1, 2. (a) Yozefi ti dibuta na yandi kutanaka ti nki bansoba? (b) Inki nsangu ya mbi yo lombaka nde Yozefi kuzabisa nkento na yandi?

YOZEFI ke tula kizitu ya nkaka na mukongo ya mpunda. Meka kumona na mabanza mutindu Yozefi ke tala mbanza Betelemi yina kele mudidi mpi ke simba-simba mukongo ya mpunda na mawete yonso. Ntembe kele ve nde, yandi vandaka kuyindula nzietelo yina ke vingila yandi: Kukwenda na Ezipte! Insi ya nzenza, ndinga ya nzenza, mpi binkulu ya nzenza. Inki mutindu dibuta na yandi ya fioti ta yikana ti bansoba yina?

² Yo vandaka ve pete na kuzabisa Maria, nkento na yandi ya zola, nsangu yai ya mbi; ata mpidina Yozefi bakaka kikesa mpi salaka yo. Yandi songaka Maria ndosi yina yandi lalaka, yina wanzio mosi zabisaka yandi nsangu yina katukaka na Nzambi: Ntotila Erode ke sosa kufwa mwana na bo! Bo fwete katuka na Betelemi kukonda kusukinina. (Tanga Matayo 2:13, 14.) Yo yangisaka Maria mingi kibeni. Inki mutindu muntu mosi ke sosa kufwa mwana na yandi yina me sala mbi ve? Maria ti Yozefi lendaka ve kuyindula nde, diambu ya mutindu yina lendaka kusalama. Kansi, bo tulaka ntima na Yehowa, yo yina bo kudibongisaka ntinu-ntinu sambu na kukwenda.

3. Tendula mutindu Yozefi ti dibuta na yandi katukaka na Betelemi. (Tala mpi kifwanisu.)

³ Yozefi, Maria, mpi Yezu basikaka na Betelemi na mpimpa. Na ntangu yina, bantu vandaka kulala sambu bo zabaka ve pula yina Erode salaka. Ntangu Yozefi vandaka kukwenda na ndambu ya sudi mpi ntongo yantikaka kutana na esti, ntembe kele ve nde yandi vandaka kudiyula mambu yina vandaka kuvingila yandi. Inki mutindu sharpantie mosi ya nsukami lendaka kutanina dibuta na yandi na bantu ya ngolo mingi? Keti ntangu yonso yandi ta kuka kulungisa bampusa ya dibuta na yandi? Keti yandi ta kwamina na kulungisa mukumba yai ya nene yina Yehowa Nzambi pesaka yandi, ya kukeba mpi kusansa mwana yina swaswanaka ti bana yonso ya nkaka? Yozefi kutanaka ti mambu mingi ya mpasi. Ntangu beto ke tadila mutindu yandi lungisaka mukumba na yandi na kwikama yonso, beto ta mona kikuma yina bibuti bubu yai—mpi beto yonso—kele na mfunu ya kulanda mbandu ya lukwikilu ya Yozefi.

4, 5. (a) Inki mutindu luzingu ya Yozefi sobaka kimakulu? (b) Inki mutindu wanzio mosi siamisaka Yozefi na kundima mukumba mosi ya nene?

⁴ Mwa bangonda na ntwala, na mbanza na yandi Nazareti, luzingu  ya Yozefi sobaka kimakulu ntangu yandi kumaka fianse ya mwana ya Heli. Yozefi zabaka nde, Maria vandaka mwana-nkento ya kwikama mpi ya bikalulu ya mbote. Kansi, na nima yandi waka nde Maria bakaka divumu! Yandi bakaka lukanu ya kufwa makwela ti Maria na kinsweki sambu na kupesa yandi ve nsoni. * Kansi, wanzio solulaka ti yandi na ndosi, mpi zabisaka yandi nde Maria bakaka divumu na nzila ya mpeve santu ya Yehowa. Wanzio yikaka nde mwana yina yandi ta buta, ta “gulusa bantu na yandi na masumu na bo.” Nkutu, yandi bwisaka Yozefi ntima nde: “Kuwa boma ve na kukotisa Maria nkento na nge na nzo.”—Mat. 1:18-21.

⁵ Yozefi, muntu ya lunungu mpi ya bulemfu, salaka mutindu wanzio songaka yandi. Yandi ndimaka mukumba yina ya nene: Kusansa mpi kutanina mwana yina vandaka ve mwana na yandi kansi ya kuvandaka mfunu mingi sambu na Nzambi. Na nima, sambu na kulemfukila nsiku ya amperere, Yozefi ti nkento na yandi yina vandaka ti divumu kwendaka na Betelemi sambu na kusonikisa zina. Mpi mwana butukaka kuna.

