Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MURU 4

“Onrowa Anyu Okhalaka Nyuwo ni Miyo Kinokhalaka Weiwo”

“Onrowa Anyu Okhalaka Nyuwo ni Miyo Kinokhalaka Weiwo”

1, 2. (a) Mutthokiherye mukwaha wa Ruthi ni Nowemi, ni etthu yaawiiriha wunla yeettaka ni ephiro? (b) Waavirikana sai mukwaha wa Ruthi ni Nowemi?

RUTHI ni Nowemi yaamweetta attharaka ephiro enivira mmyaako sa elapo ya oMowabi. Awo yaari anli paahi elapo ele yuulupale. Nkahaya muupuwele okathi Ruthi onoona awe wira vaaniila, nto khiyanweha maathi awe wira ohimye etthu akhala wira ohaana oveka opuro woorupa ohiyu. Ruthi aanimphenta vanceene Nowemi nto anwerya opaka etthu ti etthu wira omukhapelele oratteene.

2 Athiyana ale, oowanli aya yaari anaamukhweli. Iyawe Nowemi aahikhwa khalai ene, masi okathi ole aaninla mwaha wookhweliwa anaawe anli, Kiliyoni ni Mahaloni. Nave Ruthi aari-tho naamukhweli. Owo aatheliwe ni Mahaloni. Ruthi ni Nowemi yaarowa wIsarayeli muttetthe wa oBethelehemu. Nnaamwi yaarowa nipuro nimosa, khula mutthu aapaka mukwaha woovirikana ni mukhwaawe. Nowemi aatthikela elapo awe. Masi Ruthi aarowa elapo yahaasuwela awe, khwaahiya amusi awe, elapo awe, soolema sawe, waahela muhina amuluku awe.Mmusome Ruthi 1:3-6.

3. Makoho xeeni anrowa ahu waakhula annikhaliherya otakiha waamini wa Ruthi?

3 Exeeni yaamwiirinhe mwali ole opaka mirukunuxo iyo suulupale? Ruthi aarowa ophwanya sai ikuru sa wiikhapelela ni omukhapelela Nowemi? Okathi onrowa ahu ophavela waakhuliwa wa makoho ala, nnoophwanya itthu sinceene sinrowa ahu wiixutta, voohimya sa waamini wa Ruthi a oMowabi. (Nwehe ekaaxa eni “ Eliivuru Yaamukhaani Eniixuttiha Itthu Suulupale.”) Wanipacerya, ninrowa othokorerya etthu ewiirinhe athiyana ala anli weetta hoothe arowaka oBethelehemu.

Emusi Yaaphwanyiwe Ehasara

4, 5. (a) Exeeni yiirinhe emusi ya Nowemi othaamela oMowabi? (b) Muxankiho xeeni waarina awe Nowemi okathi waakhala awe oMowabi?

4 Ruthi aahuuwale elapo ya oMowabi, yeeyo yaari yaamukhaani epantte enikhuma nsuwa wa Ephareya Yooxeerya. Muttetthe ole waari wowaatta myaako, miri, ni maxepa oowiixa. ‘Elapo ya oMowabi’, yaari elapo yaaruwerya soolya hata mwaakha waari wa etala wIsarayeli. Tthiri eyo ti etthu yamwiirihale Ruthi osuwela emusi ya Mahaloni.Ruth. 1:1.

5 Etala yaakhumelenle wIsarayeli ti yaamwirihale Elimeleki, iyawe Nowemi, waakuxa amwaarawe ni anaawe anli wira athaamele oMowabi. Othaama waya woonasa wene wahaakumiherya muxankiho maana khula mutthu a Isarayeli aatumereriwa omukokhorela Yehova nipuro noowaarya naathanlale awe. (Otum. 16:16, 17) Nowemi aahimananiha wira waamini wawe ohihononeye. Nnaamwi aakhweliwe aiyawe, owo aahivikaniha okhala oororomeleya.Ruth. 1:2, 3.

6, 7. (a) Muxankiho xeeni waamukhumelenle Nowemi mwaha wa anaawe waathela athiyana a oMowabi? (b) Xeeni vanihimmwa aya wira Nowemi anaakhapelela saana axaaraya anaawe?

