1, 2. (a) Tipagine Ana adu ti ni na gberarago ho ri aambakada tiri ni tipa nunguro? (b) Ginipai rengbe ani ka wirikaha rogo gu pangbanga du tipa Ana?

ANA afu tiri sa mbakadatise tipa nunguro tipa wa ka ri di berãri kusayo ti agu apai naafuda ri. Erikana nangia kumbari anaadia gako aborokporo na agarã dũ ka ndu na yó tipa irisombori ku Siro yo. Yekova aidi gu regbo re du ni regbo bakere ngbarago. (Oni gedi Pa Fu Rugute ni Ue he 16:15.) Na rengo du ngaha nga Ana anaagbia ngbarago agbia ti regbo agu agbuu re tona kinaho ri adu ni ni gude. Ono apai aima ye ki ariatihe furi kusa.

² Ri adi bawene kumba nga guko naakpinyemu ri akpi gbe. Ono tie, Erikana adu na kina kura dee beko. Rimori angia Penina. Ri anaaʹasada na aregbo dũ ka ba gberarago ti Ana. Penina aima gbata gene a ka sa regbo agi agbuu re si du ni gbegberẽ regbo fu Ana. Wai ri amangihe? Na wai ga Ana idapase kuti Yekova aundo ri ri nihi gu gbegberẽpai yuwari anaamanga ri na ni? Ka si du nga apai ho mo ambu behe nga gu nadia ngbarago kusayo tiro rogo raka yo, gu pangbanga du tipa Ana rengbe arengba ka undoro gbe.

3, 4. Gini bakere apai ue Ana adu rogoho, na tipagine si aafuda ri ti ni gbe?

³ Ziazia Kekeapai nagumbapa bakere apai ue nga gu naadu rogo ga Ana raka. Wiripai ho gbua tooni ri arengbe ka mangaha tipa gu bambataha, ono ka pai adunga ho ka ri amangihe tipa gu uehe ya. Gu bambataha nga, kumbari adu na kura dee beko, nga guri naasoga ri ni kerehe. Gu uehe nga, ri angia irazangada. Gure nga gupai ninaafuda agu adee dunduko nakpinyemu ka vunga agude ono ka agude ayengo ya; ono gu naadu ti rago Ana nasusi gu du areme. Pa vungu aima nyaka ni kerehe. Aboro dunduko naidi ka vunga agude tipa ngbatungayo na rimoyo nindu ku mbatayo. Zangada anaaye na bakere gbarasarimo gbiati zee.

⁴ Ana arengbe arengba ka hi gupai re wa ka si adu nga Penina aadunga ho naaziga we ti ni te. Roga adee ue watadu susi ue anaayengo na wenepai ku kporo te. Sogote, kpihe, kpata, na kazarii si  anaaye na ni. Si angia gupai naadu kia ti gupai Mbori aringbisihe ati Edene yo, nga kumba didee sa. (Bam. P. 2:24) Ziazia Kekeapai ayugongo gupai nga ga roga dungu adee ni wenepai te, na gupai naamanga rogo ga Erikana ramukporo nayugo gupai nga ngbanga ha kumba rogo adee ue watadu susihe te.

5. Tipagine Penina adiberã ti ni ka rungosi Ana, na wai du ri amangi Ana?

⁵ Erikana aima kpinyemu Ana kisusi wai ko akpinyemu Penina. Gu kuru apangbanga nga ga aYudo nape gupai nga Erikana adi Ana mbata, ko kini ru ka dia Penina fuo agarã. Singia rengo du watadu rengo ngaha te, Penina anaakpi Ana akpi gbe. Ri kini gbata dungu agene ka rungosi ri ngbaha. Gupai Penina asusi Ana rogoho gbe angia kina pa vungu. Penina anaavunga agude timburu akurara, na ri anaakiiso pa tiri kina ku mbatayo kindi ho ri anivungu gude ni. Kuba gupai nga rungo Ana nimangi ri ri kini fu wasa furi, ri anaasawia ri asawia. Ziazia Kekeapai naya wẽ Penina anaafuda Ana gbe, “ri ki nirungo gbe.” (1 Sam. 1:6) Penina ata ino aino niimisi Ana. Ri aima diaberã ka rungosi ri gbegberẽ daho ri kaa kpara ni ni aume, na kinawo si amangi.

