Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU KIA KUINHI NI IIADI

Muéne ua Xikina o Kikuatekesu Kia Nzambi

Muéne ua Xikina o Kikuatekesu Kia Nzambi

1, 2. Ihi ia bhitile ku muenhu ua Elija?

 ELIJA ua kexile mu lenga mu mvula kioso kia kexile kiá mu vunda. Muéne ua kexile ni njila ia lebha phala ku bhixila ku Jezeleiele, muéne kexile dingi munzangala. Maji né kiki ua lenge sé ku bhuila mukonda ‘lukuaku lua Jihova lu kala ni Elija.’ O nguzu ia kexile na-iu, né muene mu unzangala uê, ka kexile ni nguzu íii. Muéne ua somboka o dikalu dia kexile ku di koka ku jikabalu ja Sobha Akabe.​Tanga  1 Jisobha 18:46.

2 Kienhiki muéne ua kexile ubheka uê mu kikoka. Xinganeka Elija ku lenga ni mvula ku mu tula ku mukutu, ni ku banza mu ima ia bhitile ku muenhu uê. Sé phata, kiki kiexile kikoué kia dikota phala o Nzambi ia Elija, Jihova, ni ku ubhezelu ua kidi. O mulundu ua dikota ua Karmelu ua xalele kiá dikanga, ka tenene dingi ku u tala mukonda dia kitombe ni kitembu. Ku kididi kiki, kuene kua tumine Jihova Elija kulondekesa kuila, o ubhezelu ua Bahale uexile ua makutu. Hama ja jipolofeta ja Bahale a alondekesa kala akua makutu, ia a jibhile. O mvula ia sonoka!​—1 Jis. 18:18-45.

3, 4. (a) Mukonda diahi Elija ua banzele kuila o ima ieji lunguluka kioso muéne kia kexile múia mu Jezeleiele? (b) Ima iahi i tua-nda di longa?

3 O 30 a kilómetulu katé ku Jezeleiele, muéne nange ua kexile mu banza kuila o ima ieji lunguluka. Akabe ueji lungulula o ukexilu uê! Mu ioso ia mono, muéne ua tokalele kueha o ubhezelu ua Bahale ni ku tululukisa o muhatu’ê, mvuale Jezebele ni kueha ku zukutisa o jiselevende ja Jihova.

‘Elija . . . u lenga ni lusolo anga u somboka Akabe, u dianga ku bhixila mu Jezeleiele’

4 Kioso o ima ki bhita kiambote ku muenhu uetu, tu banza kuila ki tua-nda kala dingi ni maka. Nange tu banza kuila o ima ioso ia-nda kala kiambote, o ibhidi ietu ia-nda bhua. Ki tu tokala ku di uana, se Elija kiene ué kia kexile mu banza mukonda muéne ‘uexile muthu kala etu, o jihanji jene ji moxi ni jetu.’ (Tiia. 5:17) Mu kidi, o ibhidi ia Elija, ia kexile ngó mu mateka. Kua kambele ngó kathangana, Elija ueji kala ni uôma ni kikote iu ueji mesena kufuá. Maji ihi ia bhitile ni kiebhi Jihova kia kuatekesa o polofeta iê, ku kolesa o kixikanu kiê ni ku suína kuê? Tu di longe.

O Ima i Lunguluka

5. O kuila Akabe ua bhana kijingu kua Jihova mu ku mona o madiuanu a bhitile ku Mulundu ua Karmelu, ni kiebhi ki tuejiia o maka enhá?

5 Kioso Akabe kia bhixila ku mbonge iê, ku Jezeleiele, o kuila ua londekesa kuila ua lunguluile o ukexilu uê? O Bibidia i zuela: “Akabe u tudila Jezabele o ima ioso ia bhange Elija, ni kia jibha o jipolofeta ja Bahale josololo ku xibhata.” (1 Jis. 19:1) Akabe ka tumbula né muene o dijina dia Nzambi ia Elija, Jihova. Mukonda dia ukexilu uê ua iibha, Akabe ua zuelele kuila o madiuanu a bhitile​—Elija ua a bhangele. Muéne ka kexile mu bhana kijingu kua Jihova Nzambi. Kiebhi kia divu o muhatu’ê mukua phonzo?