6-8. (a) Inki mambu nataka nsoba ya nkaka na luzingu ya Yozefi mpi ya dibuta na yandi ya fioti? (b) Inki banzikisa ke monisa nde Satana muntu tindaka “mbwetete” yina? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)

⁶ Yozefi vutulaka ve dibuta na yandi na Nazareti. Kansi, bo kumaka kuzinga na Betelemi, yina vandaka na kitamina ya mwa bakilometre ti Yeruzalemi. Bo vandaka bansukami, kansi Yozefi salaka yonso yina yandi lendaka sambu na kutanina Maria ti Yezu na kuniokwama ve mpi kukonda ve bima. Kukonda kusukinina, bo zwaka kisika ya kuzinga na nzo mosi ya kukonda mindondo. Na nima, ntangu Yezu vandaka diaka ve bebe kansi yelaka mwa fioti—ziku yandi kumaka ti mvula mosi ti ndambu—luzingu na bo sobaka diaka na kintulumukina.

⁷ Kibuka mosi ya bantu kwisaka, bantu ya ke longukaka bambwetete yina katukaka na Esti, ziku na Babilone yina vandaka ntama. Bo landaka “mbwetete” mosi yina vandaka kunata bo tii na nzo yina Yozefi ti Maria vandaka kuzinga, mpi bo vandaka kusosa mwana yina zolaka kukuma ntotila ya Bayuda. Bantu yango monisaka luzitu mingi.

⁸ Yo vanda bo zabaka yo to ve, bantu yina ke longukaka bambwetete tulaka luzingu ya Yezu na kigonsa ya nene. “Mbwetete” yina bo monaka, nataka bo ntete na Yeruzalemi, kansi na Betelemi ve. * Kuna bo zabisaka Erode, Ntotila ya mbi nde bo vandaka kusosa mwana mosi yina zolaka kukuma ntotila ya Bayuda. Nsangu na bo pesaka Erode kimpala ya ngolo.

9-11. (a) Na nki mitindu kuvandaka ti bangolo ya nene kuluta Erode ti Satana? (b) Inki mutindu nzietelo ya Ezipte me swaswana ti yina masapu ya luvunu ke tubilaka?

⁹ Kansi diambu ya kiese kele nde, kuvandaka ti bangolo ya nene kuluta Erode to Satana. Inki mutindu? Ntangu banzenza yina kumaka kisika Yezu vandaka mpi monaka yandi ti mama na yandi, bo basisaka makabu  yina bo nataka, mpi lombaka ve ata kima mosi. Ntembe kele ve nde, Yozefi ti Maria yitukaka ngolo kibeni na kuzwa na kintulumukina “wolo, olibani, mpi mire”—bima ya mbalu kibeni! Bantu yina ke longukaka bambwetete vandaka ti lukanu ya kuvutuka mpi kuzabisa Erode kisika yina bo monaka mwana yango. Kansi, Yehowa salaka kima mosi. Na nzila ya ndosi, Yehowa songaka bo na kuvutuka na bwala na bo na nzila ya nkaka.—Tanga Matayo 2:1-12.

¹⁰ Ntangu fioti na nima ya kukwenda na bo, wanzio ya Yehowa pesaka Yozefi lukebisu yai: “Telama, baka mwana ti mama na yandi mpi tina na Ezipte, ebuna bikala kuna tii kuna mono ta zabisa nge, sambu kubika fioti Erode ta sosa mwana sambu na kufwa yandi.” (Mat. 2:13) Yo yina, mutindu beto monaka yo na luyantiku, Yozefi lemfukaka na mbala mosi. Yandi tulaka lutaninu ya mwana na yandi na ntwala ya mambu yonso mpi nataka dibuta na yandi na Ezipte. Sambu bantu yina ke longukaka bambwetete, ya kuvandaka mimpani nataka makabu ya ntalu mingi, Yozefi vandaka ntangu yai ti makuki yina lendaka kusadisa dibuta na yandi ntangu bo ta vanda na Ezipte.

¹¹ Na nima, masapu ya luvunu salaka masolo sambu na kutubila kutina yina. Yo tubaka nde Yezu yina vandaka mwana fioti kumisaka nzietelo yina nkufi na nzila ya kimangu, yandi manisaka ngolo ya babandi, mpi nkutu yandi kulumusaka diba sambu nde mama na yandi kubaka ngasi. * Na kutuba ya masonga, yo vandaka nzietelo mosi ya nda mpi ya mpasi na kisika yina bo zabaka ve.

