1, 2. (a) Mooni uuli buti Mariya ngwaakanzyigwa amweenzu? (b) Ino nkusala nzi nkwaakeelede kucita Mariya alimwi mbuti mbokwakacinca buumi bwakwe?

MARIYA wakagambwa naakabona mweenzu iwakanjila muŋanda yakwe. Mweenzu ooyu tanaakali kuyanda bausyi naa banyina Mariya. Wakali kuyanda kubonana anguwe. Mariya wakali masimpe kuti mweenzu ooyu taakwe naakali kuzwida mu Nazareta. Mumunzi musyoonto uuli mbuli mwaakali kukkala, beenzu bakali kuzyibwa. Mweenzu ooyu wakali kuboneka bumbi. Wakaanzya Mariya munzila njaatakazyibide, wakaamba kuti: “Wapona ooyandwa kapati, Jehova ulaanduwe.”—Amubale Luka 1:26-28.

² Aboobo, Bbaibbele kwaciindi cakusaanguna litwaambila kujatikizya Mariya, mwana musimbi wa Heli, iwakali kukkala mumunzi wa Nazareta ku Galilaya. Cibalo camu Bbaibbele kujatikizya Mariya citalikila aciindi naakali kuyanda kusala kucita cintu ciyandika kapati. Wakasinkilidwe kuli Josefa mubezi—mwaalumi iwatakali muvwubi pele iwakali kusyoma kapati muli Leza. Aboobo, kweelede kuti wakali kuyeeya buumi bwakwe mbobwakali kuyakuba—buumi buubauba kali muka Josefa, alimwi akuzyala bana anguwe. Pele, cakutayeeyela wakalijana kaambaula amweenzu ooyu iwakamuletela mulimo kuzwa kuli Leza wakwe, mulimo wakali kuyakucinca buumi bwakwe.

3, 4. Kutegwa tumuzyibe kabotu Mariya, makani nzi ngotweelede kuluba buyo, alimwi ncinzi ncotweelede kubikkila maano?

³ Bantu banji balagambwa kuti Bbaibbele talitwaambili makani manji kujatikizya Mariya. Litwaambila buyo makani masyoonto kujatikizya mbwaakakomena abube bwakwe alimwi taakwe nolitwaambila kujatikizya mbwaakali kulibonya. Nokuba boobo, nzinji ziyubununwa ancolyaamba Ijwi lya Leza kujatikizya nguwe.

⁴ Kutegwa tumuzyibe kabotu Mariya, tatweelede kulanga buyo zyintu zinji zikombelo ncoziyiisya bantu babo kujatikizya nguwe. Aboobo, atuzilube zyintu eezyo nzyobaamba banji kusola kumupandulula. Alimwi atwaalube buyo makani aabukombi aakatazya kapati alimwi anjiisyo zyabukombi eezyo izimusumpula mukaintu ooyu iwakali kulicesya akumwaamba kuti “Mbaanyina Leza” alimwi akuti “Mwami Mukaintu  Wakujulu.” Muciindi caboobo, atubikkile buyo maano kuli ceeco Bbaibbele ncoliyubununa. Lilatugwasya kumvwisya lusyomo ndwaakajisi alimwi ambotukonzya kwiiya lusyomo lwakwe.

5. (a) Ncinzi ncotukonzya kwiiya kujatikizya Mariya kweelana ancaakacita naakamwaanzya Gabriyeli? (b) Nciiyo nzi ciyandika ncotukonzya kwiiya kuli Mariya?

⁵ Mweenzu wa Mariya tanaakali muntu. Wakali mungelo Gabriyeli. Ciindi naakaita Mariya kuti “ooyandwa kapati,” Mariya “wakanyongana kapati” amajwi aaya alimwi ancocakali kwaamba kwaanzyigwa boobo. (Lk. 1:29) Kuyandwa kapati ani? Mariya taakwe naakali kulangila kuti inga wayandwa kapati abamaalumi. Pele mungelo wakali kwaamba kuyandwa a Jehova Leza. Nokuba kuti wakali kuyandwa a Leza, pele taakwe naakalisumpula akuyeeya kuti ulayandwa. Cikozyanyo ca Mariya cituyiisya kuti tweelede kubeleka canguzu kutegwa Leza katuyanda alimwi tatweelede kulisumpula akutalika kuyeeya kuti ulatuyanda kale. Leza ulibasulide balisumpula, pele ulabayanda alimwi ulabagwasya aabo balicesya.—Jak. 4:6.

