Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

19 YATICHÄWI

Familiaparojj wali sum uñjäna

Familiaparojj wali sum uñjäna

1, 2. 1) ¿Kunjamanakansa Joseyan familiapajj jikjjatasïna? 2) ¿Kuna jan wali yatiyäwsa Joseyajj Mariar säna?

BELENANJJ arumäskänwa ukat José chachajj qhepa qʼepipwa asnur khumjjatäna. Asnun sarañapatak mä jukʼa nuktʼasaw uks aks uñatatasïna. “Wali jaya sarañarakisä” sasaw saskpachäna. Cheqas Egipto markakamaw sarañapäna. Uka markanjja, jan uñtʼat jaqenakampi, yaqha aru parlirinakampi ukat yaqha costumbren jaqenakampiw jakañapäna. ¿Familiapajj uka jaya markan yatinoqtpachänti?

2 Kuntï mä angelajj samkan yatiykäna uk Mariar sañajj janiw José chachatakejj faciläkpachänti. Ukampis chʼam katjjarusaw akham sasin yatiyäna, “¡Herodes reyiw jiskʼa wawar jiwayañ muni!” sasa. Ukhamajj jankʼakiw Belén markat mistjjapjjañapäna (Mateo 2:13, 14 liytʼasiñapawa). Uk istʼasajj Mariajj wal llaktʼasïna. “¿Khitirak wawasar jiwayañ munaspasti? Mä jiskʼa wawajj ¿kuna jan walirak maynir luraspasti?” sasaw Joseyamp jisktʼasipjjpachäna. Ukhampachasa Jehová Diosar atinisisaw mistuwayapjjäna.

3. ¿Kunjamsa Joseyampi Mariampejj Belenat mistuwayapjjäna? (Foto uñjjattʼäta.)

3 Belén markankirinakajj kuna jan waltʼäwitï utjkani uk jan yatisaw sum iktʼasipkäna, ukampis Joseyampi, Mariampi ukat Jesusampejj kʼachitatwa uka arumajj aynach toqer mistuwayapjjäna. Intejj niya jalsuñampëjjäna ukhajja, akham sasaw Joseyajj jisktʼaspachäna: “Mä carpinterokïtwa, ¿kunjamaraki familiajaru sum uñjästi ukat jan walinakat jarkʼaqästi? ¿Familiajatak munaskani ukanakamp phoqpachäyäti? Ukat ¿Jehová Diosajj aka jiskʼa wawar uywañatak jaytawaykitu ukamp phoqpachäyäti?” sasa. Jachʼa jan waltʼäwinakanwa Joseyajj uñjasiwayi. Kunjamsa ukanakar saykatawayi uk yatjjatasajja, kunatsa iyawsäwipat yateqasiñajj wali wakiskirïki uk amuyañäni, yämas awk taykanakaw jukʼamp yateqasipjjaspa.

Jan walinakatwa familiapar jarkʼaqäna

4, 5. 1) ¿Kunjamsa Joseyan jakäwipajj mayjtʼawayäna? 2) Diosan munañap phoqhañapatakejja, ¿kamsänsa angelajj Joseyarojja?

4 Mä mara nayraw Joseyan jakäwipajj mayjtʼawayäna. Jupajj Nazaret markanwa jakasïna, ukat Helí chachan María sat phuchapampi casarasiñatak parlatänwa. Mariajj iyawsäwini ukat sum sarnaqtʼasiri tawaqönwa. Ukampis “usurïtwa” sasaw mä urojj Joseyar yatiyäna. Uk yatisajj jan phenqʼachañatakejj jamasatwa Mariamp divorciasiñ amtäna. * Ukampis mä angelaw samkan akham säna: “Jan ajjsaramti Mariaru warmimat katoqañjja, naskani uka wawasti qollan ajayutwa juti. [...] Juparakiw markaparojj juchapat qhespiyani” sasa (Mat. 1:18-21).

5 Joseyajj Diosar serviri, cheqapar sarnaqeri ukat istʼasir jaqënwa. Ukhamajj kunjamtï angelajj siskäna ukarjamaw luräna. Mä wawaruw uywañapäna, ¡Diosan munat Wawaparu! ¡Janiw yaqha wakiskir luräwejj utjkasapänti! Qhepatjja, romankir apnaqeriw mä kamachi apsüna, ukar istʼasaw Mariamp Belén markan qellqayasiñatak viajapjjäna. Mariajj niyaw usuñampëjjäna, ukhamajj uka markar purisaw wawanëjjäna.

