Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU KIA KUINHI

Muéne ua Zokela o Ubhezelu ua Kidi

Muéne ua Zokela o Ubhezelu ua Kidi

1, 2. (a) Ihi ia kexile mu bhita ni mundu ua Elija? (b) Polova iahi ia bhitile na-iu Elija ku Mulundu ua Karmelu?

 ELIJA ua kexile mu tala o mundu ua kexile mu banda ku Mulundu ua Karmelu. Sumbala mu kimenemene, ki kua mateka o kúkia, ki ki bhonzele ku mona o hadi ia mundu. O ku kamba menha ni kudia kua soko mu mivu itatu ni kaxaxi, kia a bhangesa ku tala hadi iavulu.

2 Bhu kaxi ka athu enhá, kua kexile ué 450 a jipolofeta ja Bahale akexile mu kuenda ni ku dizangeleka, ene a zembele Elija, o polofeta ia Jihova. O sobha Jezabele ua jibhile kiá jiselevende javulu ja Jihova, maji Elija ua kolokotele mu ku zemba o ubhezelu ua Bahale. Ueji nangenena thembu kuxi? Nange o akunji a Bahale akexile mu banza kuila Elija ubheka uê, keji tena ku a tolola enioso. (1 Jis. 18:4, 19, 20) O sobha Akabe ua kexile ué mu kuenda mu dikalu diê dia usobha mu njila imoxi. Muéne ué ua zembele kiavulu Elija.

3, 4. (a) Mukonda diahi Elija ua kexile ni uôma mu kimenemene, ande dia kúkia? (b) Ibhuidisu iebhi i tua-nda di longa?

3 Elija, o polofeta, ueji bhita ni ibhidi iavulu mu kizuua kieniókio. Kioso kia kexile mu tala o mundu, Elija ua mono kuila kueji mateka nvunda ia ubhezelu ua kidi ni ubhezelu ua makutu. Kiebhi muéne kia kexile mu divua mu kimenemene kieniókio? Muéne ua kexile ni uôma mukonda ua ‘kexile muthu kala etu, o jihanji jene jimoxi ni jetu.’ (Tanga Tiiaku 5:17.) Maji tu tena kuijiia kuila: Mukonda dia ku kala bhu kaxi ka athu a kambele o kixikanu, ka sobha ua iibha, ka jipolofeta ja makutu ni bhu kaxi ka akua ku lungulula o kidi, Elija ua kexile mu divua ubheka uê.​—1 Jis. 18:22.

4 Maji kiebhi o akua Izalaiele kiéza mu kala mu ibhidi íii? Ni mukonda diahi o musoso iú ua ku tokala? Di longe o phangu ia Elija ia kixikanu ni kiebhi o kixikanu kiki ki tena ku tu kuatekesa lelu.

O Nvunda ia Bhixila ku Disukilu

5, 6. (a) Nvunda iahi ia kexile na-iu akua Izalaiele? (b) Kiebhi o sobha Akabe kia xingile kiavulu Jihova?

5 Ku muenhu uê uoso, Elija ua kexile mu mona o athu kuma ka kexile mu bhana valolo ku kima kia betele o kota​—o ubhezelu ua Jihova Nzambi, maji ka tenene ku bhanga kima. Tala ngó: o akua Izalaiele akexile bhu kaxi ka nvunda​—o ubhezelu ua kidi ni ubhezelu ua makutu, o ubhezelu ua Jihova ni ubhezelu ua iteka. Mu izuua ia Elija o nvunda ia dibandekesa dingi.

6 O sobha Akabe ua xingile kiavulu Jihova. Muéne ua kazalele ni Jezabele, mon’a sobha ia Sídone. Jezabele ua mesenene ku muanganesa o ubhezelu ua makutu ua Bahale ni ku zubha o ubhezelu ua kidi ua Jihova. Akabe ua xikina o ndunge ia muhatu’ê. Muéne ua tungu tembulu ni kalatódio phala Bahale iu ua kexile ku pholo mu ku bheza-mu.​—1 Jis. 16:30-33.

7. (a) Ihi ia bhangesa o ubhezelu ua Bahale ku kala ua ufusa? (b) Ia lungu ni ku kamba mbundu mba ku noka mu izuua ia Elija, mukonda diahi tu tena ku xikina kuila o Bibidia divulu dia kidi? (Tala ué o  kaxa.)

