1, 2. ¿Toni tekit tein ouij kikisaskia monekia kichiuas Elías, uan keniuj tel tatamamej katkaj yejua uan Acab?

ELÍAS kineki yetos iselti uan ijkon kichiuilis netataujtil iTajtsin akin nemi iluikak. Sayoj ke taltikpakneminij akin ompa moajsij yekin kiitakej keniuj Jiova kinankilij keman kitataujtij maj kiualtitani tit, yejua ika xa miakej kinekij kiajsitiuij uan maj kintiochiua. Uan no, achto ke uelis tejkos iselti ikuapan tepet Carmelo uan kichiuilis netataujtil Dios, moneki kichiuas se tekit tein ouij kikisas: kinojnotsatiuj tekiuaj Acab.

² Elías uan Acab tel tatamamej. Acab, akin takentok ika tilmaj tein motaliliaj tekiuanij, se tenekepilijkej ixkikis akin mokaua maj ijsiujka kitanemililpatakan. Uan Elías, ika taken tein motalilia se tanauatijkej, tein xa sayoj chijchiujtoya ika ieuayo se tapial oso itojmiyo camello oso cabra, yejua se takat akin kipia ueyi takuaujtamatilis, yolchikauak uan ajsitok itaueyichiualis iuan Dios. Itech nejin tonal moitak keniuj tamatiaj sejsemej.

3, 4. 1) ¿Keyej itech nejin tonal motelpinaujtijkej Acab uan akin kiueyichiuayaj Baal? 2) ¿Toni netajtanilmej tiknankiliskej?

³ Acab uan oksekin akin kiueyichiuayaj Baal mopinaujtijkej nejin tonal. Taneltokalis tein Acab uan inamik, Jezabel, kinekiaj maj kitojtokanij majtakti uejueyi kalyetouanij itech xolal Israel, monextij ke amo melauak. Senkis mokajkayaujkej keman kinemilijkej ke Baal tapaleuiskia. Maski itanauatijkauan kiteltataujtijkej, mijtotijkej uan moeskixtijkej, nejin dios amo uelik nion taxotaltij. Amo no uelik kinpaleuij 450 tiopixkamej maj amo kinmiktikan. Sayoj ke, amo no uelik kichiuak okse taman, uan nejon amo uejkaua senkis monextiti. Tanauatianij akin kiueyichiuaj Baal panouaya eyi xiuit kitataujtijtokej maj amo tauakiok itech altepet, uan amo tanankilia. Sayoj ke Jiova amo uejkaua kichiuas maj kioui uan ijkon kinextis ke amo onkak okse Dios kemej yejuatsin (1 Rey. 16:30–17:1; 18:1-40).

⁴ Sayoj ke ¿kemanian takiouiltis Jiova? ¿Toni kichiua Elías keman mochixtok maj ajsi nejon tonal? ¿Toni uelis techmachtis ineskayo  nejin takat akin kinextij takuaujtamatilis? Maj tikitakan tein kijtoua Biblia (xikonixtajtolti 1 Reyes 18:41-46).

5. Xikonijto toni Elías kiiluij Acab uan xikonmelaua ox moyolpatak nejin tekiuaj.

⁵ Elías kiiluia Acab: “Xipankisa, xitakua uan xitatayi; porin mokaki ke ijkoyokatok se ueyi kiouit”. ¿Kichiuak maj moyolpata nejin tekiuaj akin amo yolkuali nochi tein panok nejon tonal? Biblia amo kijtoua, sayoj ke amo tikitaj tajtolmej tein kinextia ke moyolnonotsa nion moijtoua ke kitataujtij Elías maj kitajtoui iuan Jiova uan maj yejuatsin kitapojpolui. Amo, Acab sayoj “pankisak uan peuak takua uan tatayi” (1 Rey. 18:41, 42). Sayoj ke ¿toni moijtoua ke kichiua Elías?

6, 7. ¿Toni Elías kitajtanij Jiova, uan keyej?