6-8. 1) ¿Kunjamatsa Joseyan ukat familiapan jakäwipajj mayjtʼawayäna? 2) Supayaw uka “warawara” uñstaypachäna sasajja, ¿kunatsa sissna? (Qhanañchäwip uñjjattʼäta.)

6 Nazaretar kuttʼañat sipansa, Joseyajj Belén markaruw familiapamp qheparäna, uka markajj janiw Jerusalenat jayankänti. Janis qamirïpkchïnjja, familiapar sum uñjañatakiw Joseyajj wal chʼamachasïna. Ukat Jesusajj naskäna uka qhepatjja, mä jiskʼa utaruw sarjjapjjäna. Tiempompejja, Jesusajj niya mä maranëjjäna ukhaw jakäwinakapajj wasitat mayjtʼawayäna.

7 Mä qawqha astrólogos satäpkis uka jaqenakaw Joseyan utapar sarapjjäna. Jupanakajj inti jalsu toqeta, jaya Babilonia markatäpjjpachänwa. Ukat judionakan reyipäkäni uka wawar jachʼañchañatakiw uka utar sarapjjäna.

8 Jan yatkasaw uka jaqenakajj Jesús jiskʼa wawar jan waltʼayasipkäna. Uka “warawarajj” janiw Belenar nayraqat irpkänti, jan ukasti Jerusalenaru. * Ukanwa “judionakan reyipäkäni uka jiskʼa wawaruw thaqher sarasipkta” sasin Herodes sat qhoru reyir yatiyapjjäna. Uk istʼasajj uka reyejj wal colertʼasïna ukat chuyma ustʼayasirakïna.

9-11. 1) Diosaw taqe kun uñjaskäna sasajja, ¿kunatsa sissna? 2) Egiptor viajiñajj kunjamakïnsa uka toqetjja, ¿kamsapjjesa, ukampis ukhamapunïnti?

9 Diosaw taqe kun uñjaskäna, jupajj Herodesata ukat Supayat sipansa jukʼamp chʼamanïnwa. Kunanakas pasäna uk uñjañäni. Uka jaqenakajj utar puripjjäna ukhajja, Marian amparapanwa Jesusar uñjapjjäna. Ukat walja suma regalonakwa churapjjäna, “qori, olíbano ukat mirra”. ¡Taqe ukanak uñjasaw Mariampi Joseyampejj wal muspharapjjpachäna! Ukampis uka jaqenakajj kawkinkis Jesusajj ukwa Herodesar yatiyañatak Jerusalenar kuttʼañ amtapjjäna. Ukampis Jehová Diosaw mä samka toqe ‘yaqha thaknam kuttʼawayjjapjjam’ sasin säna (Mateo 2:1-12 liytʼasiñapawa).

10 Astrólogo jaqenakajj sarjjapjjäna ukhaw Jehová Diosan mä angelapajj Joseyar akham säna: “Sartasim ukatsti wawampiru María taykapampiru irpjjarum Egipto markar sarjjam; ukankarakim kunapachkamatï nayajj siskäma ukürkama, Herodesasti wawarojj jiwayañatakiw thaqani” sasa (Mat. 2:13). Kunjamtï yateqaniwayktanjja, Joseyajj ukspachaw uka arunakarjam luräna. Jupatakejj Jesusar jarkʼaqañaw jukʼamp wakiskirïna, ukatwa Egipto markar sarjjapjjäna. Ukat niyakejjay visitir jaqenakajj walja regalonak churapkchïnjja, ukanakaw viajiñatakisa ukat jaya markan jakañatakis yanaptʼäna.

Joseyajj jan pächasisaw wawapar jan walit jarkʼaqañatak chʼamachasïna

11 Apócrifos sat libronakanwa, Egiptor viajiñajj kunjamakïnsa uka toqet kunayman cuentonak utji. Jiskʼa Jesusaw thak jiskʼaptayäna ukat lunthatanakatsa jarkʼaqawayäna sasaw sapjje. Ukat Mariajj jachʼa palmeran achup apaqasiñapatakejj uka palmeranak altʼayänwa sas kunaw sapjje. * Ukampis janiw ukhamäkänti, Egiptor sarañajj wali jayanwa ukat jan uñtʼat thakinjam sarañänwa.

