1. Tagama sifa juman lo tun be Zonasi seen kɔrɔ? A tun be mun lo miiri Ninivu koo la?

WAGATI caaman be Zonasi fɛ ka miiri. Tagamajan dɔ b’a seen kɔrɔ. A ka kan ka kilomɛtɛrɛ 800 kɛ. O tagama bena mɛɛn kalo kelen ɲɔgɔn, wala kalo kelen ni kɔ yɛrɛ. A ka kan k’a daminɛ ka sira dɔ ɲini min ka surun ani farati tɛ a kan. O kɔ, a ka ɲi k’a cɛsiri ka sira ta ka kɔkɛnɛ caaman cɛtigɛ ani ka tɛmɛ kuluw furancɛw la. N’a sɔrɔ a ka kan ka Siri jamana kongokolon munumunu, ka baji dɔw tigɛ seen na i n’a fɔ Efarati bajiba. A ka kan ka jatigiso ɲini fana siya wɛrɛw mɔgɔw fɛ Siri, Mezopotami ani Asiri duguw kɔnɔ. Loon o loon a be miirila Ninivu dugu koo la. Komi a be surunyana o dugu la, dɔ be farala a ka siranya kan.

2. Zonasi y’a faamu cogo di ko a tɛ se ka boli a ka cii ɲɛ?

² Zonasi lanin be koo kelen na: A tɛ se ka kɔsegi ani ka boli o cii ɲɛ tugun. A y’o kɛ ka ye nka a ma se. An y’a ye kalansen tɛmɛnin na ko Jehova muɲuna a kɔrɔ k’a kolo cogo fila la: A ye sanfɔɲɔba dɔ lawuli a kama kɔgɔji kan ani a ye jɛgɛba dɔ bila ka na a kisi cogo kabakoman na. Tile saba o kɔ, jɛgɛ tagara a ɲɛnama fɔɔnɔ kɔgɔjida la. O koo ye siranyaba bila Zonasi la ani k’a kolo.—Zonasi, sap. 1, 2.

3. Jehova ye Zonasi minɛ cogo di? O be na ni ɲiningali juman ye?

³ Jehova ye kira Zonasi ci a siɲɛ filanan na ko a ka taga Ninivu. A sɔnna ani a y’o tagamajan daminɛ k’a ɲɛsin  kɔrɔn fan fɛ (Zonasi 3:1-3 kalan). Nka yala a y’a to Jehova ka kololi k’a sɔɔn yɛlɛma wa? Ɲɛyirali fɛ, Jehova makarila a la ani k’a kisi, a ma to jii kɔnɔ. Jehova m’a ɲangi a ka murutili kosɔn, nka a ye sababu wɛrɛ di a ma janko a k’a ka cii dafa. Yala nin bɛɛ ye Zonasi dɛmɛ a k’a faamu ko a ka ɲi ka makari mɔgɔw la wa? Tuma caaman na, a man nɔgɔ adamaden dafabaliw fɛ ka makari u mɔgɔɲɔgɔn na. Zonasi ye gwɛlɛya minw sɔrɔ o koo la, an k’a filɛ an be se ka kalan min sɔrɔ o la.

4, 5. Mun na Jehova ye Ninivu jati “duguba” ye? O be mun lo yira an na Jehova koo la?

⁴ Zonasi tun tɛ Ninivu dugu jati i ko Jehova tun b’a jati cogo min na. Jehova tun be Ninivu jati duguba ye. Siɲɛ saba bɛɛ Jehova b’a fɔ ko Ninivu ye “duguba” ye (Zonasi 1:2; 3:2; 4:11). Mun na Ninivu tun ye duguba ye Jehova ɲɛɛ na?

