhọ ete: “Wọrọ kpọn̄ isọn̄ fo ye iman fo nyụn̄ di ke isọn̄ oro ndiwụtde fi.” Jehovah iketịn̄ke m̀mê ewe isọn̄ ke enye ekenyene ke ekikere—edi ọkọdọhọ ke iyowụt Abram. Akpa kan̄a, Abram ekenyene ndikpọn̄ obio emana esie ye iman esie. Ke eset, mbon Ufọt Ufọt Edem Usiahautịn ikesidaha ubon mmọ inam mbubru. Idụhe se ikọdiọkde nte owo ndiwọrọ n̄kpọn̄ ubon esie n̄kodụn̄ ke anyan ebiet; ndusụk owo ẹkekam ẹda ke n̄kpa ọfọn akan oro!
10. Ntak emi ikemede ndidọhọ ke Abram ye Sarai ẹma ẹyak n̄kpọ atak mmọ ke ini ẹkekpọn̄de ufọk mmọ ke Ur?
10 Anaedi Abram ama ayak ekese n̄kpọ atak enye ke ini ọkọkpọn̄de obio mmọ. Mme n̄kpọ ẹdu oro ẹwụtde ke Ur ekedi obio uforo emi mme owo ẹkesisịnde idem ẹnam mbubehe. (Se ekebe oro “ Obio Oro Abram ye Sarai Ẹkewọrọde Ẹkpọn̄.”) Mme n̄kpọ oro ẹdọkde ẹsion̄o ke isọn̄ ẹwụt ke ata nti ufọk ẹma ẹdu ke Ur eset; ndusụk ufọk ẹma ẹnyene ata ediwak ubet emi ubon ye nditọufọk ẹkedụn̄de, oro ẹkebọpde ẹkanade okụre emi ẹnyenede isọn̄ itiat. Obube mmọn̄, mme itie uken̄idem, ye n̄kpọ mbio ẹma ẹdu ke kpukpru ebiet ke obio oro. Ti n̄ko ete ke Abram ye Sarai ikedịghe aba uyen; etie nte Abram ama ebe isua 70, Sarai onyụn̄ ebe isua 60. Ke akpanikọ, Abram ama oyom Sarai enen̄ede okop inem uwem—se eti ebe ekededi okpoyomde ọnọ n̄wan esie. Kere nte mmọ ẹtiede ọtọkiet ẹneme ẹban̄a isan̄ emi, mme mbụme oro mmọ ẹkebụpde kiet eken, ye n̄kpọ eken oro okodụkde mmọ ekikere. Anaedi esịt ama enen̄ede enem Abram ke ini Sarai ekenyịmede nditiene enye! Sarai ama enyịme ndikpọn̄ inem uwem ke Ur ntiene enye.
11, 12. (a) Nso ntịmidem ye ubiere ke akana ẹnam mbemiso ẹkpọn̄de Ur? (b) Afo ọkpọdọhọ ke n̄kpọ eketie didie usenubọk usen oro mmọ ẹkekpọn̄de Ur?
11 Ke Abram ye Sarai ẹma ẹkebiere ndika isan̄ emi, ediwak n̄kpọ ẹma ẹdu oro akanade mmọ ẹnam. Akana mmọ ẹtan̄ ekese n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam ekese ndutịm. Nso ke mmọ ẹkpeda ẹka ebiet emi mmọ mîfiọkke mi, ndien nso ke mmọ mîkpemenke? Se ikafịnade mmọ ikan ekedi mme owo oro mmọ ẹdidahade ẹkpọn̄. Mmọ ẹdinam didie ye Terah ete Abram oro ama ọkọsọn̄? Mmọ ẹma ẹbiere ndida enye, nnyụn̄ nse mban̄a enye. Etie nte ekenenem enye nditiene n̄ka, sia Bible ọdọhọ ke enye akada ubon esie ọwọrọ ke Ur nte ibuot ufọk. Etie nte enye ama etre ukpono ndem. Lot eyen eyeneka Abram ama etiene mmọ asan̄a.—Gen. 11:31.
