•  ¿Jach wa kʼaʼabéet in wéemsik in wíinklil?

•  ¿Baʼax jeʼel in beetik utiaʼal in wéemsik in wíinklileʼ?

•  Baʼax jeʼel a beetkeʼ

•  Baʼax ku yaʼalik uláakʼ paalaloʼob

 Yaan paalaloʼobeʼ u kʼáat u yéemsoʼob u wíinklil chéen tu yoʼolal lelaʼ:

•   Utiaʼal u jatsʼutstal u wíinkliloʼob. Utiaʼal u séeb éemel u wíinkliloʼobeʼ ku pʼáatal maʼatech u janaloʼob jeʼex unajeʼ wa ku yukʼikoʼob pastillas. Chéen baʼaleʼ lelaʼ maʼatech u yáantaj baʼaxeʼ jeʼel tak u beetik u kʼojaʼantaloʼobeʼ.

   Haileyeʼ ku yaʼalik: «Yaan x-chʼúupalaloʼobeʼ ku kíimskubaʼob yéetel wiʼijil utiaʼal u tsʼoʼoyoloʼob. Chéen baʼaleʼ kéen tsʼoʼokkeʼ ku maas poloktaloʼob, tsʼoʼoleʼ kéen u yóotoʼob u yéemsoʼob u wíinklil tu kaʼatéeneʼ istikyaj ken u beetiloʼob.

•   Tumen bey u beetik u maasiloʼ. Yaan horaeʼ tsʼoyaʼanoʼob chéen baʼaleʼ ken u ketubaʼob yéetel u amigoʼob wa yéetel le máaxoʼob ku chíikpajal teʼ televisiónoʼ polok u yuʼubikubaʼob.

   Paolaeʼ ku yaʼalik: «Le ka tu tsʼáajten 13 añoseʼ jach kin ketkimba yéetel in amigaʼob. Kin tuklik kaʼacheʼ maas jeʼel in lúubul utsil tiʼob wa beyen chʼilibeʼ».

 Chéen baʼaleʼ yaan paalaloʼobeʼ jach tu jaajil kʼaʼabéet u yéemsik u wíinkliloʼob. Le Organización Mundial de la Saludoʼ, ku yaʼalik:

•   maas tiʼ 340 millones paalal yaan kex 5 tak 19 años tiʼobeʼ, jach polkoʼob

•   tu añoil 1975 u 4 por cientoil tiʼ le paalal yaan 5 tak 19 añosoʼ poloktakoʼob, chéen baʼaleʼ tu añoil 2016, kʼuch tak u 18 por cientoil

•   tu maas yaʼabil le luʼumoʼoboʼ maʼ jelaʼan ka ilaʼak polok máakiʼ, baʼaxeʼ maas jelaʼan wa tsʼoyaʼan.

•   teʼ luʼumoʼob tuʼux yaan óotsililoʼ láayliʼ suuk u yilaʼal máaxoʼob poloktakoʼobeʼ, tak ichil le familiaʼob minaʼan mix baʼal u jaantoʼoboʼ

 ¿Máakalmáak jeʼel a yéeyikeʼ?

1.   Maʼ a janal jeʼex unajeʼ.

2.   A beetik ejercicio yéetel a kanáantik baʼax ka jaantik.

3.   A lukʼik pastillas utiaʼal a wéemsik a wíinklil.

 Le baʼax unaj a beetkoʼ letiʼe u kaʼapʼéeloʼ: A beetik ejercicio yéetel a kanáantik baʼax ka jaantik.

 Maʼ a janal jeʼex unajeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u yáantkech a séeb éems a wíinklileʼ chéen baʼaleʼ leloʼ jeʼel u beetik a kʼojaʼantaleʼ yéetel kéen joʼopʼok a janal jeʼex suukil tech kaʼacheʼ yaan a kaʼa poloktal.

