1, 2. (a) Kodi mulendo amwanyika tani Mariya? (b) Ndi cisankhulo cipi cikhafuna kucita Mariya, pontho cacinja tani umaso wace?

MARIYA akhayang’ana mwakudzumatirwa pikhapita mulendo n’nyumba mwace. Mulendo unoyu nee akhasaka anyakubala a Mariya. Iye apita mwenemu toera kulonga na Mariya! Pontho Mariya adzindikira kuti mulendo unoyu nee akhali wa nzinda wa Nazareti. Nakuti nzinda ukhali ung’ono kakamwe, alendo nee akhanentsa kudzindikirwa. Mulendo unoyu akhali wakusiyana kakamwe na anthu. Iye alonga na Mariya munjira yakusiyana kakamwe: ‘Ntendere ukhale na iwe, wakudzala na nkhombo, Yahova ali na iwe.’—Lerini Luka 1:26-28.

² Ndi munjira ineyi inatoma Bhibhlya kulonga pya Mariya mwana wa Eli, wa nzinda wa Nazareti mu dziko ya Galileya. Mbiri ya Mariya isatoma mu ndzidzi wakuti iye akhafunika kucita cisankhulo cakufunika kakamwe mu umaso wace. Iye akhali mankhadzi wa Zuze, nyakusema matabwa, wakuti nee akhali wakupfuma, mbwenye akhali mamuna wacikhulupiro. Natenepa, panango Mariya akhanyerezera kuti umaso wace mbudakhala—wakululupa mbaphedzera mamunace Zuze na kutsalakana anawo pabodzi. Mbwenye mwakukhonda dembuka, Mariya afikirwa na mulendo unoyu adampasa basa yakubuluka kwa Mulungu akhalambira iye, pontho basa ineyi mbidacinja umaso wace.

3, 4. Toera kudziwa mwadidi Mariya, ndi pinthu pipi pinafunika ife kupiduwala na ndi pipi pisafunika ife kunyerezera?

³ Azinji asadzumatirwa angadziwa kuti Bhibhlya nee isalonga pizinji thangwi ya Mariya. Iyo isalonga pang’ono thangwi ya makuziro a Mariya, uunthu wace, pontho nee pang’ono pene pya maonekero ace. Mbwenye pinalonga Mafala a Mulungu thangwi ya Mariya, pisatiphedza kudziwa pizinji pya umaso wace.

⁴ Toera kudziwa mwadidi Mariya, tisafunika kuduwala maonero akusiyana-siyana anapfundzisa atsogoleri a mauphemberi thangwi ya iye. Natenepa, tendeni tiduwale pithundzithundzi pizinji pinapangizwa na anthu anewa. Tendeni tiduwale pontho pidzo pinapfundzisa mauphemberi thangwi ya nkazi unoyu wakucepeseka, ninga “Mai wa Mulungu” na “Nyanyi Wakudzulu.” M’mbuto mwace, tendeni tione kuti mwandimomwene Bhibhlya isalonganji thangwi ya Mariya. Pyenepi pinatiphedza toera kudziwa cikhulupiro cace na tinacitowezera tani.

5. (a) Kodi mabvero a Mariya pakumwanyikwa na Gabhriyeli asatipfundzisanji thangwi ya iye? (b) Tisapfundzanji kubulukira ku citsandzo ca Mariya?

⁵ Mulendo adatambira Mariya nee akhali munthu waunyama. Iye akhali anju Gabhriyeli. Mudacemera iye Mariya kuti ‘wakudzala na nkhombo,’ Mariya ‘adzudzumika kakamwe’ thangwi atoma kunyerezera pya mabvekero a mamwanyikiro anewa acilendo. (Luka 1:29) Kodi anju unoyu akhafuna kulonganji? Mariya nee akhadikhira kupaswa nkhombo na anthu. Mbwenye anju akhalonga pya nkhombo za Yahova Mulungu. Pyenepi pikhali pyakufunika kakamwe kwa iye. Maseze Mariya akhadziwa kuti kukhala na nkhombo za Mulungu ndi cinthu cakufunika kakamwe, iye nee adzikuza. Natenepa, citsandzo ca Mariya cisatipfundzisa kuti tisafunika kuwangisira toera kutambira nkhombo za Mulungu, mbwenye cipo tisafunika kunyerezera mwakudzikuza kuti tiri nazo kale. Mulungu asaida anthu akudzikuza, mbwenye asafuna na asaphedza anthu akucepeseka.—Tya. 4:6.

