1, 2. Elia o vha o sedzana na mushumo ufhio u konḓaho vhukuma nahone ene na Ahaba vho vha vho fhambana nga nḓila-ḓe?

ELIA o vha a tshi ṱoḓa u vha e eṱhe musi a tshi rabela Khotsi awe wa ṱaḓulu. Fhedzi gogo ḽe ḽa vha ḽo mu tanga ḽo vha ḽi tshi kha ḓi tou bva u vhona onoyu muporofita wa ngoho a tshi vhidza mulilo u bvaho ṱaḓulu, nahone vhunzhi ha vhathu vho vha vha tshi ṱoḓa uri a vha tonde. Musi Elia a sa athu gonya ṱhodzini ya Thavha ya Karamele u itela u rabela Yehova Mudzimu e eṱhe, o vha o fanela u thoma a ita mushumo u konḓaho vhukuma. O vha a tshi tea u amba na Khosi Ahaba.

² Vhanna vhenevho vhavhili vho vha vha sa fani na luthihi. Ahaba we a vha o ambara zwiambaro zwa maṱeleṱele zwa vhuhosi, o vha e mugunei a re na vhupangwa, nahone e muya murwela-hoṱhe. Elia o vha o ambara tshiambaro tsha vhuporofita—nguvho yo ḓoweleaho, i songo khavhiswaho, ye khamusi ya vha yo itwa nga mukumba kana nga vhukuse ha gamela kana ha mbudzi. O vha e munna wa tshivhindi tshihulwane, a fulufhedzeaho na wa lutendo. Ḽeneḽo ḓuvha ḽe ḽa vha ḽi tsini na u kovhela ḽo dzumbulula zwinzhi nga ha vhuvha ha vhenevho vhanna vhavhili.

3, 4. (a) Ndi ngani zwithu zwi songo tshimbilela zwavhuḓi Ahaba na vhaṅwe vhagwadameli vha Baali? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi fhindula?

³ Zwithu a zwo ngo tshimbilela zwavhuḓi Ahaba na vhaṅwe vhagwadameli vha Baali ḽeneḽo ḓuvha. Vhurabeli ha vhuhedeni he Ahaba na mufarisi wawe, Mufumakadzi Isebele, vha vhu ṱuṱuwedza kha tshaka dza fumi dza Isiraele ho bvukululwa uri ndi ha mazwifhi. Zwo bviselwa khagala uri Baali ndi mudzimu wa vhufhura. Onoyo mudzimu a sa tshili o kundwa u funga mulilo u itela u aravha khumbelo dza vhaporofita vhawe vha sa langei, vhe vha vha vha tshi khou tshakatela na u ita mukhuvha wavho wa u ḓitshea lwe vha nzwuruma malofha. Baali o kundwa u tsireledza vhenevho vhathu vha 450 uri vha sa vhulahwe samusi vho vha vho tewa nga lufu. Fhedzi onoyo mudzimu wa mazwifhi o dovha a kundwa u ita tshiṅwe tshithu nahone honoho u kundwa ho vha hu tshi ḓo bvukululwa tshoṱhe hu si kale. Ho vha ho no fhela miṅwaha i fhiraho miraru vhaporofita vha Baali vha tshi khou rabeledza mudzimu wavho uri a fhelise gomelelo ḽe ḽa vha ḽo wela ḽeneḽo  shango, fhedzi Baali a kundwa u ḽi fhelisa. Yehova o vha e tsini na u sumbedza uri ndi Mudzimu wa ngoho nga u fhelisa ḽeneḽo gomelelo.—1 Dzikh. 16:30–17:1; 18:1-40.

⁴ Yehova o vha a tshi ḓo fhelisa lini ḽeneḽo gomelelo? Elia o vha a tshi ḓo ita mini u swika gomelelo ḽi tshi fhela? Ri nga guda mini kha onoyu munna wa lutendo? Kha ri ṱhogomele phindulo musi ri tshi ṱolisisa eneo mafhungo.—Vhalani 1 Dzikhosi 18:41-46.

5. Elia o vhudza Ahaba uri a ite mini nahone naa zwi vhonala uri hu na zwe Ahaba a zwi guda kha zwiitea zwa ḽeneḽo ḓuvha?

