1, 2. a) ¿Mbaʼeichagua traváhopa ojapo Rut? b) ¿Mbaʼérepa Rut oguerohory Jehová Léi ha ipuévlope?

RUT un día pytãma ombaʼapo ha atyraite ombyaty pe seváda. Kaʼaruetévo, opoijoa umi ombaʼapóva ha ojeʼóima hikuái Belén gotyo, opytáva peteĩ sérro ypýpe. Rut katu oñesũ iseváda ombyatýva ykére. Oiméne ikaneʼõ ha hete rasypaite anga, ko ndopytuʼúiva pyharevete guive. Péro heta mbaʼe gueteri ojapove vaʼerã. Koʼág̃a oñemoĩ oinupã peteĩ garrótepe pe seváda ha ojykýi. Ikaneʼõramo jepe, ikatu heʼi oho porãiterei hague chupe upe díape.

² ¿Jaʼekuaápa okambiamaha ohóvo Rut situasión? Jahecha haguéicha pe kapítulo ohasa vaʼekuépe, Rut ohayhueterei isuégrape, upévare odesidi kuri ndohejamoʼãiha chupe ha opromete Noemípe oservitaha hendive Ijára Jehovápe. Koʼã mokõi viúda ningo ova kuri Moábgui, Belénpe. Rut Moabgua voi ha Israélpe ohecha mbaʼéichapa Jehová Léi oipytyvõ umi isrraelíta imboriahúvape, ha umi tetã ambuegua oikóvape upépe. Haʼe ohechakuaa Jehová puévlope oĩha ojapóva pe Léi heʼiháicha. Koʼãichagua tapicha ohechauka ojerovia mbarete ha ipyʼaporãha. Upéva opokoiterei Rut rehe ha tuicha ombopyʼaguapy chupe.

3, 4. a) ¿Mbaʼéichapa Boaz omokyreʼỹ Rútpe? b) ¿Mbaʼéichapa Rut ehémplo ikatu ñanepytyvõ ijetuʼu jave ñandéve jahupyty hag̃ua ñane remikotevẽ?

³ Umi tapicha imbaʼeporãva apytépe oĩ Boaz, peteĩ kuimbaʼe ijedámava, ipláta hetáva ha ikokue tuicháva. Upépe Rut oho kuri omonoʼõ pe seváda ha itajýraicha otrata chupe ko karai. Rut opukavy imanduʼávo mbaʼéichapa Boaz oguerohory chupe oñangareko haguére isuégrare ha ojerovia haguére Jehováre (elee Rut 2:11-14).

 ⁴ Upéicharõ jepe, Rut oiméne ojepyʼapy henonderãre. Haʼe ningo tetã ambuegua, naimenavéima, imboriahu ha ndoguerekói mitã. ¿Mbaʼépa ojapóta Rut oñemantene ha oñangareko hag̃ua isuégrare? ¿Osegítapa ombaʼapo kokue ahénope? ¿Mávapa oñangarekóta hese ig̃uaig̃ui vove? Ndajaikuaái ningo oimépa Rut opensa raʼe koʼã mbaʼére. Koʼág̃arupi avei heta tapicha apéna ohupyty hemikotevẽ ha ndoikuaái mbaʼéichapa ohóta chupe amo gotyove ha ojepyʼapy upévare. Péro ñahesaʼỹijóvo Rut rembiasakue, jahecháta mbaʼéichapa ijerovia oipytyvõ chupe ombohovái hag̃ua upeichagua situasión, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo.

5, 6. a) ¿Mbaʼéichapa oho Rútpe ombaʼapóvo Boaz kokuépe? b) ¿Mbaʼéichapa oñeñandu Noemí ohechávo Rútpe?

⁵ Rut ojykýi ha omonoʼõmba rire pe seváda, ohechakuaa orekomaha 1 efá, térã 14 kílorupi voi. Upémarõ ombyaty peteĩ páño ári pe seváda, oñapytĩ, ohupi iñakã ári ha pytũma ohóvo osẽrõ guare oho Belénpe (Rut 2:17).

⁶ Noemí ovyʼaiterei ohechávo inuérape og̃uahẽ oúvo ha ni ndogueroviaséi ohechávo ogueruha heta seváda iñakã ári. Rut ogueru avei umi tembiʼu hembýva Boaz omeʼẽ vaʼekuégui umi ombaʼapóvape, ha oguapy osena isuégrandi. Upépe Noemí oporandu Rútpe: “¿Moõ mbaʼe piko reho raʼe ajeve hetaite remonoʼõ? Ñandejára tohovasa upe nderechakuaa vaʼekuépe” (Rut 2:19). Noemí ohechávo umi mbaʼe Rut oguerúva, oikuaa oĩ hague oiporiahuverekóva chupe.

