Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU MOXI

‘Sumbala Uafú, Maji iu Zuele Hanji’

‘Sumbala Uafú, Maji iu Zuele Hanji’

1. Ihi ia kexile mu fidisa o muiji ua Adá ni Eva o ku bokona mu jaludim ia Edene ni ihi ia mesenene Abele?

 ABELE ua kexile mu tala o jimbudi jê ja kexile mudia ku mukau. Maji nange ua kexile mu tala ué kima kia kexile dikanga, kididi kua kexile mu bhenha. Muéne uejidile kuila kuenhoko, kua kexile xibhata ia mulengu ia kexile mu nhunga, mu ku xita o njila ia ku bokona mu jaludim ia Edene. Jitata jê kuene kua tungile, maji né o jitata jê né o tuana tuâ, keji tena ku bokona-mu. Xinganeka o mulengu ua ngoloxi ku bhusa Abele, kioso kia kexile mu kuinga o jimbudi jê ni ku xinganeka ku Mubhangi uê. O kuila o diiala ueji tena ku kala dingi ni ukamba ni Nzambi? Kiki kiene kia mesenene Abele.

2-4. Kiebhi Abele kia zuela phal’etu lelu?

2 Abele hanji iu zuela phala eie lelu. O kuila u tena ku mu ivua? Eie nange u zuela kuila kiki, ki ki tena ku bhita. Mukonda, o mona iú ua kaiiadi ua Adá, uafú ukulu. O ifuba iê ia bhiluka kiá mavu, kua bhiti kiá 6.000 a mivu ku dima, tundé kiafú. Ia lungu ni athu afú, o Bibidia i tu longa: “O ió afu kiá k’ejiia dingi kima kioso-kioso.” (Ndo. 9:5, 10) Né kiki, mu Bibidia ki tu sanga-mu kizuelu kia Abele. Kienhiki-phe, kiebhi muene kia mu zuela hanji?

3 O poxolo Phaulu ua zuela ia lungu ni Abele: ‘Abele sumbala uafú, maji iu zuele hanji.’ (Tanga Jihebeleu 11:4.) Kiebhi Abele kiala hanji mu zuela? Mukonda dia kixikanu. Abele uexile o muthu ua diangele ku kala ni ídifua iambote. Mukonda dia ku kala ni kixikanu kia dikota, ua tu xisa phangu iambote phala tu i kaiele lelu. Se tu di longa o kixikanu kiê, ni ku kaiela o phangu iê, kia-nda londekesa kuila Abele iu zuele hanji phala etu.

4 Ihi-phe i tu tena ku di longa kua Abele, se o Bibidia ki i zuela kiavulu ia lungu ni muéne? Tu di longe.

Abel ua Kexile ku Muenhu ‘Tunde ku Dimatekenu dia Mundu’

5. Ihi ilombolola o izuelu ia Jezú kioso kiambe kuila Abele ua kexile ku muenhu ‘tunde ku dimatekenu dia mundu?’ (Tala ku luiji.)

5 Abele a mu vuala kioso kia dianga ku bhanga o diiala dia dianga ni muhatu. Mu ku bhita thembu, Jezú uambe kuila Abele ua kexile ku muenhu ‘tunde ku dimatekenu dia mundu.’ (Tanga Luka 11:50, 51.) Jezú kioso kia tumbula o kizuelu mundu, ua kexile mu zuela o athu mu ngongo ala ni kidielelu kia ku a bhulula mu ituxi. Sumbala Abele muéne uexile o muthu ua kauana ku kala mu ngongo, muéne a diangele ku mu mona kua Nzambi kuila ua tokalele ku mu bhulula. a Maji Abele ka kudila bhu kaxi ka athu a bhezele Nzambi.

6. Kiebhi kia kexile o jitata ja Abele?

6 Sumbala o athu akexile hanji ku dimatekenu dia mundu, ene akexile kia mu bhita ni ibhidi iavulu. O jitata ja Abele, Adá ni Eva, nange exile athu a iukile ku pholo, akalakadi, maji ene a luezele kiavulu ku mienhu iâ, ene a kijidile. Ene exile athu sé kituxi, eji kala ni muenhu ua kalelaku. Maji ene a bhukumukina Jihova Nzambi, ia a a kaie ku Dibhata diâ—o jaludim ia Edene. Mu ku dianga ku ta ku pholo o vondadi iá—o ia tuana tuâ, ndenge—ene a texi o ku iuka ni muenhu uâ ua kalelaku.—Dim. 2:15–3:24.