⁵ Elia o ya kha Ahaba a amba nae a ri: “Gonya U yo’ ḽa, U yo’ nwa; ngauri hu khou pfala mubvumo wa mvula.” Naa hu na zwe yeneyi khosi mmbi ya zwi guda kha zwiitea zwa ḽeneḽo ḓuvha? Mafhungo ha ambi nga ho livhaho, fhedzi khosi a yo ngo amba maipfi ane a sumbedza uri yo rembuluwa, a yo ngo humbela onoyo muporofita uri a i thuse u rabela Yehova na u humbela pfarelo. Khosi Ahaba o mbo ḓi sokou ḓitakutshela a ya “u ḽa na u nwa.” (1 Dzikh. 18:41, 42) Elia ene o ita mini?

6, 7. Elia o rabelela mini nahone ndi ngani?

⁶ “Elia a gonya kha ṱhodzi ya thavha ya Karamele, a dzula fhasi, tshifhaṱuwo tshawe tsha vha vhukati ha magona awe.” Musi Ahaba o ya u ḽa, Elia o vha o wana tshibuli tsha u rabela Khotsi awe wa ṱaḓulu.  Ṱhogomelani nḓila yo ṱaluswaho ye a ḓiṱukufhadza ngayo musi a tshi rabela—Elia o vha o kotamisa ṱhoho yawe nga nḓila ye tshifhaṱuwo tshawe tsha vha vhukati ha magona awe. Elia o vha a tshi khou rabelela mini? A zwi vhuyi zwa ṱoḓa uri ri humbulele. Kha Yakobo 5:18, Bivhili i ri vhudza uri Elia o rabelela uri gomelelo ḽi fhele. Zwi vhonala uri o vha a tshi khou rabela e ṱhodzini ya thavha ya Karamele.

⁷ U thomani Yehova o vha o mu vhudza uri: “Ndi ḓo nisa mvula fhano shangoni.” (1 Dzikh. 18:1) Ngauralo, Elia o rabelela uri zwine zwa funwa nga Yehova zwi itwe, samusi na Yesu o funza vhatevheli vhawe uri vha zwi rabelele miṅwahani i ṱoḓaho u vha ya tshigidi nga murahu ha zwenezwo.—Mat. 6:9, 10.

8. Tsumbo ya Elia i ri funza mini nga ha thabelo?

⁸ Tsumbo ya Elia i ri funza zwinzhi nga ha thabelo. Tshithu tshe tsha vha tshi tsha ndeme muhumbuloni wa Elia ho vha u khunyeledza zwine zwa funwa nga Mudzimu. Musi ri tshi rabela, ndi zwa ndeme u humbula uri: “Naho tshi tshini tshine ra nga tshi humbela tshi tshimbidzanaho na zwine [Mudzimu] a zwi funa, u a ri pfa.” (1 Yoh. 5:14) Nga zwenezwo, zwi khagala uri ri tea u ḓivha zwine Mudzimu a zwi funa u itela uri a pfe thabelo dzashu—tshenetsho ndi tshiitisi tshavhuḓi tshine tsha tea u ri ṱuṱuwedzela u guda Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. A zwi timatimisi uri na Elia o vha a tshi ṱoḓa uri gomelelo ḽi fhele ngauri ḽo vha ḽi tshi khou tambudza vhathu vha shangohaya ḽa hawe. Zwi vhonala uri mbiluni yawe o vha o ḓala ndivhuho nga ṅwambo wa vhuṱolo he Yehova a vhu ita ḽeneḽo ḓuvha. Na riṋe ri tshi rabela ri tea u livhuha zwi tshi bva mbiluni na u sumbedza uri ri a kwamea nga vhaṅwe vhathu.—Vhalani 2 Vhakorinta 1:11; Vhafilipi 4:6.