12. Bibuti yina ke sansaka bana na bo na nsi-ntoto yai ya mbi lenda longuka nki na Yozefi?

¹² Bibuti lenda longuka mambu mingi na Yozefi. Kukonda kusukinina, yandi tulaka kisalu na yandi na lweka mpi tambikaka mambote na yandi mosi sambu na kutanina dibuta na yandi na kigonsa. Yo kele pwelele nde, yandi vandaka kumona dibuta na yandi bonso dikabu ya santu yina katukaka na Yehowa. Bubu yai, bibuti ke sansaka bana na bo na nsi-ntoto mosi ya mbi, ya me fuluka ti bangolo yina lenda tula bana na bo na kigonsa, kubebisa bo, to nkutu kufwa bo. Yo me fwana mpenza na kusikisa batata mpi bamama yina ke sala mambu ti kikesa yonso bonso Yozefi, sambu na kutanina bana na bo na mambu yina ya mbi!

13, 14. Sambu na nki Yozefi ti Maria vutukaka na Nazareti sambu na kusansa bana na bo?

¹³ Yo ke monana nde, dibuta yai zingaka ve ntangu mingi na Ezipte sambu ntangu fioti na nima wanzio songaka Yozefi nde Erode fwaka. Yozefi vutulaka dibuta na yandi na bwala na bo. Mbikudulu mosi ya ntama tubaka nde, Yehowa ta binga Mwana na yandi “katuka na Ezipte.”  (Mat. 2:15) Yozefi pesaka maboko sambu na kulungana ya mbikudulu yina, kansi ntangu yai yandi ta nata dibuta na yandi wapi?

¹⁴ Yozefi vandaka ya kusikama. Na mayele yonso, yandi tinaka Arkelausi mfumu yina yingaka Erode, ya vandaka muntu ya mbi mpi ya ke fwaka bantu. Nzambi songaka Yozefi na kunata dibuta na yandi na nordi, ntama ti Yeruzalemi mpi ntama ti bapula yonso ya mbi ya mfumu yina; yandi vutukaka na bwala na yandi Nazareti, na Galilea. Kuna, yandi ti Maria sansaka bana na bo.—Tanga Matayo 2:19-23.

15, 16. Yozefi vandaka kusala inki kisalu, mpi mbala ya nkaka nki bisadilu yandi vandaka kusadila?

¹⁵ Bo vandaka ti luzingu ya kukonda mindondo—kansi yo vandaka ve ya pete. Ntangu Biblia ke binga Yozefi sharpantie, yo ke sadila ngogo yina ke monisa bisalu mingi yina bo ke sadilaka dibaya, mu mbandu kuzenga banti, kunata yo, kuyidika yo sambu na kutunga banzo, bamaswa, ba pont ya fioti, bakarte, bashareti, bapine, bavangu, mpi bima yonso ya nkaka yina bo ke sadilaka na bilanga. (Mat. 13:55) Yo vandaka kisalu mosi ya ngolo. Na ntangu ya ntama, mbala mingi sharpantie vandaka kusala kisalu na yandi pene-pene ya kielo ya nzo na yandi ya kukonda mindondo to na suku mosi yina bo tungaka pene-pene ya nzo na yandi.

¹⁶ Yozefi vandaka kusadila bisadilu mingi, mpi ziku tata na yandi bikilaka yandi bisadilu ya nkaka. Mbala ya nkaka yandi vandaka kusadila équere, nsinga ya nivo, kima ya kusonikila, disoka, si, marto, sizo, marto yina bo ke sadilaka sambu na kufumba dibaya, bakole ya mutindu na mutindu, mpi mbala ya nkaka mwa bansonso, ata bima yango ke vandaka ntalu mingi.

17, 18. (a) Inki mambu Yezu longukaka na tata na yandi ya lundi? (b)  Sambu na nki yo lombaka nde Yozefi kusala kisalu ya ngolo kibeni?