⁵ Nɛmurɔdi tun ye dugu minw sigi galen sanjiba tɛmɛnin kɔ, Ninivu tun ye olu la dɔ lo ye. A tun ka bon kosɔbɛ. Dɔw  b’a miiri ko a tun bonyana fɔɔ ka se dugudennin dɔw ma ani k’u fara a yɛrɛ kan. N’i tun b’a fɛ k’a cɛtigɛ, fɔɔ i ka tile saba tagama lo kɛ (Zɛnɛzi 10:11; Zonasi 3:3). Ninivu tun be mɔgɔ kabakoya n’a ka batosobabaw, a ka kogojanw ani a ka boon wɛrɛw ye. Nka o si tun m’a to Jehova Ala be Ninivu jati duguba ye. Min tun kɔrɔtanin lo a ɲɛɛ kɔrɔ, o tun ye Ninivu ka dugumɔgɔw lo ye. O wagati la, Ninivu dugumɔgɔw tun ka ca kosɔbɛ. U ka juguya bɛɛ n’a ta, Jehova tun b’a janto u la. Adamaden niin koo ka gwɛlɛ Jehova ma. A lanin b’a la ko bɛɛ kelen kelen be se ka nimisa a ka kɛwale juguw la ani ka ɲuman kɛ.

6. a) N’a sɔrɔ Zonasi siranna Ninivu ɲɛ, mun na do? (Jukɔrɔla kunnafoni lajɛ fana.) b) Zonasi ye waajuli kɛ cogo min na, o be mun lo yira a koo la?

⁶ Zonasi labanna ka don Ninivu kɔnɔ. O dugumɔgɔw tun ka ca ni mɔgɔ 120 000 ye. Zonasi y’o jamaba ye minkɛ, n’a sɔrɔ o ye dɔ fara a ka siranya kan. * A ye tile kelen tagama kɛ ka taga se yɔrɔ min na jama ka ca kosɔbɛ. N’a sɔrɔ a tun be yɔrɔ ɲuman dɔ lo ɲinina walisa k’a ka kibaro jɛnsɛn. Cogo juman na a tun bena se ka kuma jama fɛ? Yala a ye Asirikan degi wa? Wala Jehova ye o see di a ma cogo kabakoman na wa? An m’a lɔn. N’a sɔrɔ Zonasi kumana heburukan na o min ye a yɛrɛ siyakan ye. Ani, mɔgɔ wɛrɛ lo y’o kuma bayɛlɛma ka fɔ Ninivukaw ye. A ka kɛ cogo o cogo, a ka kibaro faamuyali tun man gwɛlɛ ani a be komi a tun tɛna diya Ninivukaw ye fewu. A y’a fɔ ko: “A tora tile bi naani Ninivu be halaki.” (Zonasi 3:4). A y’a jaa gwɛlɛya k’o kuma fɔ siɲɛ caaman na. A y’a yira o cogo la ko jagwɛlɛya ni limaniya kabakoman b’a la. Kerecɛnw mako be o jogow la bi, ka tɛmɛ sanga ni wagati bɛɛ kan.

7, 8. a) Ninivukaw ye Zonasi ka kuma ta cogo di? b) Ninivu masacɛ ye Zonasi ka kuma mɛn minkɛ, a ye mun lo kɛ?

⁷ Ninivukaw y’u tulo malɔ ka Zonasi lamɛn. N’a sɔrɔ a tun b’a miiri ko u bena dimi ale kɔrɔ ani ka fariya a ma. Nka kabako, u ye mɛnni kɛ a fɛ! A ka kumaw jɛnsɛnna yɔrɔ bɛɛ. A ma mɛɛn, dugumɔgɔw bɛɛ tun be kumana kira Zonasi ka  kumaw koo la ko bɔnɛba dɔ bena u sɔrɔ (Zonasi 3:5 kalan). Nafolotigiw ni fantanw wo, faamanw ni mɔgɔ gwansanw wo, denmisɛnw ni mɔgɔkɔrɔbaw wo, bɛɛ nimisara ani ka suun don kelen. A ma mɛɛn, o kibaruya sera masacɛ ma.