7, 8. Ihi ia zuela Eva kioso kia vuala Kaini, ni ihi nange ia kexile mu banza?

7 Bhu kanga dia jaludim ia Edene, Adá ni Eva akexile ni ibhidi iavulu. Maji kioso kia vuala o mon’ê ua dianga, ene a mu luku o dijina Kaini, dilombolola “Kima kio Bhange,” Eva anga u dikola: ‘Nga vuala mon’a diiala ni kikuatekesu kia Jihova.’ O izuelu ia Eva, ia londekesele kuila, muéne uejidile hanji o kikanenu kia bhangele Jihova mu jaludim, kia lungile ni muhatu ueji vuala “mbutu” ieji buika o nguma ia nganala Adá ni Eva. (Dim. 3:15; 4:1) O kuila Eva ua kexile mu banza kuila muéne uexile o muhatu ua kikanenu ni kuila Kaini muéne uexile o “mbutu?”

8 Se kiene kia kexile mu banza, muéne ua di nganele. Maji se Eva ni Adá akexile mu ta o kibanzelu kiki ku muxima ua Kaini, ene a bhangesa kuila Kaini u dizangeleka. Mu ku bhita mivu, Eva ua vuala mon’ê ua kaiiadi, maji ka mu zangeleka. Ene a mu luku o dijina dia Abele, nange mu ku dijimbulula edi “ukumbu.” (Dim. 4:2) O kuila o ku mu luka o dijina didi, dia kexile mu londekesa kuila ene a betele o ku dielela Kaini, Abele ndenge? Nange kiene, maji ki tuejiia o kidi kioso.

9. Ihi i tena ku di longa o jitata lelu ku Adá ni Eva?

9 Maji né kiki, o jitata ja lelu a tena ku di longa kiavulu ku jitata jiji ja dianga mu ngongo. Mu izuelu ni mu ima i mu bhanga, o kuila mua-nda suínisa o ukexilu ua luímbi, ua ukumbu, ni ua ku dizangeleka ku tuana tuenu? Anga mua-nda longa o tuana tuenu ku zola Jihova Nzambi ni ku kala kamba diê? Maji o jitata ja dianga, a lueza mu kikalakalu kiâ. Maji kua kexile kidielelu phala o mbutu iâ.

Ihi ia Kuatekesa Abele ku Kala ni Kixikanu?

10, 11. Kikalakalu kiahi kia kexile mu bhanga Kaini ni Abele, maji kídifua kiahi kia londekesa Abele?

10 Kioso o kiiadi kia an’ê a mala kia kexile mu kula, nange Adá ua a longo o ku kalakala phala ku dikila o muiji. Kaini uexile kidimakaji; Abele uexile mubhidi ua jimbudi.

11 Maji Abele ua bhange kima kia betele o kota. Ku muenhu uê uoso, Abele ua londekesa kixikanu, o kídifua kia iuka kia tange Phaulu. Xinganeka ngó. Abele ka kexile ni muthu u mu bhana phangu phala muéne ku i kaiela. Kienhiki-phe, ihi ia kuatekesa Abele ku kala ni kixikanu kua Jihova Nzambi? Di longe ima itatu ia kuatekesa Abele ku kala ni kixikanu kia kolo.

12, 13. Kiebhi o ibhangelu ia Jihova ia kuatekesa Abele ku kala ni kixikanu?

