1, 2. A vakacava tu na kedra ituvaki na Isireli ni vosa vei ira o Samuela, na cava me uqeti ira kina mera veivutuni?

A VAKARAICI ira na nona tamata nira soqoni yani ena taoni o Kilikali o Samuela na turaga yalodina, e parofita qai dauveilewai tu me vicasagavulu na yabaki. E yaco qo ena vula o Me se June ena noda ivolanivula, donuya na draki mamaca. Sa matua tu na witi me vakarau tamusuki. Era vakanomodi na lewenivanua. Ena uqeta vakacava na lomadra o Samuela?

² Era sega ni kila na Isireli na ituvaki leqataki era tu kina. Era cikeva me liutaki ira e dua na nodra tui. Ia era sega ni kila nira sa beca sara tiko ga na nodra Kalou o Jiova kei na nona parofita. Era besetaka me nodra Tui o Jiova! Ena uqeti ira vakacava o Samuela mera veivutuni?

3, 4. (a) Na cava e talanoataka kina o Samuela na nona gauna vakaitabagone? (b) E yaga vakacava vei keda nikua na ivakaraitaki ni vakabauta i Samuela?

³ A tukuna vei ira o Samuela. “Ka’u sa qase ka sika mai.” Era taura vakabibi na nona vosa nira raica na sikoa ni uluna. E tomana: “Ka’u a lako voli e na matamuni ni’u a gone ka yacova na siga oqo.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Sa qase sara o Samuela, ia a sega ni guilecava na nona bula vakaitabagone. E se makare vinaka tu vua na veika a yaco ena gauna qori. Na vakatulewa a cakava ena gauna oya, e vukei koya me vakabauti Jiova na nona Kalou qai qaravi koya voli ena yalodina ena nona bula taucoko.

⁴ Ni maliwai ira tu na tamata era sega ni vakabauta qai tawayalodina, a saga tiko ga o Samuela me vakaukauataka qai vakavinakataka na nona vakabauta. E ka ni sasaga tale ga nikua me kaukaua na noda vakabauta nida maliwai ira tu era tawayalodina ena vuravura ca qo. (Wilika Luke 18:8.) Meda dikeva mada na ka eda vulica vei Samuela ni se gone.

5, 6. Na cava e duatani kina na bula i Samuela ni se gone, erau kila vakacava na nona itubutubu ni na lai qaravi vinaka?

⁵ E duatani sara na nona bula o Samuela ni se gone. Ni kali oti ga, ni se rairai yabaki va, a lai tekivu veiqaravi sara ena valeniveitavaki i Jiova mai Sailo, e rauta ni 30 na kilomita mai nodratou vanua o Rama. Erau soli koya na nona itubutubu o Elikana kei Ana ena veiqaravi lavotaki vei Jiova, oya me dua na Nasaraiti * ena nona bula taucoko. E kena ibalebale qo ni rau sa sega ni lomani koya na nona itubutubu?

⁶ Sega sara ga! Erau kila ni na qaravi vinaka mai Sailo na luvedrau tagane. Erau cakacaka vakavoleka o Samuela kei Ilai na Bete Levu, o koya e liutaka tiko na veiqaravi e kea. Eso tale ga na marama era qarava eso na itavi e vauca na valeniveitavaki, e macala gona ni na tuvanaki vakamatau.—Lako 38:8; Dvei. 11:34-40.

7, 8. (a) Erau dau vakayaloqaqataki Samuela vakacava e veiyabaki na nona itubutubu? (b) Na cava era vulica kina na itubutubu nikua?

⁷ Kuria qori, erau sega vakadua ni guilecava o Ana kei Elikana ni nona sucu na nodrau ulumatua lomani, e isau ni masu i Ana. A kerea vua na Kalou me dua na luvena tagane qai yalataka ni na solia na gonetagane me veiqaravi vakatabakidua vua na Kalou. Ni sikovi Samuela e veiyabaki o Ana, e dau kauta vua e dua na isulu balavu tabaleka vou me dau dara ena nona veiqaravi ena valeniveitavaki. E vakamareqeta dina na gone qo na veisiko oya. E uqeti koya na nodrau veivakayaloqaqataki kei na nodrau veidusimaki na nona itubutubu, rau dau vakavulica vua ni ka dokai na veiqaravi ena vale tabu i Jiova.