12 Ke akpatre, usen emi anade mmọ ẹdaha ama edisịm. Da enyịn ikike kụt nte mbonisan̄ oro ẹsopde idem ke edem obio Ur. Ẹma ẹdori mbiomo ke mme camel ye enan̄-mbiomo, ẹtan̄ mme ufene ẹwọn̄ọ ẹdi, ubon ye ifịn ẹben̄e idem, idem onyụn̄ aduai kpukpru mbon oro ẹyomde ndika isan̄ emi. * Etie nte kpukpru owo ẹkebet Abraham ọnọ uyo man ẹtọn̄ọ isan̄. Ke akpatre, enye ama ọnọ uyo, ndien kpukpru owo ẹma ẹtọn̄ọ isan̄, ẹwọrọ ẹkpọn̄ Ur, inyụn̄ ifiakke idi tutu amama.
13. Didie ke ediwak ke otu mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹnyene ukem edu Abram ye Sarai?
13 Mfịn, ediwak ke otu mme asan̄autom Jehovah ẹbiere ndiwọrọ n̄ka ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme asuanetop Obio Ubọn̄. Mbon en̄wen ẹkpep obufa usem man ẹtat utom ukwọrọikọ mmọ. Mîdịghe ẹbiere ndidomo orụk utom ukwọrọikọ oro akanam mmọ mînamke nse m̀mê oro mînen̄ekede inem mmọ. Mme utọ ubiere oro ẹsiyom n̄waidem—oro edi, ndinyịme n̄kpọ atak owo. Utọ edu oro enen̄ede odot itoro, onyụn̄ ebiet eke Abram ye Sarai! Edieke inyenede orụk mbuọtidem oro, Jehovah ọyọnọ nnyịn n̄kpọ akan se nnyịn inọde enye. Akananam enye itreke ndinọ mbon oro ẹbuọtde idem ye enye utịp. (Heb. 6:10; 11:6) Ndi enye ama ọnọ Abram utịp?
Ndibe Akpa Euphrates
14, 15. Eketie didie ndito Ur n̄ka Haran, ndien ekere ke nso ikanam Abram odụn̄ kan̄a ke Haran?
14 Isan̄ ọtọn̄ọ ndimehe otuowo emi. Imekeme ndida enyịn ikike n̄kụt nte Abram ye Sarai ẹdide ẹwawat ẹsasan̄a, inyụn̄ ikop nte nneme mmọ abuahade ye uyo n̄kpri n̄kanika oro ẹyịride ke n̄kpaha enan̄-mbiomo. Idem mbon oro mînen̄ekede inyene mbufiọk ukaisan̄ ẹtọn̄ọ sụn̄sụn̄ ndifiọk nte ẹwụkde ẹnyụn̄ ẹwụhọrede tent, ẹn̄wam Terah oro ama ọkọsọn̄ etie ọfọn ke camel m̀mê enan̄-mbiomo. Mmọ ẹma ẹsan̄a mben Akpa Euphrates ẹka n̄kan̄ edere edere edem usoputịn. Mmọ ẹma ẹsan̄a ke ediwak usen, ke ediwak urua, ẹnyụn̄ ẹka iso ẹsan̄a.
15 Ke akpatre, ke ẹma ẹkesan̄a kilomita 960 ke usụn̄ usụn̄, mmọ ẹma ẹdisịm n̄kpri ufọk mbon Haran, kpa akwa obio uforo emi okodude ke ufọt Edem Usiahautịn ye Edem Usoputịn. Ubon emi ẹma ẹtre do, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ do ke ekpri ini. Etie nte Terah ikekemeke aba ndika iso nsan̄a.
16, 17. (a) Ewe ediomi ekesịn udọn̄ ọnọ Abram? (b) Didie ke Jehovah ọkọdiọn̄ Abram ke ini enye okodụn̄de ke Haran?
