1-3. (a) Na cava e vakila o Esiteri ni torova yani na idabedabe vakatui i watina? (b) Na cava e cakava na tui ni gole yani o Esiteri?

E TAVATUKITUKI na uto i Esiteri ni toro volekata yani na idabedabe vakatui. Raitayaloyalotaka na vakanomodi vakasauri ni vale vakatui e Susani mai Perisia, ni rawa ni rogoca sara mada ga o Esiteri na nona cavuikalawa kei na tavasa ni nona isulu. Ena gadrevi me dei tiko ga ena inaki ni nona lako ina vale vakatui, me kua sara ni vakawelei koya na totoka ni vale, na duru vatu kaukaua e caka vakamaqosa, na dokanivale ceuti e caka mai na sitari e kau sara mai Lepanoni. E vakaraica matua na turaga e dabe toka ena idabedabe vakatui o Esiteri, ni na vakatau vua na nona bula se mate.

² E vakaraici Esiteri toka na tui ni toro volekati koya yani, qai dodoka vua na nona ititoko koula me vakaraitaka ni na sega ni vakamatei o Esiteri, ni sa vosoti tale ga ena nona gole yani ni sega ni sureti. Ni yaco yani ena idabedabe vakatui, e dodoka na ligana ena vakavinavinaka o Esiteri me tara na mua ni ititoko koula.—Esit. 5:1, 2.

³ Na ka kece me baleti Tui Easuerosi e vakaraitaka na nona vutuniyau kei na nona kaukaua. Na nodra isulu na tui Perisia ena gauna oya ena via drau vakacaca na milioni na dola na kena isau. Ia e raica rawa o Esiteri e matai watina ni lomani koya. A kaya na tui: “A cava ko sa vinakata, Esiteri na ranadi? ka cava na ka ko sa mai kerea? ena soli ga vei iko, kevaka ka’u na wasea rua kina na noqu matanitu.”—Esit. 5:3.

4. Na itavi bibi cava me vakayacora o Esiteri?

⁴ Na nona lako mada ga vua na tui o Esiteri me saga mera kua ni vakawabokotaki na kainona, e ivakaraitaki ni nona vakabauta kei na yaloqaqa. Sa rawa vinaka tiko mai na nona sasaga, ia e se tiko tale na itavi bibi me cakava. Ena vinakati me vakadeitaka vua na tui qaqa qo ni vakaisini koya na nona daunivakasala nuitaki mera vakamatei na wekai Esiteri. Ena cakava vakacava qori, na cava eda vulica ena nona vakabauta?

5, 6. (a) E vakayagataka vakacava o Esiteri na ivakavuvuli ena Dauvunau 3:1, 7? (b) E lewa vinaka vakacava o Esiteri nona vosa vei watina?

⁵ Me vosa beka vua na tui o Esiteri nira rogo tu na nona dauveiqaravi? Ke cakava qori, ena rairai vakamaduataka na tui qai solia vei Emani na gauna me cakitaka na veibeitaki se vakaleqa na sasaga i Esiteri. Na cava a cakava o Esiteri? A uqeti vakalou ena vica na senitiuri sa oti na Tui vuku o Solomoni me vola: “Sa dui vagauna na ka kecega, . . . na siga me tiko lo kina, kei na siga me vosa kina.” (Dauv. 3:1, 7) E rawa ni tukuni ni a vakavulici Esiteri ena ivakavuvuli qori na turaga yalodina o Moatekai ni susugi koya voli. E kila vinaka o Esiteri ni bibi me lewa vinaka na ‘gauna me vosa kina.’

⁶ A tukuna o Esiteri: “Kevaka sa vinaka vua na tui, me lako mai e na siga oqo na tui kei Emani me kania na magiti ka’u sa vakarautaka vua.” (Esit. 5:4) A vakadonuya na tui qai talatala me lako mai o Emani. O raica rawa na lewa vinaka i Esiteri ena ka e tukuna? A sega ni vakamaduataki watina qai digia na sala veiganiti me talaucaka kina na nona leqa.—Wilika Vosa Vakaibalebale 10:19.

7, 8. Na cava e vakarautaka o Esiteri ena imatai ni kana magiti, ia na cava e tuvakasuka kina me vosa vua na tui?

