Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 2

Mbuti Mbomukonzya Kuzumanana Kuba Amanjezyeezya Mabotu?

Mbuti Mbomukonzya Kuzumanana Kuba Amanjezyeezya Mabotu?

“Amuzumanane kuba amanjezyeezya mabotu.”—1 PETRO 3:16.

1, 2. Muunzila nzi mubwa mwakonzya kutukwabilila, alimwi ino inga wakozyanisyigwa buti amanjezyeezya?

MUNTU ulilede muŋanda yakwe masiku. Mpoonya mubwa wakwe wamvwa kuti kwasika muntu, eelyo watalika kukuwa. Mubbi ooyo waccija. Muntu iwalede wabbatamuka akusondela anze akujana kuti taaku uuliko. Moyo wamukkala. Ino ncinzi icali kukonzya kucitika ikuti mubwa ooyo naatakuwa? Muntu ooyu nibamubbida, kumuuma naa kumujaya.

2 Mumaanda manji kuli babwa ibakwabilila. Ikuti kamujisi mubwa mukali, inga wamuvwuna. Munzila imwi mubwa ulakonzya kukozyanisyigwa acipego cibotu ncaakatupa Jehova—manjezyeezya. (Jakobo 1:17) Ikuti katutajisi manjezyeezya tulakonzya kusweeka naa kuba muntenda. Ikuti twaabelesya kabotu, alakonzya kutugwasya kusala alimwi akuzumanana kutobela nzila mbotu mubuumi. Aboobo, atulange-lange bupanduluzi bwamanjezyeezya akubona mbwaabeleka. Twamana tulabandika twaambo ootu: (1) Mbotukonzya kwaayiisya manjezyeezya, (2) ikaambo ncotweelede kwaabikkila maano manjezyeezya aabamwi alimwi (3) ikuzumanana kuba amanjezyeezya mabotu mbokutugwasya.

INO MANJEZYEEZYA NINZI ALIMWI INO ABELEKA BUTI?

3. Ino bbala lya Chigiriki lyakuti “manjezyeezya” lyaamba nzi, alimwi ino manjezyeezya abeleka buti mubantu?

3 Mu Bbaibbele, ibbala lya Chigiriki ilyaamba “manjezyeezya” lyaamba “kulizyiba.” Ikwiindana azilenge zimwi zyaanyika, Leza wakatupa nguzu zyakuti katulizyiba. Mucikozyanyo, tulakonzya kulilingula akubona naa tulilemeka kabotu. Mbuli kamboni naa mubetesi uuli mumoyo wesu, manjezyeezya alakonzya kulingula nzyotucita, mbotuzilanga zintu alimwi anzyotusala. Alakonzya kutugwasya kusala kabotu naa kutucenjezya kuti tutalubizyi ciindi notusala. Mpoonya alakonzya kutupa kulimvwa kabotu ikuti twasala kabotu naa kutupenzya akaambo kakutasala kabotu.

4, 5. (a) Ino tuzyi buti kuti Adamu a Eva bakalijisi manjezyeezya, alimwi ino ncinzi cakabacitikila akaambo kakutyola mulawo wa Leza? (b) Nzikozyanyo nzi zitondezya kuti manjezyeezya akali kubeleka mubantu basyomeka kacitanasika ciindi ca Bunakristo?

4 Bantu bakapegwa manjezyeezya kuzwa kumatalikilo nobakalengwa. Adamu a Eva bakatondezya kuti bakalijisi manjezyeezya. Tulijisi bumboni butondezya kuti bakalijisi manjezyeezya nkaambo bakafwa nsoni musyule lyakubisya. (Matalikilo 3:7, 8) Nokuba boobo, manjezyeezya aabo tanaakali kukonzya kubagwasya aciindi eeco. Bakatyola mulawo wa Leza acaali. Aboobo kabazyi ncobakali kucita bakasala kuba bazangi, basinkondonyina Jehova Leza. Mbokunga bakalilondokede, bakalizyi ncobakali kucita, aboobo tiibakali kukonzya kujokela kuli Leza.

