1, 2. Iladawan an pagbaklay ni Maria, asin ipaliwanag kun taano ta bako idto pasil para sa saiya.

TANGLAY na si Maria sa dakul na oras na pagsakay sa asno. Naiinot maglakaw si Jose na ginigiyahan an asno. Harayo pa sinda sa Betlehem. Namatian giraray ni Maria an pagkibol-kibol kan umboy sa matris niya.

² Kabulanan na ni Maria; sa panahon na ini, ilinadawan siya kan Bibliya na “nasa kadakulaan nin pagbados.” (Luc. 2:5) Mantang nag-aagi an mag-agom sa mga kaumahan, tibaad may mga parauma na napapahiling sa sainda miyentras na nag-aarado o nagsasabwag asin nagngangalas kun taano ta nagbabaklay pa an sarong babayi na siring an kamugtakan. Taano baya ta maduman si Maria sa lugar na harayuon sa harong niya sa Nazaret?

3. Anong asignasyon an itinao ki Maria, asin ano an manunudan ta dapit sa saiya?

³ Nagpuon iyan pirang bulan na an nakaagi, kan an Judiang ini tawan nin asignasyon na daing kaagid sa bilog na kasaysayan nin tawo. Ipapangaki niya an magigin Mesiyas, an Aki nin Diyos! (Luc. 1:35) Kan madali na siyang mangaki, kaipuhan na man nindang magbaklay. Sa pagbaklay na ini, dakul na pagbalo sa pagtubod an maeeksperyensiyahan ni Maria. Hilingon ta kun ano an nakatabang sa saiya na magdanay na makusog sa espirituwal.

4, 5. (a) Taano ta mapa-Betlehem si Jose asin Maria? (b) Anong hula an nautob huli sa dekreto ni Cesar?

⁴ Bako sanang si Jose asin Maria an nagbabaklay. Ipinagbuot pa sana ni Cesar Augusto na an gabos na tawo sa nasyon magpuruli sa ginikanan nindang banwaan para magparehistro. Ano an ginibo ni Jose? An Bibliya nagsasabi: ‘Asin si Jose man hali sa Galilea, sa banwaan nin Nazaret, napaduman sa Judea, sa banwaan ni David, na inaapod Betlehem, huli ta siya gikan sa harong asin sa kapag-arakian ni David.’—Luc. 2:1-4.

⁵ Bakong nagkataon sana na sa panahon na ini nagpaluwas nin  dekreto si Cesar. Mga pitong siglo bago kaini, ihinula na mamumundag sa Betlehem an Mesiyas. Nataon kaidto na may banwaan na inaapod Betlehem na 11 kilometros sana an rayo sa Nazaret. Minsan siring, espesipikong sinabi kan hula na mamumundag an Mesiyas sa ‘Betlehem Efrata.’ (Basahon an Miqueas 5:2.) Tanganing makaabot sa sadit na baryong iyan hali sa Nazaret, mga 130 kilometros na kabubuldan an babaklayon kun maagi sa Samaria. Sa Betlehem na iyan pinapaduman si Jose, huling taga diyan kaidto an pamilya ni Hading David—an pamilya na ginikanan nindang mag-agom.

6, 7. (a) Taano ta dipisil para ki Maria an pagbaklay pa-Betlehem? (b) Ano an epekto sa mga desisyon ni Maria kan agom na siya ni Jose? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

⁶ Susuportaran daw ni Maria si Jose sa desisyon kaini? Kun iisipon, madidipisilan siya sa pagbaklay. Tibaad nagpupuon na an tigrakdag kan taon, kaya posibleng nag-uuran-uran na huling patapos na an tig-init. Dugang pa, angay an pananaram na sinda nagtukad ‘hali sa Galilea,’ huling an Betlehem nasa lugar na labing 760 metros an langkaw—talagang patukad kaya masakit an pagbaklay na aabuton nin nagkapirang aldaw. Sa kamugtakan ni Maria, tibaad mas haloy an pagbaklay huling kaipuhan niyang magpahingalo nin dakul na beses. Lalo na pag mangangaki na, tibaad mas gusto nin sarong babayi na nasa harong siya kaiba an pamilya asin mga katuod na andam na magtabang sa saiya kun magpuros na siya.  Daing duda na kaipuhan ni Maria nin kusog nin buot para magbaklay.