⁶ Biblia kisentoka kijtoua: “Sayoj ke Elías, pankisak ikuapan tepet Carmelo uan peuak moixpiloua talpan uan kitalia iixko itech itankuayuan”. Kemej moita, Elías kiita ke uelis kichiuas netataujtil, sayoj ke Acab okachi kuali youi takuati. Nejin tanauatijkej kinextia ke yolyemanik porin motankuaketsa uan motentoka, hasta  iixko monamiki iuan itankuay. ¿Toni tajtantok? Amo ouij se kimatis, ta Biblia kijtoua itech Santiago 5:18 ke Elías tajtantoya maj kioui, uan nochi kinextia ke kichiuak nejin netataujtil keman moajsia ikuapan tepet Carmelo.

⁷ Elías kimati ke Jiova kijtojka: “Nikixtalijtok nitakiouiltis talixko” (1 Rey. 18:1). Ika nejin, moajsikamati ke tajtani maj mochiua itanejnekilis iTajtsin, ijkon kemej Jesús kinmachtiskia maj tajtanikan imomachtijkauan kemej mil xiujmej satepan (Mat. 6:9, 10).

8. ¿Keniuj moneki tikchiuaskej netataujtil ijkon kemej technextilia ineskayo Elías?

⁸ Ineskayo Elías techmachtia miak taman kemej moneki tikchiuaskej netataujtil. Yejua kiitaya ke okachi tayekantoya maj mochiua itanejnekilis Jiova. Tejuan no ijkon, keman tikchiuaskej netataujtil moneki tikelnamikiskej nejin tajtolmej: “Komo tiktajtaniliaj Dios tensa ijkon keme yejua in itanejnekilis [...], ijkuakon Totajtsin Dios techkakilia” (1 Juan 5:14). Kemaj, moneki timomachtiskej iTajtol Dios nochipa, porin nejon techpaleuis maj tikmatikan katiyejua itanejnekilis uan no maj tikmatikan toni tikijtoskej itech tonetataujtiluan. Okse taman, Elías xa tajtanik maj amo tauaktook porin kinitaya ke okseki israelitas tajyouijtoyaj. Uan xa no kitasojkamatilij Jiova porin nejon tonal kichiuak se ueyi tachiualis oso mouiskatekit. No ijkon, itech tonetataujtiluan moneki nesis ke yekmelauj timotasojkamatij uan timotekipachouaj ininka oksekin (xikonixtajtolti 2 Corintios 1:11 uan Filipenses 4:6).

9. ¿Toni Elías kinauatij itakeual, uan toni ome taman techmachtia tein kichiuak?

⁹ Elías kuali kimati ke Jiova kichiuas maj amo tauaktook, sayoj ke amo kimati kemanian yeski. ¿Toni kichiua tanauatijkej keman kichia maj Jiova takiouilti? Maj tikitakan tein kijtoua Biblia: “[Elías] kiiluij itakeual: ‘Xipankisa, ika kualtakayot. Xitachia kampa ika ueyiat’. Yejua pankisak, uan tachiato uan satepan kijtoj: ‘Senkis amo teyi onkak’”. Ompa, Elías “kijtoj: ‘Ximokepa’, chikojpa” (1 Rey. 18:43). Ineskayo Elías techmachtia ome taman: moneki titakuaujtamatiskej iuan Jiova uan tikchiaskej maj mochiua tein motenkaujtok.

10, 11. 1) ¿Keniuj kinextij Elías ke takuaujtamatia itech tein Dios motenkauak? 2) ¿Keyej tejuan no uelis titakuaujtamatiskej ijkon kemej Elías?

 ¹⁰ Elías tel takuaujtamati itech tein Dios motenkauak uan yejua ika kitemojtok kiitas maj nesi ke amo uejkaua kiouiti. Yejua ika kiiluia itakeual maj pankisa uan maj kiita ox kiouiti. Nochipa keman takeual mokepa, kiiluia nejin tajtolmej: “Senkis amo teyi onkak”. Kuali moita nochi, takistok uan amo nesi nion se mixti. Sayoj ke moita ke amo taixejekol nejin, porin Elías yekin kiiluij tekiuaj: “Mokaki ke ijkoyokatok se ueyi kiouit”. ¿Keniuj uelis kijtos nejon keman amo moita nion se mixti?

