Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 13

Owo Aahiixutta Etthu ni Soovonya Sawe

Owo Aahiixutta Etthu ni Soovonya Sawe

1, 2. (a) Mwaha wa ohimwiiwelela Muluku, maxakha xeeni Yona yaakumihenrye awe atthu mukalawani? (b) Ennikhaliherya sai yowiiraneya ya Yona?

YONA kaaphavela-tho wiiwa onyakula iwe wootakhala waakhumelela mphareya. Onyakula iwo khahiyo waari wa epheyo yaamana mikhoi saalipiha ekalawa; nnakhala onyakula wa mawimpi ale maalupale yaamana ni weeteteiha ekalawa ele. Masi Yona aanyoonyiheya ni onyakula wa anahota, mukhulupale a ekalawa ni anamuteko akina yaawo yaamananiha wira ekalawa aya ehisame. Yona aanisuwela wira atthu ale yaahanle vakhaani okhwa, mwaha wa yena!

2 Exeeni yaamwiirinhe Yona okela mmaxakha ale maalupale? Owo aahipaka yoothanla yoohiloka mwaha wa ohimwiiwelela Muluku awe, Yehova. Exeeni yaapanke awe? Niireke mulattu ole khiwaaweryaneya ophukiwa? Waakhuliwa wa makoho ala onooniixuttiha itthu sinceene. Mwa ntakiheryo, yowiiraneya ya Yona enninikhaliherya osuwela wira hata atthu arina waamini wuulupale pooti ovonya, masi-tho anoowerya olokiherya soovonya saya.

Profeta a oGalileya

3-5. (a) Muupuwelo xeeni atthu anceene arinaaya voohimya sa Yona? (b) Exeeni enisuwela ahu voohimya sa elapo yaakhumme awe Yona? (Nwehe-tho enoota.) (c) Exeeni yiirinhe muteko wa profeta Yona ohikhweya wala otteeliha murima?

3 Okathi atthu vanimuupuwela aya mulopwana oniireliwa Yona, awo annaakuvela woona soovonya sawe, niire so, ohiiwelela wawe. Masi aahikhalana makhalelo makina ooloka ovikana awo. Muupuweleke wira Yona aathanliwe ni Yehova Muluku wira okhale profeta awe. Nto Yehova khaarowa omuthanla mutthu oohiroromeleya ni oohixariya wira onvahe muritti owo muulupale.

Yona khahiyo aarina mikhalelo soohiloka paahi

4 Biibiliya onihimya itthu vakhaani paahi sinnikhaliherya omusuwela Yona. (Mmusome 2 Mamwene 14:25.) Yona aayariwe muttetthe wa Kathi-Heferi, yoowo waarakamelanne ikiloomo 4 ni oNazareti, muttetthe yoole aayariwe awe ni wunnuwa Yesu Kristu, nuuvira iseekulu 8. * Yona aari profeta okathi wa Mwene Yerobowamu a nenli, yoowo aahoolela omwene wa maloko 10 wa Isarayeli. Okathi wa Eliya waahivira; nto Eliseyo aamuranttenle, aahikhwa okathi wa omwene wa apapawe Yerobowamu. Nnaamwi Yehova aarumme maprofeta ale wira amalamalihe okokhoreliwa Bayali, aIsarayeli yaahimuhiya-tho Yehova. Elapo ele yaahipahuliwa ni mwene aalamulela okhala wira owo aahipaka “sotakhala vamaithoni” va Yehova. (2 Mam. 14:24) Nto muteko wa Yona khiwaakhwen’ye wala otteeliha murima. Hata vari siiso, owo aahivara voororomeleya.

5 Nihiku nimosa, aahikhumelela murukunuxo muulupale mweekumini mwa Yona. Owo aahivahiwa muteko ni Yehova yoowo oona awe okhala wootepexa ovila. Muteko xeeni Yehova anvekenle awe Yona?