6, 7. (a) Wa Erikana avura asada ka fu wasa fu Ana, ginipai si awiraha nga si nasa Ana ka ri penga pa gu gbegberẽpai nga ga Penina fuko ya? (b) Ya mo ga Ana zangada aye mbiko gupai nga rago aangbanga ti Yekova na ri te? (Oni bi gu kekeapai du bandu waraga yo.)

⁶ Si nawira gupai nga gu regbo nangba gbe ti Penina angia regbo nduge ku Siro yo. Erikana afu “amotumo fu Penina nangia diako, na fu awiriri dunduko nga akumba na ade,” tipa i ndu ka fuhe fu Yekova. Ono Ana anigbia kina gu nga gari sa, wa gude aadunga beri ya. Penina ki kuru kurii Ana kini bisira pari ki ya kungbo irazangada nga ri. Gipai re asa gupai nga Ana ti ni kpee na nyemu riahe ki gbataka tiri. Erikana ki bi gupai nga diako na bakere rungo na ri aringa he te, sidu, ko ki asadi ka fu wasa furi. Ko asana ri ki ya: “Ana, tipagine mo akpara ti ni? Na gini pai mo ari nga riahe ti ni ya? Tipagine ngbaduro aima ti ni? Ngba nga mi ti ro ki susi akumbagude bawe te?”—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Erikana aima rugatiko na gupai nga ga Ana rungo adu mbiko padu ri ni irazangada. Na si nirengo nga Ana aima du na tambuahe tipa wai kumbari akido ri nga ko nikaa kpinyemuri akpi kindi. * Ono Erikana aafuranga tipa gu gbegberẽpai Penina  aamangaha te; na Ziazia Kekeapai apenga gupai a nga Ana apehe fuko te. Isoke ri abihe nga ka ri kusi gupai Penina amanga ri na ni si nika gberesa apai furi kina ku mbatayo. Ya mo ka Erikana aʹaria apai nzunzu? Ya mo ka Penina arungosingo Ana kina ku mbatayo te, na ya mo ka awiiri na gari amoyambu atonanga manga Ana gbegberẽ tigayo a te? Ka si aduwo, ka ga Ana igirã aakio kina ku mbatayo, ri kini bi tiri wakina gu boro si aidanga ní naasungo dagba aboro ya.

8. Ka boro abisira ro watadu ka manga ro na irairapai, tipagine si aida mo tingidi gupai ti ni nga Yekova nga Mbori ruru sarangbanga?

⁸ Singia Erikana ainipa gu gbegberẽ apai dunduko Penina aamangaha watadu ko aainongo ho te, Yekova aima bihe dunduko. Gipai re kidu nizahe tie fu agu aboro ngba kpihe tiyo na agu amangaapai nga ga sogote. Ono tipa agu aboro zereda duwa Ana, i rengbe ka gbia wasa mbiko gupai nga Mbori ruru sarangbanga naambakada apai ambakada dunduko ti gako regbo na ngba gako gene. (Oni gedi Pa Fu Rugute ni Ue he 32:4.) Isoke Ana aima ino gipai re a, bambiko ri asa tiri kina koyo du Yekova ni tipa undo.

9. Ginipai rengbe ani ka wirikaha ti gupai Ana amangihe nga ka ndu ku Siro yo wa ri avura ino gupai yuwari nika mangaha?

⁹ Ho rago agiri ni rogo gu uru Erikana aguari na gako aborokporo ka ndu ku Siro yo, i atona mbakadatiyo nyanyaki. Aboro dunduko naambakada tiyo, zavura agude. Erikana na gako aborokporo anaaraka Rama yo. Baturõ rago ku Siro yo adu nga akirometere susi 32 na i andu ki kuru rogo gu ringara nangia ga Efuraima nga gu naadu na agangara rogoho. Si angia gu nduge nga ga rame sa watadu ue ni ndue. Ana aima ino gupai yuwari nika manga ri na ni. Ono wa ri avura inoho, ri aayenga kporo yo te. Ri amoi bawene kpiapai fu airisimbori da ku areme. Si ni patatamana ani sa gu mangaapai nga ga kura aboro si gberesipa gaani irisombori te. Ka ani nye kina kporo yo, ani gbianga gu maku rengbe ka nyakasa rani ani hipai te.

