1, 2. (a) Taano ta nagsasakit an mga kahimanwa ni Elias? (b) Anong pagkontra an napaatubang ki Elias sa Bukid nin Carmel?

PIGMAMASDAN ni Elias an mga tawo mantang nagtutukad sa Bukid nin Carmel. Dawa madurudiklom pa kan maagahon na idto, risang-risa an saindang kadukhaan asin pagkatikapo. Grabe an epekto sa sainda kan tulo may kabangang taon na tigmara.

² Kabilang sa sainda an mahambog na 450 propeta ni Baal, na orgulyoso asin grabe an pagkaanggot ki Elias, an propeta ni Jehova. Dakul na lingkod ni Jehova an ginadan na ni Reyna Jezebel, pero si Elias marigon pa man giraray na naninindugan tumang sa pagsamba ki Baal. Pero sagkod nuarin? Tibaad inisip kan mga saserdote na kayang-kaya nindang daugon an nagsosolong lalaking iyan. (1 Ha. 18:4, 19, 20) Nag-abot man si Hading Ahab, na nakalunad sa karwahe niya. Angguton man siya ki Elias.

3, 4. (a) Taano ta tibaad natakot si Elias mantang nagpupuon an sarong importanteng aldaw? (b) Anong mga hapot an pag-uulayan ta?

³ Sa aldaw na iyan, maeeksperyensiyahan kan nagsosolong propeta an pambihirang pangyayari sa buhay niya. Mantang nagmamasid si Elias, nagpupuon na an saro sa pinakapambihirang paghampangan nin karahayan asin karatan na dai pa nuarin man nahiling kan kinaban kaidto. Ano an pagmati ni Elias sa pagpuon kan aldaw na iyan? Takot man siya huling siya ‘tawo na may pagmati siring sato.’ (Basahon an Santiago 5:17.) Minsan paano, ini an sigurado ta: Huling napapalibutan si Elias kan mga tawong daing pagtubod, kan apostatang hadi, asin kan mga saserdote na gusto siyang gadanon, an pagmati niya nagsosolo siya.—1 Ha. 18:22.

⁴ Pero, taano ta arog na kaini an kamugtakan kan Israel? Asin ano an koneksiyon kaini sa saindo? Pag-ulayan ta an halimbawa nin pagtubod ni Elias asin kun gurano iyan kapraktikal para sa sato ngunyan.

5, 6. (a) May anong labanan sa Israel? (b) Paano pinaanggot na gayo ni Hading Ahab si Jehova?

⁵ Haros sa bilog na buhay ni Elias, nahiling niya na binabaliwala saka linalapastangan an tunay na pagsamba, asin mayo siyang magibo. Haloy na kayang may labanan sa Israel sa pag-ultanan nin dalisay asin palsong relihiyon, nin pagsamba ki Jehova asin idolatriya kan mga  nasyon sa palibot. Kan panahon ni Elias, mas naggrabe an labanan na iyan.

⁶ Pinaanggot na gayo ni Hading Ahab si Jehova. Nagin agom niya si Jezebel, an aki kan hadi nin Sidon. Desidido si Jezebel na palakupon sa Israel an pagsamba ki Baal asin biyong halion an pagsamba ki Jehova. Naimpluwensiyahan niya tulos si Ahab. Nagtugdok si Ahab nin templo asin altar para ki Baal saka nanginut sa pagsamba sa paganong diyos na ini.—1 Ha. 16:30-33.

7. (a) Taano ta nakakaanggot na gayo an pagsamba ki Baal? (b) Kun dapit sa lawig kan tigmara kan panahon ni Elias, taano ta nakakasiyerto kita na mayong pagkakakontrahan sa Bibliya? (Iiba an  kahon.)