16 Nte ini akakade, Terah ama akpa ke ini ekedide isua 205. (Gen. 11:32) Ke ete Abram ama akakpa, Jehovah ama afiak eneme nneme ye Abram, ndien oro ama enen̄ede ọdọn̄ enye esịt. Jehovah ama afiak otobo Abram etop oro okotobode enye ke Ur, onyụn̄ afiak ọn̄wọn̄ọ n̄kpọ efen efen ọnọ enye. “Akwa idụt” ekenyene ndito Abram n̄wọrọ, ẹkenyụn̄ ẹnyene ndidiọn̄ kpukpru ubon ke isọn̄ ke ntak esie. (Kot Genesis 12:2, 3.) Ediomi emi Abasi okodụkde mi ye Abram ama esịn udọn̄ ọnọ Abram aka iso asan̄a.
17 Idahaemi, Abram ama enyene ekese mbiomo nditan̄ sia Jehovah ama anam enye oforo ke Haran. Bible etịn̄ aban̄a “kpukpru inyene oro mmọ ẹkekọde ye mme ukpọn̄ oro mmọ ẹkenyenede ke Haran.” (Gen. 12:5) Man Abram akabade akamba idụt, akana enye enyene ekese inyene ye mme asan̄autom—kpa akwa ubon. Idịghe kpukpru ini ke Jehovah esinam mme asan̄autom esie ẹforo, edi enye esinọ mmọ se ededi oro mmọ ẹyomde man ẹnam uduak esie. Ke ẹma ẹkesọn̄ọ Abram idem, enye ama asan̄a ye mbonisan̄ esie ẹka ebiet emi kpukpru mmọ mîkọfiọkke.
Ikememke inọ Abram ye Sarai ndikpọn̄ inem uwem oro mmọ ẹkedude ke Ur
18. (a) Ini ewe ke Abram okokụt nte Abasi anamde n̄wọrọnda n̄kpọ ọnọ ikọt esie? (b) Mme akpan n̄kpọ ewe ẹketịbe ke Nisan 14 ke ediwak isua ẹma ẹkebe? (Se ekebe oro “ Akpan Usenọfiọn̄ ke Mbụk Bible.”)
18 Ama ada otu mme akaisan̄ oro ediwak usen ndito Haran nsịm Carchemish, kpa obio emi ẹkesisịmde mbemiso ẹbede Akpa Euphrates. Etie nte mi ke Abram okokụt nte Abasi anamde n̄wọrọnda n̄kpọ ọnọ ikọt esie. Ekedi ke ọyọhọ usen 14 ke ọfiọn̄ Nisan ke 1943 M.E.N. ke Abram akada mbonisan̄ esie ebe Akpa Euphrates. (Ex. 12:40-43) Isọn̄ oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ndiwụt Abram okodu ke edem usụk. Usen oro ke ediomi emi Abasi akanamde ye Abram ọkọtọn̄ọ.
19. Siak n̄kpọ kiet oro Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Abram, ndien anaedi emi eketi Abram aban̄a nso?
19 Abram ye mbon oro ẹkesan̄ade ye enye ẹma ẹsan̄a ẹdụk usụk usụk isọn̄ oro, ẹnyụn̄ ẹtuak ẹda ke idak ikpọ eto Moreh, emi ekperede Shechem. Jehovah ama afiak enyene nneme ye Abram. Isan̄ enye emi, Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ke mfri, m̀mê nditọ Abram ẹyeda isọn̄ oro ẹnyene. Ndi emi ama eti Abram ntịn̄nnịm ikọ emi Jehovah eketịn̄de ke Eden aban̄a “mfri” m̀mê eyen emi edinyan̄ade ubonowo usen kiet? (Gen. 3:15; 12:7) Ekeme ndidi ama eti. Okposụkedi mîkenen̄ekede in̄wan̄a enye, ekeme ndidi enye ama ọtọn̄ọ ndikụt ke imọ imetiene ibuana ke akpan ntịn̄nnịm ikọ Jehovah oro.