6. Ino mulimo nzi waalubazu mungelo ngwaakapa Mariya?

⁶ Mariya wakali kuyandika kulicesya kuli boobo, nkaambo mungelo wakamupa mulimo waalubazu kapati. Wakapandulula kuti wakali kuyakuba amwana, imuntu wakali kuyakuyandika kapati akati kabantu boonse. Gabriyeli wakaamba kuti: “Jehova Leza uyoomupa cuuno cabwami ca Davida usyi, eelyo unooli Mwami uuyoolela muŋanda ya Jakobo kukabe kutamani, alimwi Bwami bwakwe tabukamani.” (Lk. 1:32, 33) Masimpe kuti Mariya wakalicizyi cisyomezyo ca Leza kuli Davida ncaakaamba myaka iinda ku 1,000 yakaindide—icakuti umwi waluzubo lwakwe wakali kuyakulela kukabe kutamani. (2 Sam. 7:12, 13) Aboobo, mwanaakwe musankwa wakali kuyakuba Mesiya bantu ba Leza ngobakali kulindila kwamyaanda yamyaka.

7. (a) Ino mubuzyo wa Mariya wakayubununa nzi kujatikizya nguwe? (b) Ncinzi bakubusi mazuba aano ncobakonzya kwiiya kuzwa kuli Mariya?

⁷ Kuyungizya waawo, mungelo wakamwaambila kuti mwanaakwe “uyootegwa Mwana wa Mupatikampatila.” Mbuti mukaintu, imuntu, mbwaakali kukonzya kuzyala Mwana wa Leza? Alimwi buya mbuti Mariya mbwaakali kukonzya kuzyala mwana? Wakalisinkilidwe kuli Josefa, pele tiibakaningakwatana. Cakutainda mumbali Mariya wakabuzya kuti: “Ino eeci ciyookonzyeka buti mbwaanga mebo tandizyi musankwa?” (Lk. 1:34) Amubone kuti Mariya wakaamba kujatikizya bunakalindu bwakwe kakunyina kufwa nsoni. Mukwiimpana, wakalikkomene  kuti wakacili nakalindu. Mazuba aano, bakubusi banji balayandisya kumanizya bunakalindu bwabo alimwi akutalika kufwubaazya baabo bacili banakalindu. Masimpe kuti nyika yacinca. Nokuba boobo, Jehova taakwe naacinca. (Malk. 3:6) Mbubwenya mbuli mumazuba aa Mariya, ulabayanda aabo batobela zyeelelo zyakwe zyakulilemeka.—Amubale Bahebrayo 13:4.

8. Mbuti Mariya nokuba kuti tanaakalondokede mbwaakali kukonzya kuzyala mwana uulondokede?

⁸ Nokuba kuti wakali mubelesi wa Leza uusyomeka, Mariya tanaakalondokede. Aboobo, mbuti mbwaakali kukonzya kuzyala mwana uulondokede, Mwana wa Leza? Gabriyeli wakaamba kuti: “Muuya uusalala uyookusikila alimwi nguzu zya Mupatikampatila ziyooba alinduwe. Akaambo kaceeco ooyo uyoozyalwa uyakwaambwa kuti uusalala, Mwana wa Leza.” (Lk. 1:35) Kanji-kanji bana balakona kutalondoka kuzwa kubazyali babo. Pele mumakani aaya, Jehova wakali kuyakucita maleele aalibedelede. Wakali kuyakulonzya buumi bwa Mwanaakwe kuzwa kujulu kuya mwida lya Mariya, kumane wakabelesya nguzu zyakwe naa muuya uusalala, ‘kuba’ alinguwe Mariya, akukwabilila mwana kucibi cilicoonse. Sena Mariya wakacisyoma cisyomezyo camungelo? Ino wakacita nzi?

9. (a) Nkaambo nzi basikukazya ncobataluzi kudooneka cibalo caamba Mariya? (b) Muunzila nzi Gabriyeli mwaakayumya lusyomo lwa Mariya?