⁷ Taano ta nakakaanggot na gayo an pagsamba ki Baal? Inakit asin irinayo kaiyan sa tunay na Diyos an dakul na Israelita. Makababaldi asin mabangis man na relihiyon iyan. Igwa iyan nin prostitusyon nin mga lalaki asin babayi sa templo, pagpangana sa sekso, pati pag-atang nin mga aki. Kaya isinugo ni Jehova si Elias ki Ahab tanganing ipaisi na magkakaigwa nin tigmara na mapadagos sagkod na ipahayag kan propeta na tapos na iyan. (1 Ha. 17:1) Nagkapirang taon an luminihis bago nagpahiling giraray si Elias ki Ahab tanganing sabihan ini na tipunon sa Bukid nin Carmel an banwaan asin mga propeta ni Baal. *

8. Ano an kahulugan para sa sato ngunyan kan pagkasaysay dapit sa pagsamba ki Baal?

⁸ Pero, ano an kahulugan para sa sato ngunyan kan labanan na ini? Tibaad isipon nin nagkapira na mayo nang koneksiyon sa sato ngunyan an istorya dapit sa pagsamba ki Baal, huli ta mayo na ngunyan nin mga templo asin altar ni Baal. Pero bako ining basta suanoy na kasaysayan sana. (Roma 15:4) An terminong “Baal” nangangahulugan na “kagsadiri” o “kagurangnan.” Sinabihan ni Jehova an banwaan niya na siya an dapat na pilion bilang “baal,” o kagsadiring agom. (Isa. 54:5) Bako daw na an mga tawo may pinaglilingkudan pa man giraray na lain-lain na kagurangnan imbes na an Diyos na Makakamhan sa Gabos? An mga tawo may pinipiling kagurangnan pag ginagamit ninda an saindang buhay para sana sa sarong bagay—baga man iyan kuwarta, propesyon, libangan, kaugmahan sa sekso, o arin man sa dakul na diyos na sinasamba imbes na si Jehova. (Mat. 6:24; basahon an Roma 6:16.) Kaya masasabi na hiling-hiling pa man giraray sagkod ngunyan an pinakalataw na mga karakteristiko kan pagsamba ki Baal. An paghurop-hurop sa suanoy na labanan na iyan sa pag-ultanan ni Jehova asin ni  Baal makakatabang sa sato na madunong na pilion kun siisay an paglilingkudan ta.

9. (a) Taano ta tamang lugar an Bukid nin Carmel para sa pagbuyagyag na palso an Baalismo? (Hilingon man an nota sa ibaba.) (b) Ano an sinabi ni Elias sa banwaan?

⁹ Tanaw na marhay hali sa alituktok kan Bukid nin Carmel an kahiwasan puon sa sulugan na kababan nin Kison sa baba sagkod sa karaning Dakulang Dagat (Dagat Mediteraneo) asin sagkod sa kabukidan nin Lebanon sa purong amihanan. * Pero mantang nagsisirang an saldang sa importanteng aldaw na ini, makamumundong kamugtakan an mahihiling. Tagiltil na an dating matubang na daga na itinao ni Jehova sa mga aki ni Abraham. Huli sa mainiton na saldang alang na an daga, na naraot huli sa kalulungan kan banwaan nin Diyos! Mantang  nagtitiripon sinda, nagdulok si Elias asin nagsabi: “Sagkod nuarin kamo magkikiang-kiang sa duwang magkalain na opinyon? Kun si Jehova an tunay na Diyos, sumunod kamo sa saiya; pero kun si Baal, sumunod kamo sa saiya.”—1 Ha. 18:21, NW.

10. Paano an mga kahimanwa ni Elias ‘nagkikiang-kiang sa duwang magkalain na opinyon,’ asin anong mahalagang katotoohan an nalingawan ninda?