⁸ Masacɛ fana nimisara. Ala ɲɛsiran y’a minɛ. A wulila ka bɔ a ka masasigilan kan. A y’a ka fani saramanw bɔ ani ka mɔgɔ gwansanw ka fani don. A yɛrɛ wulila “ka taga sigi bugurigwɛ kɔnɔ.” Ale “n’a ka dakɔrɔsigiw,” o kɔrɔ a ka faamanw, ye cii di ko bɛɛ ka suun don. Masacɛ y’a latigɛ ko bɛɛ ka dusukasifani don, hali bɛgɛnw yɛrɛ fana. * A y’a majigi ka sɔn a ma ko ale ka jamana mɔgɔw ye kojugukɛlaw ni mɔgɔ farimanw ye. A jigi tun b’a la ko Ala bena makari u la k’a ye ko u nimisara. O kama, a y’a fɔ ko: “Ala dusu bena suma, . . . o la an tena halaki.”—Zonasi 3:6-9

9. Sɔsɔlikɛlaw ye sigasigali kuma juman fɔ Ninivukaw koo la? An b’a lɔn cogo di ko u lafilinin lo?

⁹ Dɔw be sɔsɔli kɛ ko u ma la a la ni Ninivukaw barila ka nimisa joona joona ten. Nka Bibulu sɛgɛsɛgɛlaw y’a fɔ ko o koo ɲɔgɔn man kan ka bari an na. U ko galen, mɔgɔw tun lanin be koo caaman na minw tɛ tiɲɛn ye ani u tun ka teli k’u sɔɔn yɛlɛma. Ka fara o kan, an b’a lɔn k’o sɔsɔlikɛlaw lafilinin lo, sabu Yezu Krista yɛrɛ ye Ninivukaw ka nimisali koo fɔ (Matiyo 12:41 kalan). Yezu tun b’a lɔn ko a ka kuma ye tiɲɛn ye sabu a ɲɛɛw lara o koow kan k’a to sankolo la (Zan 8:57, 58). Tiɲɛn na, mɔgɔ mana juguya cogo o cogo an ɲɛɛ na, an man kan ka sigasiga ko o tigi tɛ se ka nimisa. Jehova kelenpe lo be adamaden kɔnɔkow lɔn.

10, 11. a) Jehova y’a ye ko Ninivukaw nimisara minkɛ, a ye mun lo kɛ do? b) Mun na an lanin b’a la ko Jehova tun ye kitiko min latigɛ Ninivukaw kama, fili tun t’o la?

¹⁰ Jehova y’a ye ko Ninivukaw nimisara minkɛ, a ye mun lo kɛ do? Kɔfɛ, Zonasi y’a sɛbɛ ko: “Ala y’a ye k’u b’o kɛra tiɲɛ  na, k’u be u ka kɛwalijuguw dabilara, o la, a tun ko a bena kojugu min kɛ u la, a makarila, a m’o kɛ tugu.”—Zonasi 3:10.

¹¹ Yala o kɔrɔ ko Jehova tun filila le ka kitiko nin latigɛ Ninivukaw kama wa? Ayi. Bibulu b’a fɔ ko Jehova ka kitikow bɛɛ tilennin lo (Deteronɔmu 32:4 kalan). Joo tun be Jehova fɛ ka dimi Ninivukaw kɔrɔ, nka a dusu sumana. A y’a kɔrɔsi k’o mɔgɔw sɔɔn yɛlɛmana. O kama, kuun tun t’a la k’u ɲangi tugun. A y’a latigɛ ka makari u la.

12, 13. a) Jehova y’a yira cogo di ko a be sabari, a ka koow ka nɔgɔ, ani a be makari? b) Mun na Zonasi ma kɛ kira ngalontigɛla ye?