9. Elia o laedza mutukana wawe uri a ite mini, nahone ndi dzifhio pfaneleo mbili dzine ra ḓo dzi haseledza?

⁹ Elia o vha e na vhungoho ha uri Yehova u ḓo fhelisa gomelelo, fhedzi o vha a si na vhungoho ha uri o vha a tshi ḓo ḽi fhelisa lini. Ngauralo, ndi mini zwe onoyo muporofita a zwi ita musi a tshee o lindela? Ṱhogomelani zwine eneo mafhungo a ri vhudza zwone: “A ruma mutukana wawe a ri: Gonya U yo’ lavhelesa thungo ya lwanzhe. Mutukana a gonya, a lavhelesa a ri: A huna tshithu. Elia a ri: Vhuyelela U ite kaṱanu-na-kavhili.” (1 Dzikh. 18:43) Tsumbo ya Elia i ri funza ngudo mbili. Ya u thoma, onoyo muporofita o vha e na fulufhelo. Ya vhuvhili, o dzula o fhaṱuwa.

10, 11. (a) Elia o sumbedza hani uri u fulufhela zwe Yehova a zwi fulufhedzisa? (b) Ndi ngani ri tshi nga vha na fulufhelo ḽi fanaho na ḽeneḽo?

¹⁰ Elia o vha o lindela nga maṱo matswuku uri Yehova a nise mvula  nga nṱhani ha uri o vha e na fulufhelo khae. Nga zwenezwo a ruma mutukana wawe uri a gonye nṱha u sedza arali hu na zwine zwa sumbedza uri mvula i tsini na u na. Musi mutukana a tshi vhuya, a amba o kulea nungo a ri: “A huna tshithu.” Vhusendekamisi ho vha hu sa vhonali tshithu nahone lutombo lwo tou kelengende, hu si na lukole. Naa zwenezwo a zwi mangadzi? Ni songo hangwa uri Elia o vha a tshi kha ḓi tou bva u vhudza Khosi Ahaba uri: “Hu khou pfala mubvumo wa mvula.” Ndi ngani onoyo muporofita o amba zwenezwo ngeno hu si na makole a mvula?

¹¹ Elia o vha a tshi ḓivha zwe Yehova a zwi fulufhedzisa. Samusi o vha e muporofita na muimeli wa Yehova, o vha e na vhungoho ha uri Mudzimu u ḓo khunyeledza zwe a amba. Elia o vha e na fulufhelo ḽo khwaṱhaho, lwe zwa tou nga o vha a tshi vho pfa mvula khulwane i tshi khou na. Zwenezwi zwi nga ri humbudza nḓila ine Bivhili ya ṱalusa ngayo Mushe, musi i tshi ri: “O bvela phanḓa o khwaṱha a tshi nga u khou vhona ane A si vhonale.” Naa Mudzimu ndi wa vhukuma kha inwi nga yeneyo nḓila? U ri ṋea zwiitisi zwi pfalaho zwa u vha na lutendo lu fanaho khae na kha zwe a zwi fulufhedzisa.—Vhaheb. 11:1, 27.

12. Elia o sumbedza hani uri o fhaṱuwa nahone o ita mini musi a tshi vhudzwa uri hu na gole ḽiṱuku?

¹² Zwiṅwe hafhu, ṱhogomelani nḓila ye Elia a vha o fhaṱuwa ngayo. O ruma mutukana wawe uri a ye u lavhelesa, hu si luthihi kana luvhili, fhedzi kaṱanu-na-kavhili! Ri nga kha ḓi humbula nḓila ye onoyo mutukana a vha o neta ngayo nga u tsa a tshi gonya, fhedzi Elia o dzula o lindela nga maṱo matswuku u vhona tshiga nahone ho ngo fhela mbilu. Nga murahu ha u vhuyelela kaṱanu-na-kavhili, mutukana a vhiga a ri: “Gole ngeḽiḽa! Ndi ḽiṱuku ḽine ḽa eḓana na tshanḓa tsha munna; ḽi takuwa ḽi tshi bva lwanzheni.” Edzani u vhona onoyo mutukana nga maṱo a muhumbulo o angaladza tshanḓa tshawe nahone a tshi khou sumbedza ngatsho na u kala gole ḽithihi ḽiṱuku ḽo takuwaho ḽi tshi bva thungo ya Lwanzhe Luhulu. Onoyo mutukana a nga kha ḓi vha o dzhia ḽeneḽo gole ḽi si ḽa ndeme! Naho zwo ralo, ḽo vha ḽi ḽa ndeme vhukuma kha Elia. Ndi izwi-ha a tshi ṋea mutukana wawe vhulivhisi ho ṱavhanyiswaho a ri: “Tshimbila U yo’ vhudza Ahaba U ri: Vhofha goloi U ṱuwe, uri U sa ḓo thivhelwa nga mvula.”—1 Dzikh. 18:44.