Familiapar sum uñjañatakejj wal Joseyajj chʼamachasïna

12. ¿Kunsa awk taykanakajj Joseyat yateqasipjjaspa?

12 Awk taykanakajj Joseyat wal yateqasipjjaspa, jupajj familiapar jan walit jarkʼaqañatakejj jan pächasisaw trabajopsa ukat suma jakäwipsa jaytanuküna. ¡Kuna luräwtï Jehová Diosajj churkäna ukjja taqe chuymaw phoqhäna! Jichhürunakanjja, aka jan wali pachanwa awk taykanakajj wawanakapar uywapjjañapa. Uka jan walinakaw wayn tawaqonakarojj qʼal mayjtʼayaspa ukat aynachtʼayaspa. Joseyat yateqasisa wawanakapar jan waltʼäwinakat jarkʼaqañatak wal chʼamachasipjje uka awk taykanakajj wali askpun lurasipki.

Familiaparuw sum uñjäna

13, 14. ¿Kunatsa Joseyampi Mariampejj Nazaret markan qamnoqtapjjäna?

13 Joseyan familiapajj mä qawqha tiempokiw Egipto markan qamapjjpachäna. Jehová Diosan mä angelapaw Herodesan jiwatapat Joseyar yatiyjjäna. Uka toqetjja, “Egiptotwa wawajarojj jawsta” sasaw mä profeciajj säna (Mat. 2:15). Ukhamajj Egiptot mistusa ukat markapar kuttʼasaw uka profecian phoqhasiñapatak Joseyajj yanaptʼäna. Ukampis ¿kawkirus sarapjjpachäna?

14 Joseyajj wali amuytʼasir jaqënwa, ukatwa Herodes lanti uttʼayat Arquelao reyir ajjsarpachäna, uka jaqejj jan sinttʼasisa jaqe jiwayirirakïnwa. Joseyajj Jerusalenat alay toqeruw wali jaya cheqar familiapamp sarjjäna. Galileankiri Nazaret markaruw sarjjapjjäna, ukanwa qamnoqtasajj wawanakapar uywapjjäna (Mateo 2:19-23 liytʼasiñapawa).

15, 16. ¿Joseyan irnaqäwipajj kunjamänsa, ukat kuna herramientanakanïpachänsa?

15 Kunatï jakañatak wakisïna ukampikiw Joseyan familiapajj jakasïna. Biblianjja Joseyarojj carpinterotwa uñtʼasi, uka irnaqäwejj wali chʼama tukuñänwa. Carpinteronakajj jachʼa qoqanakwa khuchhurapjjañapäna, qʼepipjjañapäna ukat wañtʼayapjjañaparakïna. Ukat maderampejj utanaka, barconaka, jiskʼa puentenaka, qatatiñ carretanaka, llantanaka, yukunaka ukat yapun irnaqañ yaqha ukhamanakwa lurapjjäna (Mat. 13:55). Uka irnaqäwejj wali chʼamapunïnwa. Carpinteronakajj uta jakʼana, jan ukajj pachpa utapanwa irnaqapjjerïna.

16 Joseyajj kunayman herramientanakanïnwa, jila partejj awkipankpachänwa. Escuadra, plomada, cordel entizado, hacha, serrucho, azuela, martillo, mazo ukat colthapiñataki kunayman pegamentonakanïpachänwa. Ukat taladro satäkis ukampiw irnaqarakpachäna. Ukat alañajj wali jiläkchïnsa, mä qawqha clavonakapas utjarakpachänwa.

17, 18. 1) ¿Kunsa Jesusajj uywir awkipat yateqäna? 2) ¿Kunatsa Joseyajj wal irnaqañapäna?

17 Kunjamsa José uywir awkipajj wal irnaqtʼäna ukwa Jesusajj wal uñchʼukpachäna. Janiw ni nayranakapas chʼipjjtpachänti. Kunjamsa awkipajj amparanakampi sum irnaqtʼäna uk uñjasaw Jesusajja, awkipajj kunja chʼamanïnsa, chʼikhïnsa ukat suma irnaqtʼirïnsa uk amuypachäna. Joseyajj mä qawqha lurañanakwa Jesusar yatichpachäna, sañäni chawllan wañsut escamanakapampi chhankha maderanak lijsuña. Ukat walja kasta maderanak uñtʼañsa yaticharakpachänwa, sañäni, sicómoro, roble, olivo ukat yaqhanaka.