5 Ikwiimpana a Adamu a Eva, bantu batalondokede banji bali kwaatobela manjezyeezya aabo lyoonse. Mucikozyanyo, muntu uusyomeka Jobu wakaamba kuti: “Ndilakakatila kubululami bwangu, alimwi tandikoobulekezya pe; moyo wangu taukoondipa mulandu pe kufwumbwa kuti kandili muumi.” * (Jobu 27:6) Masimpe, Jobu wakali muntu uubikkila maano. Wakali kwaamvwida manjezyeezya aakwe cakulomya akwaalekela kuti amusololele muzintu nzyaakali kusala akucita. Aboobo, wakaamba cakusinizya kuti manjezyeezya aakwe tanaakali kumupenzya naa kumupa mulandu. Amubone kwiindana kuliko akati ka Jobu a Davida. Davida naatakamulemeka Saulo, imwami wakananikwa a Jehova, lugwalo lwaamba kuti: “Moyo wa Davida wakamupenzya.” (1 Samuele 24:5) Manjezyeezya aaya aakali kumukatazya Davida akamugwasya kapati nkaambo akamuyiisya kuti atakaciinduluki kabili kubula bulemu.

6. Ncinzi citondezya kuti bantu boonse bakapegwa manjezyeezya?

6 Sena cipego eeci camanjezyeezya mbabelesi ba Jehova balikke bacijisi? Amulange-lange majwi ngaakalemba mwaapostolo Paulo kasololelwa amuuya aakuti: “Lyoonse bantu bamasi ibatajisi mulawo nobacita zintu zyaambwa mumulawo, aaba bantu nokuba kuti tabajisi mulawo, baba ngomulawo beni. Aaba mbambabo ibatondezya kuti injiisyo zyamumulawo zililembedwe mumyoyo yabo, eelyo manjezyeezya aabo naapa bumboni antoomwe ambabo, aboobo mumizeezo yabo beni balapegwa mulandu nokuba kutajaninwa mulandu.” (Baroma 2:14, 15) Nobaba bantu bataizyi milawo ya Jehova, zimwi ziindi balakonzya kugwasyigwa akamboni ooyu wamukati naa manjezyeezya kucita zintu kweelana anjiisyo zya Leza.

7. Nkaambo nzi manjezyeezya zimwi ziindi ncaatabeleki kabotu?

7 Nokuba boobo, manjezyeezya zimwi ziindi inga kaatabeleki kabotu. Nkaambo nzi? Ikuti mubwa katakuwi, nkokuti tako mulimo. Alimwi ikuti mukamwini mubwa kataboni ncakuwila mubwa, inga walibikka muntenda. Mbubonya buyo, ikuti katuyungwa azintu nzituyanda, manjezyeezya eesu alakonzya kutusowa. Alimwi ikuti twaabelesya kakunyina kusololelwa a Jwi lya Leza, tatukonzyi kucizyiba kwiindanya cibi acibotu mumakani manji aayandika kapati. Masimpe, kutegwa manjezyeezya eesu kaabeleka kabotu, tweelede kusololelwa amuuya uusalala wa Jehova. Paulo wakalemba kuti: “Manjezyeezya aangu ngokamboni wangu mukuzuminana amuuya uusalala.” (Baroma 9:1) Pele, ino mbuti mbotukonzya kubona masimpe kuti manjezyeezya eesu alabeleka kweelana amuuya uusalala wa Jehova? Tulakonzya kucita oobo kwiinda mukwaayiisya.

MBOTUKONZYA KUYIISYA MANJEZYEEZYA

8. (a) Mbuti moyo mboukonzya kuyunga manjezyeezya eesu alimwi ncinzi ncotweelede kubikkila maano kapati notusala? (b) Nkaambo nzi Banakristo ncobateelede kuliiba akaambo buyo kakuti manjezyeezya aabo taabakatazyi? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

8 Mbuti mbomusala zintu ziyeeme amanjezyeezya? Bamwi balacita oobo kwiinda mukwiile kutobela mbobayeeya naa mbobalimvwa mumoyo. Mpoonya balakonzya kwaamba kuti, “Maccu, mebo taaku ambondilimvwa.” Muntu nzyayanda mumoyo wakwe zilakonzya kuyunga naa kunyonganya manjezyeezya aakwe. Bbaibbele lyaamba kuti: “Moyo uleena kwiinda cintu cimbi cili coonse alimwi ulapenzya kapati. Ino nguni uukonzya kuuzyiba?” (Jeremiya 17:9) Aboobo, eeco ncotuyanda mumoyo tacili ncecintu cipati ncotweelede kutobela. Muciindi caboobo, tweelede kusaanguna kubona cikonzya kumukkomanisya Jehova Leza. *