⁹ Basikukazya kubikkilizya abasikwiiya zyabukombi mu Bunakristo Bwanyika, baladooneka kuti nakalindu ulakonzya kuzyala. Nokuba kuti baliyiide, balaalilwa kumvwisya kaambo aaka kamasimpe katakatazyi kumvwa. Mbubwenya mbwaakaamba Gabriyeli kuti, “kunyina ncaamba Leza citakonzyi kucitika.” (Lk. 1:37) Mariya wakaazumina majwi aa Gabriyeli kuti ngamasimpe, nkaambo wakali mukaintu wakajisi lusyomo kapati. Nokuba boobo, tanaakaile kusyoma buyo. Mbubwenya mbuli muntu uuyeeya kabotu mbwacita, Mariya wakali kuyandika bumboni ibwakali kuyakumupa kusyoma. Gabriyeli wakalilibambilide kumupa bumboni. Wakamwaambila kujatikizya musazinyina wakacembeede Elizabeta, iwatakali kuzyala. Munzila yamaleele Leza wakapa kuti amite.

10. Nkaambo nzi ncocatakali cuuba-uba kuli Mariya kuzyala Mwana wa Leza nokuba kuti cakali coolwe?

¹⁰ Ncinzi lino Mariya ncaakali kuyakucita? Wakapedwe mulimo alimwi wakajisi bumboni bwakuti Leza wakali kuyakucita zyoonse nzyaakaambilwa a Gabriyeli. Nokuba kuti cakali coolwe kuzyala mwana wa Leza, eeci tiicakali cuuba-uba kuli Mariya. Nkaambo wakeelede kuyeeya kujatikizya cilongwe cakwe a Josefa. Sena Josefa wakali kuyakuzumanana kumukwata naakazyiba kuti wakalaada? Cimbi ncakuti, mulimo ngwaakapegwa wakali mukuli uuyoosya. Wakali kuyakunyamuna  buumi bwamuntu uuyandika kapati akati kazilenge zya Leza zyoonse—Mwanaakwe uuyandwa. Wakali kuyakumulanganya kuzwa kubuvwanda alimwi akumukwabilila munyika mbyaabi. Inzya, wakali mukuli mulemu ncobeni.

11, 12. (a) Zimwi ziindi, ino baalumi balaanguzu alimwi basyomeka bacita nzi ciindi nobapegwa mulimo a Leza? (b) Ncinzi Mariya ncaakayubununa kujatikizya nguwe naakali kwiingula Gabriyeli?

¹¹ Bbaibbele litondezya kuti nobaba baalumi balaanguzu alimwi basyomeka zimwi ziindi bakali kuwayawaya kuzumina milimo iikatazya njaakabapa Leza. Musa wakaamba kuti tacizyi kwaamba kabotu cakuti inga waba mwaambilizi wa Leza. (Kul. 4:10) Jeremiya wakaamba kuti ‘wakacili mwanikenike,’ wakacili mwana kubeleka mulimo ngwaakapedwe a Leza. (Jer. 1:6) Alimwi Jona wakautija mulimo ngwaakapegwa. (Jon. 1:3) Ino Mariya wakali kuyakucita nzi?

¹² Naaba mazuba aano, bantu banji balikuzyi kwiingula kwakwe kwakulicesya alimwi akumvwida. Kuli Gabriyeli wakaamba kuti: “Bona, mebo ndili muzike wa Jehova! Akube mbubonya mbooamba.” (Lk. 1:38) Muzike wakali muntu waansi kapati, buumi bwakwe bwakali mumaanza aasimalelaakwe. Oobo Mariya mbwaakalimvwa kujatikizya Simalelaakwe, Jehova. Wakalizyi kuti wakalikwabilidwe mumaanza aakwe, kuti Jehova wakali kusyomeka kuli baabo basyomeka kulinguwe alimwi akuti wakali kuyakumulongezya kuti waucita camoyo woonse mulimo ooyu uukatazya.—Int. 18:25.

13. Ikuti kucita mulimo Leza ngwaatupa tukubona kuti kulakatazya naa takukonzyeki buya, mbuti mbotukonzya kugwasyigwa acikozyanyo ca Mariya?

¹³ Zimwi ziindi Leza ulatwaambila kucita zyintu izilibonya mbuli kuti zilakatazya nokuba kutakonzyeka buya. Nokuba boobo, mu Jwi lyakwe ulatupa twaambo tutupa kumusyoma, kulibikka mumaanza aakwe mbubwenya mbwaakacita Mariya. (Tus. 3:5, 6) Sena tuyakusyoma muli Jehova? Ikuti twacita oobo, uyakutulongezya, akupa kuti tumusyome kapati.