6. Njimbu iebhi ia tumikisile Jezabele kua Elija ni ihi ia kexile mu lombolola?

6 Jezabele njinda i mu kuata! Anga u tuma ku tangela Elija: ‘Jinzambi ji ngi bhange-kiu, anga a ngi tela-ku dingi, se mungu, mu kumbi didi, o muenhu uê ki ngi u bhange kala ua umoxi mudiâ.’ (1 Jis. 19:2) Kiki kiexile kikanenu kia kufuá. Mu kidi, Jezabele ua kexile mu kanena kuila, ueji fuá se ka tenene ku jibha Elija kala kia kanena ku vutula phonzo mukonda dia ku jibha o jipolofeta ja Bahale. Xinganeka ia bhitile mu kizuua kieniókio kia kitembu, Elija ua kexile mu zeka mu balaka iê, mu mbanza ia Jezeleele, anga a mu balumuna ni lusolo​—mukonda dia njimbu ia iibha ia mu bhekele o mubhika ua mvuale. Ihi ia bhangele?

U Kala ni Kikote ni Uôma

7. Kiebhi kia divuile Elija, mu kikanenu kiki kia Jezabele ni ihi ia bhangele muéne?

7 Se Elija ua banzele kuila o ku bhânga phala ku zubha ubhezelu ua Bahale kua sukile kiá, o kidielelu kiê kiabhu mu kithangana kieniókio. Jezabele ka lunguluile o ukexilu uê ua iibha. Jezabele ua jibhile kiá jipolofeta javulu ja fiiele exile makamba a Elija, muéne ua fikile kuila eji mu jibha ué. Kiebhi kia divu Elija mu kikanenu kiki kia Jezabele? O Bibidia i zuela: ‘Uôma u mu kuata.’ O kuila Elija ua kexile mu banza kiá kiebhi Jezabele kieji mu jibha? Se ua kexile mu banza kiki, kilondekesa kuila muéne ua kexile ni uôma. Kienhiki, mukuetu Elija ‘u balumuka anga u lenga phala ku bhulula o muenhu uê.’​—1 Jis. 18:4; 19:3.

8. (a) Mu ukexilu uebhi o maka a dibhana nau Elija a difu ni a Phetele? (b) Ihi i tu tena o ku di longa ku phangu ia Elija ni ia Phetele?

8 Elija ki muene ngó o diiala dia kixikanu uehela o uôma ku mu tolola. Mu ku bhita kithangana, kiki kia bhitile ué ni poxolo Phetele. Mu kifika, kioso Jezú kia bhingi kua Phetele phala kuenda nê ku thandu a menha, o poxolo ua “mono o kitembu.” Uôma ua mu kuata iu ua mateka o ku boba. (Tanga Matesu 14:30.) Mu kienhiki, o phangu ia Elija ni Phetele i tu longa disá diambote. Se tua mesena ku suína, ki tu tokala ku banza kiavulu ku iluezu i tu kuatesa uôma. Tua tokala ku dielela kua Ió u tena ku tu bhulula ni ku tu bhana nguzu.

“Kuabhu Kiá!”

9. Jimbulula o njila iende Elija ni kiebhi muéne kia kexile mu divua.

9 O uôma, ua bhangesa Elija ku lenga dikanga, ku mbandu ia Luiji. Phala ku bhixila ku Beleseba, mbanza ia zukamene ku mbambe ia Judá ku mbandu ia Luiji, uende 150 a ji kilómetulu. Muéne ua xisa o múkuatekexi uê ku mbanza ienioió, iu uai mu kikangalakata ubheka uê. O musoso u tu tangela kuila, Elija anga “uenda kizuua kimoxi,” mu kiki tu tena ku xinganeka Elija kuenda kimenemene sé kuambata huta. Ni ku bhuila ni uôma, Elija uende mu njila ienioió ni muanha uatu kiavulu. Kioso o muanha ki ua kexile mu boba kiá, Elija ka kexile dingi ni nguzu. Ni ku bhuila, u xikama bhoxi dia kisasa​—kiene ngó o kididi kia tokalele phala ku nhoha-ko mu kikangalakata.​—1 Jis. 19:4.