“Nvenyé, Murowe oNínive”

6. Muteko xeeni Yehova anvahale awe Yona, ni exeeni yiiriha muteko owo ovila?

6 Yehova aahimuhimeerya Yona wira: “Nvenyé, murowe oNínive, muttetthe mulupale, mwàlalèrye atthu a weiwo mutthaka wo walopola: tthiri otakhala waya murima ti wulupale. Miyo kosuwela orattene”. (Yona 1:2) Tthiri yaahikhala mathowa manceene yiiriha muteko ole okhala woovila. Muttetthe wa oNínive aari ikiloomo 800 mpantta onikhuma nsuwa, ni akhala wira mutthu aarowa mwentto aaniviriha mweeri ntero eettaka. Masi, yaahikhala etthu ekina yootepexa oxankiha ovikana mukwaha ole woorakama. Yona aahaana olaleya mitthaka sa ophukela wa Yehova, wa atthu ooSiria yaawo yaari ootepa otakhala. Akhala wira atthu a Muluku khiyaamwiiwelela Yona, nto amalapo yaarowa opaka-ni? Murumeyi mmosa paahi a Yehova aarowa owerya sai olaleya muttetthe wotheene wa oNínive, yoowo wiitthaniwa “namwiva”?Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Exeeni enooniherya wira Yona aahilakela otthyawa muteko aavahiwe awe ni Yehova? (b) Exeeni enniriiha ohaakuvela omphukela Yona ntoko mutthu oowoova?

7 Khino Yona aanuupuwela wira atthu a muttetthe ole khiyaarowa omwiiwelela? Hiyo khininsuwela. Masi ninnisuwela wira Yona aahitthyawa. Yehova aamurumme wira orowe mpantta onikela nsuwa; masi Yona aaronwe mpantta woorakamela ovikana ole aarummwale awe. Owo aaronwe mpantta wa ophareya, esisiro ya oYope, weiwo aawenle awe ekalawa yaarowa oTaarisi. Asomi akina anihimya wira muttetthe wa oTaarsi waari elapo yeele olelo-va eniireliwa Espanha. Akhala wira ti siiso, Yona aaheetta ikiloomo 3.500, okhuma oNínive. Weetta mukwaha owo ni ekalawa orowaka mpantta mukina wa Ephareya Yuulupale yammala eyaakha ntero eettaka. Tthiri Yona aahilakela otthyawa muteko ole aavahiwe awe ni Yehova!Mmusome Yona 1:3.

8 Niireke eyo enitaphulela wira Yona aari mutthu oowoova paahi? Hiyo nihaakuvele omphukela Yona mwa enamuna eyo. Okhala wira ohoolo ninrowa osoma itthu sikina Yona aapanke awe seiyo sinooniherya olipa wawe murima. Yona aari mutthu oohimalela ntoko yoohi ni aahikhalana soovonya sinceene saawanana awe. (Esal. 51:7) Ti pani a hiyo ohitonko woova?

9. Okathi mukina nnoonela sai miteko sinivahiwa ahu ni Yehova, ni ekeekhai xeeni enireerela ahu wuupuwela?

9 Woonasa wene Muluku pooti onivekela ovara muteko onoona ahu okhala woovila wala ohiniwerya ahu. Okathi mukina pooti woonaka okhala voovila olaleerya ihapari sooreera sa oMwene wa Muluku, yoowo onivekeliwa aya maKristau. (Math. 24:14) Eyo ennikhumelela mwaha wa waakuvelaka oliyala ekeekhai emosa yaahimmwale ni Yesu wira: “Tthiri Muluku onniwerya sothene”. (Mar. 10:27) Akhala wira okathi mukina ninniliyala ekeekhai eyo, nto pooti woona etthu yaamwiirinhe Yona woova. Masi otthyawa wa Yona waakumihenrye exeeni?

Yehova Onnimulaka Profeta Awe Oohiwelela

10, 11. (a) Yoona oonenle sai okathi ekalawa ele yaakhuma aya oporto? (b) Exeeni yaakhumelenle anahota ni ekalawa ele?

10 Hiyo pooti wuupuwelela Yona owelaka ekalawa ni oryeene oolikane ene weetta mukwaha woorakama. Owo aaninweha kapitau ni anahota awe alokiheryaka ekalawa aya wira apaceryeke weetta. Vakhaani-vakhaani yaanipacerya orakamela etthaya, nto woonasa wene Yona aanuupuwela wira aahiwerya otthyawa muteko ole aamoopiha. Masi voohipisa makhalelo yaahiturukeya mphareya.

11 Yaahipacerya woopa epheyo yuulupale mphareya ni yaanikumiherya mawimpi manceene, nave mawimpi awo yanwerya osamiha hata ikalawa suulupale sinipakiwa mahiku ala. Nto niireke wanvira okathi munceene ekalawa ele yaamukhaani ni yoohilipa ehipweeyale mphareya? Niireke okathi ene yoole Yona aanisuwela masu yaale ohoolo waya yaalempwale so: “Nto Apwiya yahikumiha mphareya memmo epheyo yulupale”? Hiyo khanikhanle oohimya. Owo aahiwoona anahota ale yaavekelaka nikhaliheryo amuluku aya, nto Yona aanisuwela wira khuuvo Muluku mukina aarowa owerya waakhaliherya. (Onam. 19:4) Yona aalempe so: “Ekalawa yahanle vakhani ophweya”. (Yona 1:4) Nto xeeni Yona ohalaka onvekela Muluku yoole aahamwiiwelenle awe?

