Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ibuot Efịt

Enye Ama An̄wana Ọnọ Ikọt Abasi

Enye Ama An̄wana Ọnọ Ikọt Abasi

1-3. (a) Ntak emi idem ekenyekde Esther ke ini enye okoyomde ndika n̄kokụt ebe esie? (b) Nso mme mbụme oro ẹban̄ade Esther ke idibọrọ?

ESTHER ama okot idem ọdọn̄ nte enye ekekperede okụre edidem ke Shushan. Ikedịghe ekpri n̄kpọ ndidụk okụre emi. Kpukpru n̄kpọ do ẹkenyenyene uten̄e—nsio nsio uduot mbiet nyara enan̄ emi ẹnyenede mba, mbiet ekpe, ye mbiet mme otop-utịgha emi ẹkapde ata ndiye ndiye ke ibibene kọrikọri. Ndiye adaha itiat ye ikpọ ndiye mbiet eken emi ẹbotde-bot ẹma ẹdu n̄ko ke okụre oro. Okụre emi okodu ke n̄kokon̄ ikpehe emi ekperede obot Zagros emi snow esifụkde, asak iso ese nsasana akpa Choaspes. Kpukpru emi ẹkewụt owo ekededi emi odụkde esịt okụre oro ke owo emi Esther akade ndikụt, oro esikotde idem “akwa edidem,” ekedi ata ọkpọsọn̄ owo. Owo emi n̄ko ekedi ebe Esther.

2 Edi idịghe utọ owo nte Ahasuerus ke eti eyenan̄wan Jew ọkpọdọ! * Enye iketiehe nte Abraham emi okosụhọrede idem okop uyo Sarah an̄wan esie nte Abasi eketemede enye. (Gen. 21:12) Edidem emi ikọfiọkke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Jehovah Abasi Esther, m̀mê Ibet Esie. Edi Ahasuerus ama ọdiọn̄ọ ibet Persia mmọ, oro akakpande se Esther okoyomde ndinam oro. Nso ke Esther okoyom ndinam? Ibet ọkọdọhọ ke enyene ndiwot owo ekededi emi akade iso edidem Persia ke ini edidem mîkotke enye. Esther ama adaha aka ndikụt edidem kpa ye oro edidem mîkokotke enye. Nte enye akasan̄ade ekpere ebiet emi edidem ekemede nditie ke ebekpo n̄kụt enye, ekeme ndidi Esther ama ekere ke eke imọ ọmọn̄ okụre.—Kot Esther 4:11; 5:1.

3 Nso ikanam Esther anam utọ n̄kpọ oro? Ndien nso ke ikeme ndikpep nto mbuọtidem esie? Akpa kan̄a, ẹyak ise nte Esther emi ekedide eyenan̄wan Jew akasan̄ade akabade ọbọn̄ an̄wan Persia.

Nte Ẹkebọkde Esther

4. Tịn̄ nte ẹkebọkde Esther, ye nte enye akasan̄ade edidụn̄ ye Mordecai eyen eyeneka ete esie?

4 Esther ekedi eyenakpa. Bible itịn̄ke n̄kpọ iban̄a ete ye eka esie emi ẹkesiode enye Hadassah, kpa enyịn̄ Hebrew emi ẹsikotde ndiye eto myrtle. Ke ete ye eka Esther ẹma ẹkekpan̄a, mbọm Esther ama anam Mordecai emi ọkọfọnde ido etieti. Mordecai ekedi eyen eyeneka ete Esther. Enye ama enen̄ede ọsọn̄ọ Esther onyụn̄ emen Esther akama nte eyen esiemmọ.—Esther 2:5-7, 15.

Mordecai ama enyene eti ntak ndikop inemesịt mban̄a Esther

5, 6. (a) Didie ke Mordecai ọkọbọk Esther? (b) N̄kpọ eketie didie ye Esther ye Mordecai ke Shushan?

5 Mordecai ye Esther ẹkedi mme Jew emi ẹketan̄de ẹkpọn̄ obio mmọ ẹka ibuot obio Persia, ndien etie nte mme owo do ẹkese ido ukpono ye Ibet mmọ ke ndek. Edi Esther ama enen̄ede ekpere Mordecai emi ekekpepde enye aban̄a Jehovah, kpa Abasi mbọm emi akanyan̄ade ikọt esie osio ke afanikọn̄ ediwak ini ke eset, onyụn̄ ekpep enye ke Abasi ọyọtọn̄ọ ntak anyan̄a mmọ. (Lev. 26:44, 45) Emi ama anam Esther ye Mordecai ẹnen̄ede ẹma kiet eken ẹnyụn̄ ẹdiana kiet.

