Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WACINAI

‘Kunaenda Imwe Ndinaendambo’

‘Kunaenda Imwe Ndinaendambo’

1, 2. (a) Fokotozani ulendo wa Rute na Naomi, pontho kutsukwala kukhali na iwo. (b) Kodi ulendo wa Rute wasiyana tani na wa Naomi?

RUTE akhafamba na Naomi mu nseu wakuti ukhapita na m’mathando a Moabhu. Iwo akhali okhene n’nthando ineyi ikulu. Nyerezerani Rute akuona dzuwa mbikadoka, buluka penepo iye ayang’ana mebzwalace, panango mbakanyerezera kuti unoyu ukhali ndzidzi toera kusaka mbuto yakugona. Rute akhafuna kakamwe Naomi na akhafuna kucita pyonsene toera kuntsalakana.

2 Uwiri wawo akhali akutsukwala kakamwe. Naomi akhali nzice m’pyaka pizinji, mbwenye cincino iye akhalira kulowa kwa anace awiri—Kilyoni na Maloni. Rute akhalimbo wakutsukwala. Mamunace akhali Maloni. Iye na Naomi akhaenda ku mbuto ibodzi ene, ku nzinda wa Bhetelehemu ku Israele. Mbwenye munjira inango, ulendo wawo ukhali wakusiyana. Naomi akhaenda kunyumba. Mbwenye Rute akhaenda ku mbuto yakukhonda kudziwika, mbasiya dzindza yace, acibale ace na pyonsene pikhadadzolowera iye—kuphatanizambo alungu ace.—Lerini Rute 1:3-6.

3. Ndi matawiro a mibvundzo ipi akuti anadzatiphedza kutowezera cikhulupiro ca Rute?

3 Ninji cidacitisa ntsikana unoyu kucita macinjo anewa? Kodi Rute mbadagumana kupi mphambvu toera kutoma papswa umaso wace na kutsalakana Naomi? Kudziwa matawiro a mibvundzo ineyi, kunadzatiphedza toera kuona kuti tinatowezera tani cikhulupiro ca Rute wakuti akhali wa ku Moabhu. (Onanimbo bokosi yakuti “ Bukhu Ing’ono Mbwenye Yakulembwa Mwandzeru.”) Pakutoma, tendeni tione pidacitisa akazi anewa awiri kucita ulendo unoyu wakulapha kuenda ku Bhetelehemu.

Banja Yagwerwa na Nyatwa

4, 5. (a) Thangwi yanji banja ya Naomi yaenda ku Moabhu? (b) Kodi Naomi athimbana na pinentso pipi ku Moabhu?

4 Rute akula ku Moabhu, dziko ing’ono yakumabulukiro dzuwa a Bara Yakufa. Cisa ceneci cikhali na nthunda na magowa akuzika, pontho cikhali na miti pang’ono. ‘Pisa pizinji pya Moabhu’ pikhali pya ndimu, ngakhale ndzidzi wakuti ku Israele kukhali na njala. Mwandimomwene, ndi pyenepi pidacitisa Rute kudziwa Maloni na banjace.—Rute 1:1.

5 Njala ku Israele yacitisa mamunace Naomi, Elimeleke, kunyerezera kuti akhafunika kufulusa nkazace na anace awiri kubuluka ku dziko yakubalwa toera kuenda kakhala ku Moabhu. Kufuluka kweneku kwayesera cikhulupiro ca anthu onsene m’banja, thangwi Aisraele akhafunika kulambira mwakukhonda phonya pa mbuto yakucena yakusankhulwa na Yahova. (Deut. 16:16, 17) Naomi akwanisa kupitiriza na cikhulupiro cace cakuwanga. Ngakhale tenepo, iye atsukwala kakamwe thangwi ya kufa kwa mamunace.—Rute 1:2, 3.

6, 7. (a) Thangwi yanji Naomi anentseka mu ndzidzi udamanga banja anace na akazi a ku Moabhu? (b) Thangwi yanji njira idatsalakanira Naomi akwenyace yathema kusimbwa?