¹⁰ Ano an buot sabihon ni Elias kan pananaram na ‘nagkikiang-kiang sa duwang magkalain na opinyon’? Buweno, dai nasasabutan kan mga tawong idto na kaipuhan nindang pumili kun si Jehova o si Baal an sasambahon ninda. Paghuna ninda pareho puwedeng sambahon an duwa—na masisiro-siro ninda si Baal paagi sa makababalding mga ritwal pero makakahagad pa man giraray nin pabor ki Jehova. Tibaad an rason ninda bebendisyunan ni Baal an mga pananom asin hayop, saka si ‘Jehova nin mga hukbo’ na man an maprotektar sa sainda sa ralaban. (1 Sam. 17:45) Nalingawan ninda an mahalagang katotoohan—na dai pa man giraray nasasabutan nin dakul ngunyan. An gusto ni Jehova siya sana an sambahon. An hinahagad niya eksklusibong debosyon asin siya an angay na tawan kaiyan. Dai niya inaako an pagsamba na may kasalak na ibang klaseng pagsamba asin ikinakaanggot pa ngani niya!—Basahon an Exodo 20:5.

11. Sa hiling nindo, paano makakatabang sa sato an sinabi ni Elias sa Bukid nin Carmel para siyasaton giraray an satong mga priyoridad asin paagi nin pagsamba?

¹¹ Kaya ‘nagkikiang-kiang’ an mga Israelita siring sa sarong tawo na gustong lakawan nin sabay an duwang agihan. Iyan man an sala nin dakul na tawo ngunyan—tinatawan ninda nin lugar sa saindang buhay an ibang mga “baal” asin binabaliwala an pagsamba sa Diyos. An paghimati sa apuradong pangapudan ni Elias na pumundo sa pagkiang-kiang makakatabang sa sato na siyasaton giraray an satong mga priyoridad asin paagi nin pagsamba.

12, 13. (a) Anong pagbalo an isinuherir ni Elias? (b) Paano ta ikakapahiling na kita may kumpiyansa arog ni Elias?

¹² Sunod, nagsuherir si Elias nin sarong pagbalo. Simple sana iyan. Magibo an mga saserdote ni Baal nin altar asin maatang diyan; dangan mamimibi sinda sa diyos ninda na magpaabot nin kalayo. Iyan man an gigibuhon ni Elias. Siya nagsabi na ‘an Diyos na magsimbag paagi sa kalayo, iyo iyan an [tunay na] Diyos.’ Aram ni Elias kun siisay an tunay na Diyos. Makusugon an pagtubod niya kaya dai siya nag-alangan na tawan nin partida an saiyang mga kalaban—pinainot niya an mga propeta ni Baal. Kaya nagpili sinda nin torong baka na iaatang asin nag-arang ki Baal. *—1 Ha. 18:24, 25.

 ¹³ Bako na ngunyan panahon nin mga milagro. Minsan siring, dai nagbabago si Jehova. May kumpiyansa kita sa saiya arog ni Elias. Halimbawa, kun an iba dai minauyon sa itinutukdo kan Bibliya, dai kita dapat matakot na painuton sindang magsabi kan ideya ninda. Arog ki Elias, makakaasa kita na itatanos kan tunay na Diyos an mga bagay-bagay. Ginigibo ta iyan paagi sa pagsarig, bakong sa satong sadiri, kundi sa saiyang ipinasabong na Tataramon, na magagamit “sa pagtanos kan mga bagay-bagay.”—2 Tim. 3:16, NW.

14. Paano tinuya-tuya ni Elias an mga propeta ni Baal, asin taano?

¹⁴ Ipinuwesto na kan mga propeta ni Baal an saindang atang sa altar asin nag-apod sa diyos ninda. “Baal, simbaga kami,” an pauruutrong kurahaw ninda. Nagpadagos sinda sagkod na lumihis an mga minuto dangan mga oras. ‘Alagad mayo nin tingog, saka mayo nin nagsisimbag,’ an sabi kan Bibliya. Kan udto na, pinunan ni Elias na tuya-tuyaon sinda, na siyertong sibot-sibot daa si Baal kaya dai nagsisimbag, nagkakasilyas daa, o turog daa kaya kaipuhan na pukawon. ‘Kumurahaw kamo sa halangkaw na tingog,’ an sadol ni Elias sa mga impostor. Malinaw nanggad, aram niya na palso an pagsamba ki Baal, asin gusto niyang mahiling iyan kan banwaan nin Diyos.—1 Ha. 18:26, 27.