¹⁷ Meka kumona na mabanza mutindu Yezu yina vandaka mwana ya fioti ke tala tata na yandi ya lundi ke sala kisalu. Yezu me kangula meso ngolo mpi ke tala konso kima yina Yozefi ke sala mpi ntembe kele ve nde yandi ke sepela na kumona ngolo yina mapeka mpi maboko ya tata na yandi ke basisa ntangu yandi ke sala kisalu yango mbote-mbote mpi meso na yandi yina kele ya kusungama. Ziku Yozefi yantikaka kusonga mwana na yandi mutindu ya kusala bisalu ya fioti-fioti, mu mbandu kusadila mpusu ya mbisi yina me yuma sambu na kusiangula dibaya mpi kukumisa yo kitoko mpenza. Yo fwete vanda nde, yandi longaka Yezu luswaswanu yina vandaka na kati ya mabaya ya kuswaswana yina bo vandaka kusadila—nti ya bafige, ya chêne, mpi ya baolive.

¹⁸ Yezu zabaka mpi nde maboko yina ya Yozefi vandaka ngolo sambu  na kubwisa banti, kuzenga-zenga yo, ti kukangisa yo kisika mosi kansi yo vandaka mpi ya mawete sambu na kusimba mpi kulembika yandi, mama na yandi mpi bampangi na yandi. Ya kieleka, dibuta ya Yozefi mpi Maria kumaka nene mpi nsuka-nsuka yo kumaka ti bana sambanu katula Yezu. (Mat. 13:55, 56) Yo lombaka nde Yozefi kusala kisalu ya ngolo kibeni sambu na kutanina mpi kudisa bo yonso.

19. Inki mutindu Yozefi vandaka kulungisa bampusa ya kimpeve ya dibuta na yandi?

¹⁹ Kansi, Yozefi bakisaka nde, kulungisa bampusa ya kimpeve ya dibuta na yandi vandaka mfunu mingi kuluta. Yo yina, yandi vandaka kulutisa ntangu mingi sambu na kulonga bana na yandi mambu ya me tala Yehowa Nzambi mpi bansiku na yandi. Mbala na mbala, yandi ti Maria vandaka kunata bo na sinagoga, kisika bo vandaka kutanga Nsiku na ndinga ya ngolo mpi kutendula yo. Ziku Yezu vandaka kuyula bangiufula mingi ntangu bo vandaka kuvutuka mpi Yozefi vandaka kusala ngolo sambu na kupesa yandi bamvutu na yina me tala Yehowa mpi bansiku na yandi. Yozefi vandaka kunata mpi dibuta na yandi na bankinsi ya dibundu na Yeruzalemi. Sambu na nkinsi ya Paki yina vandaka kusalama mbala mosi na mvula, ziku Yozefi vandaka kusala nzietelo ya bamposo zole ya bakilometre 120, kukwenda ti kuvutuka.

20. Inki mutindu bamfumu ya mabuta ya Bukristu ke landaka mbandu ya Yozefi?

²⁰ Bubu yai, bamfumu ya mabuta ya Bukristu ke landaka mbandu yina. Ata bo ke salaka ngolo sambu na kulungisa bampusa ya kinsuni ya mabuta na bo, bo ke kudipesaka mingi sambu na kulonga bana na bo mambu ya Yehowa. Bo ke salaka bikesa ya ngolo sambu na kutwadisa lusambu ya dibuta mpi ke nataka bana na bo na balukutakanu ya Bukristu ya nene mpi ya fioti. Bonso Yozefi, bo ke zabaka nde yo kele diambu ya kuluta mbote yina bo lenda sala sambu na mambote ya bana na bo.

21. Yozefi ti dibuta na yandi vandaka kusala inki na nsungi ya Paki, mpi nki ntangu Yozefi ti Maria bakisaka nde Yezu me vila?

²¹ Ntangu Yezu vandaka ti bamvula 12, Yozefi nataka dibuta na yandi na Yeruzalemi mutindu vandaka kikalulu na yandi. Yo vandaka na Paki, nsungi ya nkinsi, mpi mabuta ya nene vandaka kusala nzietelo kumosi na banzila yina vandaka ti matiti, bintuntu mpi banti ya kitoko na nsungi ya printemps. Ntangu bo vandaka kupusana pene-pene ya Yeruzalemi, yina vandaka na zulu ya ngumba, bantu mingi vandaka kuyimba nkunga ya kutombuka, yina zabanaka mingi. (Nk. 120-134) Yo ke monana nde, mbanza Yeruzalemi vandaka ya kufuluka ti bankama ya mafunda ya bantu. Na nima ya nkinsi, mabuta mpi bibuka ya bantu  vandaka diaka kusala nzietelo sambu na kuvutuka na babwala na bo. Mbala ya nkaka sambu Yozefi ti Maria vandaka ti mambu mingi ya kusala, bo yindulaka nde Yezu salaka nzietelo ti bantu ya nkaka, ziku bampangi ya nkaka ya dibuta. Kaka na nima ya kutambula kilumbu ya mvimba, bo kwisaka kubakisa diambu mosi ya mpasi—Yezu me vila!—Luka 2:41-44.