⁷ Minsan siring, isinurat ni Lucas na si Jose nagduman “sa pagpalista [kaiba si] Maria.” Sinabi man niya na si Maria “ikinasal [ki Jose].” (Luc. 2:4, 5) Huling si Maria agom na ni Jose, dakula an epekto kaini sa mga desisyon niya. Minansay ni Maria an saiyang agom bilang espirituwal na payo asin inako niya an papel na itinao nin Diyos—an magin katuwang ni Jose—paagi sa pagsuportar sa mga desisyon kaini. * Kaya napangganahan niya an posibleng pagbalo na ini sa saiyang pagtubod paagi sa pagigin makinuyog.

8. (a) Ano pa an nagmotibar ki Maria na umiba ki Jose pa-Betlehem? (b) Sa anong paagi nakakaparigon sa buot kan mga maimbod an halimbawa ni Maria?

⁸ Ano pa an nagmotibar ki Maria na magkuyog? Aram daw niya an hula na sa Betlehem mamumundag an Mesiyas? Mayong sinasabi an Bibliya. Pero posibleng aram niya huling minalataw na pamilyar diyan an mga lider nin relihiyon pati an kadaklan na tawo. (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42) Kun Kasuratan an pag-uulayan, dakul siyang aram. (Luc. 1:46-55) Ano man an dahilan, baga man nagdesisyon siyang magbaklay bilang pagkuyog sa saiyang agom, sa pagbuot nin gobyerno, o sa mismong hula ni Jehova—o huli sa gabos  na iyan—nagtao siya nin magayon na halimbawa. Pinapahalagahan na marhay ni Jehova an mapakumbaba asin makinuyog na mga lalaki sagkod babayi. Sa panahon na ini, na an pagigin mapagpasakop parating binabaliwala na, nakakaparigon sa buot kan gabos na maimbod an halimbawa ni Maria.

9, 10. (a) Ano an tibaad inisip-isip ni Maria asin Jose kan padangadang na sinda sa Betlehem? (b) Sain nagdagos si Jose saka Maria, asin taano?

⁹ Siguradong naginhawahan si Maria kan matanaw na niya an Betlehem. Mantang nagtutukad sinda sa mga gilid kan bulod, asin minaagi sa mga tanuman nin olibo—na kaiba sa mga huring inaani—tibaad inisip-isip ninda ni Jose an kasaysayan kan sadit na baryong ini. Saditon iyan para mapabilang sa mga siyudad sa Juda, arog kan sinabi ni propeta Miqueas; pero diyan namundag si Boaz, Noemi, dangan si David, labing sangribong taon na an nakaagi.

¹⁰ Matawo na sa baryo pag-abot ni Maria asin Jose. Nainot na nag-abot an iba para magparehistro, kaya naubusan na sinda nin dadagusan. * Napiritan na sana sindang magpalihis nin banggi sa sarong kuwadra. Maiimahinar ta an kahaditan ni Jose mantang nahihiling an agom niya na nasasakitan sa naggagrabeng kulog na kaidto pa lang niya namatian. Dakul pa man na ibang lugar, pero digdi pa siya nagpuon magpuros.

11. (a) Taano ta masasabutan nin mga babayi an namatian ni Maria? (b) Sa anong mga paagi masasabing “panganay” si Jesus?

¹¹ Masasabutan nin mga babayi an namatian ni Maria. Mga 4,000 na taon bago kaini, ihinula ni Jehova na huli sa minanang kasalan, magigin makulog para sa dakul na babayi an pangangaki. (Gen. 3:16) Siguradong iyo man si Maria. Dai ilinadawan ni Lucas an kulog na namatian ni Maria, kundi an sinabi sana niya: ‘Siya nangaki kan saiyang aking lalaki na panganay.’ (Luc. 2:7) Iyo, namundag na an saiyang “panganay”—an inot sa dakul na aki niya, na kisiyera pito gabos. (Mar. 6:3) Pero, iba ini. Bako sana ining panganay niya kundi ‘panganay [ni Jehova] sa gabos na linalang,’ an bugtong na Aki nin Diyos!—Col. 1:15.

12. Sain pinahigda ni Maria an umboy, asin paanong iba an talagang nangyari kisa sa mahihiling sa mga belen, ipinintang ladawan, asin drama?

¹² Sa puntong ini, idinagdag kan salaysay an bantog na detalye: ‘Pinatos niya siya sa mga lampin, asin [pinahigda] sa sarong bahugan.’ (Luc. 2:7) Sa bilog na kinaban, bakong realistiko an paglaladawan sa pagkamundag ni Jesus, arog kan mahihiling sa mga  belen, ipinintang ladawan, asin drama. Pero, uni talaga an nangyari. An sarong bahugan kinakakanan nin mga hayop na pang-uma. Girumdumon na nagdagos an pamilya sa kuwadra, na mabata o maating lugar—kaidto man o ngunyan. Siisay man nanggad na magurang an gugustuhon na diyan mamundag an aki niya kun igwa man sanang iba? An gusto nin kadaklan na magurang iyo an pinakamarahay para sa mga aki ninda. Lalo na si Maria asin Jose; gusto nanggad nindang itao an pinakamarahay para sa Aki nin Diyos!