⁸ E yaga dina vei ira na itubutubu nikua na ivakaraitaki i Ana kei Elikana. E dau matau vei ira na itubutubu nira susugi ira voli na luvedra mera kauaitaka ga na veika vakayago, sega ni veika vakayalo. Ia rau vakaliuca na itubutubu i Samuela na veika vakayalo, na veituberi qori e tara sara ga na nona bula ena gauna se gone kina me yacova ni sa qase.—Wilika Vosa Vakaibalebale 22:6.

9, 10. (a) Vakamacalataka na valenisoro kei na ivakarau ni loma i Samuela me baleta na vanua tabu oya. (Raica tale ga na ivakamacala e ra.) (b) Na cava e okati ena itavi i Samuela, era na vakadamurimuri koya vakacava na itabagone nikua?

⁹ Vakasamataka mada na nona tubu tiko o Samuela qai sarava na veidelana mai Sailo. Ni raica sobu na taoni kei na buca ena dua na yasana, sa na wacava na levu ni nona marau, a rairai sakitaka tale ga na nona raica na valeniveitavaki i Jiova. E itikotiko tabu dina na valeniveitavaki. * A tara ena rauta e 400 na yabaki yani eliu ena veidusimaki i Mosese, e vuravura taucoko e caka duadua ga e kea na sokalou savasava vei Jiova.

¹⁰ Ni tubu tiko o Samuela a taleitaka vakalevu na veiqaravi ena valeniveitavaki. Eda wilika ena veika e qai vola e muri: “A sa ia tiko na nonai tavi e na mata i Jiova ko Samuela ni sa gone ga, a sa vauci e na dua na efoti lineni.” (1 Sam. 2:18) Na isulu balavu tabaleka e dara tiko o Samuela e vakaraitaka ni dau vukei ira na bete ena valeniveitavaki. A sega ni sucu ena vuvale vakabete o Samuela, ia a lesi vua eso na itavi me vaka na dolavi ni katuba ni valeniveitavaki ena veimataka, a vukei Ilai tale ga ni sa kena turaga sara o koya. E marautaka dina na itavi dokai qori, ia dua na gauna a vakaleqai na lomana. A caka tiko ena vale i Jiova e dua na ka torosobu.

11, 12. (a) Na cava erau beca o Ofinai kei Finiase? (b) Na ivalavala ca cava kei na cakacaka vakailawaki erau cakava o Ofinai kei Finiase ena valeniveitavaki? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

¹¹ Ni se gone o Samuela a vakadinadinataka sara ga na ivalavala torosobu kei na cakacaka butobuto. E rua na luvei Ilai tagane, o Ofinai kei Finiase. E tukuna na ivolatukutuku i Samuela: “Sa luve ni vu-ni-ca koi rau na luve i Ilai; erau sa sega ni kilai Jiova.” (1 Sam. 2:12) E tautauvata na rua na vakasama e cavuti ena tikina qo. Erau “luve ni vu-ni-ca” o Ofinai kei Finiase—e kena ibalebale ni rau “gone ca” ni rau beci Jiova, rau sega tale ga ni kauaitaka na nona ivakatagedegede savasava. Qo e vakavuna me rau cakava eso tale na cala.