6 Woonasa wene Nowemi aahixankiheya okathi anaawe yaathenle aya athiyana a oMowabi. (Ruth. 1:4) Owo aanisuwela wira muhavinre awe Abrahamu, aaheetta mukwaha woorakama wira amwaavye muthiyana aari a nloko nawe, yoowo aamukokhorela Yehova ni aareerela otheliwa ni mwanawe, Isakhi. (Maph. 24:3, 4) Muhoolo mwaya, Nlamulo na Moise naahaalopola aIsarayeli wira aahiwemereryeke anaaya yaathelaka wala otheliwa ni amalapo, okhala wira atthu a Muluku yaamwixuttihiwa waakokhorela amuluku a ethiru.Otum. 7:3, 4.

7 Masi Kiliyoni ni Mahaloni yaahathela athiyana a oMowabi. Hiyo khannisuwelexa akhala wira eyo yaahimusivela wala omunanara Nowemi, masi ninnoona wira eyo khiyaamwiirinhe ohaakhapelela saana axaaraya anaawe, Ruthi ni Orpa. Woonasa wene owo aanikupali wira ohoolo waya yaarowa opacerya omurumeela Yehova ntoko owo siira awe. Nnaamwi Biibiliya ohihimyaka, vannooneya wira Ruthi ni Orpa yaanikhalihana saana ni Nowemi. Wiiwanana waya waahaakhaliherya okathi yaakhumelenle aya ehasara yuulupale. Ahinatthi oyara, axithiyana ale oowanli yaahikhweliwa axiiyaya.Ruth. 1:5.

8. Exeeni yaamwiirinhe Ruthi omphenta Yehova?

8 Niireke amuluku a Ruthi yaahimukhaliherya okathi yaamukhumelenle aya ehasara ele? Woonasa wene nnaari. Atthu a oMowabi yanaakokhorela amuluku anceene, mmosa oosuwelexiwa aari Kemoxi. (Moth. 21:29) Vanikhala ntoko wira etiini ya aMowabi yaahela muhina opaka itthu sootakhalexa ni sa masooso, seiyo saari soolema okathi ole, ni waapaha mukuttho anamwane. Nto ele yaaxuttihiwe awe Ruthi, ni Mahaloni wala ni Nowemi voohimya sa Yehova, Muluku oophenta a wIsarayeli, yaahimwiiriha owo okhala oovirikana ni atthu akina elapo ele. Yehova ti Muluku oophenta nave ohinaahaxa atthu. (Mmusome Otumererya 6:5.) Okathi yaamukhumelenle aya ehasara ya okhweliwa, woonasa wene Ruthi aahitepa wataana ni Nowemi ni aaninwiriyana vaavo maathi awe ole aamuleela awe itthu sa Yehova Muluku oowerya sotheene, ni miteko sawe sootikiniha, itthu ntoko ophenta wawe, ni moota aakhapelenle awe amuhavinre awe.

Ruthi ahaataana saana ni Nowemi okathi wa oriipiwa murima ni okhweliwa

9-11. (a) Yoothanla xeeni yaapanke aya Nowemi, Ruthi, ni Orpa? (b) Exeeni eniixutta ahu mwa ehasara yaamukhumelenle Nowemi, Ruthi ni Orpa?

9 Nowemi, aaniphavelasa osuwela ihapari sa elapo awe. Nihiku nimosa, aahiwerya omwiiwa mulipa a nakoso ohimyaka wira etala yaari wIsarayeli, yaahimala-mala. Yehova aahipacerya waakhapelela atthu awe. Nave Bethelehemu aanikhala moovarihana ni nsina nawe, nenno nintaphulela ‘Elapo ya Yolya’. Tivonto Nowemi uupuwenle awe otthikela elapo awe.Ruth. 1:6.

10 Vano exeeni yaarowa awe opaka Ruthi ni Orpa? (Ruth. 1:7) Awo yaahiiraana vanceene ni Nowemi nuumala okhweliwa axiiyaya. Vanceenexa Ruthi aahitepa wataana ni Nowemi mwaha wa oreera wawe murima ni ororomeleya wawe wa Yehova. Anaamukhweli ale araru yaahivenya arowaka oYuda.