13. (a) Sa anong paagi ginibo ni Maria asin Jose an pinakamakakaya ninda dawa bakong marahay an kamugtakan? (b) Paano maaarog nin madunong na mga magurang ngunyan an priyoridad ni Jose asin Maria?

¹³ Minsan siring, dai ninda pigparaintindi an bakong marahay na sitwasyon na iyan; ginibo sana ninda an saindang pinakamakakaya sa siring na kamugtakan. Halimbawa, mangnuha na inasikaso ni Maria an umboy, na pinatos nin lampin, dangan maingat na pinahigda sa bahugan tanganing makaturog, saka siniguradong naiimbungan asin ligtas ini. Dawa bakong marahay an kamugtakan, ginibo niya an pinakamakakaya niya. Aram man ninda ni Jose na an pag-asikaso sa espirituwalidad kan aki an pinakaimportanteng magigibo ninda para sa saiya. (Basahon an Deuteronomio 6:6-8.) Iyan man an priyoridad nin madunong na mga magurang ngunyan mantang pinapadakula ninda an saindang mga aki sa kinaban na ini na mayong pagpahalaga sa espirituwal na mga bagay.

14, 15. (a) Taano ta gustong-gusto kan mga pastor na mahiling an aki? (b) Ano an ginibo kan mga pastor pagkatapos na mahiling ninda si Jesus sa kuwadra?

¹⁴ Mantang tuninong an palibot, biglang nag-arabot sa kuwadra an mga pastor. Gustong-gusto nindang mahiling an pamilya lalo na an aki. Ugmahon sinda, na mababanaag sa saindang lalawgon. Naghidali sinda hali sa mga gilid kan bulod na yaon man duman an mga karnero ninda. * Sinabi ninda sa nasurpresang mga magurang an makangangalas na naeksperyensiyahan pa sana ninda. Sa kamatangaan kan banggi, sarong anghel an biglang nagpahiling sa sainda. Nagliwanag sa palibot an kamurawayan ni Jehova, asin sinabi sa sainda kan anghel na kamumundag pa sana sa Betlehem kan Cristo, o Mesiyas. Mahihiling ninda na nakahigda sa bahugan an aki, na napapatos nin lampin. Dangan, may mas pambihira pa nganing nangyari—sarong dakulang hukbo nin mga anghel an nagpahiling, na nag-uumaw sa Diyos!—Luc. 2:8-14.

 ¹⁵ Bakong makangangalas na dali-daling nagpa-Betlehem an mapakumbabang mga lalaking ini! Siguradong naugma sinda kan mahiling an bagong mamundag na umboy na nakahigda sa bahugan, arog kan pagkasabi kan anghel. Dai ninda sinadiri an maugmang bareta. ‘[Ibinareta] ninda an sinabi sainda. Asin an gabos na nakadangog nagngaralas sa mga bagay na sinabi sainda kan mga pastor.’ (Luc. 2:17, 18) An mga lider nin relihiyon kaidto hababa an paghiling sa mga pastor. Pero maliwanag na pinapahalagahan ni Jehova an mapakumbaba asin maimbod na mga lalaking ini. Pero, ano an epekto ki Maria kan pagbisita ninda?

16. Paano ipinahiling ni Maria na talagang pinag-isipan niya an mga nadangog niya, asin taano ta makusog an pagtubod niya?

¹⁶ Siguradong nangluluya pa si Maria huli sa pangangaki, alagad naghinanyog siyang marhay. Asin urog pa diyan an ginibo niya: ‘Rinimpos ni Maria ining gabos na tataramon, na pinaghurop-hurop iyan sa saiyang puso.’ (Luc. 2:19) Talagang pinag-isipan kan babaying ini an mga nadangog niya. Aram niyang mahalaga an mensahe kan mga anghel. Gusto ni Jehova na maaraman asin masabutan niya kun siisay talaga an aki saka kun taano ta mahalaga ini. Kaya dai sana siya naghinanyog. Isinapuso niya an mga tataramon tanganing pauruutro niyang mahurop-hurop sa maabot na mga bulan asin taon. Ini an mahalagang dahilan kun taano ta makusog an pagtubod ni Maria sa bilog niyang buhay.—Basahon an Hebreo 11:1.