6 Etie nte Mordecai akanam utom ke okụre edidem ke Shushan, esitie ke inuaotop edidem ye mme asan̄autom edidem eken. (Esther 2:19, 21; 3:3) Nnyịn inen̄ekede ifiọk se Esther ekesinamde ke ini eyenọwọn̄, edi ikere ke anaedi enye ekesitie ke ufọk anam n̄kpọ ọnọ Mordecai, onyụn̄ ese aban̄a ufọk mmọ. Mmọ ẹkedụn̄ọ ye mme ubuene eken ke edem akpa emi akasakde iso ese okụre edidem. Ekeme ndidi Esther ama esima ndika urua ke Shushan, emi mme odom gold ye mme odom silver, ye mme anyamurua eken ẹkesibonde n̄kpọurua mmọ ẹnyam. Esther ikekereke-kere ke imọ inyenyene utọ n̄kpọ ntem barasuene ke ini iso; enye ikọfiọkke se imọ ididide.

‘Eye Uyai’

7. Ntak emi ẹkebierede ndimen itie ọbọn̄ an̄wan Vashti nnọ owo en̄wen, ndien oro akada okosụn̄ọ ke nso?

7 Enyene se iketịbede usen kiet ke ufọk edidem, ndien ẹketịn̄ oro oro ke ofụri Shushan. Edidem Ahasuerus ama anam akamba usọrọ emi enye ọkọnọde mbọn̄ esie ọkpọmiọk udia ye mmịn. Nte usọrọ oro okosụk akade iso, edidem ama ọdọn̄ ẹkekot Vashti ediye ọbọn̄ an̄wan esie emi okonyụn̄ anamde usọrọ ọnọ iban ke ebiet efen, ẹnọ imọ. Edi Vashti ikamaha ndidi. Bụt ama anam edidem etieti, esịt ama onyụn̄ ofụt enye, tutu enye obụp mbon ọniọn̄ esie utọ ufen emi ẹkpenọde Vashti. Ẹma ẹbiere ndimen itie ọbọn̄ an̄wan esie nnọ owo en̄wen. Mme isụn̄utom edidem ẹma ẹdụk ofụri obio oro ẹyom ndiye nditọiban emi mîfiọkke erenowo, man edidem emek obufa ọbọn̄ an̄wan ke otu mmọ.—Esther 1:1–2:4.

8. (a) Ntak emi ikerede ke anaedi esịt ama etịmede Mordecai nte Esther ọkọkọride okpon? (b) Didie ke se Bible etịn̄de aban̄a uyai enyene ufọn? (Se n̄ko Mme N̄ke 31:30.)

8 Kere nte esịt ekesidatde Mordecai ndidi anam anam enye ọwọn̄ọde enyịn ese ekpri eyen eyeneka ete esie nte okponde ọwọrọ ata ediye n̄kaiferi. Bible ọdọhọ ke Esther ama “eye idem onyụn̄ eye iso.” Edi anaedi uyai Esther n̄ko ama anam Mordecai etịmede esịt ekere nte idisan̄ade ikpeme enye. (Esther 2:7) Bible idọhọke ke ọdiọk owo ndiye uyai, edi ana owo emi eyede osụhọde idem onyụn̄ enyene ibuot, mîdịghe ntre, uyai esie ekeme ndinam enye atan̄ idem, eseri iseri, onyụn̄ enyene mme edu eken oro mîfọnke. (Kot Mme N̄ke 11:22.) Ndi akanam omokụt utọ owo oro? Nso kaban̄a Esther, ndi uyai esie ayanam enye atan̄ idem m̀mê edinam enye ososụhọde idem? Iyọfiọk.

9. (a) Nso ke mme isụn̄utom edidem ẹkenam ke ini mmọ ẹkekụtde Esther, ndien ntak emi ekerede ke ama ọsọn̄ enye ndidian̄ade n̄kpọn̄ Mordecai? (b) Ntak emi Mordecai akayakde Esther ọdọ okpono ndem? (Tịn̄ se idude ke ekebe n̄ko.)