¹² E tukuna vakamatata na Lawa ni Kalou na nodra itavi na bete kei na sala mera vakacaboisoro kina ena valeniveitavaki. E tiko na vuna vinaka! Na isoro qori e dusia na ka e vakarautaka o Jiova me vosoti kina na ivalavala ca, me vakadonui ira, vakalougatataki ira, me dusimaki ira tale ga na tamata. Ia erau vakamuai ira na vo ni bete o Ofinai kei Finiase mera beca na isoro e cabori vua na Kalou. *

13, 14. (a) E tarai ira vakacava na tamata lomadina na ca e caka tiko ena valeniveitavaki? (b) E sega ni qarava vakacava o Ilai na nona itavi vakatama, kei na itavi vakabete?

¹³ Vakasamataka mada na kurabui i Samuela ni raica na veika a yaco tiko qai sega ni vakadodonutaki. E raica na nodra gole yani ena valeniveitavaki na dravudravua, yalomalumalumu, kei ira na lomabibi mera vakacegui vakayalo, mera vakaukauataki tale ga—oti mera qai biubiu ena rarawa kei na madua. E tarai Samuela vakacava na nona kila ni rau beca na lawa i Jiova me baleta na veiyacovi o Ofinai kei Finiase, ni rau moceri ira eso na yalewa era veiqaravi tiko ena valeniveitavaki? (1 Sam. 2:22) De dua a nuitaka o Samuela me na cakava kina e dua na ka o Ilai.

¹⁴ E tu sara ga vei Ilai na kaukaua me vakadodonutaka na ca e caka tiko. Ni bete levu, e nona itavi me raica na ka e caka tiko ena valeniveitavaki. E nona itavi tale ga vakatama me vakadodonutaki rau na luvena. Na ka erau cakava e vakaleqai rau ga kei na levu tale. Ia a sega ni qarava rawa o Ilai na nona itavi vakatama kei na nona itavi vakabete levu. A malumalumu na nona veivakadodonutaki. (Wilika 1 Samuela 2:23-25.) Ia e vinakati me rau vunauci vakaukaua na luvena. Erau cakava tiko na cala e dodonu me rau vakamatei kina!

15. Na itukutuku warumisa cava a vakasavuya o Jiova vei Ilai, na cava tale ga eratou cakava kina na nona vuvale?

¹⁵ Ni torosobu tiko ga na ituvaki, a mani tala o Jiova “e dua na tamata ni Kalou,” e sega ni kilai na yaca ni parofita qori, me vakasavuya vei Ilai na itukutuku warumisa ni nona vakataulewa na Kalou. A tukuna vei Ilai o Jiova: ‘O sa dokai rau na luvemu, o sega ni dokai au.’ A tukuna tale ga ni rau na mate na luvena ena dua ga na siga, ena vakararawataki tale ga na vuvale i Ilai qai kau tani vua na itavi dokai ni lewe ni ilawalawa vakabete. E veisautaka beka na nodratou rai na vuvale i Ilai na itukutuku warumisa qo? E sega ni dua na itukutuku e vakaraitaka ni a veisau na lomadratou.—1 Sam. 2:27–3:1.

16. (a) Na itukutuku cava eda wilika e laurai kina na toso vakayalo i Samuela? (b) E uqeti iko vakacava na itukutuku qori? Vakamacalataka.

¹⁶ E tarai Samuela vakacava na cakacaka butobuto e caka tiko? A sega ni rawai koya, a rogo vinaka tiko ga na kena itukutuku, kei na nona toso vakayalo. Nida raica tale na 1 Samuela 2:18, eda wilika kina ni yalodina tiko ga o Samuela ena nona ‘itavi ena mata i Jiova ni se gone.’ Ena gauna qori a qarava vakatabakidua ga na Kalou. Ena tikina e 21 ni wase qori, eda wilika kina e dua na itukutuku veivakauqeti: “Sa tubu me levu na gone ko Samuela, e na mata i Jiova.” Ni tubu tiko sa qai kaukaua ga na ivau ni nona veiwekani kei na Tamana vakalomalagi. Na veiwekani voleka va qori kei Jiova e itataqomaki vinaka mai na ivalavala butobuto cava ga.