7, 8. a) ¿Mávapa heʼi Noemí omomyiha Boázpe imbaʼeporã hag̃ua hendivekuéra? b) ¿Mbaʼéichapa Rut osegi ohechauka ohayhu añeteha isuégrape?

⁷ Mokõivéva oñemoĩ oñemongeta, Rut omombeʼu Noemípe mbaʼéichapa Boaz imbaʼeporã hendive. Noemí oponderaiterei upe oikóvare ha heʼi chupe: “[Jehová] tohovasa chupe. Ñandejára ningo ohechakuaa oikovéva ha omanóvape” (Rut 2:20). Noemí ohechakuaa Ñandejára ojevaleha Boaz rehe oipytyvõ hag̃ua chupekuéra. Jehová ningo omomýi isiervokuérape ipojera hag̃ua ha  ovendesi chupekuéra ojapo haguére upéicha (elee Proverbios 19:17). *

⁸ Rut omombeʼu avei Noemípe Boaz heʼi hague chupe osegínte hag̃ua ombyaty seváda ikokuépe ag̃uimi umi kuñataĩ ombaʼapóvagui chupe g̃uarã, ani hag̃ua umi ótro ombaʼapóva omolesta chupe. Noemí heʼi Rútpe ojapónte hag̃ua Boaz heʼíva. Rut ningo “oiko Noemí ndive hógape” ha haʼe iñeʼẽrendu chupe (Rut 2:22, 23). Péicha jahechakuaa Rut ohayhu hague isuégrape ipyʼaite guive. Ha ñande, ¿ñaipytyvõpa ñande rogayguakuérape oikotevẽ jave? Ñanemanduʼa vaʼerã Jehová ohecha ha omombaʼetereiha umi mbaʼe porã jajapóva ñande rapichakuéra rehehápe.

9. Rut ha Noemí ohechaukaháicha, ¿mbaʼépa hína peteĩ família?

⁹ ¿Ikatúpa jaʼe Rut ha Noemí haʼe hague peteĩ família? Ojeʼe ningo peteĩ famíliape oĩ vaʼerãha túva, sy, mitã, avuélo ha avuéla. Péro Rut ha Noemí ehémplo ohechauka ñandéve jaservívo Jehovápe, nañaimembáiramo jepe oñondivepa, ikatunteha avei javyʼa, jajoayhu ha jajogueraha porã ñande rogayguakuérandi. Ha ñande, ¿jaagradesépa pe família jarekóvare? Jesús omomanduʼa hemimboʼekuérape umi ityreʼỹva jepe ikatuha ojuhu kongregasiónpe sy, túva, ermáno ha ermána (Mar. 10:29, 30).

10. ¿Mbaʼépa Noemí oipota Rútpe g̃uarã?

¹⁰ Rut opyta ombaʼapo Boaz kokuépe oñepyrũha tiémpo guive oñembyaty pe seváda (abrílpe) ha oho hese trígo oñembyatyha tiémpo peve (júniope). Ohasávo ohóvo pe tiémpo, oiméne Noemí opensa mbaʼépa ikatu ojapo inuéra  rehehápe. Osẽ mboyve hikuái Moábgui, Noemí opensa arakaʼeve ndotopamoʼãiha Rútpe ótro imenarã (Rut 1:11-13). Péro koʼág̃a haʼe opensáma diferénte. Oñemboja Rut rendápe ha heʼi chupe: “Che memby, tekotevẽma ningo aheka ndéve peteĩ lugár repytuʼu hag̃ua” (Rut 3:1, NM). Upe tiémpope ningo tuvakuéra oheka vaʼerã ifamíliape imenarã térã hembirekorã, ha Noemí imemby teéicha ohayhu Rútpe. Upévare haʼe ojuhuse Rútpe “peteĩ lugár opytuʼu hag̃ua” térã imenarã oñangareko vaʼerã hese ha peteĩ óga oiko hag̃ua. Péro ¿mbaʼéichapa Noemí ojapóta upéva?

11, 12. a) ¿Mbaʼeichagua Léirehepa imanduʼa Noemí heʼívo Boaz ikatuha ojogua jey chupekuéra? b) ¿Ojapópa Rut isuégra ojeruréva chupe?