12. (a) Xeeni vahinireerela ahu omphukela Yona, mwaha woorupa mukalawani vaavo yoopa aya epheyo yuulupale? (Nhewe-tho enoota.) (b) Yehova aamoonihenrye sai mutthu aakumihenrye muxankiho ole?

12 Nuumala woona wira khaawerya waakhaliherya atthu ale, Yona aahirowa vathi va ekalawa nto khummaathi. Naananoru aahirupa. * Kapitau aahimphwanya Yona, khunvenxa, khumutumererya wira onvekeleke muluku awe, ntoko siira aya atthu akina. Okhala wira atthu ale yaanoona wira etthu ele khayaakhumelela mahala, anahota ale yaahipacerya omutokosa khula mutthu aamoona aya wira taakumiherya muxankiho ole. Tthiri Yona aahoova okathi oona awe okohiwaka khula mutthu aari mukalawani mme. Voohipisa yaahisuweliwa ekeekhai. Yehova taamukumihenrye munamukhaya ole, ni aahimooniherya ole aakumihenrye muxankiho, eyo piiyo, Yona!Mmusome Yona 1:5-7.

13. (a) Etthu xeeni Yona yaahimyale awe wa anahota ale? (b) Yona aarumme exeeni anahota ale, nto mwaha wa xeeni?

13 Yona aahaaleela ekeekhai anahota ale. Owo aahaaleela wira aari murumeyi a Muluku Oowerya Sotheene, Yehova. Nave Muluku taamukumihenrye munamukhaya ole aarowa owiiva atthu otheene yaari mukalawani. Atthu ale yaahipacerya woova, nave Yona aaniweha woova waya. Awo yaahimukoha etthu yaareerela aya opaka wira yoopole ekalawa ni atthu otheene yaari mukalawani. Nto Yona aahimyale exeeni? Owo aanoova oriheliwa mmaasini mooriirya ni mwahaareere mawimpi. Vano vaarowa oweryaneya sai waahiya atthu otheene mukalawani akhwaaka, oriki aasuwela moota yaarowa aya woopowa? Tivonto Yona aahimyale so: “Mukivarele va, mukiríhele mphareya, wira ehiye wolupatthani. Tthiri miyo kosuwela orattene wira mwanamukhay’ola mulupale ohòtuphelani mulattu wa miyo”.Yona 1:12.

14, 15. (a) Ninrowa otakiha sai waamini wa Yona? (b) Anahota ale yoonenle sai yoovekela ya Yona?

14 Nto munoona wira masu ala yaari a mutthu oowoova? Tthiri Yehova aahihakalala vanceene oweha olipa murima wa Yona okathi ole wooxankiha. Nto ninnoona waamini wuulupale wa Yona. Hiyo nnoowerya omutakiha Yona nipwehaka mureerelo wa atthu akina nipuro noopacerya. (Yoh. 13:34, 35) Akhala wira ninnimoona mutthu orina muxankiho wa weerutthuni, mmuupuweleloni wala wa omunepani, niireke ninniivahererya omukhaliherya mutthu owo? Tthiri ninnimuhakalaliha Yehova niiraka siiso!

15 Woonasa wene anahota ale yaahiriipiwa murima wanipacerya okhala wira yaahikhootta omwiiwelela Yona! Awo yaahimananiha khula etthu yaawerya aya wira awanane munamukhaya ole, masi khiyaawenrye. Maana epheyo ele yaamutepa. Vano yaahoona wira yahaana omwiiwelela Yona. Aromolaka nsina na Yehova, Muluku a Yona, anahota ale yaahiveka omoreliwa ikharari, yaahinvenxa khunvara ni omurihela mphareya.Yona 1:13-15.

Anahota yaahimurihela Yona mphareya okhala wira aarimwaavekela opaka eyo

Yona Aahimoreliwa Ikharari ni Woopoliwa

16, 17. Muhimye etthu yaamukhumelenle Yona okathi aariheliwe awe mphareya? (Nwehe elatarato.)