7 Ihi ia bhangesa o ubhezelu ua Bahale ku kala ua ufusa? Ua nganala akua Izalaiele ni ku a katula mu njila ia Nzambi. O ubhezelu iú uexile ua iibha ni ua ufusa. Akexile mu satela-mu o an’a ni ku bhanga-mu undumbu. Mukonda dia kiki, Jihova ua tumu Elija ku tangela Akabe kuila ki kueji suma mbundu mba ku noka nvula mu ixi ioso, ieji bhua ngó kioso o polofeta ia Nzambi kieji zuela, kuabhu. (1 Jis. 17:1) Mu ku bhita mivu, Elija uai dingi mu zuela ni Akabe phala kuongeka o mundu ni jipolofeta ja Bahale ku Mulundu ua Karmelu. a

Lelu tuene mu mona ué o ukexilu ua kexile na-iu akua Bahale m’ukulu

8. Ihi i tu longa lelu o musoso ua ubhezelu ua Bahale?

8 Maji ihi ilombolola o nvunda íii phala etu lelu? Saí athu a banza kuila o musoso ua lungu ni ubhezelu ua Bahale ki uale ni valolo phala etu lelu, mukonda ki tuene mu mona ji tembulu ni ji kalatódio ja Bahale mu izuua ietu. Maji o musoso iú, ki musoso uokulu ngó. (Loma 15:4) O kizuelu “Bahale,” kilombolola “ngana.” Jihova ua tendelesa o mundu uê ku mu sola kála “bahale” mba munumi’â. (Iza. 54:5) Ki u xikina kuila o athu ene mu bheza jingana javulu mu veji dia ku bheza o Nzambi, Muteni-a-Ioso? Mu kidi, ki kale se o athu a kaiela o kitadi, o fuma, o itonokenu, o jihanji ja ufusa, mba ku sota ji nzambi javulu phala ku ji bheza mu veji dia ku bheza Jihova, ene a sola ngana iâ. (Mat. 6:24; Tanga Loma 6:16.) Lelu tuene mu mona ué o ukexilu ua kexile nau akua Bahale m’ukulu. O nvunda ia bhitile m’ukulu ia Jihova ni Bahale, i tu kuatekesa kuijiia kiambote se nanhi tua tokala ku mu bheza.

‘Jiphata’​—mu Ukexilu Uebhi?

9. (a) Mukonda diahi o Mulundu ua Karmelu ua kexile kididi kia tokalele phala kulondekesa o ubhezelu ua makutu ua Bahale? (Tala ué ku luiji.) (b) Ihi iambe Elija ku mundu?

9 Ku thandu dia mulundu ua Karmelu, tu tena ku mona o ixi ioso​—tunde ku honga ia Kizone ku luiji lua Kalunga Konene (Musanza ua Meditelâniu) bhua zukamene o milundu ia Labanu katé ku mbandu ia thunda. b Maji kioso o muanha ki ua kexile mutua kiavulu mu kimenemene, ki ku mateka kúkia o ima ia monekene dingi kiambote. O ixi ia iukile kiavulu ia bhanene Jihova kua an’a Mbalahamu, mu kindala kiki ki ia iukile dingi. O ixi ia kolele kiavulu, ki ia kexile dingi mu bhana idima, mukonda dia muanha ni ima ia iibha ia kexile mu bhanga o mundu ua Nzambi! Kioso o athu kia kexile mu diongeka, Elija bhenhobho u zukama ku kifuxi kioso, u a ambela, uixi: ‘Kumbi kuxi di mua-ndu lémbua kutenguina bhu kaxi ka ixinganeku iiadi? O Jihova se muene Nzambi, mu kaiedienu! Maji ki ki kala o Bahale mua mu mono kuma muene ua tokala, mu kaidienu.’​—1 Jis. 18:21.

10. Mu ukexilu uebhi o mundu ua Elija ua kexile ni “ixinganeku iiadi” ni ihi ia kexile mu jimba?

10 Ihi ia mesenene ku zuela Elija kioso kiambe, ‘ku kala ni ixinganeku iiadi?’ O athu enhó ka kexile mu mona kuila, a tokalele ku sola ku bheza Jihova mba Bahale. Ene a banzele kuila a tenene ku bheza Bahale ni jifesa jâ ni ku bhinga o favolo ia Jihova Nzambi. Nange akexile mu banza kuila, Bahale ueji besoala o idima iâ ni ibhaku iâ ni kuila “Jihova ia ifuxi” ueji ku a langa ku ita. (1 Sam. 17:45) Maji akexile mu jimba kima, kuila Jihova kene mu uanuna o ubhezelu uê ni nzambi iéngi. Athu avulu lelu ene mu jimba ué o kidi kiki. Muéne ua mesena kuila o mundu uê u mu bheza ngó muéne ni muxima uoso. Jihova ka xikina ku fungisa o ubhezelu, ni ufusa!​—Tanga Makatukilu 20:5.