Joseyajj carpinterjam irnaqañapatakiw wawapar yatichäna

18 Joseyajj janiw jachʼa lawanak khhuchuri ukat yäpar irnaqtʼiri wali chʼaman jaqekïkänti, jan ukasti wali munasiñampiw Mariaru ukat Jesusan sullkanakapar uñjäna. Joseyampi Mariampejj yaqha sojjta wawanakanïpjjänwa (Mat. 13:55, 56). Ukhamajj taqe wawanakapar sum uñjañatakejj Joseyajj wal irnaqañapäna.

Joseyatakejj ajay toqet familiapar yanaptʼañaw jukʼamp wakiskirïna

19. ¿Kunjamsa Joseyajj ajay toqet familiapar yanaptʼäna?

19 Joseyatakejj ajay toqet familiapar yanaptʼañaw jukʼamp wakiskirïna. Ukatwa wawanakapar Jehová Diosata ukat leyinakapat yatichañatak tiempo apstʼasirïna. Joseyampi Mariampejj markan utjkäna uka sinagogaruw wawanakapar irpapjjerïna, ukanwa Diosan leyinakap liytʼasajj qhanañchasirïna. Taqe ukanak istʼasaw Jesusajj utar kuttʼasajj awk taykapar wal jisktʼpachäna. ¡Ukanak qhanañchañatakiw Joseyajj wal chʼamachaspachäna! Ukat Diosar yupaychañatakejja, taqe chuyma serviri Joseyajj familiapampiw Jerusalenar sarirïna. Amuytʼañataki, Pascua fiestar sarañatakejj sapa maraw 120 kilometronak jila sarapjjerïna ukat kuttʼañajj ukham jayarakïnwa. Ukhamajj pä semanapuniw utat chʼusasipjjpachäna.

Diosar yupaychañatakiw Joseyajj Jerusalenankir templor familiapar irpirïna

20. ¿Kunjamsa cristiano awkinakajj Joseyat yateqasipjjaspa?

20 Jichhürunakanjja, Joseyat yateqasisaw cristiano awkinakajj familiapatak wal irnaqapjje, ukampis wawanakapatakiw tiempo apstʼasipjje ukat Diosat yatichañaw jupanakatakejj nayranki. Familiana Diosar Yupaychañataki Aruma satäkis uk apañatakisa, tantachäwinakaru ukat jachʼa tantachäwinakaru wawanakapar irpañatakisa wal chʼamachasipjje. Kunjamtï Joseyajj amuykänjja, ajay toqet yatichañaw taqe herenciat sipansa jukʼamp wakiskirejja, sasaw uka cristiano awkinakajj amuyapjje.

‘Wali llaktʼatäpjjänwa’

21. ¿Pascua fiestar sarasajj kunsa Joseyampi ukat familiapampi lurapjjerïna, ukat kunapachas Jesusan chhaqhatäjjatap Joseyampi Mariampejj amuyapjjäna?

21 Jesusajj 12 maranïkän ukhajja, kunas pasäna ukwa Bibliajj qhanañchi. Kunjamtï lurirïkänjja, Joseyajj Pascua fiesta amtañatakiw familiapamp Jerusalenar saräna. Walja jachʼa familianakaw tam tama panqartʼat oraqenak uñchʼuktʼasa sarapjjerïna. Ukat Maqhatäwi Qʼochu satäkansa uk qʼochtʼasisaw Jerusalenar makatapjjäna (Sal. 120-134). Waranq waranq jaqenakaw Jerusalenar sarapjjpachäna. Fiesta pasatatjja, taqe familianakaw utapar kuttʼapjjerïna. Joseyampi Mariampejj kunaymaninak lurasajja, “Jesusajj mayninakamp chikaw saraskpacha” sasaw amuyapjjäna. Ukampis mä uru viajisajj wal sustjasipjjäna. ¡Jesusajj chhaqhatäjjänwa! (Luc. 2:41-44.)

22, 23. Jesusan chhaqhatäjjatap amuyasajja, ¿kunsa Joseyampi Mariampejj lurapjjäna, ukat jikjjatapjjäna ukhajj kamsänsa Mariajja?