16 Yona aahiriheliwa mmawimpini. Woonasa wene owo aahimananiha okata wira ohimireye, masi aahoona ekalawa ele yeettaka voowaakuveya erowaka ohoolo. Nto mawimpi ale yaanimusamiha. Owo aanirowa vathi va maasi onapacerya woona wira khaarina-tho nlipelelo.

17 Ohoolo waya, Yona aahihimya etthu yaamukhumelenle okathi ole. Okathi ole aahuupuwela itthu sinceene voohimya sa ekumi awe. Owo aanuupuwela ni oriipiwa murima wira khaarowa-tho otthikela woona etemplo ya Yehova, oYerusalemu. Yona aahoona wira aari vathi va maasi a ephareya ele yoowiixa, waattamela nipuro naamela myaako ni okhuneeliwe ene ni malaxi a mphareya. Vano oona wira opuro ole ti waarowa okhala mahiye awe.Mmusome Yona 2:2-6.

18, 19. Yaamukhumelenle exeeni Yona vathi va maasi a mphareya, ni exeeni yaarwiiye nto ti pani aakumihenrye? (Nwehe-tho enoota.)

18 Masi nkawehani ela! Yookhala etthu yeeteteya vakhiviru vawe, yaari yuulupale, yooriipa, ni ekumi. Eyo yaanirwa nto enamwaattamela. Vano yaahaathama, khummirya!

Yehova, ‘arumme ehopa yuulupalexa yeeyo yamminrye Yona’

19 Nto Yona oona wira aahimala-mala. Naananoru Yona ahoona wira nnaamwi aamiriwe khaakhwiiye! Owo khaavulalihiwe, khaanyakattiwe, ni aaniwerya omumula oratteene. Yona aari mukumi, aanimumula, masi uupuwela paahi wira mahiye awe yaari yaale. Masi vakhaani-vakhaani, Yona aanitikinihiwa. Tthiri ti Yehova, Muluku awe Yona, ‘arumme ehopa yuulupalexa yamminrye Yona’. *Yona 2:1.

20. Exeeni ekhanle ahu oowiixutta wa nivekelo Yona aapanke awe oryeene mmirimani mwa ehopa yuulupale?

20 Minutu saahivira, mpakha ophiya iwoora sinceene. Oryeene mapuro ale oowiixa ni ooriipela yaahaasuwela awe, nto Yona khupacerya wuupuwela masu aalavunle awe onvekelaka Yehova Muluku. Hiyo nnoowerya wiixutta itthu sinceene vaavo vanirowa ahu osomaka nivekelo nle ekapitulu yanenli ya eliivuru ya Yona. Nno nnooniherya wira Yona aanisuwela Soolepa sinceene, ikwaha sikina aaniromola Esaalimo. Nave nnooniherya makhalelo aarina awe Yona, eyo piiyo, oxukhuru. Yona aahimmye so: “Vano miyo kinowipelani masipo òtthapela: kinimohelelani mukuttho, kamaliheryaka anatiri àmanalyaka. Tthiri wopowa onkhuma w’Apwiya”.Yona 2:10.

21. Yona aaxuttale exeeni sa woopola wa Yehova, nto hiyo nihaana wuupuwelela exeeni?

21 Oryeene nipuro nle, “mmirimani mw’ehop’eyo Yona aahiixutta wira Yehova paahi toniwerya omoopola khula mutthu, khula opuro oryaawe, ni khula okathi. Nnaamwi Yona aari mapuro ale, Yehova aahimpwanya ni aahimoopola murumeyi awe ole aaxankale. (Yona 2:1) Yehova paahi taawerya omukhaliha mutthu mukumi mahiku 3 othana ni ohiyu oryeene mmirimani mwa ehopa yuulupale. Ti vooloka wuupuwelela wira Yehova ti ‘Muluku, yowo orina ekumi anyu mmatatani mwawe’. (Dan. 5:23) Tthiri wira niwerye omumula ni okhala akumi, ninlipa ni Muluku. Niireke ninnimuxukhurela? Nto khivanireerela tthiri omwiiwelela moomalela Yehova Muluku ahu?

22, 23. (a) Oxukhurela wa Yona weehereriwe sai? (b) Nniixutta exeeni sa Yona okathi ninvonya ahu?