9. Ino kuyoowa Leza caamba nzi, alimwi ino mbuti mbokukonzya kwaajatikizya manjezyeezya eesu?

9 Ikuti naa katusala zintu kweelana amanjezyeezya aakayiisyigwa kabotu, tuyootondezya kuti tulamuyoowa Leza akuti tatuciti zintu kweelana ancotuyanda. Amulange-lange cikozyanyo eeci. Mweendelezi uusyomeka Nehemiya wakalijisi nguzu zyakubweza mali amwi alimwi amutelo kubantu bamu Jerusalemu. Pele tanaakacita oobo. Nkaambo nzi? Tanaakali kuyanda kumunyemya Jehova kwiinda mukupenzya bantu ba Leza. Wakaamba kuti: “Tiindakacita oobo akaambo kakuyoowa Leza.” (Nehemiya 5:15) Ikuyoowa Leza kwini-kwini, nkokuti ikuyoowa kumunyemya Taateesu wakujulu kulayandika kapati. Ikuyoowa kuli boobu kuyakutupa kuyandaula busolozi mu Jwi lya Leza ciindi notuyanda kusala cakucita.

10, 11. Ino ninjiisyo nzi zyamu Bbaibbele nzyotweelede kutobela mumakani aakunywa bukoko, alimwi ino mbuti mbotukonzya kujana busolozi bwa Leza kutegwa tuzitobele?

10 Mucikozyanyo, amulange-lange makani aajatikizya bukoko. Mubuzyo ngotulaakulibuzya ziindi zinji ikuti kakuli pobwe ngwakuti, Sena ndinywe naa nditanywi? Cakusaanguna tweelede kuliyiisya. Ino ninjiisyo nzi zyamu Bbaibbele nzyotukonzya kutobela mumakani aaya? Bbaibbele talikasyi kunywa bukoko cansaizi. Lilamulumbaizya Jehova akaambo kakutupa waini. (Intembauzyo 104:14, 15) Pele, Bbaibbele lilakasya kukolwa alimwi amapobwe aateendelezyeki. (Luka 21:34; Baroma 13:13) Kuyungizya waawo, lyaamba kuti bucakolwa buli akati kazibi zimwi zipati mbuli bwaamu abumambe. *1 Bakorinto 6:9, 10.

11 Manjezyeezya aa Munakristo alayiisyigwa akusensemunwa anjiisyo zili boobu. Aboobo, ikuti naa kupobwe kuyakuba bukoko, tulakonzya kulibuzya mibuzyo mbuli bwayeeyi: ‘Ino pobwe eeli ndyanzi? Sena bantu ibayakujanika bayakunywa bukoko cakuzwa munzila akupa kuti libe pobwe liteendelezyeki? Ino ndilaaciyanza cili buti? Sena lyoonse ndakkala inga ndilaakuyeeya buyo bukoko cakuti ikuti tiindanywa ndilatolwaala naa kutalimvwa kabotu? Sena ndilakonzya kulilesya kutegwa nditanywi cakwiindilizya?’ Notuzinzibala kuyeeya njiisyo zyamu Bbaibbele amibuzyo njotulibuzya akaambo kanzizyo, tweelede kupaila kuli Jehova kutegwa atusololele. (Amubale Intembauzyo 139:23, 24.) Kwiinda mukucita boobu, tulomba Jehova kuti atusololele amuuya wakwe uusalala. Alimwi tuyiisya manjezyeezya eesu kuti kaayendelana anjiisyo zya Leza. Pele kuli kaambo akamwi nkotweelede kubikkila maano notusala cakucita.

NKAAMBO NZI NCOTWEELEDE KWAABIKKILA MAANO MANJEZYEEZYA AABAMWI?