¹² Jehova tɛ Ala ye min be ja kelen kan, min t’a janto mɔgɔ la ani min dusu ka gwɛlɛ i ko diinan kuntigiw b’a to mɔgɔw k’a miiri cogo min na. Nka, a be sabari, a ka koow ka nɔgɔ, ani a be makari. N’a y’a latigɛ ka mɔgɔ jugu dɔw ɲangi, a be kɔn k’u lasɔmi. A ka lasigiden minw be dugukolo kan, a be tɛmɛ olu fɛ k’o kɛ. A b’o kɛ sabu a b’a fɛ sɔbɛ la mɔgɔ juguw ka nimisa k’u ka kojugu dabila i ko Ninivukaw y’a kɛ cogo min na (Ezek. 33:11). Jehova tun y’a fɔ a ka kira Zeremi ye ko: “Tuma dɔ, ne b’a fɔ ko n bena siya, walima jamana dɔ ta ka bɔ yen k’u bugɔ k’u halaki. Nka n’u nimisara ka faran u ka kojugu la, ne be n ta dabila. Ne tun ye bɔnɛ min latigɛ, ne tena o lase u ma tugu.”—Zeremi 18:7, 8.

¹³ Yala Zonasi kɛra kira ngalontigɛla ye wa? Ayi. A ye min fɔ ka Ninivukaw lasɔmi u ka kɛwale juguw kosɔn, o ye Jehova sago dafa. A ka lasɔmini kɛra sababu ye Ninivukaw y’u sɔɔn yɛlɛma. Nka n’u tun segira u ka kɛwale juguw la, Zonasi tun ye kitiko min fɔ u ye, Ala tun bena o boli u kan. O lo nana kɛ u la kɔfɛ.—Sof. 2:13-15.

14. Komi Jehova makarila Ninivukaw la, Zonasi y’o koo ta cogo di?

¹⁴ Komi Ninivu dugu ma halaki i ko Zonasi tun b’a miiri cogo min na, a ye mun lo kɛ do? Bibulu b’a fɔ ko: “O ma diya Zonasi ye fewu, a dimina.” (Zonasi 4:1). A yɛrɛ ye delili dɔ kɛ min kɔnɔ a kɛra komi a be Sebagayabɛɛtigi Ala kɔrɔfɔra! A y’a fɔ ko a tun ka fisa ale ma a ka to a faso la. A ko kabi a daminɛ na, ale tun b’a lɔn ko Jehova tɛna bɔnɛ lase Ninivukaw ma. A tara o ma k’a fɔ ko joo tun be ale fɛ ka boli ka taga Tarisisi. O kɔ, a ye Ala deli ko ale ka sa, o ka fisa ale ma.—Zonasi 4:2, 3 kalan.

15. a) Mun lo y’a to Zonasi hakili ɲagamina ani a dimina? b) Jehova y’a ka kira dusu kasinin minɛ cogo di?

¹⁵ Mun lo tun be Zonasi hakili ɲagamina? An tɛ se k’a  kɔnɔkow bɛɛ lɔn. Nka, an kɔni b’a lɔn ko a y’a fɔ Ninivukaw bɛɛ ɲɛɛ na ko bɔnɛ bena u sɔrɔ. Olu fana lara o la. Nka, Zonasi ɲɛɛ tun tɛ bɔnɛ foyi la. Yala a siranna ko mɔgɔw bena a lɔgɔbɔ ani k’a jati kira ngalontigɛla ye wa? Ninivukaw nimisara ani Jehova makarila u la minkɛ, o kɔni ma diya Zonasi ye. A dusu tiɲɛna. A tora k’a ɲɛɛ kumu, k’a yɛrɛ kɛ makaritɔ ye ani ka dimi ko ale tɔgɔ tiɲɛna. Nka makaritigi Ala bele ɲɛɛ be jogo ɲumanw na a ka kira Zonasi dusu kasinin na. Tiɲɛn lo ko Zonasi ma bonya la Jehova kan. Nka sanni a ka Zonasi ɲangi o kosɔn, a y’a ɲininga ni kaan diiman ye ko: “Tiɲɛ b’i fɛ ka dimi wa?” (Zonasi 4:4). O ɲiningali kuun tun ye ka Zonasi lasun a k’a yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ. Yala Zonasi y’o ɲiningali jaabi wa? Bibulu tɛ foyi fɔ o koo la.