17, 18. (a) Era na vakadamurimuri Samuela vakacava na itabagone nikua ni yaco na cakacaka butobuto? (b) Na cava e vakaraitaka ni donu na sala e muria o Samuela?

¹⁷ Ena rawa sara ga vei Samuela me cakava ga na ka e vinakata, ni ratou sa rawai ena ivalavala ca na bete levu kei rau na luvena. Ia na nodra ivalavala butobuto eso, okati kina o ira na liutaki keda, me kua vakadua ni iulubale meda cakacala kina. E levu na itabagone lotu vaKarisito nikua era vakadamurimuria na ivakaraitaki vinaka i Samuela ena nodra “tubu ena mata i Jiova”—ke so mada ga era sega ni ivakaraitaki vinaka ena kedra maliwa.

¹⁸ E yaga vakacava vei Samuela na nona cakava qori? Eda wilika: ‘A tubu tiko na gone o Samuela, a vinakati koya o Jiova, kei ira tale ga na tamata.’ (1 Sam. 2:26) E taleitaki gona o Samuela, e tiko eso era kauaitaki koya dina. A vakamareqeta o Jiova na gonetagane qo ena vuku ni nona yalodina. E kila tale tu ga o Samuela ni na cakava e dua na ka na nona Kalou ena ivalavala torosobu e caka tiko e Sailo, a rairai via kila na gauna ena cakava kina qori. E qai saumi na lomatarotaro qori ena dua na bogi.

19, 20. (a) Vakamacalataka na ka e yaco vei Samuela ena dua na bogi ena valeniveitavaki? (b)  E kila vakacava o Samuela na vanua e lako mai kina na kaci, na cava tale ga e cakava vei Ilai?

¹⁹ Sa voleka ni kida na mataka, se buto ga na vanua, se kataremoremo tiko ga na cina ena kena itutu ena valelaca. E vakanomodi na vanua, a rogoca o Samuela ni dua e kacivi koya tiko. A nanuma ni o Ilai, ni sa qase sa voleka tale ga ni mataboko. A duri o Samuela qai “cici” vei Ilai. O rawa ni raitayaloyalotaka na nona cici vei Ilai na gone qo qai sega ni vakaivava me taroga na ka e vinakata? E vakaciriloloma tale na noda kila ni dau kauaitaki Ilai o Samuela qai dokai koya tale ga. Se mani vakacava na nona ivalavala ca o Ilai, se bete levu tiko ga i Jiova.—1 Sam. 3:2-5.

²⁰ A vakayadrati Ilai o Samuela ena nona kaya: “Koi au ga oqo: ni ko a kacivi au.” Ia a tukuna o Ilai ni a sega ni kacivi koya qai vakatalai koya tale me lai moce. A rogoca tale na domo oya! Sa qai liaca o Ilai na ka e yaco tiko. E vakavudua me vakasavuya o Jiova na nona itukutuku vei ira na nona tamata ena raivotu se parofisai, ia e matata vinaka na vuna. A kila o Ilai ni sa vakasavuitukutuku tale tiko o Jiova vua na gone qo. A tukuna vei Samuela me lai davo, qai tukuna vua na ka me tukuna ke rogoca tale na domo oya. A muria o Samuela na ka e tukuna o Ilai. Sega ni dede e rogoca tale na domo: “I Samuela, i Samuela.” E sauma o Samuela: “Mo ni vosa mai; ni’u sa vakarorogo na nomuni tamata.”—1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Eda na rawa vakacava ni rogoci Jiova nikua? Na cava e bibi kina qori?

²¹ Sa qai dua tu na dauveiqaravi i Jiova mai Sailo e dau vakarorogo. Qori sara ga na ivakarau ni bula i Samuela. E va tale ga oya na ivakarau ni nomu bula? Eda na sega ni waraka sara meda rogoca na domo ni Kalou ena bogi. Eda rogoca tiko nikua na domo i Jiova ena nona Vosa volai na iVolatabu. Na levu ga ni noda vakarorogo kei na noda talairawarawa vua na Kalou, sa na qai kaukaua ga na noda vakabauta. E va sara ga qori o Samuela.

