Bai pa asuntu

PERGUNTAS KI JÓVENS TA FAZE

Kuzê ki N meste sabe sobri abuzu seksual? — Párti 1: Ki kuidadus N debe ten

Kuzê ki N meste sabe sobri abuzu seksual? — Párti 1: Ki kuidadus N debe ten

 Kuzê ki é abuzu seksual?

 Kuzê ki lei ta fla sobri abuzu seksual é diferenti di un lugar pa kel otu. Má el ta nvolve toka na un algen ku intenson di faze séksu ku el sen el krê i alvês el ta nvolve forsa algen. Tanbê el pode nvolve kuzas sima abuzu seksual di kriansas ô jóvens, relason seksual ku família, violason i splorason seksual ki un “algen di kunfiansa” sima un dotor, un profesor ô un xéfi di un relijion ta faze. Alguns algen ki sufri abuzu através di kuzas ki es fladu ô ki es fazedu, ta amiasadu pa es ka konta kuzê ki kontise.

 Di akordu ku un piskiza, kada anu sô na Mérka, kuazi 250.000 algen ta ba kexa ma es sufri abuzu seksual. Kuazi metadi di es ten entri 12 i 18 anu di idadi.

 Kuzê ki bu debe sabe

  •   Bíblia ta kondena abuzu seksual. Bíblia ta pâpia di un grupu di pesoas ki staba ku txeu gana di faze séksu. Kantu es odja dôs ómi ta vizita sidadi di Sudoma es kria fazeba es abuzu seksual. Dja pasa kuazi 4.000 anu ki kel-li kontise. I kel-li ta mostra pamodi ki Jeová distrui kel sidadi. (Génesis 19:4-13) Tanbê, kel Lei ki Muizes dadu, ki dja pasa uns 3.500 anu, ta proibiba séksu entri família, ki ta inklui abuzu seksual ku algen di família. — Levítico 18:6.

  •   Kuazi tudu abuzu seksual ta fazedu pa un algen konxedu. Un livru a ta fla: “Na kada três algen ki sufri abuzu seksual, dôs konxe kel algen ki faze abuzu seksual. É ka un algen stranhu ki parse dirapenti.”

  •   Ómi tanbê ta sufri abuzu seksual. Na Mérka, uns 10 purséntu di kes algen ki sufri abuzu seksual é ómi. Di akordu ku un organizason, b kes ómi ki sufri abuzu seksual “pode xinti medu di bira omoseksual pamodi kel abuzu” ô ma “es ka é ‘ómi di verdadi.’”

  •   Nu ka ta fika dimiradu pamodi abuzu seksual sta kontise txeu. Bíblia dja flaba ma na ‘ténpu di fin’ txeu algen ka ta tinha ‘amor pa família’, ta sérba ‘runhu’ i ‘diskontroladu’. (2 Timóteo 3:1-3) Kes algen ki ta faze abuzu seksual, ta mostra klaru kes manera di ser li.

  •   Kulpa é ka di ken ki sufri abuzu seksual. Ningen ka debe sufri abuzu seksual. Kulpa é sô di kel algen ki faze abuzu seksual. Má simé, bu pode toma alguns kuidadu pa bu ten ménus xansi di sufri abuzu seksual.

 Kuzê ki bu pode faze

  •   Sta priparadu. Disidi antis kuzê ki bu pode faze si un algen, mésmu si é bu namoradu ô bu família, tenta faze-u preson pa bu faze séksu ku el. Un minina ki txoma Erin fla ma pensa na kalker tipu di preson ki bus koléga pode faze-u ta djuda-u sta priparadu pa reaji si kontise. El fla: “Kel-li pode parse tolisi, má si kontise, bu ten ménus xansi di sufri abuzu seksual.”

     Bíblia ta fla: ‘Nhos mante txeu sienti pa nhos ka anda sima algen tolu, má sima algen ki ten sabedoria, pamodi nu sta vive na ténpu mau.’ — Efésios 5:15, 16.

     Pergunta bu kabésa: ‘Kuzê ki N pode faze si un algen pô-m mô di un manera ki N ta fika sen jetu?’

  •   Ten un planu pa fuji. Kel organizason ki nu pâpia di el antis ta fla pa bu “ranja un kódigu ku bus amigu ô bu família, asi si bu sta na un situason ki bu sta xinti sen jetu bu pode txoma-s i fla-s kuzê ki sta pasa sen kel algen ki bu sta djuntu ku el da kónta. Bus amigu ô bu família pode bai buska-u ô ranja un diskulpa pa bu pode sai di la.” Bu pode libra bu kabésa di txeu dór si bu ivita kes situason ki pode pô-u na prigu.

     Bíblia ta fla: ‘Algen prudenti ta odja prigu i el ta sukundi, má kes algen ki ka ten spiriénsa ta kontinua ta bai i es ta kai na prublémas.’ — Provérbios 22:3.

     Pergunta bu kabésa: ‘Kal ki é nha planu pa N fuji?’

    Sénpri ten un planu pa fuji

  •   Poi limitis i kunpri-s. Pur izénplu, si bu sta ta namora, bo ku bu namoradu nhos debe pâpia sobri ki tipu di konportamentu ki é dretu ô mariadu. Si bu namoradu ta atxa ma poi limitis é tolisi, nton bu meste un algen diferenti ki ta ruspeta bu puzison.

     Bíblia ta fla: ‘Amor ka ta konporta sen ruspetu, el ka ta djobe sô ses interesi’. — 1 Coríntios 13:4, 5.

     Pergunta bu kabésa: ‘Kal ki é nha puzison? Ki tipu di konportamentu ki ta pasa limiti di kel ki é dretu?’

a Talking Sex With Your Kids

b Rape, Abuse & Incest National Network (RAINN)