¹¹ Rut oñeʼẽ ñepyrũrõ guare Boaz rehe, Noemí heʼi chupe: ‘Pe karai ningo ñane hénte ha haʼe ikatu ñandejogua ñasẽ hag̃ua jejopy vaígui’ (Rut 2:20, NM). ¿Mbaʼérepa Noemí heʼi upéicha? Pe Léi Jehová omeʼẽ vaʼekue umi Israelguápe, heʼi oñepytyvõ vaʼerã umi família ohasa asývape imboriahu térã omano rupi ihénte. Yma umi kuñakarai iviúdava ifamiliaʼỹre, oñembyasyeterei oikuaágui iména réra ikatuha opyta tesaráipe. Péro pe Léi heʼi oikóramo péicha, pe viúda ikatuha omenda hovajáre, ikatu  hag̃uáicha imemby ha upéicha opyta ifamíliape iména réra ha umi erénsia (Deut. 25:5-7). *

¹² Noemí heʼi Rútpe mbaʼépa ikatu ojapo. Oiméne Rut oñemondýi raʼe isuégra heʼívare chupe, péro ojapysaka porã hese ojapo hag̃ua haʼe heʼihaichaite. Upérõ ningo Rut ndoikuaaporãi gueteri pe Léi ha umi kostúmbre oguerekóva umi Israelgua. Péro haʼe orrespetaiterei isuégrape ha ohendupaite upe heʼíva chupe. Ikatu avei oime Rut oñeñandu vai ha otĩ Noemí heʼívare chupe ojapo hag̃ua. Upéicharõ jepe, iñeʼẽrendu ha heʼi Noemípe: “Ajapóta upe eréva chéve” (Rut 3:5).

13. ¿Mbaʼérepa iporã ñanemanduʼa Rut rehe umi ijedavéva omeʼẽ jave ñandéve konsého? (Ehecha avei Job 12:12.)

¹³ Ñane tiémpope, sapyʼánte mitãrusu ha mitãkuñanguéra nohenduséi umi ijedavéva konsého oimoʼãgui haʼekuéra nontendeiha mitãrusukuéra ohasáva. Péro Rut ehémplo ñanemomanduʼa iporãha ñaneumílde ha ñahendu umi ijedavéva konsého, haʼekuéra ningo hetave mbaʼéma ohasa, ñanderayhu ha ojepyʼapy ñanderehe (elee Salmo 71:17, 18). Péro, ¿mbaʼeichagua konséhopa Noemí omeʼẽ raʼe Rútpe? ¿Ha mbaʼépa ohupyty Rut iñeʼẽrendu haguére?

14. ¿Moõpa oñembovevémi umi seváda, ha mbaʼéichapa ojejapo?

¹⁴ Kaʼaruete, Rut osẽ oho ombaʼapo hag̃ua pe lugár ojejykýi ha oñembovevehápe umi seváda ha trígo. Upéva ojejapo jepi umi lugár nandi porãhápe térã peteĩ sérro ári, upépe kaʼaruetévo hatã oipeju pe yvytu. Oñemboveve hag̃ua umi seváda ojeporu orkílla térã pála, ha oñembovevévo, pe yvytu orahapa umi hovykã ha ipirekue, ha pe seváda raʼỹi potĩ asýma opyta.

15, 16. a) ¿Mbaʼépa oiko Boaz ojapopa rire itraváho? b) ¿Mbaʼéichapa Boaz opilla oĩha oñenóva ipy gotyo?

¹⁵ Pytũmbývo, Rut ohecha umi ombaʼapóva ombovevepamaha ohóvo umi semílla. Boaz katu okontrola oikóvo upérupi ojejapo porãmba hag̃ua upe traváho ha ohecha atyraitéma oñembyatyha umi semílla. Vyʼápe oguapy osena ha upéi oho oñeno pe semílla atýra ykére. Yma ojejapo vaʼekue upéicha ani hag̃ua oñemonda umi mbaʼe ojekosecha vaʼekue. Rut ohechávo Boaz oñeno, ohechakuaa og̃uahẽmaha pe óra ojapo hag̃ua Noemí heʼi vaʼekue chupe.

¹⁶ Rut oiméne ipyʼapererepa oñembojávo Boaz oĩháme, ha ohechávo oke porãitereiha, ojapo Noemí heʼi haguéicha: omboguyʼimi Boaz ñuãha ha oheja chugui ipy okápe, ha upéi oñeno ipy gotyo ohaʼarõ. Rútpe g̃uarã ndohasái voi pe tiémpo, upéi pyharepytérupi Boaz oñepyrũma iroʼy ha ojere jere oñeñuã porã jey hag̃ua. Péro ohechakuaa oĩha oñenóva ipy gotyo. La Biblia heʼi: “Boaz [...] oñemondýi ojuhúvo peteĩ kuña oñenóva ipy gotyo” (Rut 3:8).