13, 14. (a) Ri nga edzisa hani muya wa Elia wa u fhaṱuwa? (b) Ndi ngani ri tshi fanela u dzhia vhukando nga u ṱavhanya?

¹³ Elia o dovha a ri vhetshela tsumbo ya ndeme. Na riṋe ri tshila tshifhingani tshine hu si kale Mudzimu a ḓo dzhia vhukando u itela u khunyeledza ndivho yawe ye a i bula. Elia o lindela u fheliswa ha gomelelo; vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi vho lindela u fheliswa ha maitele a zwithu a ḽino shango ḽivhi. (1 Yoh. 2:17) U swikela Yehova Mudzimu a tshi dzhia vhukando, ri fanela u dzula ro fhaṱuwa u fana na Elia. Yesu, Murwa wa Mudzimu, o eletshedza vhatevheli vhawe uri:  “Dzulani no fhaṱuwa, ngauri a ni ḓivhi ḓuvha ḽine Murena waṋu a ḓo ḓa ngaḽo.” (Mat. 24:42) Naa zwenezwi zwo vha zwi tshi amba uri vhatevheli vhawe vho vha vha sa ḓo ḓivha uri vhufhelo vhu ḓo ḓa lini? Na khathihi, nga ṅwambo wa uri o ṋea zwidodombedzwa malugana na nḓila ine shango ḽa ḓo vha ḽi ngayo musi vhufhelo vhu tsini. Roṱhe ri nga vhona u khunyelela ha tshenetshi tshiga tsho dodombedzwaho tsha “vhufhelo ha ano maitele a zwithu.”—Vhalani Mateo 24:3-7.

¹⁴ Sia ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa tshenetsho tshiga ḽi ri ṋea vhuṱanzi ho khwaṱhaho, vhu fushaho. Naa vhuṱanzi honoho ho eḓana lune ha nga ri ita uri ri dzhie vhukando nga u ṱavhanya tshumeloni ya Yehova? Gole ḽiṱuku ḽine ḽa bva vhusendekamisi ḽo ita uri Elia a fulufhele uri Yehova u ḓo nisa mvula hu si kale. Naa onoyo muporofita a fulufhedzeaho o tikiswa luwa?

15, 16. Ndi zwiitea zwifhio zwe zwa itea nga u bonya ha iṱo nahone Elia a nga vha o fulufhela uri Ahaba u ḓo ita mini?

¹⁵ Mafhungo a bvela phanḓa nga uri: “Ḽiṱaḓulu ḽa mbo ḓi swifhala nga makole na zwenezwo, ha vuwa ḓumbu, ha na mvula khulu. Ahaba o vha o no gonya goloi a tshi khou ya Yeseriele.” (1 Dzikh. 18:45) Zwithu zwa thoma u itea nga u bonya ha iṱo. Musi mutukana wa Elia o ya u isa mulaedza wa muporofita kha Ahaba, gole ḽiḽa ḽe ḽa vha ḽi ḽiṱuku ḽa mbo ḓi engedzea, ḽa tibedza lutombo na u lu swifhadza. Ha vhudzula muya muhulu. Nga murahu ha miṅwaha miraru na hafu, mvula ya na shangoni ḽa Isiraele. Mavu e a vha o oma a ṋukadzwa nga mvula. Musi mvula ya tshirulu yo ṱanganedzana, mulambo wa Kisoni wa ḓala, a zwi timatimisi uri wo ṱanzwa malofha a vhaporofita vha Baali vhe vha vhulahwa. Na Vhaisiraele vha mashandukwa vha ṋewa tshibuli tsha u ṱanzwa tshika dza vhurabeli ha Baali shangoni.