⁷ E macala ni vakarautaka vinaka na magiti o Esiteri, na kakana sara ga e taleitaka o watina. Qori e wili kina na waini vinaka me marautaki kina na kana magiti. (Same 104:15) A taleitaka sara ga o Easuerosi na magiti e vakarautaki mani tarogi Esiteri tale kina se cava e via kerea. Vakacava, sa kena gauna qo me vosa kina?

⁸ A vakasamataka o Esiteri me kua mada ni vosa. Ia a sureti rau na tui kei Emani ena dua tale na kana magiti ena siga tarava. (Esit. 5:7, 8) Na cava e tu vakasuka kina? Vakasamataka ni a vakarota na tui mera vakamatei kece na wekai Esiteri. Ni vauci kina e levu na ka, me vakadeitaka sara ga o Esiteri na gauna vinaka me vosa kina. A mani waraka e dua tale na gauna me vakaraitaka kina vei watina na levu ni nona dokai koya.

9. Na cava na yaga ni vosovoso, eda na vakadamurimuri Esiteri kina vakacava?

⁹ E itovo talei na vosovoso qai kunekunei dredre. E rarawa o Esiteri qai via tukuna na lomana, ia a waraka e dua na gauna veiganiti me qai vosa kina. E levu na ka eda rawa ni vulica vua, so na gauna eda raica na cala e gadrevi me vakadodonutaki. Ke da vinakata me vakadodonutaka na cala e dua e vakaitutu, ena rairai vinaka meda vakatotomuria na nona vosovoso o Esiteri. E kaya na Vosa Vakaibalebale 25:15: “Na yalomalua sa rawa kina na turaga, Ia na yame malumalumu sa musuka na sui.” Ke da vosovoso meda waraka na gauna vinaka meda vosa kina qai vosa vakayalovinaka me vakataki Esiteri, se mani vakacava na kaukaua ni veitusaqati ena malumu ga mai. A vakalougatataka o Jiova na Kalou i Esiteri na nona vosovoso kei na vuku?

10, 11. Na cava e veisau kina o Emani ni biubiu mai ena imatai ni kana magiti, na cava e tukuna vua o watina kei ira nona itokani me cakava?

¹⁰ Na vosovoso i Esiteri e yaco kina eso na ka vakasakiti. Ni biubiu mai na imatai ni kana magiti o Emani, e “marau ka reki na lomana” ni rau taleitaki koya na tui kei na ranadi. Ia ni yaco yani o Emani ena matamata ni tui, a raici Moatekai na Jiu ni sega ni via vakarokorokotaki koya. Me vaka eda raica ena ulutaga sa oti, a sega ni cakava qori o Moatekai me beci Emani kina, ia e baleta ga na nona lewaeloma kei na nona veiwekani kei na Kalou o Jiova. E “cudru sara” ga o Emani.—Esit. 5:9.

¹¹ Ni talanoataki Moatekai o Emani vei watina kei ira na nona itokani, era tukuna vua me cakava e dua na kau me sivia na 22 na mita na kena balavu me qai kerea na veivakadonui ni tui me vakaliligi kina o Moatekai. E taleitaka qori o Emani, mani tukuna me caka sara e dua na kau.—Esit. 5:12-14.

12. Na cava e vinakata kina na tui me wiliki vua na ivolatukutuku ni Matanitu, na cava e qai kidava?

¹² Ia ena bogi oya e duatani na ka e vakila na tui. E kaya na iVolatabu ni “sega ni moce rawa,” mani kaya me wiliki vua na ivola ni itukutuku ni nona Matanitu. E okati ena ka e wiliki qori na ivolatukutuku ni bukivere me vakamatei o Easuerosi. A kila vinaka na tui na ka e wiliki oya, era vesu ra qai vakamatei o ira era bukiveretaki koya. Ia na cava a yaco vei Moatekai na turaga a vakavotuya na bukivere oya? Sa qai kidava mai na tui me taroga se a vakaicovitaki vakacava o Moatekai. Kena isau? E sega sara ga ni dua na ka se bau caka vua.—Wilika Esiteri 6:1-3.

13, 14. (a) Na cava e rarawa kina o Emani? (b) Na cava e tukuna vei Emani o watina kei ira na nona itokani?