10, 11. (a) O musambu ua Elija kua Jihova i jimbulula ihi? (b) Kala ki zuela o Bibidia, jimbulula kiebhi kia kexile mu divua o jiselevende ja Nzambi m’ukulu?

10 Ni ku dila, ua sambe kua Jihova phala ku mu katula o muenhu. Muéne uambe: “Eme ki ngala kota, o jitata jami ndenge.” Muéne uejidile kuila o ji kuku jê exile kia ngó fufuta ni ifuba ia hatu mu mbila, keji tena ku kuatekesa muthu. (Ndo. 9:10) Kienhiki, Elija ua londekesa kuma muéne kexile ni valolo, uexile kala ene a fuile kiá. Mukonda dia kiki, muéne ua di kola: “Kuabhu kiá!” Mukonda diahi ngi kala ku muenhu?

11 O kuila tu diuana mu kuijiia kuila, selevende ia Nzambi u kala ni kikote? Kana. O Bibidia i zuela kuila athu avulu m’ukulu​—maiala ni ahatu, akexile uá ni kikote, iá a mesenene o kufuá​—kala Bebeka, Jakobo, Mozé, ni Jobe.​—Dim. 25:22; 37:35; Dia. 11:13-15; Jobe 14:13.

12. Se u kala ni kikote, kiebhi ki ueji kaiela o phangu ia Elija?

12 Lelu tuala mu ‘jithembu ja bhonzo’ mu kiki ki tu diuana ku mona athu avulu ku kala ni kikote katé muene ni jiselevende ja Nzambi. (2 Tim. 3:1) Se u divua kiki, kaiela o phangu ia Elija: Jikula o muxima uê kua Nzambi. Mukonda Jihova “mukua ku tu kuatekesa.” (Tanga 2 Kolindo 1:3, 4.) O kuila muéne ua kuatekesa Elija?

Jihova ua Dikila o Polofeta Iê

13, 14. (a) Kiebhi Jihova kia londekesa henda kua polofeta Iê bhu kaxi ka anju? (b) Mukonda diahi kima kiambote Jihova ku tuijiia ni kuijiia ué o nguzu ietu?

13 Kiebhi kia divu Jihova mu ku mona o polofeta iê ia kazola bhoxi dia kisasa mu kikangalakata ni ku bhinga o kufuá? Ki tu bhingi ku banza kiavulu. Kioso Elija kiai ku kilu kia zongo, Jihova ua tumikisa o anju iê. O anju i zambesa Elija, anga i mu uambela iexi: “Fundumuka, u die.” Elija anga u tona, mukonda o anju ia mu bhekele kúdia ni menha. O kuila muéne ua sakidila o anju? O Bibidia i zuela ngó kuila muéne, udia, unuá anga u zeka dingi. O kuila muéne ua luualele kiavulu, iu ka tenene dingi kuzuela? Né muene se kiene mba kana, o anju i mu zambesa mu luiadi, ixi: “Fundumuka, u die, mukonda uanda kuenda njila ia lebha kiavulu.”​—1 Jis.19:5-7.

14 Mukonda dia Nzambi ku mu bhana unjimu, o anju iejidile kuebhi kua kexile múia Elija. O anju iejidile ué kuila Elija keji tena kuenda o njila ia lebha mu nguzu iê muene. Kima kiambote ku sidivila o Nzambi uejiia o ima i tua bhindamena ni nguzu ietu! (Tanga Jisálamu 103:13, 14.) Kiebhi o kúdia kua bhekele o anju kua kuatekesa Elija?