Manjezyeezya aayiisyidwe Bbaibbele alakonzya kumugwasya kusala naa mweelede kunywa bukoko naa pe

12, 13. Ntwaambo nzi tumwi tupa kuti manjezyeezya aa Banakristo kaaindana, alimwi ncinzi ncotweelede kucita akaambo kakwiindana ooku?

12 Ziindi zimwi mulakonzya kugambwa kubona manjezyeezya aa Banakristo mbwaaindene. Muntu umwi inga kabona kuti cilengwa cimwi ncibi; pele umbi inga kacikkomanina alimwi kataboni bubi buli boonse mulincico. Mucikozyanyo, muntu umwi cilakonzya kumukkomanisya kunywa bukoko cansaizi abeenzinyina nobalya musalo kumangolezya; pele umbi eeci inga kacitamukkomanisyi. Nkaambo nzi ncokuli kwiindana kuli boobu, alimwi ino kweelede kuzijatikizya buti zintu nzyotusala?

13 Kuli twaambo tunji itupa kuti bantu kabaindana. Bantu baliindene mbobakakomena. Mucikozyanyo, bamwi balikazyi kabotu kampenda nkobakali kulwana musyule—ambweni ikakabatolela ciindi cilamfwu kuti bakaleke. (1 Bami 8:38, 39) Caboola kumakani aabukoko, bantu bali boobu balakonzya kukatazyigwa mumizeezo. Ikuti muntu uuli boobu wamuswaya kuŋanda yanu, manjezyeezya aakwe alakonzya kumulesya kunywa bukoko. Ikuti caba boobo, sena muyakutyompwa? Sena muyakumusinikizya? Peepe. Kufwumbwa naa mulituzyi twaambo twamupa kuti akake naa pe—twaambo ambweni ntwatayandi kuti nywebo mutuzyibe—luyando lwabunyina luyakumupa kuti mutamusinikizyi pe.

14, 15. Ino makani nzi aakapa kuti manjezyeezya aabakwesu bamumbungano yamumwaanda wamyaka wakusaanguna aindane, alimwi ncinzi Paulo ncaakabaambila kucita?

14 Mwaapostolo Paulo wakabona kuti bunji bwaziindi manjezyeezya akali kwiindana kapati akati ka Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kuciindi eeci Banakristo bamwi bakali kukatazyigwa azyakulya zimwi izyakali kupaizyigwa kumituni. (1 Bakorinto 10:25) Manjezyeezya aa Paulo akali kumuzumizya kuula zyakulya eezyi nizyakali kusambalwa kumisika. Kulinguwe mituni yakali yabuyo; cakulya icakalengwa aa Jehova taaku mbocakali kukonzya kuba camituni pe. Pele Paulo wakalizyi kuti bamwi tiibakali kwaabona mbuli mbwaakali kwaabona makani aaya. Bamwi ambweni bakali kukomba mituni kabatanaba Banakristo. Kulimbabo cintu cili coonse nociba ceeco icakali kubelesyegwa mukukomba mituni musyule bakali kucibona kuti ncibi. Ino Paulo wakaakosola buti makani aaya?

15 Paulo wakaamba kuti: “Swebo tobayumu tweelede kubagwasya aabo batali bayumu ibalezya, ikutali kunoolikkomanisya tobeni. Nkaambo naba Kristo tanaakalikkomanisya lwakwe mwini pe.” (Baroma 15:1, 3) Paulo wakaamba kuti zintu nzyobayanda bakwesu tweelede kuzibikka kumbele aazintu nzyotuyanda swebo, mbubonya mbwaakacita Kristo. Mumakani aakozyene ayaaya, Paulo wakaamba kuti inga wasala kutalya nyama kutegwa atalebyi mbelele iiyandika njaakafwida Kristo.—Amubale 1 Bakorinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Nkaambo nzi aabo bajisi manjezyeezya aabakasya kucita zintu zimwi ncobateelede kutongooka baabo bajisi manjezyeezya aabazumizya kuzicita?