17. ¿Mbaʼépa ndohechakuaái umi opensáva Rut oñekuaveʼẽ hague Boázpe?

¹⁷ Boaz oporandu chupe: “¿Máva piko nde?”. Rut oiméne iñeʼẽsosopa ombohováivo: “Che ningo Rut, ne rembiguái. Eipysóna nde ahoja rembeʼy ne rembiguái ári, nde ningo che menare hénte voi” (Rut 3:9). Ñane tiémpope oĩ opensáva Rut oñekuaveʼẽ hague Boázpe, péro umi  opensáva upéicha ndohechakuaái mokõi mbaʼe iñimportantetereíva. Primero, Rut osegínte pe kostúmbre upe tiémpope guare, ha koʼág̃arupi umi kostúmbre noñentendevéima. Upévare ndovaléi ñapensa vai Rut ojapo vaʼekuére. Segundo, Boaz ndohechavaíri Rut ojapo vaʼekue, omombaʼe katu chupe hekomarangatu haguére.

18. ¿Mbaʼépa Boaz heʼi Rútpe, ha mbaʼéichapa Rut ohechauka ohayhu añeteha isuégrape?

¹⁸ Boaz mbeguekatumi ha pyʼaguapýpe porã heʼi Rútpe: “Jehová tanevendesi che rajy. Tuichaiteve mbaʼe ningo ko koʼág̃a rejapóva, upe yma rejapo vaʼekuégui. Nde ikatúnte kuri reheka peteĩ kuimbaʼe ipyahuvéva, tahaʼe irríkova térã imboriahúva, péro nderejapói upéicha” (Rut 3:10, NM). Boaz heʼívo “yma rejapo vaʼekue”, imanduʼa hína Rut imbaʼeporãiterei hague isuégrandi oúvo hendive Israélpe ha oñangareko hese. Ha heʼívo “koʼág̃a rejapóva”, ontendeka haʼe ohechakuaaha Rut ikatuha kuri oheka imenarã ijavegua, tahaʼe ipláta térã imboriahúva. Péro Noemí ha imenare rehehápe, Rut ojapose ikatúva ani hag̃ua opyta tesaráipe Noemí menare réra. Péicha ohechauka nopensaiha ijehénte. Ndareíri ningo Boaz oguerohoryeterei chupe.

19, 20. a) ¿Mbaʼérepa Boaz iñepyrũme voi ndodesidíri omenda Rut rehe? b) ¿Mbaʼéichapa Boaz ohechauka ojepyʼapyha Rut rehe ha ndoipotaiha oñeñeʼẽ vai hese?

¹⁹ Boaz heʼi Rútpe: “Che rajy, anítei rejepyʼapy. Opavave oikuaa nderekomarangatuha. Ajapóta upe rejeruréva chéve” (Rut 3:11). Boaz ovyʼa ikatúta haguére omenda hese ha ikatu oime ndohecharamói raʼe Rut heʼi haguére chupe ikatuha ojogua Elimélec erénsia. Péro Boaz hekojoja ha nopensái ijehénte. Upévare heʼi Rútpe oĩha ótro kuimbaʼe Noemí menare pariénte ag̃uivéva, ha omeʼẽtaha oportunida upévape omenda hag̃ua hese.

²⁰ Boaz heʼi Rútpe oñeno jeýnte hag̃ua opytuʼu ha voi porã opuʼã hag̃ua oho. Haʼe ndoipotái avave ohecha chupe ani hag̃ua oñeñeʼẽ vai hese ha Rut rehe, ni oñepensa vai hesekuéra. Upémarõ Rut oñeno jeýnte ipy gotyo, ha oiméne koʼág̃a ipyʼaguapýma Boaz ohendu porãnte haguére chupe. Upéi koʼẽtĩrupi, Rut opuʼã oho hag̃ua ha Boaz  okarga chupe atyraite seváda ipaño ári ogueraha hag̃ua, ha haʼe ojagarra upe rregálo ha oho jey Belénpe (elee Rut 3:13-15).

21. ¿Mbaʼéicha rupípa enterovénte heʼi Rut “hekomarangatuha”, ha mbaʼéichapa ikatu jasegi iñehémplo?