6 Panango Naomi anentseka pontho pidamanga banja anace na akazi a ku Moabhu. (Rute 1:4) Iye akhadziwa kuti kholo ya dzindza yace, Abrahamu, awangisira kakamwe toera kusakira mwanace Izaki nkazi wakuti akhalambira Yahova pakati pa mbumba yace. (Gen. 24:3, 4) Patsogolo pace, Mwambo wa Mose wacenjeza Aisraele kuti akhonde kusiya anawo amuna peno akazi kumanga banja na anthu a madzindza anango, toera mbumba ya Mulungu ikhonde kulambira adzimunthu.—Deut. 7:3, 4.

7 Ngakhale tenepo, Maloni na Kilyoni amanga banja na akazi a ku Moabhu. Ife nkhabe dziwa khala Naomi atsukwala peno kudzudzumika, mbwenye pinadziwa ife ndi pyakuti iye acita pyonsene toera kutsalakana mwadidi na kupangiza ufuni kwa akwenyace, Rute na Orpa. Panango iye akhali na cidikhiro cakuti ntsiku inango iwo mbadakhalambo alambiri a Yahova ninga pikhacita iye. Mwakukhonda tsalakana pikhanyerezera Naomi, Rute na Orpa akhafuna kakamwe Naomi. Uxamwali unoyu waaphedza mu ndzidzi udaoneka nyatwa. Mbadzati kukhala na anapiana, atsikana anewa adzakhala azice.—Rute 1:5.

8. Ninji cidacitisa Rute kufuna kudziwa Yahova?

8 Kodi pyenepi pisabveka kuti uphemberi udapfundziswa Rute wamphedza toera kuthimbana na nyatwa ineyi? Panango nkhabe. Anthu a ku Moabhu akhalambira alungu azinji, wakudziwika kakamwe pakati pawo akhali Kemosi. (Num. 21:29) Pisaoneka kuti mu ndzidzi uneule, uphemberi wa ku Moabhu ukhacita pinthu pyakuipa na pyauphanga, kuphataniza kupereka ntsembe za anapiana. Pyenepi pikhali pyakusiyana kakamwe na pidapfundza Rute kwa Maloni peno Naomi thangwi ya Mulungu wa Israele, Yahova, wakuti akhali waufuni na wadidi. Yahova nkhabe tonga munjira yakugopesa, mbwenye utongi wace usatsogolerwa na ufuni. (Lerini Deuteronomyo 6:5.) Panango thangwi ya kuferwa kweneku, uxamwali wa Rute na Naomi wadzakhala wakuwanga kakamwe na akhabvesera mwacidikhodikho pikhalonga nkazi unoyu wakugwesera thangwi ya Mulungu wamphambvu zonsene, Yahova, mabasace akudzumisa, pontho njira yaufuni na yantsisi inatsalakanira iye mbumba yace.

Mwandzeru Rute acita uxamwali na Naomi mu ndzidzi wakutsukwala thangwi yakuferwa

9-11. (a) Ndi cisankhulo cipi cidacita Naomi, Rute na Orpa? (b) Tinapfundzanji kubulukira ku nyatwa idagwera Naomi, Rute na Orpa?

9 Ndzidzi onsene Naomi akhafuna kakamwe kubva mphangwa za dziko yace. Ntsiku inango, iye panango abva na nyamalonda wakufamba-famba kuti njala ikhadamala ku Israele. Yahova akhadatoma pontho kutsalakana mbumba yace. Bhetelehemu akhali pontho mwakubverana na dzinace, yakuti isabveka ‘Nyumba ya Cakudya.’ Natenepa, Naomi atonga kubwerera kwawo.—Rute 1:6.

10 Kodi Rute na Orpa mbadacitanji? (Rute 1:7) Mu ndzidzi ukhali iwo akutsukwala thangwi yakuferwa na amunawo, iwo akhadaphatana kakamwe na Naomi. Pisaoneka kuti, makamaka Rute, akhafuna kakamwe Naomi thangwi ya udidi na cikhulupiro cace cakuwanga kwa Yahova. Azice anewa atatu atoma kuenda pabodzi ku Yuda.