12 O ibhangelu ia Jihova. Mu kidi, Jihova ua bhubhidila o mavu phala n’a sabhuke ngó minha ni holokoso ieji fidisa o mavu ku bhana idima. Maji né kiki, o mavu, akexile hanji mu bhana idima iavulu ia kexile mu dikila o muiji ua Abele. Maji ka bhubhidila o iama, o jinjila ni jimbiji; o milundu, o izanga, o jingiji, ni musanza ua kalunga; ka bhubhidila ué o diulu, o matuta, o muanha, o dieji, ni jithéthembua. Mu ididi ioso mua kexile mu tala Abele, muéne ua kexile mu mona o henda, o unjimu ni mbote ia Jihova Nzambi, ió ua bhange o ima ioso. (Tanga Loma 1:20.) Kioso muéne kia kexile mu xinganeka mu ibhangelu ia Nzambi ni mu ídifua iê, o kixikanu kiê kia kexile mu kola dingi.

O ibhangelu, ia kuatekesa Abele ku kolesa o kixikanu kiê ku Mubhangi ua henda

13 Sé phata, Abele ua katula kithangana phala ku xinganeka mu ibhangelu ia Jihova. Xinganeka Abele kuinga o jimbudi jê. O mubhidi ua jimbudi u bhinga kuenda kiavulu. Muéne uendesa o jimbudi jê katé ku milundu, mu izanga ni mu jingiji mu ku sota iangu iambote, menha a zele ni kididi kia uabha phala o jimbudi ku nhoha. Ku ima ioso ia bhange Nzambi, o jimbudi jene ja bhingile dingi ku ji langa. Kifua a a bhange phala kua a endesa ni kua langa ku athu. O kuila Abele ua monene kuma, ua bhingile ué ku muendesa ni ku mu langa ku muthu ua beta o kota mu unjimu ni kutena, muthu uoso uoso ndenge? Sé phata, muéne ua tumbula o ibanzelu íii mu musambu ni ku kolesa dingi o kixikanu kiê.

14, 15. Kiebhi o ikanenu ia Jihova ia kuatekesa Abele ku xinganeka?

14 O ikanenu ia Jihova. Adá ni Eva nange a zuelele ku tuana tuâ o ima ioso ia bhitile mu jaludim ia Edene ia a bhangesa ku a kaia. Mu kiki-phe, Abele ua kexile ni ima iavulu phala ku xinganeka.

15 Jihova ua bhubhidila o mavu phala ka bhane idima. Abele ua tenene ku mona ni mesu mê o minha ni holokoso ia tangele Jihova. Jihova ua zuelele ué kuila Eva ueji kala ni ndolo iavulu mu ku vuala. Abele sé phata, ua mono ué o izuelu íii ku di kumbidila kioso Eva kia kexile mu vuala. Jihova ua zuelele ué kuila Eva ueji kala ni hanji iavulu ia muadi uê, o muadi uê-phe ueji mu tumina. Abele ua mono o izuelu íii ku di kumbidila ku jitata jê. Mu ima ioso íii, Abele ua mono kuila ioso i zuela Jihova, i di kumbidila. Kiki kia kuatekesa Abele ku kala ni kixikanu ku kikanenu kia Nzambi kia lungu ni “mbutu” ieji batula o maka a matekene mu Edene.—Dim. 3:15-19.

16, 17. Ihi ia di longo Abele ku jixelube ja Jihova?

16 O jiselevende ja Jihova. Ku muiji ua Abele ki mu kexile muthu ni phangu iambote phala muéne ku i kaiela, maji mu thembu’omo o athu kene ngó akexile mu ixi, kua kexile ué ji-anju. Kioso Adá ni Eva kia a kaie mu Edene, Jihova ua a fidisa ku bokona mu Palaízu, né muene o tuana tuâ. Phala ku langa o dibhitu, Jihova ua tula-mu jixelube, ji-anju a beta ku kala ni kutena, ni xibhata ia mulengu ia kexile mu nhunga sé ku palala.—Tanga Dimatekenu 3:24.

17 Xinganeka Abele ku mona o jixelube. O pholo iâ, ia londekesele kuila ene akexile ni kutena kuavulu. O “xibhata” ia mulengu ia kexile mu nhunga, ia mu kuatesa ué uôma. O kia kulu, o kuila Abele ua banzele kuila o jixelube a bhuile, ia a xisa o kikalakalu kiâ? Kana. O jixelube ja kexile kuenhoko suku ni muanha, mivu ni mivu. Abele ua di longo kuila Jihova Nzambi uexile ni jiselevende ja iuka, ja fiiele. Abele ua mono ku jixelube jojo ufiiele ni ku belesela, ídifua iambote ia kambele ku muiji uê. Sé phata, o phangu ia ji-anju ia kolesa o kixikanu kiê.