22, 23. (a) A qai yaco dina vakacava na itukutuku a rerevaka o Samuela me vakasavuya? (b) E rogo vinaka tiko ga vakacava o Samuela?

²² E bibi dina ena bula i Samuela na ka a yaco ena bogi oya mai Sailo, ni tekivu bucina kina me veiwekani voleka kei Jiova, me nona parofita, me nona gusunivosa tale ga. A rere ena imatai ni gauna o Samuela me tukuna vei Ilai na itukutuku i Jiova, ni qo na otioti ni ivakaro ni kena vakarau yaco dina na parofisai me baleta na vuvale i Ilai. Ia a doudou o Samuela—mani yalorawarawa o Ilai me muria na vakataulewa ni Kalou. Sega ni dede a yaco na ka kece a tukuna o Jiova. Era lako na Isireli mera valuti ira na kai Filisitia, erau vakamatei ena siga qori o Ofinai kei Finiase. A mate tale ga o Ilai ni rogoca ni sa butakoci na Kato tabu i Jiova.—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

²³ E vinaka tiko ga na irogorogo kei Samuela ni dua na parofita yalodina o koya. E tukuna na kena ivolatukutuku, ‘a sa tiko kei koya o Jiova,’ e kuria, ni vakatara o Jiova me yaco kece na parofisai i Samuela.—Wilika 1 Samuela 3:19.

24. Ni toso na gauna na cava era vakatulewataka na Isireli, na cava e ivalavala ca bibi kina oya?

²⁴ Vakacava, era qai muria na Isireli na veiliutaki i Samuela, era matua vakayalo ra qai yalodina? Sega. Ni toso na gauna era sega ni vinakata me lewai ira e dua na parofita. Era vinakata mera vaka na vo ni matanitu, me liutaki ira e dua na tui. Ena veidusimaki i Jiova, a cakava o Samuela na ka era vinakata. Ia e gadrevi me tukuna vei ira na Isireli na bibi ni nodra ivalavala ca. Era sega ni beca tiko e dua na tamata, era beci Jiova ga! A vakaroti ira gona na lewenivanua mera lako i Kilikali.

25, 26. A vukei ira vakacava na Isireli e Kilikali na kena turaga o Samuela mera raica na bibi ni nodra ivalavala ca vei Jiova?

²⁵ Meda tomani koya tale mada ena gauna bibi a vosa kina vei ira na Isireli e Kilikali. A vakadreti ira e keri na Isireli na kena turaga o Samuela na nona yalodina voli mai. Eda wilika ena kena itukutuku: “A sa masu vei Jiova ko Samuela.” A kerea vei Jiova na kurukuru kei na uca.—1 Sam. 12:17, 18.

²⁶ Me yaco tu qori ena draki mamaca? E sega mada ga ni se yaco vakadua! Ke ra vakatitiqataka mada ga eso se ra vakalialiai koya, a lekaleka wale nodra cakava qori. A buto vakasauri na vanua ena o loaloa. E liwa na cagi kaukaua, era babale na veiloga witi. E vadugu na kurukuru qai lidi na yaseyase. Sa qai tau na uca. Na cava era cakava na tamata? “A ra sa rerevaki Jiova vakalevu kei Samuela talega.” Sa ra qai liaca na Isireli na bibi ni nodra cala.—1 Sam. 12:18, 19.

27. E raici ira vakacava na vakadamurimuria na vakabauta i Samuela o Jiova?

²⁷ Io, o Jiova na nona Kalou a uqeta na lomadra dau be, sega ni o Samuela. A vakabauta na nona Kalou o Samuela mai na gauna se gone kina me yacova ni sa qase. A vakalougatataki koya kina o Jiova. Me yacova mai qo, e sega ni veisau o Jiova. E se tokoni ira tiko ga na vakadamurimuria na vakabauta i Samuela.