11 Mbiri ya Rute isatikumbusa kuti anthu adidi na akuipa asatamba nyatwa na kuluzambo anyakufunika awo. (Koel. 9:2, 11) Isatipangizambo kuti tingathimbana na nyatwa ikulu, mphyadidi kunyindira cibalangazo ca anango—makamaka ca ale ananyindira Yahova, Mulungu akhalambira Naomi.—Mis. 17:17.

Ufuni Wakukhonda Mala wa Rute

12, 13. Thangwi yanji Naomi akhafuna kuti Rute na Orpa abwerere kwawo mbuto mwa kumperekera, pontho atsikana anewa pakutoma acitanji?

12 Pidamala azice anewa atatu kufamba nsindzo ukulu, Naomi atoma kudzudzumika na pinthu pinango. Iye atoma kunyerezera pya atsikana akhali na iye, pontho na ufuni ukhadapangiza iwo kwa iye na kwa anace. Cincino Naomi nee akhafuna kuthimizira ntolo wawo. Iwo mbadasiya dziko yawo yakubalwa mbaenda naye, kodi iye mbadaacitiranji ku Bhetelehemu?

13 Pakumalisira, Naomi alonga kwa iwo: ‘Ndokoni, bwererani kwanu; Yahova anakubverani ntsisi ninga pidacita imwe kwa ine na kwa amunanu adamala kufa.’ Pontho iye alonga pya cidikhiro cakuti Yahova mbadaapasa nkhombo za umaso upswa na amuna anango. Bhibhlya isalonga kuti ‘buluka penepo, iye aampswompswona na iwo atoma kulira mwakugaluza.’ Si pyakunentsa tayu kuona kuti thangwi yanji Rute na Orpa akhafuna kakamwe nkazi unoyu wakukoma ntima na wakukhonda kusaka maphindu ace. Uwiri wawo apitiriza kulonga: ‘Nkhabe, mbwenye ife tinaenda kwanu pabodzi na imwe.’—Rute 1:8-10.

14, 15. (a) Kodi Orpa abwerera kwa ani? (b) Kodi Naomi alonganji kwa Rute toera abwerere?

14 Mbwenye Naomi nee atawira mwakucimbiza. Iye aafokotozera mwadidi kuti nee mbadakwanisa kuaphedza ku Israele, thangwi nee akhali na mamuna toera kuatsalakana, nee anapiana kuti akhale amunawo, pontho nee akhali na cidikhiro cakuti pinthu mbipidacinja. Naomi alonga kuti pikhanentsa kakamwe kudziwa kuti nee mbadakwanisa kuaphedza. Orpa abvesesa pikhalonga Naomi. Iye akhadikhirwa na acibale ace, mai wace na nyumba yace ku Moabhu. Pisaoneka ninga pikhali pyandzeru kupitiriza ku Moabhu. Natenepa, mbali wakutsukwala kakamwe, Orpa apangana Naomi na mpswompswono mbaenda.—Rute 1:11-14.

15 Ndiye tani Rute? Mafala a Naomi akhaphatambo basa kwa iye. Bhibhlya isalonga: ‘Mbwenye Rute akhonda kubwerera.’ Panango Naomi akhadatoma pontho ulendo wace pidadzindikira iye kuti Rute akuntowerera. Natenepa, iye andembetera: ‘Ona, nanako wakuti ndi nzicembo, abwerera kwa mbumba yace na kwa alungu ace, bwerera pabodzi na iye.’ (Rute 1:15) Mafala a Naomi asatipangiza cinthu cakufunika kakamwe. Orpa abwerera, tayu basi kwa mbumba yace, mbwenye abwererambo kwa ‘alungu ace.’ Iye akhafuna pontho kuenda kalambira Kemosi na alungu anango aunthawatawa. Kodi Rute akhalimbo na maonero mabodzi ene?

16-18. (a) Kodi Rute apangiza tani ufuni wakukhonda mala? (b) Tinapfundzanji kubulukira ku ufuni wakukhonda mala wa Rute? (Onanimbo cithundzithundzi ca akazi anewa awiri.)