Ku muenhu uê uoso, Abele ua mono kuila o jixelube akexile mu belesela Jihova ni ku kala ji fiiele

18. Ihi i tu kuatekesa ku kala ni kixikanu lelu?

18 Jihova ua kuatekesa Abele ku kolesa o kixikanu kiê bhu kaxi ka ibhangelu iê, ka ikanenu ni bhu kaxi ka jiselevende jê. O phangu iê, i zuela hanji phala etu lelu, ki kiene? O minzangala a tena ku kala ni kixikanu kia kolo kua Jihova Nzambi, né muene se o jitata jâ mba jindandu, a bhanga ima ia iibha. Etu lelu tu tena ku kala ni kixikanu kia kolo, bhu kaxi ka ibhangelu iê, mu ku di longa o Bibidia ni ku phangu ia jiselevende jê.

Mukonda Diahi o Sata ia Abele ia Betele Kota?

19. Mu ku bhita kithangana, ihi ia di longo Abele?

19 Mukonda dia Abele ku kala ni kixikanu kua Jihova, muéne ua mesenene ku bhanga kima. Maji ihi i tena ku bhanga o muthu phala ku i bhana ku Mubhangi ua ngongo? Mu kidi, Nzambi ka bhingile kima mba kikuatekesu ku athu. Mu ku bhita kithangana, Abele ua di longo kima: Kia kuila, se muéne ua bhanene ujitu kua Jihova ni muxima uê uoso, o tat’ê ia henda Jihova ueji sanguluka kiavulu.

Abele ua bhana ujitu kua Jihova ni kixikanu; Kaini kana

20, 21. Jisata jahi ja bhakula Kaini ni Abele kua Jihova, kiebhi kia divu Jihova?

20 Mu kiki, Abele ua banzele ku bhana mbudi. Muéne ua solo o mbudi ia betele o kota bhu kaxi ka jimbudi ja diangele-ku phala ku i bhana kua Nzambi. Kaini ua mesenene ué o dibesá ni ku mu xikina kua Nzambi mu ku bheka idima phala ku i bhana kua Jihova. Maji o ibanzelu iê ki i kexile kála ia phang’iê, Abele. Ene a di tungula kioso kia bheka o ujitu uâ kua Jihova.

21 Nange Abele ni Kaini a bhange kalatódio bhu pholo ia jixelube, phala ku bhakula-ku o jisata jâ, mukonda o jixelube, ene ngó exile akunji a Nzambi mu izuua ienioió mu ixi. Jihova ua tambuijila! O Bibidia i zuela: ‘Jihova Nzambi anga u xikina Abele ni ujitu uê.’ (Dim. 4:4) O musoso ki u tanga se kiebhi Nzambi kia londekesa kuila, ua xikina o ujitu ua Abele. Maji mukonda diahi Nzambi ua xikina ngó Abele?

22, 23. Mukonda diahi Jihova ua xikina ngó o ujitu ua Abele?

22 O kuila mukonda dia ujitu ngó? Abele ua bhana kibhaku mu ku zunzila o manhinga mê bhoxi. O kuila Abele ua kijidile kuila o sata iê ieji kala ni valolo ia dikota bhu pholo ia Jihova? Mu hâma ja mivu kioso kia bhiti o thembu ia Abele, Nzambi ua tumina akua Izalaiele ku bhana sata ia mbudi ia disanze. Ieji londekesa o sata ia Mon’ê ua iuka, kala “kambudi ka Nzambi” keji zunzumuna o manhinga mê sé ki kuma. (Nzu. 1:29; Mak. 12:5-7) Maji Abele kejidile ihi ieji bhanga Jihova ku pholo ni jisata.

23 Maji i tuejiia íii: Abele ua bhanene kua Jihova sata ia betele o kota. Jihova ka xikine ngó o sata, maji ua xikine ué o muthu ua i bhana. Mukonda dia ku zola Jihova ni ku mu xikina, Abele ua bhange kima.