14, 15. (a) Mbuti Jehova mbwaakalumbula Mariya ciindi naakaswaya Elizabeta a Zakariya? (b) Ino majwi aa Mariya aalembedwe mulugwalo lwa Luka 1:46-55 ayubununa nzi kujatikizya nguwe?

¹⁴ Majwi aa Gabriyeli kujatikizya Elizabeta akali kuyandika kapati kuli Mariya. Majwi aaya akali kukulwaizya Mariya kuunka kuli Elizabeta nkaambo awalo wakali mubukkale mbubwenya oobo. Aboobo, cakufwambaana Mariya wakaunka ku Juda cisi cakajisi malundu, lweendo lwakali kutola mazuba otatwe naa one. Ciindi naakali kunjila  muŋanda ya Elizabeta a Zakariya mupaizi, Jehova wakamulumbula Mariya abumboni bumbi ibwakayumya lusyomo lwakwe. Elizabeta naakamvwa mooni wa Mariya, aciindi ncicona eeco wakamvwa mwana mwida lyakwe wasotoka akukondwa. Elizabeta wakazula muuya uusalala akwaamba Mariya kuti “banyina Mwami wangu.” Leza wakayubunwida Elizabeta kuti mwana wa Mariya wakali kuyakuba Mwami, Mesiya. Kuyungizya waawo, wakasololelwa amuuya uusalala kuti alumbaizye Mariya akaambo kakusyomeka kwakwe, naakati: “Ulikkomene awalo ooyo wakasyoma.” (Lk. 1:39-45) Inzya, zyoonse Jehova nzyaakasyomezya Mariya zyakali kuyakucitika.

¹⁵ Mpoonya awalo Mariya wakaambaula. Majwi aakwe akayobolwa kabotu-kabotu mu Jwi lya Leza. (Amubale Luka 1:46-55.) Ngemajwi  malamfwu ngaakaamba Mariya aalembedwe mu Bbaibbele, alimwi ayubununa zinji kujatikizya nguwe. Atondezya muuya wakulumba ngwaakajisi, naakali kutembaula Jehova akaambo kacoolwe ncaakamupa cakuba banyina Mesiya. Naamba kuti Jehova ulabafwiinsya aabo balisumpula alimwi abajisi nguzu akugwasya babombe abacete ibayanda kumubelekela, utondezya lusyomo ndwaakajisi. Alimwi eeci citondezya luzyibo ndwaakajisi. Kweelana acibalo cimwi, wakazubulula mu Magwalo aa Chihebrayo ziindi ziinda ku 20. *

16, 17. (a) Mbuti Mariya amwanaakwe mbobakatondezya muuya ngotweelede kwiiya? (b) Ino kuswaya kwa Mariya kuli Elizabeta kutuyeezya zilongezyo nzi?

¹⁶ Cakutadooneka, Mariya wakali kubikkila maano kapati ku Jwi lya Leza. Nokuba boobo, wakazumanana kulicesya, akuzubulula mu Magwalo muciindi cakwaamba nzyaakali kuyeeya. Mwana iwakali kukomena mwida lyakwe awalo buzuba bumwi wakali kuyakutondezya muuya nguwenya ooyo, akwaamba kuti: “Nzyondiyiisya tazyili zyangu pe, pele nzizya yooyo wakandituma.” (Joh. 7:16) Aboobo, inga twacita kabotu kulibuzya kuti: ‘Sena andime mbobulemu mbonditondezya ku Jwi lya Leza? Sena ndiyandisya buyo mizeezo alimwi anjiisyo zyangu?’ Ntaamu njaakabweza Mariya taikatazyi kubona pe.

¹⁷ Mariya wakazumanana kukkala a Elizabeta kwamyezi iibalilwa kuli yotatwe, cakutadooneka bakali kukulwaizyanya kapati. (Lk. 1:56) Cibalo camu Bbaibbele eeci icaamba zyakuswaya ooku cituyeezya zilongezyo zikonzya kuboola akaambo kakuba amulongwe. Ikuti katuyandaula balongwe bamuyanda ncobeni Jehova, cilongwe cesu anguwe ciyakuyuma. (Tus. 13:20) Lino cakasika ciindi cakuti Mariya apiluke kwabo. Ino Josefa wakali kuyakwaamba nzi azyiba kuti Mariya ulaada?