9 Mme isụn̄utom edidem ẹma ẹkụt ke Esther eye etieti, ẹnyụn̄ ẹmen enye ẹkpọn̄ Mordecai ẹka akwa ufọk ubọn̄ Shushan ke edem akpa. (Esther 2:8) Anaedi ama enen̄ede ọsọn̄ Esther ye Mordecai ndidian̄ade n̄kpọn̄ kiet eken sia mmọ mbiba ẹketie nte ete ye eyen. Mordecai ikpakamaha Esther ọdọ okpono ndem, idem ekpededi owo oro edi edidem, edi sia enye mîkemeke ndinyan̄a, enye ama ayak Esther aka. * Anaedi Esther ama enen̄ede akpan̄ utọn̄ okop kpukpru item emi Mordecai ọkọnọde enye mbemiso ẹkemende enye ẹdaha. Ke usụn̄ uka Shushan, eyedi Esther ama akpa ekikere m̀mê nso idiwọrọ imọ do.

Esther Ama “Okụt Mfọn ke Iso Kpukpru Owo Emi Ẹkụtde Enye”

10, 11. (a) Eketie Esther didie ke idem ndidu ke okụre edidem? (b) Nso ke Mordecai ekesinam ndiwụt ke imekere iban̄a Esther?

10 Kpukpru n̄kpọ ẹketie Esther esen esen ke okụre edidem. Enye ekedi kiet ke otu “ediwak nditọiban” emi ẹketan̄de ke kpukpru ebiet ke Obio Ukara Persia ẹdi okụre oro. Anaedi ido, usem, ye edu nditọiban emi ẹkedi ata nsio nsio. Ẹkesịn kpukpru iban emi ke ubọk Hegai, andikpeme iban, man ẹda nsio nsio edifuọn̄ aran ẹnuak mmọ idem ke ofụri isua kiet. (Esther 2:8, 12) Utọ itie emi esikpon ndomoidem etieti, owo kiet kiet ekere se ikpanamde man iye ikan. Esther akanam n̄kpọ didie do?

11 Idụhe owo en̄wen emi ekpekerede aban̄a Esther nte Mordecai. Bible ọdọhọ ke enye ama esisan̄a kpukpru usen ekpere iso okụre ufọk iban man ọfiọk nte n̄kpọ etiede ye Esther. (Esther 2:11) Anaedi esịt ama esidat Mordecai etieti ini ekededi oro ndusụk mme anamutom ke ufọk iban emi ẹkesiande enye nti n̄kpọ ẹban̄a Esther. Nso ke mmọ ẹkesitịn̄?

12, 13. (a) Mme owo ẹkenam n̄kpọ didie ye Esther? (b) Ntak emi ọkpọdọhọde ke esịt ama enem Mordecai ndifiọk ke Esther iketịn̄ke inọ owo ndomokiet ke imọ idi eyen Jew?

12 Hegai ama ama Esther tutu enen̄ede owụt enye ima-mfọnido, ọnọ enye nditọiban itiaba eke ẹsan̄ade utom ẹnọ enye, onyụn̄ ọnọ Esther ye nditọiban esie mfọnn̄kan itie ke ufọk iban. Bible ọdọhọ ete: “Ke ofụri ini emi Esther ọdọdiọn̄ okụt mfọn ke iso kpukpru owo emi ẹkụtde enye.” (Esther 2:9, 15) Ndi uyai kpọt akanam kpukpru owo ẹma Esther ntre? Baba-o! Enyene mme n̄kpọ en̄wen emi ẹkenamde mme owo ẹma enye.

Esther ama ọfiọk ke nsụhọdeidem ye eti ibuot ẹnen̄ede ẹfọn ẹkan uyai

13 Ke uwụtn̄kpọ, Bible ọdọhọ ete: “Esther iketịn̄ke iban̄a orụk esie m̀mê iman esie, koro Mordecai ama owụk enye ete okûtịn̄.” (Esther 2:10) Mordecai ama okụt ke ndusụk mbọn̄ Persia ikamaha mme Jew, ntre enye ama ọdọhọ Esther enyene eti ibuot okûnyụn̄ etịn̄ ọnọ owo ndomokiet ke imọ idi eyen Jew. Kere nte ekenemde Mordecai ndifiọk ke kpa ye oro Esther mîkodụhe aba ye imọ, ke enye okosụk enyenyene eti ibuot onyụn̄ okop item!