11 Yowiiraneya ya Ruthi enninuupuxerya wira ihasara ni opweteiwa mireerelo, onnaakhumelela atthu ooloka ni ootakhala. (Mus. 9:2, 11) Nave enniixuttiha-tho wira okathi onnikhumelela aya ehasara, ti vooreera ophavela omaalihiwa ni atthu akina vanceenexa ale animuroromela Yehova, Muluku a Nowemi.Mir. 17:17.

Oreera Murima wa Ruthi

12, 13. Exeeni yaamwiirinhe Nowemi omwiirela Ruthi ni Orpa wira atthikeleke owaani, nto wuupaceryani athiyana ale yaakhunle sai?

12 Yeettale ene ikiloomu sinceene, Nowemi aahipacerya oxankiheya. Owo aawuupuwelela athiyana ale anli yaamutthara yaawo yamphenta owo ni anaawe. Owo, khaaphavela owuncererya maxakha. Vakhala wira awo yaamuthaama elapo aya amuttharaka, aarowa waakhapelela sai oBethelehemu?

13 Tivonto, Nowemi aahimmye awe so: “Nyuwo mutthikele ottuli, mwakhaleke n’amam’inyu. Apwiya yorereleni murima, ntoko nyuwo siwirenlyanyu atthu ahu akhwiye, mukìrelaka-tho miyo”. Owo aahihimya wira Yehova aarowa waatthuvela aavahaka axilopwana ni okhalana mukhalelo mukina wa okumi. “Owo ahakhuparela àlaxeryaka”, Biibiliya onihimya wira “yahipacerya wunla n’ukhuwela”. Eyo enooniherya wira Ruthi ni Orpa yaanimphenta muthiyana ole ooreera murima. Oowanli aya, yaanithipelela ariki: “Nnari! Nintthuna orowa ni nyuwo, nakhaleke n’atthu anyu”.Ruth. 1:8-10.

14, 15. (a) Orpa aatthikenle woowi? (b) Moota xeeni Nowemi aamananinhe awe omuttikiha Ruthi?

14 Khivaakhweya omwiiriha Nowemi orukunuxa muupuwelo awe. Voolipiherya owo aahimyale wira khiivo-tho etthu yaakhanle awe owaavaha yaphiya wIsarayeli, okhala wira owo khaatheliwe ni khaarina anamwane akina yaarowa waathela athiyana ale, ni khaarina-tho nlipelelo nikina. Owo aahihimya-tho wira ophavela wawe waakhapelela ti etthu yaatepa omuxankiha. Orpa aahiiwa masu ale, nto khutthikelaka owaani. Owo aahikhalana amusi awe, amamawe, ni empa yaahiyeriwe awe oMowabi. Tthiri aahoona wira vaamureerela otthikela oMowabi. Nto oriipiwene murima, Orpa aahimukhupaarela Nowemi khumulaxerya anatthikela owaani.Ruth. 1:11-14.

15 Ankhi Ruthi? Masu a Nowemi, yaaninvara-tho Ruthi. Hata vari siiso, hiyo ninsoma so: “Masi Ruthi khatthunne omwalana ni Nowemi”. Woonasa wene, Nowemi aahipacerya weetta orowaka ohoolo, khumoona Ruthi omuttharaka. Nto khumuhimyeerya wira: ‘Mone! Mwatani anyu otthikela w’atthu awe ni w’amuluku awe. Nyuwo-tho muhokolowele owannyu vamosá ni yowo’. (Ruth. 1:15) Masu a Nowemi annihimya itthu sinceene wa ole onisoma moolumo awo. Orpa khaatthikenle owaani paahi, masi aatthikenle “amuluku awe”. Waahimusivela otthikela omukokhorela Kemoxi ni amuluku akina eethiru. Ankhi Ruthi, oonenle sai?

16-18. (a) Moota xeeni Ruthi oonihenrye awe niphento na ekeekhai? (b) Exeeni enniixuttiha awe Ruthi, voohimya sa niphento na ekeekhai? (Nwehe elatarato ya athiyana awo anli.)