17. Paano ta maaarog an halimbawa ni Maria kun dapit sa espirituwal na mga katotoohan?

¹⁷ Aarugon daw nindo an halimbawa ni Maria? An Tataramon ni Jehova dakulon nin mahalagang espirituwal na katotoohan. Minsan siring, makikinabang sana kita diyan kun tatawan ta iyan nin atensiyon. Magigibo ta iyan paagi sa regular na pagbasa kan Bibliya—bako bilang literatura sana kundi bilang ipinasabong na Tataramon nin Diyos. (2 Tim. 3:16) Dangan, arog ni Maria, kaipuhan tang isapuso an espirituwal na mga katotoohan asin hurop-hurupon iyan. Kun hinuhurop-hurop ta an satong binabasa sa Bibliya, na pinag-iisipan kun paano lubos na ikakaaplikar an sadol ni Jehova, pinapakusog ta an satong pagtubod.

18. (a) Paano inutob ni Maria asin Jose an Ley ni Moises kan umboy pa si Jesus? (b) Ano an ipinaparisa kan idinulot ni Jose asin Maria sa templo kun dapit sa kamugtakan ninda sa pinansiyal?

¹⁸ Sa ikawalong aldaw kan umboy, ipinaturi siya ni Maria asin Jose bilang pagsunod sa Ley ni Moises asin pinangaranan siyang Jesus, uyon sa sinabi sa sainda. (Luc. 1:31) Dangan, kan ika-40 aldaw, dinara ninda siya sa templo sa Jerusalem, mga 10 kilometros an rayo hali sa Betlehem, asin iprinesentar an mga dulot nin pagdalisay na itinutugot kan Ley para sa mga dukha—duwang agbaan o duwang salampati. Kun nasupog man sinda huli ta dai ninda kayang magdulot nin lalaking karnero asin sarong agbaan arog kan ibang mga magurang, dai ninda iyan pigparaisip. Minsan siring, naparigon na marhay an buot ninda mantang yaon duman.—Luc. 2:21-24.

19. (a) Ano an sinabi pa ni Simeon na isinapuso ni Maria? (b) Ano an reaksiyon ni Ana kan mahiling si Jesus?

¹⁹ Nagdulok sa sainda an gurang nang si Simeon asin dakul pa ining sinabi na isinapuso ni Maria. Pinanugaan si Simeon na mahihiling niya an Mesiyas bago siya magadan, asin ipinarisa sa saiya kan banal na espiritu ni Jehova na an umboy na si Jesus an ihinulang Paraligtas. Pinatanidan man ni Simeon si Maria dapit sa kulog na titiuson niya pag-abot nin panahon. Sinabi niya na an mamamatian ni Maria garo sarong halabang espada na pinalagbas sa saiya. (Luc. 2:25-35) Pati an nakakahandal na mga tataramon na iyan posibleng nakatabang ki Maria na makatagal kan umabot na an masakit  na panahon na iyan pakalihis nin tulong dekada. Pagkatapos ni Simeon, nahiling man kan propetisang si Ana an umboy na si Jesus asin nagpuon siyang magtaram dapit sa saiya sa gabos na naglalaom sa pagkakalda kan Jerusalem.—Basahon an Lucas 2:36-38.

20. Taano ta tama an desisyon na darahon si Jesus sa templo sa Jerusalem?

²⁰ Tama nanggad an desisyon ni Jose asin Maria na darahon an umboy sa templo ni Jehova sa Jerusalem! Ini an kapinunan kan regular na pagduman kan aki sa templo ni Jehova. Mantang yaon duman, ginibo ninda an saindang pinakamakakaya sigun sa saindang abilidad asin nag-ako sinda nin mga instruksiyon saka pamparigon sa buot. Siyertong napakusog an pagtubod ni Maria kan maghali siya sa templo kan aldaw na iyan, na an puso pano nin espirituwal na katotoohan na mahuhurop-hurop asin ikakasabi niya sa iba.

21. Paano ta masisiyerto na lalo pang makusog an satong pagtubod, arog ni Maria?

²¹ Nakakaugmang mahiling an mga magurang ngunyan na inaarog an halimbawang iyan. Regular na iiniiba kan Saksing mga magurang an mga aki ninda sa mga pagtiripon. Ginigibo ninda an saindang pinakamakakaya, na pinaparigon an buot kan mga kapagtubod ninda. Asin paghali ninda sa mga pagtiripon, sinda lalong napakusog, mas maugma, asin dakul nin marahay na bagay na ikakasabi sa iba. Maugma nanggad na makipagtipon kaiba ninda! Kun gigibuhon ta iyan, lalo pang makusog an satong pagtubod, arog ni Maria.