14. Didie ke mme uyen eyomfịn ẹkeme ndikpebe Esther?

14 Mme uyen mfịn n̄ko ẹkpenyene ndidu uwem ke usụn̄ oro anamde esịt enem mme ete ye eka m̀mê mbon oro ẹsede mmọ enyịn. Ekpededi mmọ ẹdu ke ebiet emi ete ye eka mmọ mîdụhe, akpana mmọ ẹka iso ẹdu eti uwem idem ọkpọkọm mme owo ẹdu ata idiọk uwem do. Ke ini mmọ ẹnamde emi, mmọ ẹyenam Ete mmọ eke heaven adat esịt kpa nte Esther akanamde.—Kot Mme N̄ke 27:11.

15, 16. (a) Nso ikanam edidem ama Esther? (b) Ntak etiede nte ama ọsọn̄ Esther nditọn̄ọ ndidu uwem nte ọbọn̄ an̄wan?

15 Ke adan̄aemi esịmde ini ndimen Esther n̄ka iso edidem, enye ama enyene unen ndimek se ededi oro enye oyomde ẹda ẹdian ẹbana imọ idem. Edi enye ama osụhọde idem, iben̄eke baba n̄kpọ kiet ikan se Hegai ọkọnọde enye. (Esther 2:15) Ekeme ndidi Esther ama ọfiọk ke uyai kpọt ikemeke ndinam edidem ama imọ, ke nsụhọdeidem edinam. Ndi enye ama enen?

16 Bible ọbọrọ ete: “Edidem ama Esther akan kpukpru iban eken, tutu owụt enye mfọn ye ima-mfọnido akan kpukpru nditọiban eken emi mîfiọkke erenowo. Ndien edidem ayara enye anyanya ubọn̄ ke ibuot onyụn̄ anam enye edi ọbọn̄ an̄wan ke itie Vashti.” (Esther 2:17) Anaedi ama ọsọn̄ osụhọde-idem eyenan̄wan Jew emi nditọn̄ọ ndidu uwem nte ọbọn̄ an̄wan, kpa n̄wan edidem emi okokopde odudu akan ke isọn̄ ini oro! Ndi obufa itie emi ama okpon enye ibuot, anam enye atan̄ idem? Nsa Esther-o!

17. (a) Ke nso usụn̄ ke Esther akaka iso okop uyo ọnọ owo emi ekemende enye akama? (b) Ntak emi edide akpan n̄kpọ ndikpebe uwụtn̄kpọ Esther mfịn?

17 Esther ama aka iso okop uyo Mordecai emi ekemende enye akama, itịn̄ke inọ baba owo kiet ke imọ idi eyen Jew. N̄ko, ke ini Mordecai ekedide edifiọk ke ẹdụk odu ndiwot Edidem Ahasuerus, enye ama owụk Esther mbara, ndien Esther ama emen eketịn̄ ọnọ edidem, ntre owo ikowotke aba edidem. (Esther 2:20-23) Enye ndikosụhọde idem n̄kop item owụt ke enye okosụk ọbọbuọt idem ye Abasi esie. Sia mme owo mfin mîdaha n̄kopitem ke n̄kpọ, edi ẹmade nsọn̄ibuot, enen̄ede oyom ikpebe uwụtn̄kpọ Esther. Mbon emi ẹnen̄erede ẹbuọt idem ye Abasi ẹsikop item nte Esther okokopde.

Ẹdomo Mbuọtidem Esther

18. (a) Ekere ke nso ikanam Mordecai okûnyịme ndinụhọ nnọ Haman? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.) (b) Mfịn, didie ke iren ye iban oro ẹbuọtde idem ye Abasi ẹkpebe uwụtn̄kpọ Mordecai?