¹¹ Elías kimati tein Jiova motenkauak. Uan kemej yejua itanauatijkauj uan akin kiixnextia, kiyekmati ke kichiuas kemej kijtoj. Kemej tel iuan takuaujtamati, kemej yeskia kikaki ueyi kiouit. Xa nejin techelnamiktia keman Biblia ika tajtoua Moisés: “Kisentokaya takuautamatik porin Dios kiyolchikauaya maski Moisés amo kitstinemik Totajtsin Dios”. ¿Tejuan no ijkon titakuaujtamatij iuan Dios maski amo tikitaj? Tein melauj, yejuatsin techpaleuia ika miak taman maj titakuaujtamatikan iuan uan maj tikneltokakan tein motenkaua (Heb. 11:1, 27).

12. ¿Keniuj kinextij Elías ke kichiak tein yaya mochiuati, uan toni kichiuak keman kimatik ke moitaya se mixtsin?

¹² Axkan maj tikitakan keniuj Elías kichia tein mochiuati. Yejua kititani itakeual, amo sayoj sepa nion ojpa, ta chikojpa. Tein melauj, nejin takeual xa tel sioujtokya porin uitse uan youi. Sayoj ke Elías amo mosenkaua uan kisentoka kitemoua maj teisa kinexti ke kiouiti. Satepan, ika chikojpa, takeual kiiluia: “¡Xikita! Moajsi se mixtsin kemej yeskia imakpal se takat, tein ualpankistok kampa ika ueyiat”. ¿Ueli tikonnemilia keniuj nejin takeual momamelaua uan kinextia ika imakpal keniuj moita mixti tein uejka nesi itech mar Grande? Yejua xa amo kitelmoujkaita, sayoj ke Elías kiita ke nejon mixtsin se ueyi neskayot. Axkan kiiluia maj ijsiujka kichiua nejin: “Xipankisa, xikilui Acab: ‘¡Xiktakuilti carro! ¡Uan xitemo uan ijkon amo mitstsakuilis ueyi kiouit!’” (1 Rey. 18:44).

13, 14. 1) ¿Keniuj uelis tiksentokaskej timochixtoskej ijkon kemej Elías? 2) ¿Keyej moneki tikchiuaskej tein Jiova kiyolpaktia?

¹³ Oksepa, Elías techkauilia se kuali neskayot. Tejuan no tinemij itech tonalmej keman Dios tayektalis. Elías monekik mochias maj tami tein mochiujtoya, uan axkan tiitekitikauan Dios tikchiaj maj tami nochi tein amo kuali (1 Juan 2:17). Hasta maj ajsi nejon tonal, moneki timochixtoskej ijkon kemej Elías. Yejua nejin tein iKonetsin Dios, Jesucristo, kinnejmachtij itatojtokakauan: “Xitachixtokan, porin amo nankimatij toni horas ualas  Namotayekankateko” (Mat. 24:42). ¿Kijtosnekik ke imomachtijkauan amo kimatiskiaj nion tepitsin kemanian mochiuaskia tamilis? Amo, porin yejua kuali kimelauak keniuj yeskia taltikpak itech itamian tonalmej. Uan tejuan axkan ueli tikitaj miak taman tein kinextia ke tinemij itech “itamiampa nochi tein mochiujtok itech taltikpak” (xikonixtajtolti Mateo 24:3-7, TNM).

¹⁴ Sejse taman tein kinextia nejin techyekmatiltia ke melauak tinemij itech itamian tonalmej. ¿Techpaleuis nejin maj tikchiuakan tein Jiova kiyolpaktia porin tikmatij ke amo uejkaua mochiuas tein kijtoj Jesús? Kemej tikmatij, Elías kipaleuij sayoj se mixtsin tein uejka moitaya maj kineltoka ke Jiova yaya takiouiltiti. Axkan, ¿mochiuak tein kichiaya nejin tanauatijkej yolmelauak?

15, 16. ¿Toni panok satepan, uan toni xa motajtaniaya Elías tein ueliskia kichiuas Acab?