15. Paano mahihiling sa nangyari sa mga saserdote ni Baal an kamangmangan kan pagpili nin ibang kagurangnan apuwera ki Jehova?

¹⁵ Lalo pa lugod na nataranta an mga saserdote ni Baal, na ‘nagkukururahaw sa halangkaw na tingog, asin nagrurulugad nin mga kutsilyo asin mga lanseta siring sa saindang kinaugalian, sagkod na nagtuturawis an dugo ninda.’ Gabos iyan dai nag-aser! ‘Mayo nin tingog, saka mayo man nin nagsisimbag asin nagdadangog.’ (1 Ha. 18:28, 29) Talagang mayo nin Baal. Imbento sana siya ni Satanas tanganing irayo ki Jehova an mga tawo. An totoo, an pagpili nin ibang kagurangnan apuwera ki Jehova nagreresulta sa pagkadisganar, kasusupgan pa ngani.—Basahon an Salmo 25:3; 115:4-8.

16. (a) Ano an tibaad ipinagirumdom sa banwaan kan paghirahay ni Elias sa altar para ki Jehova sa Bukid nin Carmel? (b) Paano urog na ipinahiling ni Elias an kumpiyansa sa Diyos?

¹⁶ Kan pabanggi na, si Elias na man an maatang. Hinirahay niya an sarong altar para ki Jehova, na daing duda na rinaot kan mga kaiwal nin dalisay na pagsamba. Naggamit siya nin 12 gapo, na tibaad nagpapagirumdom sa dakul na kabilang sa 10 tribong nasyon nin Israel na kaipuhan pa man giraray nindang kumuyog sa Ley na  itinao sa bilog na 12 tribo. Dangan ilinaag niya an saiyang atang asin biyong pinabubuan iyan nin tubig, na posibleng hali sa karaning Dagat Mediteraneo. Sa palibot kan altar, nagpakalot pa siya nin kali asin pinano iyan nin tubig. Kun paanong tinawan niya nin partida an mga propeta ni Baal, ginibo niyang garo dehado si Jehova—siring kaiyan kakusog an kumpiyansa niya sa Diyos.—1 Ha. 18:30-35.

17. Paano ihinayag kan pamibi ni Elias kun ano an pinakamahalaga sa saiya, asin paano ta maaarog an saiyang halimbawa sa satong mga pamibi?

¹⁷ Kan andam na an gabos, namibi si Elias. An simpleng pamibi na iyan malinaw na nagpapahiling kun ano an pinakamahalaga ki Elias. Inot sa gabos, gusto niyang ipaaram na si Jehova, bakong si Baal, an ‘Diyos sa Israel.’ Ikaduwa, buot niyang maaraman kan gabos na siya lingkod sana ni Jehova; an gabos na kamurawayan asin kaumawan dapat itao sa Diyos. Ultimo, ipinahiling niya na may pagmakulog pa man giraray siya sa saiyang mga kahimanwa, huling gusto niyang mahiling na ‘[pabalikon] ni Jehova an saindang puso.’ (1 Ha. 18:36, 37) Sa ibong kan gabos na kasakitan huli sa kawaran nin kaimbudan, namumutan pa man giraray sinda ni Elias. Sa satong mga pamibi sa Diyos, ikakapahiling ta man daw an kaagid na kapakumbabaan, pagmakulog sa pangaran nin Diyos, asin pagmalasakit sa iba na nangangaipo nin tabang?

18, 19. (a) Paano sinimbag ni Jehova an pamibi ni Elias? (b) Ano an ipinagbuot ni Elias na gibuhon kan banwaan, asin taano ta dai maninigong kahirakan an mga saserdote ni Baal?