¹³ E rarawa na tui mani taroga na vakailesilesi cava e rawa ni vukei koya. A tu sara ga ena gauna oya ena vale vakatui o Emani—kena irairai ni lako vakamataka me kerea na tui me vakadonuya me vakamatei o Moatekai. Ia ni bera ni kerekere o Emani, a tarogi koya na tui se na cava me caka vua na tamata e vinakata na tui me rokovi. A nanuma o Emani ni vakaibalebaletaki koya tiko na tui, mani tukuna na ka me caka vua e vinakati me rokovi: Daramaka vua na isulu e dau dara na tui, vakavodoki koya ena nona ose na tui, me kau wavoki e Susani qai kacivaki vua na vosa ni veivakacaucautaki mera rogoca na lewenivanua. Vakasamataka mada na irairai ni matai Emani ni sa qai kila, ni o koya e taleitaka na tui me rokovi, oya o Moatekai! O cei a qai lesia na tui me kacivaka na vosa ni veivakacaucautaki me baleti Moatekai? O Emani!—Esit. 6:4-10.

¹⁴ A cakava qori ena voraki o Emani, sa qai cati Moatekai ga vakalevu mani vakusakusa i nona vale ena levu ni nona rarawa. A tukuna o watina kei ira na nona itokani ni ka e yaco oya ena kauta ga mai na leqa, ena dreve na nona sasaga me vakamatei Moatekai kei ira na Jiu.—Esit. 6:12, 13.

15. (a) E yaga vakacava na vosovoso i Esiteri? (b) Na cava meda ‘dau wawa’ kina?

¹⁵ Ni vosovoso o Esiteri me waraka me qai kerekere vua na tui ena ikarua ni siga, a solia vei Emani na gauna me cakava na ka e nanuma me dokai kina, ia a kauta ga mai vei koya na leqa. De dua a vakavuna na Kalou o Jiova na nona sega ni moce rawa na tui. (Vkai. 21:1) Sa rauta me uqeti keda na Vosa ni Kalou meda ‘dau wawa’! (Wilika Maika 7:7.) Nida waraki Jiova, eda na rairai raica ni vinaka cake na sala e walia kina noda leqa mai na kena eda nanuma tiko.

16, 17. (a) E kila vakacava o Esiteri na ‘gauna me vosa kina’? (b) E duidui vakacava o Esiteri vei Vasitai na watina eliu na tui?

¹⁶ Me kua tale ni vakatovolea o Esiteri na nona vosovoso na tui, e dodonu me tukuna kece vua na ka ena ikarua ni kana magiti. Ena cakava vakacava qori? A solia tale vei Esiteri na tui na gauna me kerea kina na ka e vinakata. (Esit. 7:2) Qo sara ga na ‘gauna me vosa kina’ o Esiteri.

¹⁷ De dua a masu lo o Esiteri vua na Kalou qai tukuna: “Kevaka ko ni sa vinakati au, koi kemuni na tui, ia kevaka sa vinakata ko koya na tui, au sa masuti kemuni me’u bula ga, kei ira talega na kai noqu e na noqu kerekere.” (Esit. 7:3) A vakadeitaka vua na tui ni doka na nona vakatulewa ena ka e nanuma ni vinaka. Qori e duidui sara ena ka e cakava o Vasitai na watina eliu, a nakita me vakamaduataka na tui! (Esit. 1:10-12) A sega ni vakalewa tale ga o Esiteri na nona nuitaki Emani na tui. Ia a vakamasuta na tui me vakabulai koya.

18. E tukuna vakacava na leqa vua na tui o Esiteri?

¹⁸ A kurabuitaka qai tarai koya sara ga na tui na kerekere oya. O cei e via vakaleqa na nona bula na ranadi? E tomana o Esiteri: “Keimami sa volitaki, koi au kei ira na kai noqu, me keimami vakacacani, me vakamatei, ka me rusa sara. Ia kevaka keimami sa volitaki me tagane bobula, ka yalewa bobula walega, au sa galu ga, ia ka sa dredre vua na meca me sauma tale na ka ena vakayalia ko koya vua na tui.” (Esit. 7:4) A tukuna vakadodonu vua na tui na leqa, ia e tukuna tale ga o Esiteri ni na galuvaka ke ra kau vakabobula ga. Ia ni vinakati mera vakawabokotaki na Jiu, ena sega ni rawa ni galuvaka tiko ni na sotava kina na tui na leqa.