10, 11. (a) Tipagine Ana adi tiri ti ni nibasa ku banye yo fuo da yo Siro yo? (b) Wai Ana aza ngbaduriyo fu gu Bari du ngbangbaturũ yo rogo kpee yo?

¹⁰ Fuo nduyo tuturũ gbe dagba abaagangara, i ambedi ku Siro yo. I ki ngere ki bihe ku mbatayo na agangara pati ni. Wa i aambeda koyo, si nawira gupai nga Ana aima tona ka berã gbe tipa gupai ri nika pehe fu Yekova rogo kpee yo. Fuo da yó yo, i atona ka ri he. Ono Ana adi tiri nibasa dagba agu aboro re ki ndu ku rogo ga Yekova banye yo. Gbiamotumo nangia Eri adu kina yo nasungu pangbadimo.  Ono Ana aabingo ko te bambiko berãri adu tipa kina gari Mbori. Ri aima du na kido nga Yekova nika ngia gari kpee agia banye yo. Ri abihe nga ka boro avuranga rugatini nzunzu na pa gari rungo ya, gu Bari du ngbangbaturũ yo nika rugatiko aruga na ni. Gu bakere rungo ri adu na ni asa ri ri ti ni kpee.

¹¹ Wa kpotori aagbiriwo be kpee, ri atona fura ku kpotoriyo fu Yekova. Kina ngbari naawo mbiko gene aadunga wa ka fugori kuru kuari te. Ri ki kpari ni gbangaha, nigumba agu apai dunduko du kpotoriyo fu Bari. Ono anga gupai ri asana Mbori tipaha sa nangia ko fu gude furi te. Ana aadunga na nyemu kina gbia maku be Mbori te, ono ri aima du a na nyemu ka fu he fu Mbori. Sidu, ri azungahe fu Yekova ki ya wẽ ka ko fu gude furi, ri nika kpara gu gude re tipa u mangisunge fu Yekova rogo gau raka dunduko.—1 Sam. 1:9-11.

12. A wa ga Ana kpiapai ayugoho, ginipai si aida ani tingidihe nibipa kparakpee?

¹² Ana amoi bawene kpiapai fu ga Mbori amoyambu dunduko nibipa kparakpee. Yekova naida gako aboro nifura fuko zanga gunde, kini kusi agu apai nafuda yó fuko a wa gude naagumba agu apai nafuda ru fu Bai. (Oni gedi Atambuahe 62:8; 1 ATesaroniko 5:17.) Ga Mbori ziazia toro asa gu mokedi nangia Petero ko ke agu afugo wasa nabipa kpara fu Yekova nga: “Oni bá agu apai nafuda roni ku auru ko yo; mbiko ko naberã pa roni.”—1 Pet. 5:7.

13, 14. (a) Wai Eri ada kuti irairapai tipa Ana? (b) Wai gu karagapai Ana afuhe fu Eri adu ni wene kpiapai nga ga idapase?