22 Ankhi Yona? Niireke aahiixutta omuxukhurela ni omwiiwelela Yehova? Aayo. Nuumala mahiku 3 othana ni ohiyu, ehopa ele yaahimuroiha Yona muxerexere mwa ephareya, ni “yahimurapheya Yona vatthayani vowuma”. (Yona 2:11) Nkahaya muupuwele, nuumala okhumelela itthu iye sotheene, Yona aahiruuhiwa ota wa ephareya! Nto okhuma vaavale Yona aahaana othanla ele yaarowa awe opaka. Masi voohipisa Yona aahaana wooniherya wira aanimuxukhuru tthiri Muluku. Yona 3:1, 2, oni: “Apwiya yahimulavuliha-tho Yona emara yanenli, khumwirela: ‘Nvenyé, murowé oNínive, muttetthe mulupale: mwàlalèrye atthu a weiwo mutthaka onrowaka wohimeryani’”. Vano Yona aarowa opaka exeeni?

23 Yona khaakhoottale. Hiyo ninsoma so: “Yona ahivenya, ahìwelela yoruma y’Apwiya, khurowa oNínive. ONínive wari muttetthe mulupalexa, wamaliwa mahiku mararu wettiwaka”. (Yona 3:3) Tthiri vannooneya wira Yona aahiixutta etthu ni soovonya sawe. Mwaha wa eyo nihaana otakiha waamini wa Yona. Otheene ahu ninnittheka nave ninnivonya. (aRom. 3:23) Niireke ninnooceya navonya vale, wala ninniixutta etthu ni soovonya sahu ni ovikaniha omwiiwelela Muluku?

24, 25. (a) Mareeliho xeeni yaaphwannye awe Yona mweekumini mwawe? (b) Mareeliho xeeni anirowa awe waakhela Yona ohoolo?

24 Niireke Yehova aahimutthuvela Yona mwaha wa wiiwelela wawe? Aayo. Etthu emosa yaamutteelinhe murima Yona waari osuwela wira anahota ale otheene yaahoopowa. Tthiri epheyo ele yuulupale yaahimaala nuumala Yona oriheliwa mphareya, vano “Alopwan’ale yahiwova Apwiya vanjene, khwahelela mukuttho, yamanelaka anatiri”.Yona 1:15, 16.

25 Nave ohoolo waya, aahitthuveliwa vanceenexa. Yesu aahihimya wira ele yaamukhumelenle Yona okhala mahiku 3 mmirimani mwa ehopa yuulupale, yaathonyerya mahiku Yesu aarowa oviriha mmahiye. (Mmusome Matheyo 12:38-40.) Tthiri eyo enrowa omuhakalaliha Yona vaavo vanrowa awe wiiwa nuumala ohihimuxiwa! (Yoh. 5:28, 29) Nave Yehova oniphavela wooreelihani nyuwo. Niireke munimwiixutta etthu ni soovonya sanyu ntoko Yona, mooniheryaka wiiwelela ni wiileva?

^ etti. 4 Yona okhala wawe profeta a oGalileya yaari etthu yooloka, maana okathi omosa aFarisi yaahimulavula moomunyohola Yesu ariki: “Musomeke orattene: musuwele wira khavo profeta onkhuma oGalileya!” (Yoh. 7:52) Anamataphulela ni asomi anceene anihimya wira masu aFarisi yaahimya wira khuuvo profeta aatonko okhumelela ni khaarowa okhumelela-tho profeta elapo ya oGalileya. Vakhala wira ti siiso, nto khiyaasuwela sowiiraneya sakhalai sa muttetthe ole voohimya sa maprofeta.Yes. 9:1, 2.

^ etti. 12 Eseptuaginta ennooniherya wira Yona aahirupa vanceenexa. Masi nihinatthi omphukela Yona, ntoko mutthu ahaarina othunku, tivooreera wuupuwelela wira ikwaha sikina atthu ooriipiwa murima waakuva waaphwanya ikhove. Okathi Yesu aahala awe vakhaani wiiviwa ojardim ya Jeseemani, Pedru, Yakobo, ni Yohani yaahirupa mwaha wa ‘oripiwa murima’.Luka 22:45.

^ etti. 19 Nuulumo na eHeeberi noowi “ehopa” mwa eGriki nitaphuleliwe “enama yowoopiha ya mphareya”, wala “ehopa yuulupalexa”. Nnaamwi nihikhanle oohimya oratteene ehopa ene yaamminrye Yona, vannihimmwa wira ephareya ya oMediteraaneo sookhala ihopa suulupalexa siniwerya ommirya mutthu ntero. Tthiri sookhala ihopa suulupalexa mapuro makina, sirina irakamelo imeeturu 15 woonase wene ovikana-vo!