16 Kulubazu lumwi, aabo bajisi manjezyeezya aabakasya kucita zintu zimwi, tabeelede kutongooka bamwi akuzumanana kwaamba kuti boonse beelede kubona zintu zijatikizya manjezyeezya mbubonya mbobazibona balo. (Amubale Baroma 14:10.) Mubwini, manjezyeezya ayelede kutugwasya kuti katulizinza, ikutali kubeteka bamwi. Amuyeeye majwi ngaakaamba Jesu aakuti: “Amuleke kubeteka kutegwa mutabetekwi.” (Matayo 7:1) Boonse mumbungano tabeelede kuzwangana akaambo katwaambo muntu ntwakonzya kulisalila kweelana amanjezyeezya aakwe. Muciindi caboobo, tweelede kujana nzila zikonzya kupa kuti katuyandana, katukamantana akuyumizyanya ikutali kutyompya umwi amweenzinyina.—Baroma 14:19.

MBOTUGWASYIGWA AMANJEZYEEZYA MABOTU

Manjezyeezya alakonzya kutusololela mubuumi, akutupa kukkomana akuliiba mumizeezo

17. Ncinzi cacitika kumanjezyeezya aabantu banji mazuba aano?

17 Mwaapostolo Petro wakalemba kuti: “Amuzumanane kuba amanjezyeezya mabotu.” (1 Petro 3:16) Manjezyeezya mabotu kuli Jehova Leza alakonzya kutugwasya kapati. Taali mbuli manjezyeezya aabantu banji mazuba aano. Paulo wakaamba kujatikizya bantu “bajisi manjezyeezya aafwide mbuli kuti akaumpwa nsimbi iipya.” (1 Timoteyo 4:2) Nsimbi iipya ilaumpa akupa kuti lukanda lutilibale, kalutamvwi kucisa. Manjezyeezya aabantu banji alifwide—ali mbuli lukanda lwakatilibala alimwi lutamvwi kucisa cakuti taabacenjezyi, taabapenzyi, taabapi kufwa nsoni naa mulandu ikuti naa bacita cintu cimwi cibi. Kuboneka kuti bantu banji mazuba aano balakkomana kuti kunyina mbobalimvwa nobacita zintu zibi.

18, 19. (a) Ino kulipa mulandu naa kufwa nsoni akaambo kacintu ncotwakacita inga kwatugwasya buti? (b) Ncinzi ncotukonzya kucita ikuti manjezyeezya eesu kaacizumanana kutukatazya nokuba kuti twakeempwa kuzibi nzyotwakacita kaindi?

18 Masimpe ngakuti, ikulipa mulandu cilakonzya kuba citondezyo cakuti manjezyeezya eesu atwaambila kuti twalubizya. Ikuti sizibi weempwa akaambo kakulimvwa boobu, ulakonzya kulekelelwa nokuba kuti wakacita cibi cipati. Mucikozyanyo, Mwami Davida wakacita cibi cipati, pesi wakalekelelwa akaambo kakuti wakeempwa kuzwa ansi aamoyo. Ikusulaika cibi ncaakacita akuyanda kutobela milawo ya Jehova kuzwa ciindi eeco kwakamupa kuti alibonene kuti Jehova “mubotu alimwi ulilibambilide kulekelela zibi.” (Intembauzyo 51:1-19; 86:5) Pele ino mbuti kuti katucilipa mulandu akuzumanana kufwa nsoni nokuba kuti twakeempwa akulekelelwa?

19 Zimwi ziindi manjezyeezya alakonzya kuzumanana kumupa mulandu naa kumupenzya muntu iwakabisya pele iwakeempwa kaindi cakunga mukucita boobo manjezyeezya aayo taacigwasyi. Ikuti caba boobo, tweelede kusyomezya moyo uutupa mulandu kuti Jehova mupati kwiinda mbobalimvwa bantu boonse. Tweelede kusyoma akuzumina kuti ulatuyanda alimwi wakatulekelela, mbubonya mbotubakulwaizya kucita bamwi. (Amubale 1 Johane 3:19, 20.) Kulubazu lumwi, manjezyeezya mabotu atupa kuba aluumuno, kuliiba alukkomano lutajaniki-janiki munyika eeyi. Ibantu banji ibakali kucita zibi zipati imazuba aano bali mubukkale oobu bubotu kapati bwakutakatazyigwa mumizeezo alimwi bazumanana kuba amanjezyeezya mabotu nobabelekela Jehova Leza.—1 Bakorinto 6:11.