11. O kuila o diskursu dia bhange Elija ku Mulundu ua Karmelu, di tena ku tu kuatekesa ku mona se ihi i tua tokala ku dianga kuta ku pholo ku muenhu uetu ni ubhezelu uetu?

11 Kienhiki o akua Izalaiele akexile ni “ixinganeku iiadi” kala o muthu u mesena ku kaiela njila jiiadi mu kithangana kimoxi ngó. Kiene kimoxi ué lelu, athu avulu lelu a lueza uá mu kuehela kuila ji “bahale” javulu a lungulula o ukexilu ua muenhu uâ, mu ku xisa o ubhezelu ua Nzambi. O ku belesela o kitendelesu kia Elija kia kueha ku kala ni ixinganeku iiadi, ku tena ku tu kuatekesa ku mona se ihi i tuene mu dianga ku ta ku pholo ku muenhu uetu ni ubhezelu uetu.

O Polova ia Sukina

12, 13. (a) Polova iahi ia bhange Elija? (b) Kiebhi ki tu tena kulondekesa kuila tua dielela kála Elija?

12 Elija ua bhange polova. Polova ki i bhonzele ku i bhanga. O akunji a Bahale a tokalele ku bhanga kalatódio ni ku bhana-ku sata; ni ku samba kua nzambi iâ phala ku jokotesa o sata ni túbhia. Elija kiene ué kieji bhanga. Muéne uambe kuma ‘Nzambi ioso itaiela ni ku bhana o túbhia, ió muéne u kala o Nzambi ia kidi.’ Elija uejidile kiambote nanhi uexile o Nzambi ia kidi. Mukonda dia ku kala ni kixikanu kia kolo, muéne ka fidisa o jipolofeta ja Bahale ku dianga ku bhanga o sata. Muéne uehela o jipolofeta ja Bahale ku kala ku pholo dia muéne. Ene a solo o kambudi kâ phala ku ka satela, kua Bahale. c​—1 Jis. 18:24, 25.

13 Etu ki tuala mu izuua ia madiuanu. Maji Jihova ka lunguluka kana. Tu tena ku mu dielela kala kia mu dielele Elija. Mu kifika, kioso athu ka xikina mu ima i longa o Bibidia, ki tu tokala ku kala ni uôma ua ku a ehela kuzuela o ixinganeku iâ. Kala Elija, tu tena ku bhinga kua Nzambi ia kidi phala ku batula o maka. Tu bhanga kiki mukonda tua dielela mu Maka mê, a tena ‘ku iukisa ia bhengalala.’​—2 Tim. 3:16.

Phala Elija o ubhezelu ua Bahale uexile ua makutu, iu ua mesenene kuma o mundu a mona uá ni mesu mâ

14. Mu ukexilu uebhi Elija kia kexile mu tobhesa o jipolofeta ja Bahale ni mukonda diahi?

14 O jipolofeta ja Bahale a mateka ku iudika o sata ni ku kola kua nzambi iâ. Ene a dikola veji javulu: ‘Eie Bahale, tata, tu tambuijile!’ O kithangana kia kexile mu bhita, ene ka bhuila. O Bibidia iamba: “Kuene-phe ni kuene hudi! Ni dízui ngó di a vutuila, lémbue.” Ku mediia, Elija ua mateka ku a tobhesa, ni kuzuela kuila Bahale ka kexile ni kithangana phala ku a tambuijila, nange ua kexile mu dixidixilu, mba mu zeka, iu ua bhingi ku mu balumuna. Elija ua a tendelesa: ‘Dikolienu muene ni mázui ma suína.’ Kiki kilondekesa kuila Elija uejidile kuila o ubhezelu ua Bahale ki uexile ua kidi, iu ua mesenene kuila o mundu ua Nzambi a mone ni mesu mâ.​—1 Jis. 18:26, 27.