16 Rute akhali na cinyindiro cakuti cisankhulo cace cakukhonda kusiya Naomi cikhali cadidi. Iye akhafuna kakamwe Naomi na Mulungu akhatumikira Naomi. Natenepa Rute alonga: ‘Lekani kundikakamiza toera ndikusiyeni; thangwi kunafuna imwe kuenda ndinaendambo na kunafuna imwe gona ndinagonambo. Mbumba yanu inadzakhala mbumba yanga na Mulungu wanu anadzakhala Mulungu wanga. Kunafuna imwe kufa ndinafambo, pontho ndinadzaikhwambo kweneko. Natenepa, Yahova andionese nyatwa ndingasiyana na imwe thangwi ya pinthu pinango kusiyapo kufa.’—Rute 1:16, 17.

‘Mbumba yanu inadzakhala mbumba yanga na Mulungu wanu anadzakhala Mulungu wanga’

17 Mafala a Rute akhali adidi kakamwe kwakuti maseze papita pyaka 3.000 mbadamala kale kufa, anthu akupitiriza kudziwa pidalonga iye. Iye apangiza n’khaliro wakufunika kakamwe, ufuni wakukhonda mala. Ufuni wa Rute ukhali wakuwanga kakamwe na wakukhonda kumala, kwakuti iye mbadaenda konsene kwene kukhafuna kuenda Naomi. Basi ene kufa ndi kukhafuna kuasiyanisa. Mbumba ya Naomi mbidakhala mbumba yace, thangwi Rute akhali dzololo toera kusiya pyonsene pikhadziwa iye ku Moabhu—ngakhale alungu a ku Moabhu. Mwakusiyana na Orpa, Rute mbadakwanisa kulonga na ntima onsene kuti akhafuna Mulungu wa Naomi, Yahova, toera akhalembo Mulungu wace. *

18 Natenepa, akazi anewa awiri apitiriza na ulendo wawo wakulapha kuenda ku Bhetelehemu. Anango asalonga kuti panango iwo amala sumana yamumphu mbakacita ulendo unoyu. Mbwenye, undimomwene ndi wakuti iwo akhabalangazana mukhacita iwo ulendo thangwi ya kutsukwala kukhali na iwo.

19. Kodi tinatowezera tani ufuni wakukhonda mala wa Rute m’banja, pakati pa axamwali athu na m’mpingo?

19 Anthu azinji asatsukwala n’dziko ya lero. Mu ntsiku zino zinalongwa m’Bhibhlya kuti ndi ‘ntsiku zakunentsa na zakugopswa,’ ife tisathimbana na nyatwa zakusiyana-siyana. (2 Tim. 3:1) Natenepa, n’khaliro udapangiza Rute ndi wakufunika kakamwe kupiringana kale. Ufuni wakukhonda mala—ntundu wa ufuni wakuti usaphatirira cinthu mbukhonda kucisiya—ndi mphambvu inaticitisa kucita pinthu pyadidi n’dziko ino yacidima. Ife tisafuna ntundu unoyu wa ufuni m’banja, m’matsalakaniro athu na acibale, mu uxamwali na m’mpingo Wacikristu. (Lerini 1 Jwau 4:7, 8, 20.) Tingakulisa ntundu unoyu wa ufuni, tinapangiza kuti tikutowezera citsandzo cadidi ca Rute.

Rute na Naomi ku Bhetelehemu

20-22. (a) Kodi umaso wa Naomi ku Moabhu wankhuya tani? (b) Ndi maonero api akuphonyeka akhali na Naomi thangwi ya nyatwa zace? (Onanimbo Tyago 1:13.)

20 Cinthu cibodzi ndi kulonga pya ufuni wakukhonda mala; cinango cakusiyana kakamwe ndi kucita pinalonga imwe. Rute akhali na mwai wakupangiza ufuni wakukhonda mala kwa Naomi na kwa Mulungu adasankhula iye toera kumulambira, Yahova.

21 Pakumalisira akazi anewa awiri afika ku cisa ca Bhetelehemu, cakuti cikhali cifupi na makilometru 10 kubangwe kwa Yerusalemu. Panango Naomi na banjace akhali akubvekera kakamwe n’cisa ceneci, thangwi pidabwerera Naomi anthu onsene akhalonga pya iye. Akazi akhamuyang’ana mbalonga, ‘Uyu ndi Naomi?’ Mwandimomwene, ndzidzi udakhala iye ku Moabhu wacinja kakamwe umaso wace; maonekero na nkhope yace pikhapangiza pidzindikiro pya pyaka pyakutsukwalisa thangwi ya nyatwa idatamba iye.—Rute 1:19.