¹⁶ Vhukuma Elia o vha o fulufhela uri vha ḓo ṱutshela honoho vhurabeli ha mazwifhi! Khamusi o ḓivhudzisa uri Ahaba o vha a tshi ḓo ita mini musi a tshi vhona zwenezwo zwiitea zwi swayeaho. Naa Ahaba o vha a tshi ḓo rembuluwa nahone a ṱutshela vhurabeli vhuvhi ha Baali? Zwiitea zwa ḽeneḽo ḓuvha zwo mu ṋea zwiitisi zwi pfalaho zwa u ita tshanduko dzo raloho. Ndi ngoho uri a ri ḓivhi zwe Ahaba a vha a tshi khou zwi humbula nga tshenetsho tshifhinga. Mafhungo a sokou ri vhudza uri khosi ‘yo gonya goloi ya ya Yeseriele.’ Naa hu na zwe a zwi guda? Naa o vha o ḓiimisela u shandula matshilele awe? Zwe zwa itea nga murahu zwo sumbedza uri a zwo ngo ralo. Naho zwo ralo,  zwiitea zwa ḽeneḽo ḓuvha a zwo ngo guma henefho kha Ahaba na Elia.

17, 18. (a) Ho itea mini kha Elia musi o fara nḓila i yaho Yeseriele? (b) Ndi mini zwine zwa swayea nga u gidima ha Elia u bva Karamele u swika Yeseriele? (Sedzani na ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

¹⁷ Muporofita wa Yehova a fara lwendo nḓilani ye ya farwa nga Ahaba. O vha a tshi ḓo tshimbila lwendo lulapfu swiswini na matopeni. Fhedzi ho mbo ḓi itea tshiṅwe tshithu tshi songo ḓoweleaho.

¹⁸ “Elia ene, tshanḓa tsha Yehova tsho vha tshi khae’, a ḓi-vhofha khundu, a gidima, vha vhuya vha dzhena Yeseriele é phanḓa ha Ahaba.” (1 Dzikh. 18:46) Zwi tou vha khagala uri “tshanḓa tsha Yehova” tsho thusa Elia nga nḓila i songo ḓoweleaho. Muḓi wa Yeseriele wo vha u vhukule ha khilomithara dza 30 nahone Elia o vha o no kalaha. * Edzani u vhona onoyo muporofita nga maṱo a muhumbulo, a tshi khou ganya nguvho dzawe ndapfu kha khundu u itela uri a kone u gidima zwavhuḓi nahone a nzambuwa nḓilani ine ya vha na matope—nga luvhilo luhulwane lwe a fhira na goloi ya vhuhosini!

19. (a) Maanḓa e a ṋewa Elia a nga ri humbudza vhuporofita vhufhio? (b) Musi Elia a tshi khou gidima o livha Yeseriele, ndi mini zwe a vha e na vhungoho nazwo?

¹⁹ I fanela u vha yo vha i phaṱhutshedzo yavhuḓi lungafhani kha Elia! U ḓipfa e na eneo maanḓa—khamusi u fhira na e a vha e nao musi a tshee muswa—zwi fanela u vha zwo mu ita uri a ḓipfe o nyanyulea u fhira naho hu lini. Zwenezwo zwi nga ri humbudza vhuporofita vhune ha khwaṱhisedza uri Yehova u ḓo ṋea vha fulufhedzeaho mutakalo wo fhelelaho na maanḓa kha ḽifhasi ḽiswa ḽa Paradiso ḽine ḽa khou ḓa. (Vhalani Yesaya 35:6; Luka 23:43) Musi Elia a tshi khou gidima kha yeneyo nḓila i re na matope, o vha e na vhungoho ha uri u a takalelwa nga Yehova, Khotsi awe a re Mudzimu wa ngoho e eṱhe!

20. Ri nga wana hani phaṱhutshedzo dza Yehova?

²⁰ Yehova u ṱoḓa nga maṱo matswuku u ri fhaṱutshedza. Phaṱhutshedzo dzawe ndi dza ndeme vhukuma; kha ri ite vhuḓidini hoṱhe uri ri dzi wane. U fana na Elia, ri fanela u fhaṱuwa, ri ṱhogomele nga vhuronwane vhuṱanzi vhu re na maanḓa vhune ha khwaṱhisedza uri hu si kale Yehova u ḓo dzhia vhukando kha zwino zwifhinga zwa khombo, zwo ṱavhanyiswaho. U fana na Elia, ri na zwiitisi zwi pfalaho zwa u vha na fulufhelo ḽo khwaṱhaho kha mafulufhedziso a Yehova, ‘Mudzimu a sa laṱedzi.’—Ps. 31:5.