15. Kiebhi o kia bhitile ni akunji a Bahale, kilondekesa kuila o ku sola jingana jengi mu veji dia ku sola Jihova, uôua?

15 O akunji a Bahale a dizangala dingi anga ‘a ta mitendu ni ku dikola-kola ni ku di xinda-xinda ji phoko ni ku di kuama misongo, kuma kiene o kifua kiâ ni ku mbomba manhinga ku mikutu iâ.’ Maji Bahale ka a tambuijila kana! ‘Sé dízui, sé ku a tambuijila mba ngó ku a suua.’ (1 Jis. 18:28, 29) Mu kidi Bahale ka kexile-ko kana. Kiexile ngó makutu a Satanaji phala ku fidisa o athu ku sidivila Jihova. O ku sola kima kioso-kioso kala ngana, mu veji dia ku sola Jihova, ki bhekela ngó ku luuala, ku xixima ni ji sonhi.​—Tanga Jisálamu 25:3; 115:4-8.

O Kitambuijilu

16. (a) O Elija ku iudika dingi o kalatódio ka Jihova a ka budile ku Mulundu ua Karmelu ka kexile mu lembalesa ihi ku kifuxi kia Izalaiele? (b) Kiebhi Elija kia londekesa kuila ua kexile ni kidielelu kia dikota kua Nzambi?

16 Ku ngoloxi o veji ia Elija ku bhana o sata. Muéne ua iudika dingi o kalatódio ka Jihova ka budile ku jinguma ja ubhezelu ua kidi. Ua kuata 12 dia matadi nange phala ku bhangesa kuila o kifuxi kia Izalaiele kia 10 dia madiembu, ki lembalala kuila o Kitumu kia bhanene Nzambi ku 12 dia madiembu kiexile hanji ni valolo. Mu suluka ua tula o sata ku kalatódio anga u bhinga ku lundulula-ko menha avulu anga kididi kizala ni menha. Nange o menha iá a a katuile ku Musanza ua Meditelâniu bhua zukamene. Muéne ua bhange ka kizanga ka kondoloka o kalatódio anga u k’ezalesa ni menha. Mukonda dia Elija kuehela o jipolofeta ja Bahale ku kala ku pholo dia muéne mu veji dia Jihova​—kiexile kidielelu kia dikota kua Nzambi.​—1 Jis. 18:30-35.

O musambu ua bhange Elija ua londekesa kuila muéne ua mesenene o mbote ia mundu uê, mukonda muéne ua kexile mu kingila ku mona Jihova ku bhangesa ‘o mixima iá ku vutuka ku dima’

17. O misambu ia Elija ia londekesa ihi ia kexile ku pholo phala muéne, ni kiebhi ki tu tena ku kaiela o phangu iê?

17 Kioso kia zubha o ku bhanga ioso, Elija ua bhange musambu phala kulondekesa ihi ia kexile dingi ni valolo phala muéne. Kia dianga, muéne ua mesenene kulondekesa kuila ka sokelele ni Bahale, muéne uexile “Nzambi mu Izalaiele.” Kia kaiiadi, ua mesenene kulondekesa ku athu oso kuila muéne uexile ngó selevende ia Jihova; o kiximanu kioso ni unéne uoso ua tokalele ku u bhana kua Nzambi. Ua londekesa ué kuila ua mesenene o mbote ia mundu uê iu ua mesenene ku mona Jihova ku “vutula o mixima iâ ku dima.” (1 Jis. 18:36, 37) Elija ua a zolele hanji kiavulu sumbala ni hadi ioso ia kexile mu tala mukonda dia ku kamba o ufiiele. Mu misambu ietu kua Nzambi, o kuila tu londekesa kuila tua mesena o mbote ia dijina dia Nzambi ni ku lenduka ni kulondekesa henda ku athu a mesena o kikuatekesu?

18, 19. (a) Kiebhi Jihova kia tambuijila o musambu ua Elija? (b) Ihi ia tumu Elija o mundu ku bhanga, ni mukonda diahi o akunji a Bahale ka tokalele kua loloka?

18 Ande dia Elija ku samba, o mundu ua kexile mu di bhuidisa se o ku samba mu dijina dia Jihova ki kieji kala ué makutu kala kia bhitile ni Bahale. Kia zubha o ku samba, phata ia bhu. O musoso uambe: ‘Bhenhobho kua Jihova ku lauka túbhia, anga tu jikatesa sata ia kuoha, ni jihuinhi, ni matadi, ni mavu, anga tu lesa o menha akexile mu ka kizanga.’ (1 Jis. 18:38) O kitambuijilu kia Jihova! Kiebhi kia divu o mundu?