15, 16. (a) O kúdia kua bhana Jihova, kua kuatekesa Elija ku bhanga ihi? (b) Mukonda diahi tua tokala ku zola o ukexilu ua Jihova ua ku tu dikila?

15 O Bibidia i zuela: “Muéne-phe hé u balumuka, anga u dia anga unua; [bhenhobho] ni nguzu ia kudia koko kuadi, uenda makuinh’auana a izuua ni makuinh’auana a usuku, hé u bhixila ku Holebe, ku mulundu ua Nzambi [ua kidi].” (1 Jis. 19:8) Kala kia bhitile ni Mozé hama jisamanu ja mivu ku dima, ni kua Jezú kuinhi dia hama ja mivu ku pholo, Elija ua bhiti 40 a izuua ni 40 a usuku sé kúdia kima. (Mak. 34:28; Luka 4:1, 2) O kúdia koko, ki ku mu zubhile o nzala ioso, maji kua mu bhanene nguzu phala ku suluka. Xinganeka o muadiakimi sé nguzu mu mukutu, kuenda izuua ioso, semana joso, mu mbeji ni kaxaxi mu kikangalakata!

16 Lelu, Jihova uene mu dikila ué o jiselevende jê joso, ki mu madiuanu kana, maji mu ukexilu uéngi. Muéne u dikila o jiselevende jê mu nzumbi. (Mat. 4:4) O ku di longa ia lungu ni Nzambi bhu kaxi ka maka mê ni madivulu metu, i tu dikila mu ukexilu ua nzumbi. O ku di longa o milongi íii, nange ki ku tena ku batula o ibhidi ietu ioso, maji ku tu kuatekesa ku dibhana ni ima ia bhonzo. O kúdia kuku mu nzumbi, ku kuambata ku ‘muenhu ua kalelaku.’​—Nzuá 17:3.

17. Kuebhi kuaile Elija ni mukonda diahi o kididi kieniókio kia tokalele?

17 Elija uende 320 a ji kilómetulu phala ku bhixila ku Mulundu ua Holebe. Koko, kuene Jihova m’ukulu, kua monekene kua Mozé ku kisasa kia uamene túbhia, bhu kaxi ka anju, kuene ué Jihova kua tele o Kikutu ni akua Izalaiele. Elija anga u bokona mu dibanda.

Kiebhi Jihova Kia Suínisa ni ku Kuatekesa o Polofeta Iê

18, 19. (a) Kibhuidisu kiebhi kia bhange o anju ia Jihova ni kiebhi kia tambuijila Elija? (b) Ima iebhi itatu ia bhangesa Elija ku kala ni kikote?

18 Elija uevu o ‘kizuelu kia Jihova’ bhu kaxi ka anju ku Mulundu ua Holebe: “Elija, ua mu bhanga’hi bhabha?” Nange o kibhuidisu kiki, a ki bhangele ni henda ioso, kiene kia bhangesa Elija kuzuela ioso ia kexile ku muxima uê. Kiene muene kia bhange! Muene uambe: “Eme, Ngana Nzambi ia Ifuxi, nga mu dielela kiavulu, ngala ni muanu ua imbamba iê, mukonda an’a Izalaiele kikutu kiê a ki xi, kalatódio jê a ji bulu, ni jipolofeta jê a ji jibha-jibha ku xibhata; ‘Eme ngó nga xala-ku ubheka uami, ia a mu sota dingi ku ngi katula muenhu uami.’” (1 Jis. 19:9, 10) O izuelu ia Elija ilondekesa ima itatu ia mu bhangesa ku kala ni kikote.