¹³ Aboro arengbanga ka rugatiyo na pa gu rungo du akurayo na ni wa gu Yekova narugu tiko na ni te. Wa Ana aakpara ni aume na kini kpari fu Yekova, pari aima ka. Gu gbiamotumo nangia Eri re aabi gipai abi naamanga re. Ko ki ya furi: “Rame adú waĩ mo nikpi imekakue? Mo bá ga imekakue ti ro ku sa yo.” Eri aima bi kpotongba Ana si niwo, ki ima bi ri ri nigbefe atikitiki, na ki ima bi gu gberarago ri adu na ni. Ono kuba gupai nga ko sana ri nga ginipai du namanga ri, ko ada kuti gupai nibasa nga ri ima kpibuda.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Gupai re aima rengba ka imisa Ana berewe kisusi, bambiko ziree du Eri agumbaha kuti ri re, nga gu boro nangia gbiamotumo. Ono wa si avura duwo, ri amoi bawene kpiapai berewe nga ga idapase. Ri aasanga gu zangarengba nga ga boro si gberesipa gari irisombori te. Ri akaragapai fu Eri ni irisa na ki saki gupai fuko naamanga. Ko akaragapai furi ni zera ki ya: “Mo ndú zezeredi, Mbori nga ga aYisaraere ko, ko idi pa ga kpe nga gu sana mo ko ti ni.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Gupai Ana amangihe nga ka za ngbaduriyo fu Yekova na ki irisiko banye yo aye na gini wenepai furi? (b) Wai rengbe ani ka wirika gu kpiapai nga ga Ana ho du ani ni na bakere gberarago?

 ¹⁵ Gupai Ana amangihe nga ka za ngbaduriyo fu Yekova na ki irisiko banye yo re aye na gini wenepai furi? Gu pangbanga re naya: “Gi de re ki ga, ki ri riahe, ka kpakpuri adu nga na rungo berewe ya.” (1 Sam. 1:18) Ana aima gbia zereda. Ri aima ba gari tindiro ku pagoro gu boro du na ome gbe, nga gu Bari du ngbangbaturũ yo. (Oni gedi Atambuahe 55:22.) Ya mo pai ho rõi fuko? Wagusa te!

¹⁶ Ho omerani abata ni be gberarago watadu be kura apai, si ngba angba ani pekefuo gu kpiapai nga ga Ana ki za ngbadurani fuko bambiko ko nga Bagikpee. (Tam. 65:2) Ka ani mangihe wo ni idapase, ani bi gupai abi nga gaani gberarago ima go mbiko “gu zereda nga ga Mbori nagasi rugatinapai dunduko.”—Frp. 4:6, 7.

17, 18. (a) Wai Erikana asongodi gu mozunga diako amangihe? (b) Wai Penina azanga gu ome ri adu na ni ka imisa Ana?

¹⁷ Rogo gu wiso nangbefuo gu uru re, Ana andu berewe ku banye yo i na Erikana. Si nawira gupai nga ri aima pepa gupai fuko ri asana Yekova tipaha na ri aima pepa gu zungahe ri amangihe, bambiko ga Moize aNdiko aya wẽ kumbakudee na rengo beni ka gbuzuga gu mozunga diani namangihe zanga gumbaha funi mbata. (Geda 30:10-15) Ono gu ruru kumba re aagbuzuganga gu mozunga re te. Gu ko amangihe na diako ni gu wiso re nga ka iriso Yekova sa banye yo mbata fu gayo ku kporo yo.

¹⁸ Ono gini regbo du nzunzu Penina aini gupai nga pai ho ka ri mangihe berewe si ki imisi Ana te? Ziazia Kekeapai agumbanga te, ono gu fugo nga ‘ka kpakpuri adu nga na rungo berewe ya,’ si nayugo gupai nga tona ti gu regbo re ka ndu ku mbatayo, rago aima ngba tiri na ri ki gbia wasa. Gu rengo du nga, Penina aima ino gupai ni ipo nga pai ho berewe ka ri amangaha si kini imisi Ana te. Ziazia Kekeapai ayambanga rimo Penina berewe te.