²¹ Oiméne Rut oñeñandu porãiterei Boaz heʼi haguére chupe enterovénte heʼiha hese “hekomarangatuha”. Ikatu jaʼe haʼe oñehaʼã hague hekoporã oikuaasevégui Jehovápe ha oserviségui chupe hekopete. Avei Rut ohechauka ipyʼaporã ha imbaʼerechakuaaha Noemí ha hetãyguakuérandi. Haʼe oñehaʼã vaʼekue ontende umi kostúmbre upepegua ha oiko haʼekuéraicha. Jasegíramo Rut ehémplo ha jajerovia mbaretérõ haʼéicha, ñañehaʼãta jarrespeta ñande rapichakuérape, ndajaapoʼimoʼãi avavépe tetã ambuegua haguére ha ndajatakymoʼãi ikostumbrekuérare. Jarrespeta ha jatrata porãramo ñande rapichakuérape, enterovénte oñeʼẽ porãta ñanderehe.

22, 23. a) ¿Mbaʼépa oiméne heʼise pe rregálo Boaz omeʼẽ vaʼekue Rútpe? (Ehecha pe nóta.) b) ¿Mbaʼépa Noemí heʼi Rútpe?

²² Rut og̃uahẽvo hógape, isuégra oporandu chupe: “¿Che memby, máva piko nde?”. Koʼẽju ramo rupi, oiméne Noemí ndohechaporãi raʼe chupe, péro oikuaase avei oĩpa esperánsa Rut omenda jeývo térãpa osegítante viúda. Upépe Rut oñemoĩ omombeʼupaite isuégrape mbaʼépa oiko ha omeʼẽ chupe Boaz oguerahauka vaʼekue (Rut 3:16, 17, NM). *

²³ Noemí ningo iñarandu ha iñakãguapy, upévare heʼi Rútpe ani hag̃ua oho ombaʼapo upe árape, síno opytánte hag̃ua hógape. Upéi heʼive chupe: “Upe karai [...] ndopytuʼumoʼãi ko árape oikuaa porã peve upe haʼe ojapo vaʼerã” (Rut 3:18).

24, 25. a) ¿Mbaʼéichapa Boaz ohechauka hekojoja ha nopensaiha ijehénte? b) ¿Mbaʼéichapa Ñandejára ovendesi Rútpe?

 ²⁴ Boaz ojapo Noemí opensa hagueichaite. Oho pe siuda rokẽme, oñembyatyhápe jepi umi ansiáno Belengua ha ohaʼarõ upépe ou peve pe kuimbaʼe, Noemí menare pariénte hiʼag̃uivéva. Upéi, heta hénte renondépe omombeʼu upe kuimbaʼépe orekoveha chugui derécho ojoguávo ipariénte Elimélec erénsia ha omendávo Rut rehe. Péro upe kuimbaʼépe ndogustái upéva, haʼe heʼi operhudikataha chupe ojapóramo upéicha. Upémarõ enterove rovake, Boaz opromete haʼe ojoguataha Noemí menare erénsia ha omendataha Rut rehe. ¿Mbaʼérepa Boaz ojapo upéicha? Haʼe heʼi: “Ikatu hag̃uáicha upe yvy opyta imenare rérape” (Rut 4:1-10). ¡Ndareíri ningo ojeʼe Boaz rehe hekojoja ha nopensaiha ijehénte!

²⁵ Boaz omenda Rut rehe, ha la Biblia heʼi: ‘Ñande Ruete ovendesi rupi Rútpe hyeguasu, ha imemby peteĩ mitãkuimbaʼe’. Upéi umi kuñakarai Belengua oguerohoryjoa Noemípe ha heʼi chupe Rut iporãveha chupe g̃uarã siete imembykariaʼýgui. Upe rire, la Biblia omombeʼu Rut familiarégui ou hague rréi David (Rut 4:11-22). Ha jaikuaaháicha David familiarégui ou kuri Jesucristo (Mat. 1:1). *

26. ¿Mbaʼépa ñanemboʼe Rut ha Noemí rembiasakue?

²⁶ Añetehápe, Ñandejára tuicha ovendesi Rut ha isuégrape. Noemí oipytyvõ vaʼekue inuérape omongakuaa hag̃ua imemby. Koʼã kuñakarai rembiasakue ohechauka porã ñandéve Jehová oipytyvõ ha ovendesiha umi oñehaʼãvape oservi chupe ipyʼaite guive ha ojapóvape ikatumíva guive omantene hag̃ua ifamíliape. Boaz, Rut ha Noemí rembiasakue ohechauka porã Jehová omeʼẽha heta mbaʼe porã umi iñeʼẽrendúvape.