18 Ẹma ẹmenede ete kiet emi ekekerede Haman itie ke okụre Ahasuerus. Edidem ama anam enye edi udiana esie ye akpan owo emi esinọde enye item. Edidem ama akam owụk ewụhọ ete kpukpru owo ẹsinụhọ ẹnọ Haman. (Esther 3:1-4) Edi ibet enye emi ama ọsọn̄ Mordecai ndinịm. Enye ama esikop uyo edidem, edi idịghe ke ini uyo edidem atuahade ye ibet Abasi. Haman ekedi owo Agagite, emi ọwọrọde ke anaedi enye okoto ubon Agag, edidem Amalek emi Samuel prọfet Abasi okowotde. (1 Sam. 15:33) Mbon Amalek ẹma ẹsibak ibak tutu ẹkabade mme asua Jehovah ye eke nditọ Israel. Abasi ama ọdọhọ ẹsobo mmọ ẹfep. * (Deut. 25:19) Ntre, eyen Jew emi amade Abasi akpasasan̄a didie onụhọ ọnọ owo Amalek? Mordecai ikekemeke ndinam utọ n̄kpọ oro. Idem tutu esịm emi, mbon emi ẹbuọtde idem ye Abasi ẹsinam ewụhọ emi ọdọhọde: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi nte andikara utu ke uyo owo.”—Utom 5:29.

19. Nso ke Haman okoyom ndinam, ndien enye akasan̄a didie anam edidem enyịme?

19 Esịt ama ofụt Haman. Enye ama ekere ndiwot Mordecai, edi ikokụreke ke oro. Enye okoyom ndisosobo ofụri orụk Mordecai! Haman ama aka ebịne edidem, okosu ata idiọk nsu odori mme Jew. Okposụkedi emi enye mîkasiakke mmọ enyịn̄, enye ama etịn̄ ikọ ke usụn̄ emi okowụtde ke mmọ ẹdi ata ntaha owo emi “ẹsuanade ẹyọhọ ẹnyụn̄ ẹbaharede ẹda ke otu mme owo.” Enye ama owụt adan̄a nte mmọ ẹkediọkde ke ndidọhọ ke mmọ inịmke ibet edidem, ntre ke mmọ ẹdi ata ndiọi mbon nsọn̄ibuot. Enye ama ọdọhọ ke imọn̄ ikpe ata ediwak okụk emi edikemde ndida n̄wot kpukpru mme Jew ke Obio Ukara Persia isịn ke itie unịm inyene edidem. * Ahasuerus ama ọnọ Haman n̄kpanuen ufịk idiọn̄ọ esie man ada efịk idiọn̄ọ ke ewụhọ ekededi emi enye okoyomde ndiwet.—Esther 3:5-10.

20, 21. (a) Didie ke etop oro Haman akanamde ẹtan̄a akafịna mme Jew ke ofuri Obio Ukara Persia, esịnede Mordecai? (b) Nso ke Mordecai ọkọdọhọ Esther anam?

20 Ikebịghike, mme isụn̄utom ẹma ẹwat ke enan̄-mbakara ẹsọsọp ẹdụk kpukpru itụn̄ ye inụk ke ofụri akamba obio ukara oro, ẹtan̄a etop nsobo mme Jew. Kere nte eketiede nsụhọ mme Jew emi ẹkenyọn̄ọde ntan̄mfep ke Babylon ẹdi ke ini etop emi ekesịmde mmọ, ke adan̄aemi ẹkesụk ẹn̄wanade ndifiak mbọp ibibene Jerusalem. Ekeme ndidi Mordecai ama ekere aban̄a mmọ, ọkọrọ ye mme ufan ye iman esie ke Shushan, ke ini enye okokopde enyene-ndịk etop emi. Ibuot ama oyon̄ enye, enye awak ọfọn̄idem esie, esịne ọfọn̄ ntuan̄a onyụn̄ ọduọk ntọn̄ ke ibuot, ọwọrọ aka ufọt obio akatua eyet. Ọkpọsọn̄ ntuan̄a emi Haman akanamde mme Jew ye mme ufan mmọ ke Shushan ẹtuan̄a ikafịnake enye ndomo esisịt; ọbọn̄ mbon ke etie ko ye edidem ọn̄wọn̄ n̄kpọ.—Kot Esther 3:12–4:1.