6. Ndi mwai upi wakupambulika udapereka anju kuna Mariya?

⁶ Mariya akhafunikadi kukhala wakucepeseka tenepo, thangwi anju akhadampasa mwai wakupambulika kakamwe. Iye afokotoza kuti Mariya mbadabala mwana wakuti mbadadzakhala wakufunika kakamwe kwa anthu onsene. Gabhriyeli alonga: ‘Yahova Mulungu anadzampasa mpando wa babace, Dhavidhi. Iye anadzatonga dzindza ya Yakobe ninga mambo kwenda na kwenda, pontho umambo wace nee unadzamala.’ (Luka 1:32, 33) Mwandimomwene Mariya akhadziwa pya pikiro idacita Mulungu kuna Dhavidhi m’pyaka pyakupiringana cikwi nduli—ikhalonga kuti m’bodzi mwa mbeu yace mbadadzatonga kwenda na kwenda. (2 Sam. 7:12, 13) Natenepa, mwanace mbadakhala Mesiya wakuti akhadikhirwa na mbumba ya Mulungu m’pyaka pizinji!

7. (a) Kodi mbvundzo wa Mariya wapangizanji thangwi ya iye? (b) Kodi aphale na atsikana lero, anapfundzanji na citsandzo ca Mariya?

⁷ Kusiyapo pyenepi, anju apanga Mariya kuti mwanace ‘anadzacemerwa Mwana wa Mulungu Wankulu Kakamwe.’ Kodi nkazi waunyama mbadakwanisa tani kubala Mwana wa Mulungu? Pontho, Mariya mbadakwanisa tani kubala mwana mbadzati kumanga banja na Zuze peno kupita naye m’mabonde? Mariya abvundza anju mwapakweca: ‘Pyenepi pinacitika tani, nakuti ndidzati kupita m’mabonde na mamuna?’ (Luka 1:34) Onani kuti Mariya nee akhala na manyadzo toera kulonga kuti akhali mwali. M’mbuto mwace, iye apasa ntengo umwali wace. Lero, aphale na atsikana azinji asaona kuti nee ndi pyakudawika kupita m’mabonde mbadzati kumanga banja, pontho asasingirira ale anakhonda kucita pyenepi. Mwandimomwene dziko yacinja. Mbwenye, Yahova nee acinja. (Mal. 3:6) Ninga mu ntsiku za Mariya, Yahova  asapasa ntengo ale anatoweza midida ya makhaliro adidi.—Lerini Ahebere 13:4.

8. Nakuti Mariya akhali wakusowa ungwiro, mbadakwanisa tani kubala mwana waungwiro?

⁸ Maseze akhali ntumiki wakukhulupirika wa Mulungu, Mariya akhali wakusowa ungwiro. Mphapo, mbadakwanisa tani kubala Mwana waungwiro wa Mulungu? Gabhriyeli afokotoza: ‘Nzimu Wakucena unadzakhala na iwe, pontho mphambvu za Wankulu Kakamwe zinadzakuphimbira. Thangwi ya ipyo anafuna kubalwa anadzacemerwa wakucena, Mwana wa Mulungu.’ (Luka 1:35) Fala yakuti ‘wakucena’ isabveka ‘kusowa midonthi’ peno ‘kukhala wakupambulika.’ Mwacibaliro, ana asatambira kusowa ungwiro kubulukira kwa anyakubalawo. Mbwenye kwa Mariya, Yahova mbadacita cirengo cakupambulika. Iye mbadathukusa umaso wa Mwanace kudzulu mbauikha m’mimba mwa Mariya, buluka penepo mbaphatisira mphambvu yace, peno nzimu wakucena toera ‘kuphimbira’ Mariya, mukutsidzikiza mwana ku midonthi yonsene ya madawo. Kodi Mariya akhulupira pikiro ya anju? Kodi atawira tani?

9. (a) Thangwi yanji anthu anapokanya cakucitika ca Mariya ndi akuphonyeka? (b) Kodi Gabhriyeli awangisa tani cikhulupiro ca Mariya?