22 Naomi alonga kwa acibale ace na anyakuendekana ace pya nyatwa zikulu zidathimbana na iye. Iye akhapibva kuti dzina yace ikhafunika kucinjwa, m’mbuto mwa Naomi, yakuti isabveka ‘Citsandzayo Canga,’ mbikhala Mara, yakuti isabveka “Kuwawa.” Naomi ntcerengi! Tenepa ninga Yobe adakhala maso iye mbadzati kubalwa, Naomi akhanyerezera kuti Yahova Mulungu ndi akhamuonesa nyatwa.—Rute 1:20, 21; Yobe 2:10; 13:24-26.

23. Kodi Rute atoma kunyerezeranji, pontho Mwambo wa Mose ukhali na masasanyiro api thangwi ya atcerengi? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

23 Pidakhazikika akazi anewa awiri ku Bhetelehemu, Rute atoma kunyerezera njira yadidi yakutsalakana umaso wace na Naomi. Iye abva kuti Mwambo udapereka Yahova kwa mbumbace Israele ukhaphataniza masasanyiro aufuni kwa atcerengi. Iwo akhatawiriswa kupita m’maminda mwa anthu pa ndzidzi wakubvuna na kutowerera anyakubvuna, mbaphalakatira mphendzi na pidakula nkhundu-nkhundu mwa maminda. *Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21.

24, 25. Kodi Rute acitanji pidafika iye mwasusudeu ku maminda a Bhoazi na basa yakusaka mphendzi ikhali ya ntundu wanji?

24 Ukhali ndzidzi wakubvuna sevada, panango mu nthanda ya Bwinja mu kalendaryo wa ntsiku zino na Rute aenda m’maminda kaona kuti mbani anafuna kunsiya toera kusaka mphendzi. Mwasusudeu afika ku maminda a mamuna unango wampfuma anacemerwa Bhoazi, m’bale wace Elimeleki, mamuna adalowa wa Naomi. Maseze Mwambo ukhantawirisa kusaka mphendzi, iye aona kuti mphyadidi kutoma kuphemba m’phale akhatsogolera anyakubvuna. Iye antawirisa na mwakukhonda dembuka Rute atoma kuphata basa.—Rute 1:22–2:3, 7.

25 Nyerezerani Rute mbakatowerera anyakubvuna. Mu ndzidzi ukhaceka iwo sevada na masikeya a mwala, iye akhakotama toera kulokota pikhagwa na pikhasalikira mbapimanga na kupithukula kuenda napyo pa mbuto yakububudira. Ikhali basa yakunentsa, yakunetesa makamaka mukhakwira dzuwa. Mbwenye, Rute akhapitiriza kuphata basa, basi ene akhalimira toera kupukuta kaluma na kudya ‘panyumba’—panango pa nsasa ukhamangwa toera anyabasa aone nthundzi wakupumira.

Rute akhali dzololo toera kuphata basa yakuwanga na yakucepeseka toera kutsalakana umaso wace na Naomi

26, 27. Kodi Bhoazi akhali munthu wa ntundu wanji na iye atsalakana tani Rute?

26 Panango Rute nee akhadikhira kuoniwa, mbwenye aoniwa. Bhoazi amuona, pontho abvundza m’phale akhatsogolera kubvuna kuti nkazi unoyu akhali ani. Bhoazi, mamuna wacikhulupiro cadidi, akhamwanyika anyabasace—anango mwa iwo akhadaphata basa ntsiku ibodzi basi ngakhale a madziko anango—na mafala akuti: ‘Yahova akhale na imwe.’ Iwo akhatawirambo munjira ibodzi ene. Mamuna unoyu wakugwesera na wamanyerezero auzimu atsalakana Rute ninga mwanace.—Rute 2:4-7.