16. Dɔw be se ka Ala sɔsɔ koo jumanw na? Zonasi ka koo b’an dɛmɛ ka mun lo faamu?

¹⁶ A ka nɔgɔ ka Zonasi jalaki. Nka, an k’a to an hakili la ko adamaden dafabaliw ka teli ka Ala sɔsɔ. Dɔw be se k’a miiri ko Jehova tun ka kan ka balawo dɔ bali, wala ka kiti tigɛ joona mɔgɔ juguw kan. U fana be se k’a miiri ko Jehova tun man kan k’a to duniɲa juguman nin ka se fɔɔ bi ma. Zonasi ka koo b’a yira an na ko n’an ka miiriyaw bɛnnin tɛ Jehova Ala taw ma koo o koo la, anw lo ka kan k’an ka miiriyaw yɛlɛma, Jehova kɔni tɛ.

17, 18. a) Zonasi bɔnin kɔ Ninivu, a ye mun lo kɛ? b) Jehova ye kabako minw kɛ ni galamansun ye, u ye mun lo kɛ Zonasi la?

¹⁷ Kira Zonasi fari faganin lo. A bɔra Ninivu, a m’a ka jamana sira minɛ dɛ. Nka a tagara kɔrɔn fan fɛ, kuluyɔrɔ la. A ye gwata dennin dɔ lɔ ka sigi o kɔrɔ, ka kɔnɔni kɛ ani ka to ka Ninivu dugu filɛ. N’a sɔrɔ a jigi bele b’a la ko Ninivu dugu bena halaki. Cogo juman na Jehova bena o cɛɛ tulogwɛlɛn dɛmɛ a ka kɛ makaritigi ye?

¹⁸ Suu kelen na, Jehova y’a kɛ galamansun dɔ falenna. Zonasi kununa k’o yirisun nugunin ye. A furaburubaw be suma min di a ma, o ka bon n’ale ka gwata dennin ta ye. A ninsɔn diyara kosɔbɛ. “Galamansun nin koo diyara Zonasi ye haali.” N’a sɔrɔ a y’a jati k’o yirisun kabakoman ye tagamasiɲɛ ye min b’a yira ko Ala be n’ale ye ani a b’a duga. Nka Jehova tun be min fɛ, o tun tɛ ka Zonasi tanga funteni ma dɔrɔn ani k’a dusu suman hali k’a sɔrɔ joo yɛrɛ tun t’a fɛ a ka dimi. Jehova tun b’a  fɛ ka Zonasi dusu sɔrɔ le. O kama a ye kabako wɛrɛw kɛ. A ye tumu dɔ don galamansun nin na, a sara. O kɔ, a ye “fɔɲɔ gwanninman dɔ fiyɛ ka bɔ kɔrɔn fɛ, tile fariyara ka Zonasi kuun jɛni fɔɔ a ɲaa be munumunu.” Zonasi dusu kasira tugun fɔɔ a ye saya deli Ala fɛ.—Zonasi 4:6-8.

19, 20. Jehova ye hakilijagabɔ kɛ ni Zonasi ye galamansun koo la cogo di?

¹⁹ Jehova ye Zonasi ɲininga tugun ko yala joo b’a fɛ ka dimi sisan galamansun nin fagako la wa? Sanni Zonasi ka nimisa, a ye joo di a yɛrɛ ma k’a fɔ ko: “Tiɲɛ be n fɛ ka dimi fɔɔ ka se saya ma yɛrɛ.” Sisan kɔni, wagati tun sera Jehova fɛ ka Zonasi dɛmɛ a ka koo bɛɛ faamu ka ɲɛ.—Zonasi 4:9.