⁹ Anthu azinji, kuphatanizambo anyakupfundza pikhulupiro pya Mauphemberi Aunthawatawa, nee asakhulupira kuti mwali wakuti adzati kupita m’mabonde abale mwana. Maseze kuti apfundza kakamwe, iwo nee asabvesesa undimomwene wakukhonda nentsa udalonga Gabhriyeli kuti: ‘Thangwi pinalonga Mulungu nkhabe cimwanika.’ (Luka 1:37) Mariya akhulupira mafala a Gabhriyeli, thangwi akhali ntsikana wacikhulupiro cakuwanga. Mbwenye, pyenepi nee pisabveka kuti Mariya akhali m’bodzi wa anthu anakhulupira pyonsene. Ninga munthu wakunyerezera mwadidi, Mariya akhafuna umboni toera kukhulupira pidapangwa iye. Natenepa Gabhriyeli ampasa umboni ukhafuna iye. Iye ampanga pya wacibale wace wakugwesera, Elizabheti, wakuti akhadziwika ninga nyakukhonda kubala. Mulungu ancitisa kukhala na mimba mwacirengo!

10. Maseze ukhali mwai kwa Mariya kubala Mwana wa Mulungu, thangwi yanji pyenepi pikhali pyakunentsa kwa iye?

¹⁰ Mphapo Mariya mbadacitanji? Iye akhadapaswa basa, pontho akhali na umboni wakuti Mulungu mbadacita pyonsene pidampanga Gabhriyeli. Maseze ukhali mwai kubala mwana wa Mulungu, mbwenye pikhali pyakunentsa; thangwi iye akhabanyirana na Zuze. Kodi Zuze mbadadziwa kuti Mariya ali na mimba, mbadapitiriza na cifuno cakumanga naye banja? Kusiyapo pyenepi, basa ineyi ikhaoneka ninga yakunentsa, thangwi mbadakhala na mimba ya Mwana wakufuniwa kakamwe na Mulungu—kupiringana pyakucitwa pyonsene! Iye akhafunika kuntsalakana mu ndzidzi ukhali iye khombwani na kuntsidzikiza mu  dziko yakuipa. Mwakukhonda penula, ineyi ikhali basa yakunentsa kakamwe!

11, 12. (a) Kodi anthu akuwanga na akukhulupirika, midzidzi inango atawira tani mabasa akunentsa adapaswa iwo na Mulungu? (b) Kodi ntawiro wa Mariya kuna Gabhriyeli wapangiza kuti akhali munthu wa ntundu wanji?

¹¹ Bhibhlya isapangiza kuti ngakhale anthu akuwanga na akukhulupirika, midzidzi inango asanyinyirika kutambira mabasa a Mulungu. Mwacitsandzo, Mose alonga kuti nee mbadakwanisa kukhala nkwati mphangwa wa Mulungu thangwi akhali na cibubu. (Eks. 4:10) Yeremiya alonga kuti akhali “mwana,” toera kucita basa ikhadapaswa iye na Mulungu. (Yer. 1:6) Pontho Yona athawa basa yace! (Yona 1:3) Ndiye tanimbo Mariya?

¹² Mafalace akucepeseka na akubvera ndi citsandzo kwa anthu onsene a cikhulupiro. Iye apanga Gabhriyeli: ‘Ndiri pano bitcu wa Yahova! Picitike kuna ine ninga mudalongera imwe.’ (Luka 1:38) Bitcu akhali ntumiki wakucepeseka kakamwe; umaso wace onsene ukhali m’manja mwa mbuyace. Mariya akhapibva tenepo kuna Mbuyace, Yahova. Iye akhadziwa kuti akhali wakutsidzikizika m’manja mwace, ndi wakukhulupirika kwa ale anakhala akhulupirika kwa iye, pontho akhadziwa kuti mbadapaswa nkhombo angawangisira toera kukwanirisa basa idapaswa iye.—Masal. 18:25.

13. Kodi citsandzo ca Mariya cinatiphedza tani tingaona kuti pinatiphemba Mulungu ndi pyakunentsa, ngakhale pyakucimwanika?

¹³ Midzidzi inango, Mulungu asatiphemba toera kucita pinthu pyakuoneka ninga pyakunentsa, ngakhale pyakukhonda kwanisika kwa ife. Mbwenye, kubulukira m’Mafalace, iye asatipasa mathangwi mazinji toera kun’nyindira mwakukwana ninga pidacita Mariya. (Mis. 3:5, 6) Kodi tinadzacitambo pibodzi pyene? Tinganyindira Yahova, iye anadzatipasa nkhombo na kutiphedza toera kunkhulupira kakamwe.