19. Na cava eda vulica vei Esiteri me veirawai kina noda ivakamacala?

¹⁹ Eda vulica vei Esiteri na iwalewale me veirawai kina na noda ivakamacala. Ke gadrevi mo vakavotuya e dua na leqa vua na wekamu voleka se dua e vakaitutu, ena yaga sara na vosovoso, veidokai, kei na nomu vosa vakadodonu.—Vkai. 16:21, 23.

20, 21. (a) E qai vakatakilai Emani vakacava o Esiteri, na cava e qai yacova na tui? (b) Na cava e cakava o Emani ni sa kilai na nona bukivere?

²⁰ A via kila o Easuerosi: “Ko cei ko koya? ka sa tiko evei ko koya sa bolea e na lomana me kitaka na ka vakaoqo?” Raitayaloyalotaka na nona dusi o Esiteri qai kaya: “A tamata ca kei na meca ko ya ko Emani na yaloca oqo.” Na cava a yaco ena veibeitaki qori? Dua na ka nona rere o Emani. Sa wacava na wadadamu ni matana na tui ena levu ni nona cudru, ni kila ni a vakaisini koya na nona daunivakasala nuitaki, me sainitaka na lewa ena vakamatei tale ga kina na watina lomani! A tucake na tui qai lako ina basenikau ena levu ni nona cudru.—Esit. 7:5-7.

²¹ Ni sa kilai na nona bukivere o Emani, e qasi sara ga me lai vakamamasu ena yavana na ranadi. Ni lesu yani i vale na tui qai raici Emani ni vakamamasu tiko vua na ranadi ena nona idavodavo, e cudru sara ga qai beitaki koya ni via kucuva na ranadi ena vale vakatui. Na veibeitaki qori ena mate kina o Emani. A ubi na matana qai kau tani mai na vale vakatui. A tukuna vua na tui e dua na nona vakailesilesi ni sa cakava tu o Emani e dua na kau me baleti Moatekai. Ni rogoca ga qori na tui, a vakarota sara me vakaliligi kina o Emani.—Esit. 7:8-10.

22. E vukei keda vakacava na ivakaraitaki i Esiteri meda kua ni yalolailai, me donu na noda rai qai dei tu ga na noda vakabauta?

²² Ena ivakarau ca ni vuravura qo, e rawarawa sara me nanumi ni sa na sega tu ga ni tau vakadodonu na lewa. E bau va qori na nomu rai? A sega ni yalolailai o Esiteri, a donu na nona rai qai dei tu ga na nona vakabauta. Ni yaco mai na gauna me vosa kina, a vosa vakadodonu qai nuitaki Jiova me cakava na ka e gadrevi. Meda cakava tale ga qori! Mai na gauna i Esiteri me yacova mai qo, se sega ni veisau o Jiova. E se rawa tiko ga vua me coriti ira na tamata ca kei na daulawaki ena nodra dai me vaka ga a cakava vei Emani.—Wilika Same 7:11-16.

23. (a) E vakaicovitaki Moatekai kei Esiteri vakacava na tui? (b) E vakayacori vakacava na parofisai i Jekope me baleti Penijamini ni bera ni mate? (Raica na kato “ Vakayacori na Parofisai.”)

²³ Sa qai kila na tui ni o Moatekai a sega wale ga ni vakabulai koya mai na bukivere, ia a susugi Esiteri tale ga. A solia vei Moatekai na itutu ni paraiminisita a nei Emani tu e liu. Na vale i Emani kei na nona iyau a solia na tui vei Esiteri, qai lesi Moatekai me lewa.—Esit. 8:1, 2.

24, 25. (a) Na cava ena sega ni wele kina o Esiteri ni sa kilai na bukivere i Emani? (b) E bolemate tale vakacava o Esiteri?

