A sigi lani na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia: Matthieu—Apocalypse na Anglais na ngu 1950, na a sigi na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia kue na ngu 1961. Ngbene ye na ngoi ni so, azo kutu mingi awara aye ti nzoni na lege ti bible so na ayanga ti kodro ahon 100. A mû ambeti ti Nzapa so ayeke na ayanga ti kodro so a sû na Bible ândö la a kiri peko ni na tâ lege ni nga na mbeni fason so dikongo ni ayeke ngangu pëpe.

Komite so abâ lege ti kiringo peko ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia ahinga so a yeke kota ye ti sara kua na atënë so ayeke ndu bê ti azo so ayeke diko Bible laso. Ni la, na yâ ti bible so, a sara kua na mbeni fason ti sungo mbeti nga na ti tenengo tënë so ague oko na akpengba ye so ayeke na gbe ni ge:

• A sara kua na atënë so zo ayeke tene laso, so zo ayeke mä yâ ni. Na yâ ti mbeni Bible ti Sango, mo yeke wara tënë “gingisale.” Ye oko, a yeke ngangu ti tene zo amä yâ ti tënë so. Ni la, na yâ ti bible so, a sara kusala na tënë “kota pupu”. (Job 38:1). Mbeni tënë so a yeke wara na yâ ti mbeni bible me so a yeke ngangu ti tene zo atene ni laso ayeke “mamio.” Na yâ ti bible so, a kiri peko ni na tënë “ngu ti pere”. (Psaume 133:3). Mbeni tënë ni so a yeke ngangu ti tene zo atene ni laso ayeke “yingo-ti-hinga.” Ndani la, a kiri peko ni na tënë “conscience” so mingi ti azo ahinga ni (aRomain 2:15). Tënë “ye ti héritier” ayeke nga mbeni tënë so azo atene ni mingi pëpe. Tongaso, mingi ni, a changé ni na tënë “héritage”.—Matthieu 21:38.

• A fa nda ti atënë ti Bible polele. Na yâ ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia: Matthieu—Apocalypse, a sara kua  lani na ambeni tënë so fani mingi a hunda ti tene a fa ndani si azo amä yâ ni. Na tapande, tënë “Hadès,” so alondo na yanga ti Grec. Tënë so aye ti sara gï tënë ti dû ti kuâ so azo kue ayeke gue dä. Me azo mingi ahinga tënë “Hadès” pëpe. Ndani la na yâ ti bible so, a changé ni na tënë so azo ti sungo Bible aye ti sigi na ni lani, so ti tene “Dû ti kuâ,” (so a sû gere ti “d” ni kota) na a zia tënë ti yanga ti Grec ni na yâ ti akete tënë so ayeke na gbe ti lembeti ni.—Kusala 2:27.

  Na yâ ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia: Matthieu—Apocalypse, a kiri lani peko ti tënë ti Grec “psukê” na tënë “âme.” (Tënë “âme” na yanga ti Hébreu ayeke “nèphèsh.”) So azo amä yâ ti tënë “âme” nzoni pëpe, sarango tongaso amû lani maboko na azo so adiko Mbeti ti Nzapa so ti bâ tongana nyen la azo so asû Mbeti ti Nzapa na gbe ti yingo ti lo asara kua na tënë so na Grec giriri. Na yâ ti aversê nde nde, tënë “âme” alingbi ti sara tënë ti (1) zo, (2) fini ti zo, (3) azo na anyama so ayeke na fini wala (4) même azo so akui. Ye oko, so azo ti tenengo Sango ayeke sara kua na tënë “âme” na place ti aye nde nde so e fa ni ge so ape, a mû desizion ti kiri peko ti tënë ti Hébreu “nèphèsh” nga na ti Grec “psukê” na tënë so alingbi na ndani na yâ ti aversê nde nde. Mingi ni, a yeke tokua zo na kete tënë so ayeke na gbe ni so atene: “Wala ‘âme.’” (Bâ na tapande Genèse 1:20; 2:7; Lévitique 19:28; aProverbe 16:26; Matthieu 6:25.) Me na yâ ti ambeni versê so ayeke asuma-tene nga na ambeni so azo ahinga ni nzoni, e bata tënë “âme” na yâ ni, na a tokua zo na mbage so atene “Bâ na kete bakari” wala a fa mbeni lege nde ti kiringo peko ni.—Deutéronome 6:5; Psaume 131:2; aProverbe 2:10; Matthieu 22:37.

  Legeoko nga, a bata tënë “rein” tongana a ndu tâ rein. Me na yâ ti aversê tongana Psaume 7:9; 26:2 nga na Apocalypse 2:23, a kiri peko ni na tënë ‘tënë so ayeke  na gbe ti bê ti zo,’ ti sigi na tâ pensé ni, na a zia tënë ti yanga ti Hébreu na ti Grec ni na yâ ti kete tënë na gbe ni.