²⁰ Ala ye hakilijagabɔ kɛ ni Zonasi ye. A y’a fɔ a ye ko galamansun min falenna ka bonya suu kelen dɔrɔn na, mun na a be hamina o yirisun gwansan fagako la k’a sɔrɔ ale lo m’a tutu ani k’a ladon. O kɔ, a ye Zonasi ɲininga ko: “Ne fana tun man kan ka makari Ninivu la wa? Duguba nin, fɛɛn min kɔnɔ mɔgɔw ka ca ni mɔgɔ waa kɛmɛ ni mugan (120 000) ye, minw  t’u kinibolo lɔn ka bɔ u numanbolo la, begɛnw fana ka ca kosɔbɛ.”—Zonasi 4:10, 11. *

21. a) Jehova tɛmɛna ɲɛyirali juman fɛ ka Zonasi kalan? b) Zonasi ka koo be se k’an dɛmɛ cogo di an k’an kɔnɔ gwɛ k’an yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ?

²¹ O ɲɛyirali kɔrɔ ka bon dɛ, tiɲɛn tɛ? Zonasi ma sɛgɛn hali dɔɔni galamansun nin koo la. Nka Jehova lo ye Ninivukaw niin tigi ye, ani ale lo b’u balo i ko a b’a ka danfɛn tɔɔw bɛɛ balo cogo min na dugukolo kan. Cogo di Zonasi tun be se ka galamansun gwansan fisaya ka tɛmɛ adamaden 120 000 n’u ka bɛgɛnw bɛɛ kan? Kɔni a yɛrɛ ka nafa ɲinini lo m’a to a ka miiriya yɛlɛmana dɛ? Tiɲɛn na, a dusu kasira galamansun nin koo la sabu o yirisun tun ye ale yɛrɛ nafa. Kɔni hasiriya lo m’a to a dimina Ninivukaw kɔrɔ sabu a tun be maloya ko ale tɔgɔ kana tiɲɛ ani a tun b’a fɛ mɔgɔw ka joo di ale ma? Zonasi ka koo be se k’an dɛmɛ an k’an kɔnɔ gwɛ k’an yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ ka filɛ. Anw cɛma, jɔn lo be se k’a fɔ ko ale ma deli ka hasiriya koo dɔ kɛ? Nka Jehova be muɲu an kɔrɔ k’an kalan walisa an k’an janto tɔɔw la, an ka hinɛ ani ka makari u la i ko ale b’a kɛ cogo min na. Yala an man kan k’a waleɲuman lɔn o kosɔn wa?

22. a) Jehova ye Zonasi kalan ni hakilitigiya ye makari koo la. O kalan ye mun lo kɛ Zonasi la? b) An bɛɛ ka kan ka mun lo faamu ka ɲɛ?

²² Koo minw bɛɛ ye Zonasi sɔrɔ, yala a ye kalan sɔrɔ u la wa? A tɔgɔ be kitabu min kan, Jehova ka ɲiningali be sɔrɔ o laban na. Zonasi ma sin k’a jaabi. O ɲiningali b’an kelen kelen lasun ka miiri. Sɔsɔlikɛla dɔw ko mun na Zonasi m’o ɲiningali jaabi. Tiɲɛn na, Zonasi ka kitabu yɛrɛ lo ye o ɲiningali ka jaabili ye. Koow b’a yira ko Zonasi lo ye o kitabu sɛbɛ. Miiri k’a filɛ: o kira kɔsegira a faso la hɛɛrɛ la. Koo minw bɛɛ y’a sɔrɔ, a b’u sɛbɛra. A kɔrɔla sisan, dɔ farala a ka hakilitigiya n’a ka majigilenya kan. A nimisanin b’a kuun yuguyugura k’a ka filikow, n’a ka murutiliko lakalila k’a yira ko ale ye tulogwɛlɛya kɛ ka ban ka makari Ninivukaw la. Jehova ye Zonasi kalan ni hakilitigiya ye cogo min na, siga t’a la a y’o kalan faamu ka ɲɛ. Ala y’a dɛmɛ a kɛra makaritigi ye. Anw do?—Matiyo 5:7 kalan.