18. Ncinzi Mariya ncaakayubununa kuli Josefa, alimwi ino Josefa wakacita nzi?

¹⁸ Mariya kunyina naakalindila kusikila mane bantu babona kuti ulaada naya aambile Josefa kujatikizya makani aaya. Cakutadooneka wakeelede kumwaambila Josefa. Katanamwaambila Josefa, kweelede kuti Mariya wakali kulibilika ncaakali kuyakucita mwaalumi ooyu iwakali kuyoowa Leza alimwi uusyomeka kumakani ngaakali kuyakumwaambila. Nokuba boobo, wakamusikila akumwaambila makani woonse aakamucitikila. Mbubwenya mbomukonzya kweezeezya, Josefa wakakatazyigwa kapati. Wakali kuyanda kumusyoma musimbi ooyu, pele cakali kulibonya mbuli kuti tanaakali kusyomeka kulinguwe. Bbaibbele talyaambi zyintu nzyaakali kuyeeya. Pele lilaamba kuti wakali kuyanda kumuleka, nkaambo mazuba aayo bantu beebana bakali kubonwa kuti balikwetene kale. Nokuba boobo, tanaakali kuyanda  kumuusya nsoni kubantu, aboobo wakasala kuti amuleke kumbali. (Mt. 1:18, 19) Kweelede kuti cakamucisa Mariya kubona mwaalumi ooyu siluse kapenga kapati mumizeezo. Nokuba boobo, Mariya taakwe naakanyema pe.

19. Mbuti Jehova mbwaakagwasya Josefa kucita cintu ciluzi?

¹⁹ Calubomba Jehova wakamugwasya Josefa kucita cintu ciluzi. Muciloto, mungelo wa Leza wakamwaambila kuti kumita kwa Mariya ncobeni kwakali kwamaleele. Kweelede kuti eeci cakali kukatalusya kaka! Lino Josefa wakacita Mariya ncaakacitide kuzwa kumatalikilo—wakacita Jehova ncaakali kuyanda kuti acite. Wakamubweza Mariya kuti abe mukaakwe, alimwi wakalibambila kucita mulimo waalubazu wakulanganya Mwana wa Jehova.—Mt. 1:20-24.

20, 21. Ncinzi banabukwetene alimwi abaabo balangila kukwata naa kukwatwa kumbele ncobakonzya kwiiya kuli Josefa a Mariya?

²⁰ Aabo bakwetene—alimwi abaabo balangila kukwata naa kukwatwa kumbele—inga bacita kabotu kwiiya banabukwetene aaba ibakacili bana-bana ibakapona myaka iili 2,000 yainda. Josefa naakali kubona mukaakwe kacita milimo yamutumbu, wakakkomana kuti mungelo wa Jehova wakali kumusololela. Kweelede kuti Josefa wakabona mbokuyandika kusyoma muli Jehova ciindi cakusala zyintu ziyandika kapati. (Int. 37:5; Tus. 18:13) Cakutadooneka, wakazumanana kubikkila maano ciindi naakali kubeleka kali mutwe wamukwasyi.

²¹ Kulubazu lumwi, ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kukuyandisya kwa Mariya kukwatana a Josefa nokuba kuti wakali mudoonekede? Nokuba kuti kusaanguna makani ngaakaamba akali kukatazya kumvwa, wakalindila kuti Josefa asale cakucita nkaambo ngowakali kuyakuba mutwe wamukwasyi. Cakutadooneka, eeci cakali ciiyo cibotu kulinguwe, mbubwenya mbuli kubamakaintu Banakristo bamazuba aano. Kweelede kuti boonse bobilo Josefa alimwi a Mariya bakaiya mbokuyandika kusyomeka alimwi akwaambaula cakutasisa.—Amubale Tusimpi 15:22.

22. Ino cikwati ca Josefa a Mariya cakajisi ntalisyo iili buti, alimwi ino mbulangizi nzi mbobakajisi bwakumbele?

²² Banabukwetene aaba bakajisi ntalisyo mbotu yabuumi bwabo bwamucikwati. Boonse bobilo bakali kumuyanda Jehova Leza kwiinda zyoonse alimwi bakali kuyanda kumukkomanisya kabali bazyali babikkila maano. Bakali kuyakulongezyegwa kapati, pele alimwi bakali kuyakujana buyumuyumu. Bakali kuyakukomezya Jesu, iwakali kuyakuba muntu mupati kwiinda boonse bakaponede.