22, 23. Yozefi ti Maria salaka inki ntangu Yezu vilaka, mpi Maria tubaka inki ntangu bo monaka yandi?

²² Ti ntima zulu-zulu, bo vutukaka na Yeruzalemi mpi sosaka Yezu bisika yonso. Meka kumona na mabanza mutindu mbanza yina bikalaka ya mpamba mpi makelele vandaka diaka ve ntangu bo ke luta na babala-bala, mpi ke binga zina ya mwana na bo na ndinga ya ngolo. Kansi, mwana lendaka kuvanda na wapi? Na nima ya kusosa yandi  bilumbu tatu, keti Yozefi yantikaka kudiyula kana yandi nungaka ve na kutanina dikabu yai ya santu ya katukaka na Yehowa? Nsuka-nsuka, bo kwendaka na tempelo. Kuna, bo sosaka yandi tii na suku mosi yina bantu mingi ya mayele mpi ya me zabaka Nsiku mbote-mbote vukanaka—mpi bo monaka Yezu me vanda na kati na bo! Meka kumona na mabanza mutindu yo bwisaka ntima ya Yozefi mpi ya Maria!—Luka 2:45, 46.

²³ Yezu vandaka kuwidikila bo mpi kuyula bo bangiufula ti mpusa ya ngolo. Mayele na yandi mpi bamvutu na yandi yitukisaka bantu yina. Kansi, Maria ti Yozefi waka makasi. Na kutadila disolo yina ya Biblia, Yozefi tubaka kima ve. Kansi bangogo ya Maria ke monisa kibeni mawi na bo zole: “Mwana, sambu na nki nge me sala beto mutindu yai? Tala, tata na nge ti mono, beto me kudiyangisa mingi sambu na kusosa nge.”—Luka 2:47, 48.

24. Inki mutindu Biblia ke tubila mukumba ya bibuti?

 ²⁴ Disolo yai ya Biblia ke monisa mpenza mukumba ya bibuti. Yo lenda vanda mpasi—ata mwana kele muntu ya kukuka! Kusansa bana na nsi-ntoto ya mbi ya bubu yai, lenda pusa bibuti na “kudiyangisa mingi,” kansi bo lenda baka ndembikilu na kuzaba nde Biblia tubilaka dezia bampasi yina bo ke kutanaka ti yo.

25, 26. Inki mvutu Yezu pesaka bibuti na yandi, mpi ziku nki mutindu Yozefi kudiwaka sambu na bangogo ya mwana na yandi?

²⁵ Yezu bikalaka na tempelo sambu yandi vandaka kudiwa pene-pene kibeni ya Yehowa, Tata na yandi ya zulu, mpi yandi vandaka na mpusa ya ngolo ya kulonguka mambu ya Yehowa. Yandi pesaka bibuti na yandi mvutu na masonga yonso nde: “Sambu na nki beno vandaka kusosa mono? Keti beno zabaka ve nde mono fwete vanda na nzo ya Tata na mono?”—Luka 2:49.

²⁶ Ntembe kele ve nde, Yozefi vandaka kuyindula bangogo yina mbala na mbala. Ziku bangogo yina pesaka yandi lukumu. Nkutu, yandi salaka ngolo sambu na kulonga mwana na yandi ya lundi na kutadila Yehowa Nzambi mutindu yina. Ata na ntangu yina Yezu vandaka ntete leke, yandi zabaka dezia mawi ya ngolo yina ngogo “tata” ke monisa—mawi yina yandi yedisaka na bamvula yina yandi lutisaka ti Yozefi.

27. Kana nge kele tata, inki dibaku ya mbote nge kele na yo, mpi sambu na nki nge fwete yibuka mbandu ya Yozefi?

²⁷ Kana nge kele tata, keti nge ke bakisaka nde nge kele ti dibaku ya mbote ya kusadisa bana na nge na kuzaba mambu yina tata ya zola mpi ya ke taninaka bana na yandi ke salaka? Mutindu mosi, kana nge ke sansa bana ya nkwelani na nge to mwana mosi yina nge me bakaka, yibuka mbandu ya Yozefi mpi mona nde konso mwana kele mfunu mpi na mbalu mingi. Sadisa bana yina na kukwenda pene-pene ya Yehowa Nzambi, Tata na bo ya zulu.—Tanga Efezo 6:4.