‘Bhenhobho, kua Jihova ku lauka túbhia’

19 Mundu uoso ua dikola: ‘Jihova muéne o Nzambi ia kidi! Jihova muéne o Nzambi ia kidi.’ (1 Jis. 18:39) Kienhiki a mono o kidi. Maji né kiki ka kexile hanji ni kixikanu. O ku kixikina kuila Jihova o Nzambi ia kidi mu ku mona túbhia ku lauka ku diulu phala ku tambuijila o musambu, ki kilondekesa kixikanu kana. Mu kiki, Elija ua mesenene kuila o mundu ulondekesa kixikanu mu ukexilu uéngi. Ua bhingi ku bhanga o kima kia tokalele o ku bhanga mu mivu iavulu ku dima​—ku belesela o kitumu kia Jihova. O kitumu kia Nzambi kia zuelele kuila o jipolofeta ja makutu ni abhezi a iteka a tokalele kufuá. (Mate. 13:5-9) O akunji enhá a Bahale exile jinguma ja Jihova, akexile mu bhanga o ima ia iibha ia zembele Nzambi. O kuila a tokalele kua loloka? Xinganeka ngó: O kuila a loloka o tuana tuoso sé kikuma, a a tele ni mienhu iâ mu túbhia phala ku satela Bahale? (Tanga Jisabhu 21:13; Jel. 19:5) O akunji enhá ka tokalele kua loloka! Mu kiki, Elija ua tumu ku jibha enioso, kiki kiene kia bhitile muene.​—1 Jis. 18:40.

20. Mukonda diahi o izuelu ia akua lungulula o kidi ia lungu ni musoso ua bhitile ni Elija ua ku jibha o akunji a Bahale, ki uala ni nguzu?

20 Akua ji phata lelu, ka xikina ku musoso ua bhitile ku Mulundu ua Karmelu. Saí athu akua jingeleja a banza kuila o musoso iú a a suínisa ku zukutisa o athu a tokala mu jingeleja jengi. Lelu saí akua jingeleja ene mu zukutisa ué akuâ. Maji kiki ki kiene kia kexile mu bhanga Elija. Muéne ua kexile mu kaiela o kitendelesu kia Jihova. Maji o Jikidistá ja kidi ejiia ué kuila ka tokala ku bhanga o kima kia bhange Elija, mba ku kuata xibhata phala ku jibha o athu a iibha. Ene a kaiela o phangu ia bhana Jezú ku maxibulu mê kioso kiambe kua Phetele: “Fomeka dingi o xibhata ié mu kizu. Kuma oso a katula xibhata, a kà fua ku xibhata.” (Mat. 26:52) Jihova ua-nda tumina Mon’ê phala ku batula o maka oso ni ku iuka.

21. Kiebhi o phangu ia Elija, phangu iambote phala o Jikidistá lelu?

21 O Kidistá ia kidi ua tokala ulondekesa kixikanu ku muenhu uê uoso. (Nzuá 3:16) O ukexilu uambote ua kulondekesa kixikanu, o ku kaiela o phangu ia Elija. Muéne ua kexile ngó mu bheza Jihova ni ku suínisa akuâ ku bhanga ué kiki. Muéne ua kexile mu zokela ni ku kaka kuoso mu kulondekesa o ubhezelu ua makutu ua kexile mu bhanga Satanaji phala ku fidisa o athu ku bheza Jihova. Phala ku batula kiambote o maka, muéne ua dielele kua Jihova kana mu uhete uê mba mu vondadi iê. Kienhiki Elija ua zokela o ubhezelu ua kidi. Muthu ni muthu ua tokala ku kaiela ué o kixikanu kiê!

b O Mulundu ua Karmelu uezala ni iangu ia uísu, mukonda dia kitembu ki bhusa kiavulu o iangu ia uísu ni ku bhanga mbundu ni ku bheka nvula. Kuma o athu akexile mu sakidila Bahale mukonda dia nvula, o mulundu iú uexile kididi kia betele kota phala o ubhezelu ua Bahale. Mu kiki-phe, o Mulundu ua Karmelu ua ku kutile, ki ua kexile mu bhana idima, kiexile kididi kia tokalele phala kulondekesa kuma o ubhezelu ua Bahale ua makutu.

c Nange Elija ua a ambela: “Ki mu uika-ku túbhia.” Saí adilongi a Bibidia amba kuila o athu enhá saí ithangana akexile mu bhanga kalatódio ni kafokolo kua kexile mu ta-mu túbhia mu kasuekele phala ku moneka kuma, bahale ua ki bhange.