14, 15. (a) Kodi Yahova apasa nkhombo zipi Mariya pidaenda iye kaona Elizabheti na Zakariya? (b) Kodi mafala a Mariya anagumanika pa Luka 1:46-55 asapangizanji thangwi ya iye?

¹⁴ Mafala a Gabhriyeli thangwi ya Elizabheti akhabveka pinthu pizinji kuna Mariya. Iye akhadziwa kuti nkhabepo munthu unango mbadakwanisa kubvesesa mwadidi pinthu pidancitikira, kusiyapo Elizabheti. Mwakucimbiza Mariya acita ulendo wakupita na m’mapiri kuenda ku Yuda, panango nsindzo wa ntsiku zitatu peno zinai. Pidafika iye panyumba pa Elizabheti na nyantsembe Zakariya, Yahova ampasa pontho cidzindikiro cinango toera kuwangisa cikhulupiro cace. Pidabva Elizabheti  mafala a Mariya, mu ndzidzi ubodzi ene mwana atoma kupfukunyuka mwakutsandzaya m’mimba mwace. Iye adzala na nzimu wakucena mbacemera Mariya kuti ‘mama wa Mbuya wanga.’ Mulungu akhadapangiza Elizabheti kuti mwana wa Mariya mbadakhala Mbuya wace, pontho Mesiya. Kusiyapo pyenepi, iye apumirwa na nzimu mbasimba Mariya thangwi yakubvera na kukhulupirika kwace: ‘Ndiwe wakutsandzaya thangwi wakhulupira.’ (Luka 1:39-45) Inde, pyonsene pidapikira Yahova kuna Mariya mbipidakwanirisika!

¹⁵ Buluka penepo, Mariya alonga na pidalonga iye pyakoyiwa mwadidi m’Mafala a Mulungu. (Lerini Luka 1:46-55.) Mafala onsene a Mariya anagumanika m’Bhibhlya, awa ndiwo akunjipa kakamwe na asatiphedza kundziwa mwadidi. Iwo asapangiza kupereka kwace takhuta kuna Yahova thangwi yakumpasa nkhombo yakukhala mai wa Mesiya.  Asapangiza cikhulupiro cace cakuwanga mukulonga kuti Yahova asacepesa anthu akudzikuza na amphambvu, mbaphedza akucepeseka na akutcerenga anawangisira toera kuntumikira. Asatipangizambo cidziwiso cikhali na iye. Pisaoneka kuti iye alonga mafala a m’Malemba Acihebhere m’maulendo akupiringana 20! *

16, 17. (a) Kodi Mariya na mwanace apangiza n’khaliro upi wakuti tisafunika kuutowezera? (b) Ulendo wa Mariya kuenda kaona Elizabheti usatipfundzisanji?

¹⁶ Mwandimomwene, Mariya akhanyerezera mwacidikhodikho Mafala a Mulungu. Ngakhale tenepo, iye apitiriza kukhala wakucepeseka, mukuphatisira Malemba m’mbuto mwakulonga mafalace ene. Mwana wakuti akhakula m’mimba mwace mbadapangizambo kucepeseka kubodzi kwene, thangwi ndzidzi unango Yezu alonga: ‘Pinapfundzisa ine si pyanga tayu mbwenye pisabuluka kuna ule adandituma.’ (Jwau 7:16) Mphyadidi kwa ife kubvundzika: ‘Kodi ndisalemedzambo Mafala a Mulungu? Peno pakupfundzisa ndisalonga manyerezero anga?’ Mwandimomwene, Mariya akhalemedza mafala a Mulungu, pontho nee akhalonga pya munsolo mwace.

¹⁷ Mariya akhala kunyumba kwa Elizabheti cifupi na nthanda zitatu, mwakukhonda penula iwo akhawangisana kakamwe. (Luka 1:56) Pinalonga Bhibhlya thangwi ya ulendo unoyu pisatipfundzisa kufunika kwa kukhala na axamwali. Tingakhala na axamwali akuti asafuna Mulungu wathu, Yahova, mwandimomwene tinathambaruka mwauzimu mbitikhala na uxamwali wa ponda ndipondembo na iye. (Mis. 13:20) Natenepa, ukhadafika ndzidzi toera Mariya abwerere kunyumba. Kodi Zuze analonganji angadziwa kuti Mariya ana mimba?