16 Ruthi aanisuwela ni aanoona nthowa naya aamutthara awe Nowemi ephiro ele yoothowa atthu. Yaamwiirinhe waari omphenta Nowemi ni Muluku aamukokhorela awe. Tivonto Ruthi aahimmye awe so: “Muhikikhanyererihé wohiyani, nkintthuna omwalana ni nyuwo. Onrowanyu omaka ohiyu, ni miyo kinomaka weiwo, onrowanyu okhalaka nyuwo, ni miyo kinokhalaka weiwo. Atthu anyu anrowa okhalaka atthu aka, Muluku anyu onrowa okhalaka Muluku aka. Nipuro ninrowanyu okhwa, kikhweleke weiwo, kivithiwe weiwo vakhiviru ni nyuwo. Apwiya etepe okitakhaliha, kamwalana ni nyuwo, ohiya okhwa”.Ruth. 1:16, 17.

“Atthu anyu anrowa okhalaka atthu aka, Muluku anyu onrowa okhalaka Muluku aka”

17 Masu ala a Ruthi khaniliyaleya, hata sivinre ene iseekulu 30. Masu ala annooniherya makhalelo ooloka, eyo piiyo, niphento. Niphento na Ruthi, naari nuulupale ni ororomeleya wawe waahimwiiriha omutthara Nowemi khula opuro aarowa awe. Okhwa paahi ti waarowa ommwalaniha. Nave aahihimya wira amusi a Nowemi yaarowa okhala amusi awe; Ruthi aaheemererya ohiya itthu sotheene saarina awe oMowabi, waahela muhina amuluku a oMowabi. Moovirikana ni Orpa, Ruthi aahihimya ni murima awe wotheene wira aaphavela wira Muluku a Nowemi, Yehova, okhale Muluku awe-tho. *

18 Nto oowanli aya yaahivikaniha weetta ephiro ele yoorakama, arowaka oBethelehemu. Anamunceene anihimya wira mukwaha ole, waari wa esumana emosa. Tthiri mphironi yanimaalihana mukina ni mukhwaawe nnaamwi yaakhweliwe.

19. Nitakiheke sai ophenta wekeekhai wa Ruthi vatthokoni, apatthani ahu, ni mmulokoni?

19 Olumwenku ola khasinthowa itthu sooriipiha murima. Okathi ola onikhala ahu, ti yoole Biibiliya onihimya awe okhala “mahiku òxanka”, tthiri sinninikhumelela ihasara sinceene ni itthu sooriipiha murima. (2 Tim. 3:1) Mukhalelo oonihenrye awe Ruthi, tootepa otthuneya olelo ovikana khalai. Ophenta wekeekhai, niire so, ovarexexa etthu voohiphavela ohiya, wookhalana ikuru soowerya sinimukhaliherya mutthu okhumela saana elapo ela eri mweepiphini. Hiyo nihaana wooniherya ophenta moota owo, vatthokoni, ni apatthani ahu, ni muloko wa eKristau. (Mmusome 1 Yohani 4:7, 8, 20.) Nto namananiha wooniherya ophenta moota ola, ninrowa tthiri otakihaka mweettelo wooloka wa Ruthi.

Ruthi ni Nowemi oBethelehemu

20-22. (a) Mixankiho xeeni Nowemi samphwannye oMowabi? (b) Moonelo xeeni woohiloka aarina awe Nowemi okathi wa mixankiho? (Munwehe-tho Yakobo 1:13.)

20 Vannikhweya ohimya paahi wira kinniphenta, masi wooniherya ophenta wene, enikhala etthu ekina. Ruthi aahikhalana eparakha ya wooniherya niphento na ekeekhai, ohiya paahi wa Nowemi, masi-tho wa Muluku Yehova, yoowo aamuthanlale awe okhala Muluku awe.

21 Athiyana ale anli yaahiphiya nto oBethelehemu, epooma yeeyo enikhala ikiloomu 10, epantte enikhuma epheyo ya oYerusalemu. Nowemi ni amusi awe, owehasa wene yaari atthu oosuwelexiwa mmuttettheni mme, tivonto atthu otheene a muttetthe ole, yaanilavula sa otthika wa Nowemi. Athiyana anceene yaale yaamusuwela khalai yaanihimya wira “Tthiri Nowemi yole?” Woonasa wene okathi aavirinhe awe oMowabi waahikumiherya marukunuxo mwerutthuni mwawe; mixankiho sawe, wunnuwa wawe, ni oriipiwa wawe murima waanooneya!Ruth. 1:19.