20. Didie ke Abram okowụt ke imenen̄ede ima ifet oro Jehovah ọkọnọde imọ?
20 Abram ama enen̄ede ama ifet oro Jehovah ọkọnọde enye. Abram ama ekpeme nte enye akasan̄ade ke isọn̄ oro ke ntak mbon Canaan oro ẹkesụk ẹdụn̄de do. Nte enye akasan̄ade, enye ama atuak ada ọbọp itieuwa ọnọ Jehovah, ebem iso ọbọp ekpere ikpọ eto Moreh, ekem ọkọbọp ekpere Bethel. Enye ama okot enyịn̄ Jehovah, onyụn̄ ọkọm Abasi ke ofụri esịt nte enye ekerede aban̄a ini iso nditọ esie. Ekeme ndidi enye ama ọkwọrọ ikọ ọnọ mbon Canaan emi ẹkedide mbọhọidụn̄ esie. (Kot Genesis 12:7, 8.) Imọfiọk ke Abram ekenyene ndisobo ikpọ idomo. Ama ọfọn nte Abram mîkesehe edem, iyom ndifiak nnyọn̄ Ur man okodu inem uwem. Enye okowụk ekikere ke se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ enye. Mme Hebrew 11:10 etịn̄ aban̄a Abram ete: “Koro enye eketiede ebet obio emi enyenede ata itiat idakisọn̄, emi andibọp ye andinam enye edide Abasi.”
21. Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke nnyịn imọfiọk n̄kpọ iban̄a Obio Ubọn̄ Abasi ikan Abram, ndien nso ke afo ebiere ndinam?
21 Nnyịn emi inamde n̄kpọ Jehovah mfịn imọfiọk ekese iban̄a ndamban̄a obio oro—Obio Ubọn̄ Abasi—ikan Abram. Imọfiọk ke Obio Ubọn̄ oro ke akara ke heaven, ndien ke mîbịghike, ayada utịt ọsọk editịm n̄kpọ emi. Imọfiọk n̄ko ke Mfri Abraham—Jesus Christ—oro ẹken̄wọn̄ọde ke anyan ini ke akara idahaemi ke Obio Ubọn̄ oro. Nso n̄kpọ inemesịt ke edidi ntem ndikụt ini oro Abraham edifiakde edidu uwem onyụn̄ okụt nte un̄wọn̄ọ Abasi emi mîketịmke in̄wan̄a enye osude ọyọhọ ọyọhọ! Ndi ayama ndikụt nte kpukpru un̄wọn̄ọ Jehovah ẹsude? Ke edide ntre, domo ofụri ukeme ndinam se Abram akanamde. Ka iso nyịme ndinam n̄kpọ nnọ mbon en̄wen, ndikop item, nnyụn̄ mbọn̄ akam n̄wụt esịtekọm ke mme n̄kpọ oro Jehovah ọnọde fi. Nte akade iso ndikpebe mbuọtidem Abram, kpa “ete kpukpru mmọ oro ẹnyenede mbuọtidem,” enye ayakabade edi ete fo n̄ko.
^ ikp. 1 Ke ediwak isua ẹma ẹkebe, Abasi ama okpụhọ Abram enyịn̄ okot Abraham, emi ọwọrọde “Ete Ediwak Idụt.”—Gen. 17:5.
^ ikp. 4 Kpasụk ntre, ẹsiwak ndibem iso nsiak Abram enyịn̄ ke otu nditọ Terah, okposụkedi emi enye mîkekpereke-kpere ndidi akpan.
^ ikp. 6 Abasi ama okpụhọ Sarai enyịn̄ okot Sarah, emi ọwọrọde “Ọbọn̄ an̄wan.”—Gen. 17:15.
^ ikp. 12 Ndusụk ntaifiọk inyịmeke ke mme owo ẹma ẹbọk camel ẹnyene nte ufene ke eyo Abram. Edi mmọ ikemeke ndisọn̄ọ emi. Bible asiak camel ediwak ini esịn ke otu inyene Abram.—Gen. 12:16; 24:35.