¹⁵ Biblia kisentoka kijtoua: “Uan itech iluikak tatileuik ika mixti uan ejekat, uan peuak tel kioui chikauak. Uan Acab kisentokaya yajtoya itech icarro, uan yaya Jezreel” (1 Rey. 18:45). Nochi tel ijsiujka mochiua. Keman itakeual Elías kinauatiti Acab ke kiouiti, peua okachi tamixtemi uan tatayouayantia uan peua chikauak taejeka. Panok eyi xiuit uan tajko, uan axkan oksepa kioui itech xolal Israel. Kemej tal tel uakik, kichichintiuetsi at. Ijkon kemej kiouit okachi mochikaua, ueyiat Cisón moskaltia uan kikuitikisa ininesyo tanauatianij akin kiueyichiuayaj Baal uan ompa kinmiktijkej. Israelitas axkan ueli mochipauaj porin mopitsotilijkej ika taueyichiualis tein kichiuiliayaj Baal itech altepet.

¹⁶ Tein melauj, xa yejua nejon tein Elías kichia maj kichiuakan. Xa no motajtania toni kichiuas tekiuaj Acab, ox moyolnonotsas uan amo kiueyichiuasok Baal, ta nochi tein mochiuak nejon tonal uelis kipaleuis maj ijkon kichiua. Amo ueli tikmatij yekmelauj toni kinemilijtoya nejin tekiuaj, porin Biblia sayoj kijtoua ke “kisentokaya yajtoya itech icarro, uan yaya Jezreel”. ¿Teisa kiajsikamatik? ¿Kiixtalij moyolpatas? Tein panoua okachi satepan techajsikamatiltia ke amo. Kemej yeski, Acab uan Elías kipanotij okseki tamanok.

17, 18. 1) ¿Toni kipanok Elías keman yaya Jezreel? 2) ¿Keyej se kitelmoujkaita tein kipanok keman motalojtoya? (No xikonita nota.)

 ¹⁷ Satepan, Elías no youi itech ojti kampa youi Acab. Uejka ojtokati, tatayouayan uan tel kioujtok; sayoj ke mochiua se taman tein se kimoujkaita.

¹⁸ Biblia kijtoua: “Uan imay Jiova yetoya itech Elías, uan yejua moyektajkoilpij uan tsikuintiyajki uan kiyekantiyaya Acab nochi ojti hasta Jezreel” (1 Rey. 18:46). Kemaj, “imay Jiova”, oso inepaleuil, yetoya itech Elías kemej amo ueli se kimelaua. Jezreel uejka moajsia kemej 30 kilómetros, uan Elías amo katka se telpochok. * Xionmonemili keniuj kiajokui uan moilpilia itaken itajkoyan, porin nejon kipaleuis maj kuali motalo, uan peua motaloua maski tel kioujtok. Maski amo kichiaya, moteltaloua hasta kiajsiti, kipanauia uan kikaujteua itepos tekiuaj.

19. 1) ¿Toni tein achto moijtoj itech Biblia tikelnamikij keman tikitaj chikaualis tein kipiak Elías? 2) ¿Toni ueliskia kiyekmatis Elías keman motalojtoya uan yaya Jezreel?

¹⁹ ¡Se ueyi tatiochiualis kiselij Elías! Xa tel yolpakik porin taxikoj keman motaloj uan kipiak chikaualis, xa okachi ke keman katka telpoch. Tein kipanok xa techelnamiktia tajtolmej tein kiyekijtouaj ke itekitikauan Dios akin melaujkej kipiaskej chikaualis uan amo kokolispeuaskejok itech Xochital nikan taltikpak (xikonixtajtolti Isaías 35:6). Keman Elías motalojtoya, uelia takuaujtamatia ke Jiova, akin sayoj yejuatsin Dios akin melauak, kitatiochiuijtoya uan yejua nejon tein okachi moneki.

20. ¿Toni moneki tikchiuaskej komo tiknekij maj Jiova techtatiochiui?

²⁰ Dios ika nochi iyolo kineki techtatiochiuis, uan amo nenkaj yeski komo timochikauaj tikseliskej nejon tatiochiualismej. Ijkon kemej Elías, moneki timochixtoskej uan maj tikitakan ika nejmachkayot nochi tein kinextia ke Jiova kichiuas tein motenkaujtok itech nejin tonalmej tein semi ouijkej. Uan ijkon kemej nejin tanauatijkej yolmelauak, tikpiaj miak taman keyej titakuaujtamatiskej itech tein motenkaujtok Jiova, “Dios akin kijtoua tein melauak” (Sal. 31:5).