19 Kia dianga, Elija ua kexile mu mona kuila o kikalakalu kiê ki kiexile ni valolo. Sumbala ua kexile ni “muanu” mu kikalakalu kia Jihova mu mivu iavulu, mu ku ta o dijina ni ubhezelu ua Nzambi ku pholo dia ima ioso, Elija ua mono kuila o ima ki i kexile múia kiambote. O mundu ka kexile mu londekesa kixikanu kua Nzambi, akexile mu bhukumukina kiavulu, o ubhezelu ua makutu uene ua kexile mu di bandekesa dingi. Kia kaiiadi, Elija ua kexile mu divua ubheka uê. Muéne uambe: ‘Eme ngó nga xala-ku ubheka uami,’ ua kexile mu banza kuma muéne ngó mu Izalaiele ioso ua kexile mu bheza Jihova. kia katatu, Elija ua kexile ni uôma. Makamba mê akexile ué jipolofeta a a jibhile kiá, iu ua kijidile kuila eji mu jibha ué. Nange kia mu bhonzele kiavulu kuzuela o ima ia mu kexile ku muxima, maji kehela o ukumbu mba jisonhi ku mu fidisa kuzuela kiebhi kia kexile mu divua. Mu kuzuela kua Nzambi mu musambu, muéne ua bhana phangu iambote ku jiselevende ja Nzambi.​—Jisá. 62:8.

20, 21. (a) Jimbulula ihi ia mono Elija ku dibanda dia Mulundu ua Holebe. (b) O ima ia mono Elija ia mu longo ihi ia lungu ni Jihova?

20 Kiebhi Jihova kia kuatekesa Elija? O anju iambe kua Elija phala ku kala bhu muelu ua dibanda. Muéne ua belesela sé kuijiia ihi ieji bhita. Anga kuíza kitembu kia dikota kia nguzu! Nange kia kexile mu bhanga jibuia javulu, ni ku bazesa o milundu ni matadi. Xinganeka Elija ku futa o pholo ni maku, ku kuata o divunga diê, kioso kitembu kia kexile ku mu bhusa! Muéne ua tokalele ku di langa phala ka bue bhoxi, mukonda o ixi ia kexile mu teketa​—kiexile kitungutu kia ixi! Mu kithangana kieniókio, ku kaiela-ku túbhia, tua mu bhangesa ku lengela mu dibanda phala ku di langa ku kalolo.​—1 Jis. 19:11, 12.

Jihova mu kutena kuê kua tenena, ua suínisa iu ua kuatekesa Elija

21 O musoso u tanga kuila, Jihova ka kexile mu kitembu kia dikota kia nguzu, ku kitungutu kia ixi ni ku túbhia. Elija uejidile kuila Jihova kexile Nzambi ia makutu kala Bahale, akexile ku mu bheza kala muendexi ua matuta mba ió u bheka o mvula. Jihova o fixi ia nguzu ia ibhangelu, maji muéne ua beta-kota mu kutena, o ibhangelu iê ndenge. Katé muene ni diulu, Nzambi ka tena ku soka-ku! (1 Jis. 8:27) Kiebhi o ima ioso íii ia kuatekesa Elija? Lembalala kuila muéne ua kexile ni uôma. Ni Jihova ku mbandu iê, o Nzambi ia tenena, Elija ka bhingile ku kala ni uôma ua Akabe ni Jezabele!​—Tanga Jisálamu 118:6.

22. (a) Kiebhi o “dízui dia tululuka kiambote dia talala” dia kuatesa Elija ku mona kuila ua kexile ni valolo ia dikota? (b) Kuebhi kua tundile o “dízui dia tululuka kiambote dia talala?” (Tala ku luiji.)

22 Anga ku túbhia, ku kaiela o “dízui dia tululuka kiambote dia talala” kala mulenge ua mu bhusila. O dízui didi dia suínisa Elija kuzuela dingi, Elija anga u zuela dingi. a Nange kiki kia mu tululukisa. Maji Elija ua divu dingi kiambote ku ima ia zuela o “dízui dia tululuka kiambote dia talala.” Jihova uejidisa Elija kuila ua kexile ni valolo ia dikota bhu pholo iê. Mu ukexilu uebhi? Muéne ua zuela o ima ieji bhanga phala ku zubha o ubhezelu ua Bahale ku Izalaiele. Mu kidi, o kikalakalu kia Elija kia kexile ni valolo ia dikota, mukonda sé-ku kima kieji fidisa Jihova ku kumbidila o vondadi iê. Jihova ueji suluka ni ku tumikisa Elija kala polofeta, ni ku bhana itendelesu ia tokala phala ku kumbidila o kikalakalu.​—1 Jis. 19:12-17.