18. Kodi Mariya alonganji, pontho Zuze atawira tani?

¹⁸ Mariya nee adikhira kuti anthu aone kuti ali na mimba toera alonge kuna Zuze. Mwakukhonda penula, iye aona kuti akhafunika kulonga kuna Zuze. Mbadzati kulonga kuna iye, panango Mariya abvundzika kuti Zuze, mamuna wakukhulupirika na wakugopa Mulungu mbadapibva tani. Ngakhale tenepo, Mariya alonga pyonsene pidancitikira. Mwandimomwene, Zuze adzudzumika kakamwe. Iye akhafunika kukhulupira mankhadzi wace wakufunika, mbwenye pikhali ninga akulonga uthambi. Bhibhlya nee isalonga pikhanyerezera Zuze mu ndzidzi unoyu. Mbwenye isalonga kuti iye akhadatonga kumwalana naye, thangwi mu ndzidzi unoyu anthu akubanyirana akhaoniwa ninga anyakumanga banja. Mbwenye, iye nee akhafuna kumpasa manyadzo nee kubvekesa pakweca cakucitika ceneci, ndi thangwi yace atonga kumwalana  naye mwacibisobiso. (Mat. 1:18, 19) Pikhali pyakunentsa kakamwe kwa Mariya kuona mamuna unoyu wadidi mbakanentseka thangwi ya pyenepi. Mbwenye Mariya nee atsukwala pidakhonda Zuze kukhulupira mafalace.

19. Kodi Yahova aphedza tani Zuze toera kucita cisankhulo cadidi?

¹⁹ Mwacitsalakano, Yahova aphedza Zuze toera kucita cisankhulo cadidi. Mu ndoto, anju wa Mulungu ampanga kuti mimba ya Mariya yacitika mwacirengo. Panango pyenepi pyankhurudza! Natenepa Zuze acita pikhacita Mariya kubulukira pakutoma—kucita pinthu mwakubverana na cifuno ca Yahova. Iye amanga banja na Mariya, mbatawira basa yakupambulika yakutsalakana Mwana wa Yahova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Kodi anyakumanga banja na ale anadikhira kumanga banja anapfundzanji kubulukira kwa Mariya na Zuze?

²⁰ Anyakumanga banja na ale anadikhira kumanga banja asafunika kupfundza cinthu cakufunika kubulukira kwa pidacitikira Zuze na Mariya, adakhala maso m’pyaka 2.000 nduli. Pikhaona Zuze nkazace mbakacita mabasa akufunika a panyumba, mwakukhonda penula iye akomerwa thangwi yakutsogolerwa na anju wa Yahova. Iye aona kufunika kwa kunyindira Yahova pakucita pisankhulo pikulu. (Masal. 37:5; Mis. 18:13) Mwakukhonda penula, iye apitiriza kucita pinthu mwandzeru na mwacitsalakano ninga nsolo wa banja.

²¹ Kusiyapo pyenepi, tinapfundzanji thangwi ya pidacita Mariya mukutawira kumanga banja na Zuze? Maseze pakutoma Zuze akhanentseka toera kukhulupira pidalonga nkazace, Mariya adikhira toera Zuze acite cisankhulo thangwi mbadadzakhala nsolo wa banja. Mwandimomwene, Mariya apfundza kufunika kwa kukhala wakupirira na ceneci ndi citsandzo cadidi kwa akazi Acikristu lero. Pakumalisa, pisaoneka kuti pyakucitika pyenepi pyapfundzisa Zuze na Mariya kufunika kwa kucedza mwakusudzuka na mwakukhonda bisa pinthu.—Lerini Misangani 15:22.

22. Kodi banja ya Mariya na Zuze ikhali na phata ipi, pontho akhadikhiranji?

²² Mwakukhonda penula, Mariya na Zuze akhazikisa phata yadidi toera kutoma banja yawo. Uwiri wawo akhafuna Yahova Mulungu kupiringana pyonsene, pontho akhafuna kunkomeresa na kucita pinthu ninga anyakubala aufuni na acitsalakano. Ngakhale kuti akhadikhira kutambira nkhombo zizinji, mbwenye akhadikhirambo kuthimbana na pinentso pizinji. Akhafunika kukuza Yezu, ule wakuti mbadadzakhala munthu wankulu kakamwe kupiringana onsene pa dziko yapantsi.