²⁴ Sa rawa beka ni wele o Esiteri ni kila ni rau sa galala kei Moatekai ena ituvaki leqataki erau sotava? Ena cakava qori ke nanumi koya ga. Ena gauna qo, sa yaco ina veiyasana kece ena matanitu na ivakaro i Emani mera vakamatei kece na Jiu. O Emani a vakawirimadigi se Puri (vosa a vakayagataki taumada), qori e dua na ivalavala vakatevoro me kilai kina na gauna vinaka mera vakamatei kina na Jiu. (Esit. 9:24-26) A se vo tu e vica na vula me qai yaco qori, ia ena yaco totolo mai. E rawa ni tarovi na leqa qori?

²⁵ A bolemate tale o Esiteri me lai raica na tui ni sega ni sureti. A tagicaki ira na kainona qai vakamasuti watina me bokoca na lawa era na vakamatei kina. Ia e sega ni rawa ni boko na lawa e bulia na matanitu o Perisia. (Tani. 6:12, 15) E mani lewa na tui vei rau o Esiteri kei Moatekai me rau bulia na lawa vou. Ena ikarua ni ivakaro a vakau, sa soli na galala vei ira na Jiu mera valataka na nodra bula. Era kauta na ivola na dauvodo ose ena veiyasana kece ena matanitu, mera vakasavuya vei ira na Jiu na itukutuku vinaka qo. Era marau sara ga e levu. (Esit. 8:3-16) Kena irairai nira sa na vakarautaki ira na Jiu ena yasayasa kece ni matanitu levu oya mera vala, era na sega ni cakava rawa qori ke sega ni buli na lawa vou. E bibi sara me tarogi, ena tiko vata kei ira na nona tamata o “Jiova ni lewe vuqa”?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Era qaqa vakacava na tamata i Jiova? (b) Na parofisai cava e vakayacori ni ratou vakamatei na luvei Emani?

²⁶ Ni yaco mai na siga namaki oya, era sa vakarau tu na tamata ni Kalou. E levu mada ga na vakailesilesi e Perisia era tokoni ira na Jiu, ni sa tete ena veiyasana kece ena matanitu ni sa paraiminisita vou o Moatekai na Jiu. A vakavuna o Jiova nodra qaqa na nona tamata. A vakadeitaka mera vakadrukai vakaca na meca mera kua tale ni vakacacani ira na nona tamata. *—Esit. 9:1-6.

²⁷ Ia ena sega ni rawa ni lewa na vale i Emani o Moatekai ni ratou se bula tiko e tini na luvena tagane na turaga yaloca oya. Eratou mani vakamatei tale ga. (Esit. 9:7-10) Sa mai vakayacori na parofisai vakaivolatabu, ni a tukuna kina na Kalou nira na kawaboko na kai Amalekaiti, era kedra meca na nona tamata. (Vkru. 25:17-19) Kena irairai ni o ratou na luvei Emani tagane eratou ivovo ni Amalekaiti, na matanitu e cudruva o Jiova.

28, 29. (a) Me salavata kei na inaki i Jiova, na cava e vakaitavi kina ena ivalu o Esiteri kei ira na nona tamata? (b) E veivakayaloqaqataki vakacava nikua na ivakaraitaki i Esiteri?

²⁸ A se gone o Esiteri sa colata e dua na itavi levu me vaka na buli ni lawa me baleta na ivalu kei na nodra vakamatei na meca. E sega ni rawarawa qori. Ia e inaki i Jiova mera kua ni vakarusai na nona tamata, ni na basika mai na matanitu o Isireli na Mesaia yalataki, o koya ena vakarautaka na inuinui vei keda kece na kawatamata! (Vkte. 22:18) Era marau na tamata ni Kalou nikua nira kila ni gauna e mai bula kina e vuravura o Jisu na Mesaia, sa vakatabuya ena gauna oya me yacova mai nikua mera vakaitavi ena ivalu na nona imuri.—Maciu 26:52.

²⁹ Ia nikua era vala tiko vakayalo na lotu vaKarisito, dua na ka na nona vinakata o Setani me vakarusa na noda vakabauta na Kalou o Jiova. (Wilika 2 Korinica 10:3, 4.) E veivakayaloqaqataki gona na ivakaraitaki i Esiteri! Meda vakatotomuria mada ga na nona vakabauta ena noda vuku qai vosovoso, nida saga me veirawai na noda ivakamacala, da yaloqaqa qai sega ni nanumi keda ga nida bolemate ena vukudra na tamata ni Kalou.