23. Mu maukexilu ebhi aiadi Jihova ua kuatekesa Elija?

23 Maji ihi i tuamba ia lungu ni kikote kia Elija? Jihova ua bhange ima iiadi phala ku mu kuatekesa. Kia dianga, ua tendelesa Elija phala ku unda Ilizeu kala polofeta ueji mu bhingana. O munzangala iú ueji kala múkuatekexi ua Elija mu mivu iavulu. Kiki kiexile ndunge iambote! Kia kaiiadi, Jihova ua bhana ngolokela iambote: “Eme nga xalesa ue sambuadi dia midi ia muthu mu Izalaiele, ió o jiphuna jâ joso ki ja fukamena Bahale, ni dikanu diâ dioso ki dia mu bhana jibeju.” (1 Jis. 19:18) Elija ka kexile ubheka uê. Muéne nange ua sangulukile mu ku mona athu avulu ku dituna ku bheza Bahale. Ene a mesenene kuila Elija u suluka ni kikalakalu kiê kia fiiele ni ku bhana phangu ia ku kala fiiele kua Nzambi mu ithangana ia bhonzele. Sé phata, Elija ua sangulukile kiavulu mu kuívua o “dízui dia tululuka,” dia anju ia Jihova, o Nzambi iê.

O Bibidia i tena ku kala kála “dízui dia tululuka” se tuehela kuila diene di tuendesa

24, 25. (a) Mu ukexilu uebhi tu tena kuívua o “dízui” dia Jihova lelu? (b) Kiebhi ki tuejiia kuila Elija ua xikinine o kikuatekesu kia mu bhanene o anju?

24 Kala kia divu Elija, nange tu diuana mu ku mona o nguzu ia ibhangelu. Kiki ki bhita mukonda o ibhangelu ilondekesa o kutena kua Mubhangi. (Loma 1:20) Jihova ua mesena hanji ku kuatekesa o jiselevende jê ni nguzu iê ia tenena. (2 Mal. 16:9) Nzambi u zuela n’etu bhu kaxi ka Bibidia. (Tanga Izaia 30:21.) O Bibidia i tena ku kala kála “dízui di lenduka” se tuehela kuila diene di tuendesa. Mu Maka mê, o Bibidia, Jehova u tu bazela, u tu suínisa, ni ku tu londekesa o henda iê.

25 O kuila Elija ua xikina o kikuatekesu kia mu bhana Jihova ku Mulundu ua Holebe? Kiene muene! Kienhiki o polofeta Elija ua bhangele ni jipolofeta ja makutu, ua suínine dingi. Se tu belesela ué o milongi ia Nzambi mu mikanda ikôla, tua-nda tena ku kaiela o kixikanu kia Elija.​—Lom. 15:4.

a O anju ia tange o ‘kizuelu kia Jihova’ mu divulu dia 1 Jisobha 19:9, nange iene ia zuela ué o “dízui dia tululuka kiambote dia talala.” Mu velusu 15, o anju íii a mu tange kála ‘Jihova.’ Kiki ki tu lembalesa o anju ia tumikisa Jihova phala kuendesa akua Izalaiele mu kikangalakata ni kuzuela kuila: “O dijina diami diala mua muéne.” (Mak. 23:21) Ki tu tena kuzuela ni kidi kioso, maji tu tena kuzuela kuila, ande dia Jezú kuíza mu ixi, Jezú uexile “o Diambu” mba o mukunji ua katunda ua Jihova ua kexile mu kuambata o njimbu ia Nzambi ku jiselevende ja Jihova.​—Nzuá 1:1.

Se tua mesena ku suína, ki tu tokala ku banza kiavulu ku iluezu i tu kuatesa uôma