28, 29. (a) Mambu yina kele na Luka 2:51, 52 ke monisa nki sambu na Yozefi? (b) Inki mutindu Yozefi sadisaka mwana na yandi na kuyela ti mayele?

²⁸ Biblia ke tubila kaka mwa mambu fioti ya luzingu ya Yozefi, kansi  yo me fwana na kutadila yo na dikebi. Beto ke tanga nde Yezu “landaka na kulemfukila” bibuti na yandi. Biblia ke tuba mpi nde: “Yezu landaka na kuyela na mayele mpi na nitu mpi Nzambi ti bantu vandaka kundima yandi.” (Tanga Luka 2:51, 52.) Bangogo yai ke monisa nki sambu na Yozefi? Yo ke monisa mambu mingi. Beto ke longuka nde, Yozefi landaka kutwadisa dibuta na yandi sambu mwana na yandi ya kukuka vandaka kuzitisa kimfumu ya tata na yandi mpi landaka kulemfukila yandi.

²⁹ Beto ke longuka diaka nde Yezu landaka kuyela ti mayele. Ntembe kele ve nde, Yozefi sadisaka Yezu na kuyela ti mayele. Na bilumbu yina, kuvandaka ti kingana mosi ya ntama yina bantu vandaka kuzitisa mingi. Tii bubu yai, beto lenda mona yo mpi kutanga yo. Bantu mingi vandaka kukwikila nde, kaka bamvwama mpi bantu yina kele ti kiyeka lendaka kukuma mayele mingi, kansi bantu yina ke salaka bisalu ya maboko, mu mbandu basharpantie, bansadi-bilanga, mpi bantu yina ke salaka bisalu ya bibende, “lendaka ve kutuba mambu yina kele ya mbote mpi ya mbi; mpi bo fwete vanda ve kisika bantu ke tendulaka bingana.” Na nima, Yezu monisaka nde kingana yina vandaka luvunu. Sambu ntangu yandi vandaka leke, mbala mingi yandi vandaka kuwa tata na yandi ya lundi, yina vandaka sharpantie mpi nsukami, ke longa mbote kibeni mambu yina kele “ya mbote mpi ya mbi” na meso ya Yehowa! Ntembe kele ve nde, Yozefi salaka yo mbala mingi.

30. Inki mutindu Yozefi bikaka mbandu ya mbote sambu na bamfumu ya mabuta bubu yai?

³⁰ Beto lenda mona mpi nzikisa ya ke ndimisa nde Yozefi sadisaka Yezu na kuyela na yandi ya kinsuni. Sambu bo taninaka yandi mbote, Yezu vandaka ngolo na nitu mpi ti mavimpi ya mbote. Diaka, Yozefi pesaka mwana na yandi formasio na kisalu ya kinsuni sambu yandi zaba kusala yo mbote. Yezu zabanaka ve kaka bonso mwana ya sharpantie kansi mpi bonso “sharpantie.” (Mar. 6:3) Yo yina, formasio yina Yozefi pesaka Yezu nungaka mpenza! Na mayele yonso, bamfumu ya mabuta ke landaka mbandu ya Yozefi; ke lungisaka mambote ya bana na bo na mutindu ya me fwana mpi ke zikisaka nde bana na bo ta vanda ti makuki ya kulungisa bampusa na bo mosi.

31. (a) Banzikisa ke monisa nki na yina me tala nsuka ya luzingu ya Yozefi? (Tala mpi  lupangu.) (b) Inki mbandu Yozefi bikilaka beto na kulanda?

³¹ Kana beto tanga kisika yina Biblia ke tubila ntangu Yezu bakaka mbotika ti kiteso ya bamvula 30, beto ta mona nde bo ke tubila diaka ve Yozefi. Banzikisa ke monisa nde, Maria vandaka mufwidi ntangu Yezu yantikaka kisalu na yandi ya kusamuna. (Tala lupangu  “Inki Ntangu Yozefi Fwaka?”) Ata mpidina, Yozefi bikaka mbandu ya mbote ya tata yina taninaka dibuta na yandi, lungisaka bampusa na bo, mpi kwaminaka na kwikama yonso tii na nsuka. Tata yonso, mfumu yonso ya dibuta, mpi konso Mukristu ya nkaka fwete landa mbandu ya lukwikilu ya Yozefi.