27 Bhoazi acemera Rute “mwananga,” pontho ampanga kuti apitirize kudzasaka mphendzi m’munda mwace mbakhala cifupi na atsikana akhaphata basa panyumba pace toera aphale akhaphata basa penepo akhonde kuncitira pyakuipa. Bhoazi acita pyonsene toera Rute akhale na cakudya pa ndzidzi wakumasikati. (Lerini Rute 2:8, 9, 14.) Mbwenye kupiringana pyonsene, iye ansimba na amuwangisa. Munjira ipi?

28, 29. (a) Kodi Rute akhali na mbiri ya ntundu wanji? (b) Kodi imwe, munathawira tani kwa Yahova ninga pidacita Rute?

28 Rute abvundza Bhoazi kuti iye ninga wa dziko inango acitanji toera kukhala wakuthema kucitirwa udidi unoyu, Bhoazi alonga kuti iye abva pyonsene pidacitira iye mebzwalace, Naomi. Mphyakukwanisika kuti Naomi akhalonga mwakusimba Rute pakati pa akazi a ku Bhetelehemu na Bhoazi abva pyenepi. Pontho iye akhadziwa kuti Rute akhadatawira kulambira Yahova, thangwi iye alonga: ‘Yahova apase nkhombo njira inacitira iwe pinthu, pontho Yahova Mulungu wa Israele, wakuti maphapido ace waasankhula ninga mbuto yakuthawiramo akupase nkhombo zaungwiro.’—Rute 2:12.

29 Panango mafala anewa awangisa kakamwe Rute! Mwandimomwene iye akhadasankhula kuthawira m’maphapido a Yahova Mulungu, ninga djinya wa mbalame asathawira m’maphapido a mai wace. Rute apereka takhuta kwa Bhoazi thangwi ya mafalace acibalangazo. Buluka penepo apitiriza kuphata basa mpaka dzuwa kudoka.—Rute 2:13, 17.

30, 31. Kodi tinapfundzanji kubulukira kwa Rute thangwi yakuphata basa, kupereka takhuta na kupangiza ufuni wakukhonda mala?

30 Pidacita Rute ndi citsandzo cadidi kwa ife tonsene lero akuti tisathimbana na nyatwa zakusowa kobiri. Rute nee akhadikhira kuti anango mbadamphedza thangwi yakukhala kwace nzice, mbwenye akhapereka takhuta ku pyonsene pikhapaswa iye. Rute nee akhali na manyadzo pakucita basa yakupwazika, iye akhaiphata mwaphinga, pontho m’midzidzi izinji toera kutsalakana munthu akhafuna iye. Munjira yadidi, iye atawira na aphatisira uphungu wadidi wakuti anaphata tani basa mwakutsidzikizika mbakhala cifupi na anthu adidi. Kupiringana pyonsene, iye cipo aduwala mbuto yace yandimomwene yakuthawira—Babace wacitsidzikizo, Yahova Mulungu.

31 Tingapangiza ufuni wakukhonda mala ninga wa Rute na kutowezera citsandzo cace ca kucepeseka, phinga na kupereka kwace takhuta, cikhulupiro cathu cinadzakhalambo citsandzo cadidi kwa anango. Mphapo, Yahova atsalakana tani Rute na Naomi? Tinadzadinga mbvundzo unoyu mu nsolo unatowerera.

^ ndima 17 Mphyakudzumatirisa kudziwa kuti Rute nee acemera basi cidzo ca “Mulungu,” ninga munacitira anthu azinji anakhonda kundziwa; iye aphatisirambo dzina ya Mulungu, Yahova. The Interpreter’s Bible (Bhibhlya ya Nthumburuzi) yalonga: “Nyakulemba agomezera kuti nkazi unoyu wa dziko inango akhalambira Mulungu wandimomwene.”

^ ndima 23 Mwambo unoyu ukhali wacilendo kwa Rute, thangwi kwawo nee ukhalipo. Mu ntsiku zenezi ku Oriente Médio, akazi azice akhatsalakanwa mwakuipa kakamwe. Bukhu inango yalonga: “Mamuna angafa, kazinji kene nkazi wa nzice akhanyindira anace toera kumphedza; khala nee ali nawo, akhafunika kugulisika ninga bitcu, kutoma kucita ulukwali peno kufa pyace.”