  Legeoko tongana ti Hébreu na Grec, tënë “bê” na Sango alingbi ti ndu tâ bê wala ti sara tënë ti ambeni ye nde. Tongaso mingi ni, a bata tënë “bê” na yâ ti aversê. Me na yâ ti ambeni versê oko oko, so nda ti tënë “bê” ayeke polele kue ape, a gi ti sigi na nda ti tënë ni polele. Na tapande, na Osée 7:11, a kiri peko ti tënë “bê ti lo ayeke dä ape” na tënë “ahinga ndo ape”, na e zia tënë “bê ti lo ayeke dä ape” na yâ ti kete tënë na gbe ni. A sara kua na oko kode so tongana a ndu atënë tongana “mitele” nga na “didi,” na a zia tënë “mitele” wala “didi” na yâ ti kete tënë na gbe ni (Zo-ti-fa-tene 5:6; Job 16:15). A sara tënë na ndö ti ambeni tënë ni so na yâ ti “Kete bakari.”

Na yâ ti bible so, a yeke wara akete tënë so ayeke na gbe ti alembeti ni. Mingi ni, a kangbi yâ ti akete tënë ni tongaso:

• “Wala” Ambeni lege nde ti kiri peko ti atënë ti Hébreu, ti Araméen wala ti Grec so ayeke mû gï oko pensé ni.—Genèse 1:2, kete tënë na ndö ti “ngangu”; Josué 1:8, kete tënë na ndö ti “na gbe ti go.”

• “A lingbi nga ti tene” Ambeni lege nde ti kiri peko ti atënë ni so afa oko pensé so ayeke na lege ni me ayeke nde na tënë ti yâ ti versê ni.—Genèse 21:6, kete tënë na ndö ti “he ngia legeoko na mbi”; Zacharie 14:21, “zo ti Canaan.”

• “Na Hébreu”; “Na Araméen”; “Na Grec.” A kiri peko ti alê ti tënë oko oko wala nda ti mbeni tënë na yâ ti mbeni yanga ti kodro ni so.—Genèse 30:22, “mû ngo”; Exode 32:9, “li ti ala akpengba mingi.”

•  Nda ti ambeni iri nga na ambeni sango Nda ti ambeni iri (Genèse 3:17, “Adam”; Exode 15:23, “Marah”); ambeni tënë na ndö ti nengo nga na mesure ti aye (Genèse 6:15, “coudée”); a fa zo so atënë tongana “lo” aye ti sara tënë ni (Genèse 38:5, “lo”); na yâ ti “Ambeni tënë” nga na “Kete bakari,” a yeke wara asango so azi lê ti e na ndö ti ambeni tënë.—Genèse 37:35; “Dû ti kuâ”; Matthieu 5:22, “Géhenne.”

Na yâ ti mbage so atene “Nduru tënë na ndö ti Bible,” a yeke wara ambeni hundango ndo so akiringo tënë ni ayeke na yâ ti Bible. Tâ gï na peko ti atënë ti mbeti ti Apocalypse, a yeke wara “Molongo ti ambeti ti yâ ti Bible,” “Index ti atënë ti Mbeti ti Nzapa” nga na “Kete bakari ti atënë ti Bible.” Kete bakari ni amû maboko na zo ti mä yâ ti ambeni tënë alingbi na fason so Bible asara kusala na tënë ni. Na yâ ti mbage so atene “Ambeni tënë: mbage A,” a yeke wara ali ti tënë so: “Amama-ndia ti kua ti kiringo peko ti Bible,” “ Ambeni ye so ayeke na yâ ti bible so,” “Bible ague tongana nyen ngbii si asi na e laso?”, “Iri ti Nzapa na yâ ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû ândö na Hébreu,” “Iri ti Nzapa na yâ ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû ândö na Grec,” “Aprophète nga na agbia ti Juda na ti Israël” nga na “Akpengba ye so asi na yâ ti gigi ti Jésus na sese.” Na yâ ti mbage so atene “Ambeni tënë: mbage B,” a yeke wara acarte, a-encadré nga na ambeni sango so ayeke mû maboko na azo so aye ti hinga ye mingi na ndö ti Bible.

Na tongo nda ti mbeti oko oko ti Bible, a yeke wara molongo ti akota tënë ti yâ ti mbeti ni, so a zia na terê ni aversê so andu ni; ye so ayeke mû maboko na zo ti hinga angbongboro tënë ti yâ ti mbeti ni kue. Na milieu ti lembeti oko oko, a yeke wara akete gere-mbeti nga na aversê na terê ni; aversê so a zia na terê ni ayeke aversê so mbeni kamba ayeke na popo ni na versê so mara ti kete gere-mbeti ni ayeke na terê ni na yâ ti chapitre so mo yeke diko ni so.