19. Gini maku Ana agbiaha, na wai ri ayugu gupai nga ri aima rugatiri na pa gu ba gu maku re aye rogoho?

¹⁹ Fuo bete adiwi, ga Ana zereda akusi bakere ngbarago na kpotoriyo kidu pusiapusia. Ri adu na gude! Ga Ana ngbarago aasanga ri bangiiri go ti wari gu maku re aye ni te. Ho ri avungu wiiri ni nga kumbagude, ri asia gu rimo tipa ko nga Samuere, du rogoyo nga “Rimo Mbori,” na gure nabipa kpara ni rimo Mbori, a wa Ana amangihe. Ni gu garã re, ri aandunga na Erikana gbiati kura aborokporo ku Siro yo te. Ri asungu kina kporo yo na wiiri daho i adiko ni ti ngba mai ko namangi agarã biata. Fuoho, ri ki mbakadi tiri  tipa gu uru i nika kparaka na gu bangisa wiiri re.

20. Wai Ana na Erikana amangi gupai i azungahe tipaha fu Yekova?

²⁰ Pa kparaka Ana na wiiri aadunga ni taatapai te. Ana aima inoho nga i nika ngera angera fuo Samuere wenengai Siro yo. Adee adu kina Siro yo naamangasunge banye yo nga aguyo narengbe arengba ka ngerafuo Samuere. Ono wa si avura duwo, ko aima du ni wiri tooni ko gbe, na gini nagude du yo adunga na bakere nyemu raka na wirini ya? Ono Ana na Erikana adi gi tooni gude re ki ndu na ko ku Siro yo, angianga ni dingisoro ya, ono ni ngbarago. I afu amotumo rogo ga Mbori bambu yo, na ki fu Samuere fu Eri, ki tingidi Eri na pa gu zungahe Ana amangihe bete agarã kusayo.

21. Wai gu kpee Ana afuhe fu Yekova ayugopa nyaka gari idapase? (Oni bi gu sanduki a nga “Agu Akpee Ue Naadu Kia.”)

²¹ Fuo gure, Ana afu kpee nga gu Mbori abihe nga si daada i kehe ku rogo Ziazia Kekeapai yo. Ka oni gedi gu gari kpee re nga gu du rogo 1 Samuere 2:1-10, oni nika bi ba nyaka gari idapase abi rogo gari agene fugo dunduko. Ri asambuo Yekova tipa gako bakere ome, nga gu ko aumbasi airaabiatise na ni, kini fu maku kurii agu aboro i arungosiyo, kini digisi unga watadu ka batasaha be kpio. Ri asambuo gu Bari nga Yekova tipa padu ko ni ziazia ko, tipa gako ruru sarangbanga, na tipa gako rurupai. Ana aduadu na wene ndupai beri ka pe gupai nga: “A nga mbia ho du wa gaani Mbori a te.” Yekova rẽarẽ ani kido kutiko na ko naasanga sinoko te, na ko nga bagbuko fu agu aboro dunduko narungo be akurayo na aguyo du na gberarago nga aguyo nasanako tipa undo.

22, 23. (a) Gine nayugoho nga Samuere aima ino gupai nga avunguko aakpinyemuko akpi gbe? (b) Wai Yekova afu maku berewe fu Ana?

²² Si aima du ni pa maku fu gu gude  nangia Samuere re kadu na nako nga guri naadu na bakere idapase kuti Yekova. Wa zingo ri avura kaa manga ko wa ko aasona, ko aima ino nga bangiiri agonga tiko te. Ana anaandu na agarã dũ ku Siro yo, kini ndu na baukadi fuko ku banye yo. Ri nitiri nanaarungo gu roko re tipa wiiri. (Oni gedi 1 Samuere 2:19.) Oni berẽnga pari ri nivo ko na gu baukadi re, kini wegehe, kini biko na ngbarago, na kini gumba wene afugo fuko. Si adu ni pa maku fu Samuere ko du na nase wa gure, na ko asono ni gu boro naadu ni pa maku fu avunguko na fu aYisaraere dunduko.

²³ Na tipa Ana, bangiri Yekova aagonga tiri te. Yekova aza rukumburi ri ki vungu kura agude bisue fu Erikana. (1 Sam. 2:21) Isoke gu bakere maku Ana agbiaha nga, gari pagume na gu Bari nga Yekova aasona kina ku mbatayo kindi. Kina gu bangisapai re dunga tipa ro, wa mo awirika gu idapase nga ga Ana.