20, 21. (a) Ino bbuku eeli lyakabambilwa kuti limugwasye kucita nzi? (b) Mbotuli Banakristo, ino tujisi lwaanguluko luli buti, pele mbuti mbotweelede kulubelesya?

20 Bbuku eeli lyakabambilwa kuti limugwasye kuba alukkomano, kuzumanana kuba amanjezyeezya mabotu mumazuba aano aamamanino aakatazya aabweende bwazintu bwa Saatani. Masimpe, bbuku eeli talyaambi milawo anjiisyo zyoonse nzyomweelede kubikkila maano akuzibelesya abuzuba mubukkale bwiindene-indene. Kuyungizya waawo, mutalangili kujana milawo iigaminide mumakani aajatizya manjezyeezya. Makanze aabbuku eeli ngakumugwasya kuyiisya akusensemuna manjezyeezya aanu kwiinda mukwiiya mbomukonzya kubelesya Jwi lya Leza mubuumi bwanu buzuba abuzuba. Ikwiindana a Mulawo wa Musa, “mulawo wa Kristo” ukulwaizya bautobela kuti kababelesya manjezyeezya anjiisyo zyamu Bbaibbele muciindi cakutobela buyo milawo iilembedwe. (Bagalatiya 6:2) Aboobo, Jehova ubapede lwaanguluko lulibedelede Banakristo. Nokuba boobo, Jwi lyakwe lituyeezya kuti tatweelede kubelesya lwaanguluko oolo “kuba civwumbyo cabubi pe.” (1 Petro 2:16) Muciindi caboobo, lwaanguluko luli boobo lutupa coolwe cipati cakutondezya mbotumuyanda Jehova.

21 Kwiinda mukupaila akubona mbomukonzya kuzibelesya kabotu njiisyo zyamu Bbaibbele mubuumi bwanu alimwi akucita ncomwasala, muyakuzumanana kucita ncomwali kucita kuzwa ciindi nomwakamuzyiba Jehova. “Maano” aanu ayakuyiisyigwa “kwiinda mukwaabelesya.” (Bahebrayo 5:14) Manjezyeezya aanu aakayiisyigwa Bbaibbele anakumugwasya lyoonse mubuumi bwanu. Mbubonya mbuli mubwa uukuwa akati kamasiku ikucenjezya mukamwini ŋanda, manjezyeezya aanu ayakumugwasya kusala zintu zikkomanisya Bauso bakujulu. Oobu mbomukonzya kuzumanana kukkala muluyando lwa Leza.

^ munc. 5 Kunyina bbala ligaminide lyaamba “manjezyeezya” mu Magwalo aa Chihebrayo. Nokuba boobo, kuli bumboni butondezya kuti manjezyeezya akali kubeleka mbuli mucikozyanyo eeci ca Jobu. Bbala lyakuti “moyo” kanji-kanji lyaamba muntu wamukati. Mucikozyanyo mbuli ceeci, cilisalede kuti bbala eeli lyaamba cibeela cigaminide camuntu wamukati—nkokuti manjezyeezya aakwe. Mu Magwalo aa Chigiriki aa Banakristo, ibbala lya Chigiriki ilyaamba “manjezyeezya” lilajanika ziindi zili 30.

^ munc. 8 Bbaibbele litondezya kuti kuli cintu cimbi ciyandika kunze lyakuba buyo amanjezyeezya aatatukatazyi. Mucikozyanyo, Paulo wakaamba kuti: “Manjezyeezya aangu alisalede munzila zyoonse. Pele eeci tacindipi kululama pe; pele ooyo undilingula ngu Jehova.” (1 Bakorinto 4:4) Nobaba baabo bapenzya Banakristo, mbuli Paulo mbwaakali kubapenzya, balakonzya kucita oobo amanjezyeezya aasalede nkaambo bayeeya kuti Leza ulabazumizya kucita oobo. Pele tweelede kubona masimpe kuti manjezyeezya eesu alasalala mumeso eesu alimwi amumeso aa Leza.—Milimo 23:1; 2 Timoteyo 1:3.

^ munc. 10 Bamadokotela banji baamba kuti bacakolwa tabakonzyi kunywa bukoko “cansaizi” pe; aboobo kulimbabo kunywa “cansaizi” caamba kutanywidalyo buya.