21 Mordecai ama ọfiọk ke ana isọsọp inam n̄kpọ. Edi nso ke enye edikeme ndinam? Ke ini Esther okokopde ke Mordecai ke eseme ye ọfọn̄ ntuan̄a ke idem, enye ama ọnọ ọfọn̄ ẹsọk Mordecai, edi enye ikenyịmeke ndibọ. Anaedi enye ama esikere ntak emi Jehovah Abasi akayakde ẹmen Esther ẹkenọ edidem emi ekedide okpono ndem ọdọ. Etie nte enye ama ọtọn̄ọ ndikụt ntak ndien. Mordecai ama ọdọn̄ utom ọnọ Esther, ete enye aka iso edidem ekekpe enye ubọk onyụn̄ anam eben̄e “aban̄a orụk esie.”—Esther 4:4-8.

22. Ntak emi idem ekenyekde Esther ndidụk n̄kokụt ebe esie emi ekedide edidem? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

22 Anaedi nsia ama eyemede Esther ndikop utọ etop oro. Akanam enye isoboke utọ idomo emi. Se enye ọkọbọrọde Mordecai owụt ke idem ama enen̄ede enyek enye. Enye ama eti Mordecai ke owo ekededi emi odụkde ọtọ edidem ke ini edidem mîkotke enye enyene ndikpa. N̄kukụre se ikemede ndinyan̄a owo oro edi edieke edidem anyande esan̄ ubọn̄ gold esie ọnọ enye. Ndi odu se ikpanamde Esther ekere ke edidem ayanyan esan̄ ọnọ imọ, akpan akpan ke ini enye etide se iketịbede inọ Vashti emi ekesịnde ndiyere ikot edidem? Esther ama ọdọhọ Mordecai ke usen 30 edi emi edidem ikotke imọ. Kere ise ata ebe owo nditie ofụri usen 30 ikotke n̄wan esie! Emi ama anam Esther ekere m̀mê edidem emi esikpụhọrede ekikere ini kiet ekededi mi ke osụk amama imọ. *Esther 4:9-11.

23. (a) Nso ke Mordecai eketịn̄ ndisọn̄ọ Esther idem? (b) Ntak emi ọkpọfọnde ẹkpebe Mordecai?

23 Mordecai ama etịn̄ ikọ ọsọn̄ọ Esther idem. Enye ọkọdọhọ enye ke edieke enye odopde uyo, ke edinyan̄a oyoto ebiet efen esịm mme Jew. Edi nso ikpanam Esther ekere ke owo iditieneke isobo imọ ke ini ẹsobode mme Jew? Imokụt mi ke Mordecai ama enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah emi mîdiyakke ẹsobo ikọt Esie, emi n̄ko mme un̄wọn̄ọ Esie mîsikpụhu. (Josh. 23:14) Ekem Mordecai ama obụp Esther ete: “Anie ọfiọk m̀mê afo ekesịm itie ubọn̄ ọnọ utọ ini ntem?” (Esther 4:12-14) Ndi ikpọfọnke ikpebe Mordecai? Enye ama enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah Abasi esie. Ndi nnyịn n̄ko imọbuọt?—N̄ke 3:5, 6.

Mbuọtidem Emi Akande Ndịk N̄kpa

24. Didie ke Esther okowụt ke imenyene mbuọtidem ye uko?

24 Ini edikem ndien Esther ndika n̄kokụt edidem. Enye ama ọdọhọ Mordecai anam kpukpru mme Jew ẹtiene imọ ẹtre udia onyụn̄ etịn̄ ikọ emi owụtde ata uko ye mbuọtidem—kpa ikọ emi ediwak owo ẹtienede ẹtịn̄ tutu esịm mfịn, ete: ‘Edieke n̄kpade, yak n̄kpa.’ (Esther 4:15-17) Anaedi enye ama enen̄ede ọbọn̄ akam ke usen ita oro akan nte akanam ọbọn̄de. Ke akpatre, ini ama edikem enye ndika iso edidem. Esther ama esịne ata ediye ọfọn̄ nte ọbọn̄ an̄wan, onyụn̄ anam ofụri se enye ekekeme ndiwọrọ ke usụn̄ emi edidide edidem ama okokụt enye, ikemeke ndime. Ekem, adaha aka ndikụt edidem.