¹⁸ Bago mamibi si Elias, tibaad iniisip kan mga tawo duman kun baga palso man si Jehova, arog ki Baal. Pero pakapamibi, dai na ninda kaipuhan mag-isip. An Bibliya nagsasabi: ‘Dangan nahulog an kalayo na hali ki Jehova, na idto uminubos kan dulot na pinagtututong, asin kan sungo, asin kan mga gapo, asin kan kabo-kabo, asin dinila pa an tubig na idtuon sa kali.’ (1 Ha. 18:38) Pambihira nanggad na simbag! Asin ano an reaksiyon kan mga tawo?

¹⁹ ‘Si Jehova iyo an [tunay na] Diyos. Si Jehova iyo an [tunay na] Diyos,’ an kurahaw kan gabos. (1 Ha. 18:39) Sa katapos-tapusi nahiling ninda an katotoohan. Minsan siring, mayo pa man giraray sindang pagtubod. An totoo, bakong kahanga-hanga na pagpahiling nin pagtubod an pag-admitir ninda na si Jehova an tunay na Diyos pagkatapos na mahiling an kalayo na nahulog hali sa langit bilang  simbag sa pamibi. Kaya may ipinagibo pa sa sainda si Elias. Sinabi niya sa sainda na kuyugon an Ley ni Jehova, na dapat kutanang haloy na nindang ginigibo. An Ley nin Diyos nagsasabi na dapat gadanon an palsong mga propeta asin parasamba sa idolo. (Deut. 13:5-9) An mga saserdote ni Baal mortal na mga kaiwal ni Jehova, asin tuyong kinontra ninda an mga katuyuhan Niya. Maninigo daw sindang kahirakan? Taano, kinahirakan daw ninda an gabos na inosenteng aki na sinulong buhay bilang atang ki Baal? (Basahon an Talinhaga 21:13; Jer. 19:5) Dai nanggad sinda maninigong kahirakan! Kaya nagbuot si Elias na gadanon sinda, asin talagang ginadan sinda.—1 Ha. 18:40.

20. Taano ta daing basehan an ikinakahadit kan mga kritiko ngunyan dapit sa paggadan ni Elias sa mga saserdote ni Baal?

²⁰ Tibaad kondenaron kan mga kritiko ngunyan an nangyari sa pagtatapos kan pagbalong ini sa Bukid nin Carmel. May mga nahahadit man na tibaad gamiton iyan nin mga panatiko para gumibo nin kadahasan sa ngaran nin relihiyon. Asin makamumundo na kadakul ngunyan nin madahas na panatiko sa relihiyon. Minsan siring, bakong panatiko si Elias. Ginamit siya ni Jehova para isagibo an makatanusan na paggadan. Apuwera kaini, aram nin tunay na mga Kristiyano na dai ninda dapat arugon si Elias sa paggadan sa mga maraot. Imbes, sinusunod ninda an pamantayan para sa gabos na disipulo ni Jesus na yaon sa sinabi ni Cristo ki Pedro: ‘Sarunga an minasbad mo: huli ta an gabos na minalapnot nin minasbad, sa minasbad magagadan.’ (Mat. 26:52) Gagamiton ni Jehova an Aki niya tanganing isagibo an hustisya nin Diyos sa maabot na panahon.

21. Taano ta angay na arugon nin tunay na mga Kristiyano ngunyan an halimbawa ni Elias?

²¹ An paninimbagan nin tunay na Kristiyano iyo na mamuhay na may pagtubod. (Juan 3:16) An sarong paagi na magibo iyan iyo na arugon an mga maimbod arog ni Elias. Si Jehova sana an sinamba niya asin sinadol an iba na gibuhon man iyan. Daing takot niyang ibinuyagyag na palso an relihiyon na ginamit ni Satanas tanganing irayo ki Jehova an mga tawo. Asin nagtiwala siya ki Jehova na iyo an mahusay kan mga bagay-bagay imbes na magsarig sa saiyang kakayahan asin kamawutan. Nanindugan si Elias para sa dalisay na pagsamba. Lugod na arugon niyato gabos an pagtubod niya!