22 Wali llakitaw Joseyampi Mariampejj Jerusalenar kuttʼapjjäna. Markajj chʼusakëjjänwa, ukanwa “¡Jesús, Jesús!” sasa wawapar wal thaqhapjjäna. Kimsa uruw pasjjäna. ¡Janipuniw Jesusajj uñstkänti! “Jesusar chhaqhayasajj kuntï Diosajj lurañaj munkäna ¿uk janit phoqpachätjja?” sasaw Joseyajj jisktʼaspachäna. Qhepatjja, temploruw thaqher sarapjjäna ukat kawkhantï Leyinakat wali yatjjattʼatanakajj tantachasipkäna ukanwa Jesusar jikjjatapjjäna. ¡Walpun kusisipjjpachäna! (Luc. 2:45, 46.)

23 Jesusajj Ley yatichirinakaruw istʼaskäna ukat jisktʼaskarakïna, jupanakajj wali yatiñanïtapatwa wal muspharapjjäna. Joseyampi Mariampejj uk uñjasajj janiw kamsirjamäpkänti. Joseyajj kamspachänsa uk Bibliajj janiw qhanañchkiti. Ukampis kunjamsa jikjjatasipjjäna ukjja, Marian arunakapanwa amuysna. “¡Ay wawa! ¿Kunatarak ukham lurapjjestasti? Awkimampi nayampejj wali llaktʼataw thaqasipjjsma” sasaw säna (Luc. 2:47, 48).

24. Wawanakar uywañajj kunja chʼamasa ukjja, ¿kunjamsa Bibliajj qhanañchi?

24 Wawanakar uywañajj kunja chʼamasa ukwa Bibliajj mä qawqha arunakamp amuytʼayistu. Ukat amtañäni, ¡Jesusajj jan pantjasir wawänwa! Aka jan wali pachajja, walja awk taykanakaw ukham ‘wali llakita’ sarnaqapjjaraki. Ukampis wawanakar uywañajj kunja chʼamasa uk Diosan Arupajj qhanañcharakiwa, uk yatiñajj wal jupanakar yanaptʼpacha.

25, 26. ¿Kamsänsa Jesusajj awk taykaparojja, ukat uk istʼasajj kunjamakis Joseyajj jikjjataspachäna?

25 Jesusajj templonkañapapunïnwa, uka cheqanakwa alajjpachankir Awkip jakʼankkaspas ukhamwa amuyasïna. Wali kusisitaw ukanjj kuntï yatichapkäna uk taqe chuym istʼaskäna. Ukatwa awk taykapar jan chuym ustʼayas akham säna: “¿Kunatarak nayarusti thaqapjjestasti? ¿Janit yatipkta nayajj Awkejjan utapankañajj-jja?” sasa (Luc. 2:49).

26 Joseyajj uka arunak istʼasajj wal lupʼpachäna ukat kusisirakpachänwa. Jesusajj Jehová Diosaru munasiñapataki ukat awkiparjam uñjañapatakiw Joseyajj wal chʼamachasïna. Jesusajj waynitüskchïnsa, wali munasiri awkinïñajj kunjamänsa uk sum amuyäna. ¡Joseyaw ukham amuyañapatak wal yanaptʼpachäna!

27. ¿Kuna aski luräwinïpjjes awk taykanakajja, ukat kunjamsa Joseyat yateqasipjjaspa?

27 ¿Jumajj wawanakanïtati? Ukhamächi ukhajja, ¿mä munasiri awkinïñajj kunjamasa uk wawanakamajj sarnaqäwim uñjasajj amuyapjjeti? ¡Wawanakar uywañajj wali aski luräwiwa! Ukat jumatï uywat wawanakanïsta ukhajja, Joseyat yateqasisaw jupanakaru wali munasiñampi ukat wali askirjam uñjañama. Ukat alajjpachankiri Jehová Dios Awkipar jakʼachasipjjañapatakiw yanaptʼañama, ukaw jukʼamp wakiskirejja (Efesios 6:4 liytʼasiñapawa).

Kunatï lurañapäkäna uk phoqhänwa

28, 29. 1) Lucas 2:51, 52 qellqatajja, ¿kunsa Joseyat amuytʼayistu? 2) ¿Kunjamsa Joseyajj Jesusan sum jilsuñapatak yanaptʼäna?