24. (a) Mukona diahi tu zuela kuila o maka ki ia kexile ni ujitu ua Kaini? (b) Ihi ia banzele Kaini iene mu banza ué athu avulu lelu?

24 Ki kiene kia bhiti ni Kaini. ‘Jihova ka xikine o ujitu ua Kaini.’ (Dim. 4:5) Jihova ka ditunu o ujitu ua Kaini mukonda ki ua uabhele, mukonda mivu ku pholo, o kitumu kia tendelesele ku bhana ujitu ua idima. (Iji. 4:14, 15) Maji o Bibidia i zuela kuila ‘o ima ia bhangele Kaini ia iibhile.’ (Tanga 1 Nzuá 3:12.) Kála ki banza athu avulu lelu, Kaini ua banzele ué kuila, phala ku mu xikina kua Nzambi kua bhingile ngó ku mu bhana kima, kuabhu. O ukexilu uê, ua londekesele kuila muéne ka zolele Jihova ni kuila ka kexile ni kixikanu kua muéne.

25, 26. Kiebhi Jihova kia dimuna Kaini, maji ihi ia bhange muéne?

25 Kioso Kaini kia mono kuila Jihova ka mu xikina, o kuila muéne ua soto ku kaiela o phangu ia Abele? Kana. Muéne ua zembele kiavulu phang’iê. Jihova ua mono ioso ia kexile mu bhita ku muxima ua Kaini, iu ua soto ku mu kuatekesa ni muanhu uoso. Muéne ua dimuna Kaini kuila, o ukexilu uê ueji mu bhangesa ku ta kituxi kia dikota, iu ua mu tangela ué kuila se ua bhangele ima iambote, ueji mu “xikina.”—Dim. 4:6, 7.

26 Kaini ka xikinine o mulongi ua mu bhanene Nzambi. Mu veji dia kiki, uexana ndeng’iê phala kuia né kumoxi mu díbhia. Kuenhoko Kaini ua mu kuata iu ua mu jibha. (Dim. 4:8) Mu kiki-phe, tu tena ku zuela kuila Abele, muéne o selevende a diangele o ku mu zukutisa mukonda dia kixikanu kiê kua Nzambi. Muéne a mu jibha, maji o musoso uê iú ué hanji katé lelu.

27. (a) Mukonda diahi tu tena ku xikina kuila, Abele a-nda mu fukununa? (b) Ihi i ua tokala o ku bhanga phala ku di sanga ni Abele ku hádia?

27 Mu kifika, o manhinga a Abele, akexile mu dikola kua Jihova Nzambi, o ku fundisa mu kidi. Jihova ua fundisa Kaini mu kituxi kia tele. (Dim. 4:9-12) O musoso ua lungu ni kixikanu kia Abele, hanji iu zuela phala etu lelu. Muéne nange ua tenesa ngó hâma ia mivu—thembu ia tolele phala o athu mu izuua iê, maji muéne ua bhange ima ia sangulukisa Nzambi. (Jihe. 11:4) Mu kiki-phe, tu tena ku dielela kuila Jihova ua-nda mu fukununa phala ku kala mu palaízu mu ixi. (Nzu. 5:28, 29) O kuila ua-nda di sanga ni muéne mu palaízu? Ua-nda tena ku di sanga ni muéne se u mesena kuívua Abele kioso kia zuela ni ku kaiela o kixikanu kiê.

a O kizuelu ‘dimatekenu dia mundu,’ kia lungile ni ku kuna mbutu phala ku sabhuka, kienhiki, o kizuelu kiki, kia lungu ni mbutu ia athu a dianga ku a bhanga mu ngongo. Mukonda diahi-phe Jezú uambe kuila Abele ua kexile ku muenhu ‘tundé ku dimatekenu dia mundu,’ se Kaini muéne a diangela o ku mu vuala? O ima ia kexile mu sola Kaini ni ibhangelu iê, ia londekesele kuila ka kexile mu belesela Jihova Nzambi. Kala o jitata jê, Kaini ka kingila ku mu fukununa ni ku mu bhulula.