22 Nowemi ahaahimeerya athiyana ale wira saahimukhumelela mixankiho sinceene elapo yaarowale awe. Mpakha woona oreerela oturuka nsina nawe Nowemi, nenlo nintaphulela “Otteliwa Waka Murima”, nto khukhala Mara, nenno nintaphulela “Ohawa”. Tthiri Nowemi aanooniha othunku! Voolikana ni Yobi yoowo aakhanle khalai Nowemi ohiyariwe, aakupali wira Yehova Muluku taamukumiherya mixankiho iye.Ruth. 1:20, 21; Yobi 2:10; 13:24-26.

23. Exeeni yuupuwenle awe Ruthi, ni nikhaliheryo xeeni naahimmwale ni Nlamulo na Moise naahela mpuwa atthu oothoiwa? (Nwehe-tho enoota.)

23 Okathi athiyana ale yaapacenrye aya okhala oBethelehemu, Ruthi aahipacerya wuupuwela enamuna yooloka ya wiikhapelela vamosa ni Nowemi. Nto aahisuwela wira Nlamulo Yehova naavanhe awe atthu awe wIsarayeli, naahela mpuwa waakhaliherya atthu oothoiwa. Okathi woohepha, awo yaneemereriwa okela mmatta ottuli wa alipa-oohepha wira attotteke makala yaahiiwa ottuli ni ipyo saamela mukerekhere mwa ematta. *Onam. 19:9, 10; Otum. 24:19-21.

24, 25. Exeeni yaapanke awe Ruthi nuumala ophiya omatta wa Bowazi, ni muteko owo waavariwa sai?

24 Ole waari okathi wa ohemphwa esevada, woonasa wene waari mweeri wa Abril, kalendaario a mahiku ala, nto Ruthi aahirowa omatta orowa waavya nipuro aarowa awe weemereriwa ottotta soolya. Owo aahiphiya mmatta mwa mulopwana mmosa oniireliwa Bowazi, yoowo aari oothaaciri aarina imatta sawe ni aari mmusi a iyawe Nowemi, Elimeleki. Nnaamwi Nlamulo naamweemererya ottotta ipyo mmatta, owo anaattittimiha axineene imatta, nto aanaavekela amiravo yaahoolela muteko wa ohepha. Nuumala weemereriwa, Ruthi taapacerya awe ovara muteko.Ruth. 1:22–2:3, 7.

25 Nkahaya muupuwele, okathi Ruthi aatthara awe alipa-oheepha. Okathi awo yaahepha aya esevada arumeelaka icampeya, owo aanittotta ipyo saahiya aya ottuli wala iye saamora, nave aanithukumanya ele yaaphwanya awe, nto makaaripi aneepettha ipyo saattotta awe. Muteko ole waari woonyonya, masi aanivara okhuma vaasiisu mpakha makaaripi. Tthiri Ruthi aanivara muteko okathi wotheene, eemela paahi wira owurye maasi ni wiittha ipyo saari vaniveruni vawe, “mpani”, niire so, muuttutthi waapakiwa wira akilaathiki anamuteko okathi woolya.

Ruthi khuuleliwa muru ovara muteko woovila ni woonyoonya, okhala wira aaphavela ophwanya etthu yaarowa omukhaliherya yena ni Nowemi

26, 27. Bowazi aari a mukhalelo xeeni, nto aamukhapelenle sai Ruthi?

26 Ruthi uupuwela wira khuuvo anweha, masi aanooniwa. Bowazi aahikoha wira ole aari ti pani? Bowazi aari mulopwana oororomela, nto anaakhomasa anamuteko awe, akina yaavara muteko nihiku nimosa, akina yaari anamurwa, olavulaka naawo wira: “Apwiya ekhalé ni nyuwo!” Anamuteko awe yanaakhula enamuna emosaru. Mulopwana ole oororomeleya, aahimukhapelela oratteene Ruthi.Ruth. 2:4-7.