 Baʼaleʼ wa ka kanáantkaba jeʼex unajeʼ yaan a wuʼuyikaba maas maʼalob yéetel maas maʼalob xan kan ilbil. Le doctor Michael Bradleyoʼ ku yaʼalikeʼ utiaʼal a wéemsik maʼalob a wíinklileʼ unaj a kʼexik jujunpʼéel baʼaloʼob suuk a beetik ichil a kuxtal, beyoʼ maas talam ka kaʼa polokchajkech. a Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ wa taak a wéemsik a wíinklileʼ maʼ chéen dieta unaj a beetkiʼ, unaj xan a kʼexik jujunpʼéel baʼaxoʼob suuk a beetik.

 Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ unaj k-tsʼáaik u pʼiis tuláakal baʼax k-beetik, ichil leloʼ táakaʼan k-tsʼáaik u pʼiis baʼax k-jaantik (1 Timoteo 3:11). Ku yaʼalik xaneʼ maʼ unaj u píitmáan k-janaliʼ (Proverbios 23:20; Lucas 21:34). Tu yoʼolal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ ilawil a beetik lelaʼ:

•   Kan a wil baʼax unaj a jaantik yéetel baʼax maʼ

   Maʼalob ka a kan a wil baʼaxoʼob jeʼel u beetik a poloktaleʼ chéen baʼaleʼ ilawil maʼ u sen píitmáan xan a kanáantkaba. Kan xan a jaant baʼaxoʼob jeʼel u yáantkech utiaʼal maʼ a sen poloktaleʼ.

•   Beet ejercicio

   Ilawil baʼaxoʼob jeʼel a beetik sáamsamal utiaʼal a péeksik a wíinklileʼ. Jeʼex tu lugar u meyajtech junpʼéel elevador utiaʼal a naʼakal tiʼ uláakʼ pisoeʼ, maas ka naʼakakech teʼ escaleraʼoboʼ. Wa maʼ xaaneʼ tu lugar a kuxtal a báaxt videojuegoseʼ, jóokʼen xíimbal.

•   Maʼ a jaantik baʼaloʼob séeb u polokkíintikech

   Sofíaeʼ ku yaʼalik: «Maas kin wilik in jaantik junpʼéel fruta wa verdura. Beyoʼ maʼ tin jaantik baʼaloʼob maʼatech u taasik uts tiʼ in wíinklil».

•   Maʼ a séeb janal

   Yaan máaxoʼobeʼ lukʼbil u beetik u yoʼochoʼob, le oʼolaleʼ maʼ tu tsʼáaikoʼob cuenta wa tsʼoʼok u naʼajtaloʼob. Le oʼolaleʼ maʼ a jáajan janal, beyoʼ maʼ xaaneʼ antes a jáalik u maasil a woʼocheʼ yaan a wuʼuyik tsʼoʼok a naʼajtal.

•   Ilawil bukaʼaj calorías yaan tiʼ le baʼax ka jaantikoʼ

   Táanil tiʼ a manik wa baʼaxeʼ, ilawil jaypʼéel calorías yaantiʼ. Tuláakal le refrescos, baʼaloʼob jach chʼujuktak wa uláakʼ baʼaloʼob jeʼex lelaʼ yaʼab u caloríasil yéetel yaan u polokkíintikechoʼob.

•   Maʼ a píitmáan

   Sara, yaan 16 años tiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach chʼíiken in wil bukaʼaj calorías yaan tiʼ le baʼaxoʼob kin jaantikoʼ, tu lugar in wuʼuyik u kiʼil le janaloʼ, chéen táan in tuukul kaʼach tiʼ u caloríasil». Bey túunoʼ maʼ a chʼíikil chéen a wil bukaʼaj calorías yaan tiʼ wa baʼax. Cada wa baʼax kʼiineʼ jaant baʼax kiʼ a wuʼuyik.

 Beet lelaʼ: Xeen yiknal juntúul doctor utiaʼal u yáantkech. Como letiʼ u yojel bix a wíinklileʼ jeʼel u yaʼaliktech baʼax unaj a beetik utiaʼal a kanáantkabaeʼ.