28 Biblianjja mä jukʼakwa Joseyat parli, ukampis jupat sum yatjjatañajj wali askiwa. Jesusajja, “jupanakar istʼasaw sarnaqäna” ukat “jilaskänwa janchina, ukhamarak yatiñansa Diosatakisa, ukhamarak jaqenakatakisa askirakïnwa” sasaw Bibliajj qhanañchi (Lucas 2:51, 52 liytʼasiñapawa). ¿Kunsa uka arunakampejj amuysna? Joseyajj wali sumwa familiapar pʼeqtʼpachäna, ukatwa jan pantjasiri wawapajj juparu wali respetompi uñjpachäna ukat istʼarakpachäna.

29 Ukat “yatiñansa” Jesusajj jiltaskakïnwa sasaw Bibliajj qhanañcharaki. Cheqas Joseyaw ukham sum jilsuñapatak yanaptʼpachäna. Ukürunakanjja mä säwiw judionakan utjäna: “Khitinakatï tiemponïpki ukanakakiw wali yatiñanïpjjaspa” sasaw sapjjerïna. Ukarjamajja, amparamp irnaqerinaka, mä arunjja, carpinteronakasa, uywa awatirinakasa ukat ukham yaqha irnaqerinakasa, “janiw kunatï cheqapäki ukat kunatï walïki jan walïki uksa yatipkiti” sasaw amuyapjjäna. Ukampis uka amuyunak kʼarïtapwa Jesusajj uñachtʼayäna. Jupan uywir tatapajj mä carpinterönwa. Ukat walja kutiw kunatï cheqapäki ukat kunanakas Jehová Diosatakejj walïki ukat jan walïki ukanak yatichpachäna.

30. ¿Kunjamsa familia pʼeqtʼirinakajj Joseyat yateqasipjjaspa?

30 Jesusajj suma uywata chʼaman jaqënwa, ukhamajj kʼumar jilsuñapatakis wal Joseyajj chʼamachaspachäna. Ukat carpinterjam irnaqañatakis wakichtʼarakïnwa, ukham irnaqañatakejj maynejj wali chʼamanïñapänwa. Cheqas janiw Jesusarojj carpinteron wawapaw sasin uñtʼaskänti, jan ukasti ‘carpinterowa’ sapjjänwa (Mar. 6:3). Ukhamajj Joseyajj familian awkjamajj sumwa phoqhäna. Jichhürunakanjja, familia pʼeqtʼirinakajj ukhamarakiw Joseyat yateqasipjjaspa, wawanakapan sum jilsupjjañapataki ukat irnaqañ yateqapjjañapatakiw chʼamachasipjjañapa.

31. 1) Amuyatatjja, ¿kunapachas Joseyajj jiwjjpachäna? ( Recuadro uñjjattʼäta.) 2) ¿Kuna toqenakansa Joseyat yateqassna?

31 Jesusajj 30 marani bautisaskäna ukhaw Bibliajj Jesusata ukat familiapat wasitat parli, ukampis janiw Joseyat parljjeti. Jesusajj Diosan arunakap yatiyañ qalltjjäna ukhajja, Mariajj viudäjjpachänwa ( “¿Kunapachas Joseyajj jiwjjpachäna?” sat recuadro uñjjattʼäta). Joseyat janis jukʼamp parlasjjchejja, jupajj yateqaskañpunwa sarnaqawayi. Wali iyawsäwini Joseyajja, familian awkjamajj wali sum phoqhawayi, jan walinakatwa familiapar jarkʼaqawayi ukat sumwa uñjawayaraki. Taqeniw wawanïskañänis janisa, Joseyan iyawsäwipat yateqasiñasa.

^ tʼaqa 4 Uka urunakanjja, casarasiñatak parlatäpkäna ukanakarojja, casadöjjapjjaspas ukhamwa uñjasïna.

^ tʼaqa 8 Uka “warawarajj” janiw mä aleq warawarakïkänti, ni Jehová Diosan apayanit warawaräkänsa. Jan ukasti, Jesusar chhaqtayañataki Supayan uñstayat warawaränwa.

^ tʼaqa 11 Bautisasjjäna uka qhepatwa Jesusajj “nayrïr milagrop” luräna sasaw Bibliajj qhanañchi (Juan 2:1-11).