27 Omwiirelaka “mwan’aka”, Bowazi aahimuhimeerya Ruthi wira orweeke khula nihiku ematta awe, wira ottotte ipyo, ni weetta vamosa ni imwali sikina sa vatthokoni vawe, wira ohihasuliwe ni anamuteko akina. Nto okathi wa yoolya ya othana owo aaninvaha yoolya. (Mmusome Ruthi 2:8, 9, 14.) Ohiya-vo, Bowazi aanimuttottopela ni omulipiha. Aamulipiha sai?

28, 29. (a) Mweettelo xeeni wooloka waarina awe Ruthi? (b) Nyuwo munrowa owerya sai otthyawela wa Yehova ntoko Ruthi siirale awe?

28 Okathi Ruthi aamukonhe awe Bowazi etthu yaamwiirinhe Bowazi omukhapelela saana Ruthi nnaamwi aari mmalapo, Bowazi aakhunle wira aarimwiiwa itthu sotheene aapanke awe wira aahimuthokorerya saana maathi awe, Nowemi. Woonasa wene Nowemi aanimuttottopela Ruthi olavulaka ni athiyana otheene yaakhala oBethelehemu, nto Bowazi aahiiwa eyo. Bowazi aahisuwela wira Ruthi aahipacerya omurumeela Yehova okhala wira owo aahimyale so: “Apwiya yotthuveleni vowatta mwaha wa sorera sìralyanyu, Apwiya, Muluku a Isarayeli, yosariheni sorera, okhala wira motthyawelela wa yawo, mphavelaka murettele”.Ruth. 2:12.

29 Tthiri masu ale yaahimulipiha vanceene Ruthi! Tthiri aahitthyawela mmapuphani mwa Yehova Muluku, ntoko siisaale mwaaxaana a mwalyakhu oniirihiwa awe ni ameyawe. Nto aanimuxukhuru Bowazi mwaha woowi aanimulavuliha moomureerela murima. Ruthi aahivikaniha ovara muteko mpakha wiila.Ruth. 2:13, 17.

30, 31. Exeeni enniixuttiha awe Ruthi voohimya sa ivarelo muteko, oxukhuru ni ophenta wa ekeekhai?

30 Itthu sotheene saapanke awe Ruthi sinninivaha ntakiheryo nooloka olelo-va, mwaha woowi ninkhala elapo yoothowa musurukhu. Owo khaawehererya okhaliheriwa okhala wira aari naamukhweli, masi aanixukhurela khula etthu yaavahiwa awe. Nave khuuleliwa muru ovara muteko woovila ni woonyoonya okathi munceene, okhala wira aaphavela ophwanya etthu yaarowa omukhaliherya yena ni ole amphenta awe. Nto aaheemererya ni murima wotheene miruku saavahiwe awe sa moota aarowa awe ovaraka muteko saana ni waathanla atthu ooreerela weettana. Etthu yootepexa otthuneya, okhala wira khaatonko omuliyala Tiithi awe Yehova Muluku, yoowo aamukhapelela okathi wotheene.

31 Vakhala wira hiyo nnimooniherya niphento na ekeekhai ntoko Ruthi, otthara ntakiheryo nawe na wiiyeviha, ovaraka muteko mookhalela, ni okhala ooxukhuru, waamini wahu onrowa waakhaliherya atthu akina. Nto Yehova aamukhapelenle sai Ruthi ni Nowemi? Ninrowa othokorerya mwaha owo, muru onittharelana.

^ etti. 17 Vannooneya saana wira Ruthi khaarumeelale nuulumo noowi “Muluku” paahi, ntoko siira aya atthu akina; owo aahirumeela nsina na Muluku, Yehova. Biibiliya The Interpreter’s Bible onihimya so: “Mulipa oolepa masu ala, onooniherya wira hata Ruthi aari mmalapo, aanimutthara Muluku a ekeekhai”.

^ etti. 23 Nlamulo nle naari noovirikana saana ni malamulo a oMowabi, elapo ya Ruthi. Okathi ole, ilapo sikina sowaattamela aIsarayeli anaamukhweli yaathokoreriwa voohiloka. Eliivuru emosa enihimya wira: “Muthiyana akhweliwa aiyawe, okhala wene aaroromela anaawe; vakhala wira khaarina mwaana, ahaana wiitumiha ntoko epottha, okhala namararuwa, aahiiso okhwa”.