Esther ama enyịme ndikpa man anyan̄a ikọt Abasi

25. Tịn̄ se iketịbede ke ini Esther okodụkde aka ndikụt ebe esie.

25 Esther ama ebe odụk okụre edidem nte iketịn̄de ke ntọn̄ọ ibuotikọ emi. Nnyịn ikemeke nditịn̄ nte idem ekenyekde enye, m̀mê ibat ini emi enye ọkọbọn̄de akam. Enye ama odụk okụre edidem ekesịm ebiet emi enye ekekemede ndida n̄kụt Edidem Ahasuerus ko ke ebekpo esie. Ekeme ndidi enye ama ese edidem iso man ọfiọk m̀mê enye adara imọ m̀mê idarake. Ẹma ẹtịm ẹdiọn̄ edidem idet ibuot ye ntan̄ebek ata ediye ediye. Ekpedi edidem ikọsọpke ikụt enye, anaedi idem ekpekenen̄ede enyek enye. Edidem ama ọsọsọp okụt enye, idem onyụn̄ akpa edidem etieti, edi utu ke ndiyat esịt, enye ama anyan esan̄ ubọn̄ gold ọnọ Esther!—Esther 5:1, 2.

26. Ntak emi oyomde ata mme Christian ẹnyene uko nte Esther, ndien ntak emi idọhọde ke utom esie ikokụreke kan̄a?

26 Edidem ama akpan̄ utọn̄ ọnọ Esther. Esther ama ọsọn̄ọ ada ye Abasi esie an̄wana ọnọ ikọt esie onyụn̄ enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru mme asan̄autom Abasi ke ofụri emana. Mfịn, ata mme Christian ẹmama utọ uwụtn̄kpọ emi. Jesus ọkọdọhọ ke ẹdida ima n̄waidem ẹdiọn̄ọ ata mme anditiene imọ. (Kot John 13:34, 35.) Esiyom ẹnyene uko, ukem nte Esther, man ẹkeme ndiwụt utọ ima emi. Edi idem ke Esther ama akan̄wana ọnọ ikọt Abasi usen oro, utom esie ikokụreke kan̄a. Enye edisan̄a didie inam edidem enịm ke Haman, ata akpan owo emi esinọde edidem item, edi ata idiọk ibak? Enye edisan̄a didie anyan̄a ikọt esie? Iyọbọrọ mme mbụme emi ke ibuot oro etienede.

^ ikp. 2 Mme owo ẹdọhọ ke Ahasuerus ekedi Xerxes I emi akakarade ofụri Obio Ukara Persia ke n̄kpọ nte isua 2,500 emi ẹkebede.

^ ikp. 18 Ekeme ndidi Haman ekedi kiet ke otu ata akpatre mbon Amalek sia ẹma ẹwot ‘nsụhọ mbon Amalek’ ke eyo Edidem Hezekiah.—1 Chron. 4:43.

^ ikp. 19 Haman ọkọnọ silver talent 10,000, emi edide ata ediwak biliọn naira mfịn. Edieke edide Ahasuerus ekedi Xerxes I, anaedi utọ ediwak okụk emi akanam enye enyịme se Haman eketịn̄de. Xerxes ama oyom ata ediwak okụk ndida n̄n̄wana ekọn̄ oro enye akaduakde ke anyan ini ndin̄wana ye mbon Greece.

^ ikp. 22 Ẹkediọn̄ọ Xerxes I nte afai afai owo ikponesịt emi esikpụhọrede ekikere ini kiet ekededi. Ewetmbụk eset eyen Greece emi ekerede Herodotus ama etịn̄ ke Xerxes ama odu utọ uwem emi ke ini enye ekewetde aban̄a ndusụk ekọn̄ emi Xerxes akan̄wanade ye Greece. Xerxes ama ọdọhọ ẹsịn ebọp ke akpa Hellespont. Edi ke ini oyobio okowụride ebọp oro, Xerxes ama ọdọhọ ẹkpok kpukpru mme esịn-ebọp oro ibuot onyụn̄ ọdọhọ ikọt esie ẹnọ akpa Hellespont “ufen,” ẹda ikpa ẹmia enye ẹnyụn̄ ẹsụn̄i enye. Ke ini ekọn̄ oro, owo inyene kiet ama ekpe Xerxes ubọk ete okûsịn eyen imọ ke ekọn̄, edi Xerxes ama anam ẹsịbe eyen oro iba ẹmen ẹyịri ke an̄wa man mbon en̄wen ẹkpep n̄kpọ.