1, 2. A’ ye Mariyamu ka dugutaga lakali. Mun na a lafiyanin tun tɛ?

MIIRI k’a filɛ, Mariyamu siginin be fali kan, nka a lafiyanin tɛ. Yusufu b’a ɲɛfɛ, a be tagamana dɔɔni dɔɔni. A lɛri damanin ye nin ye u ye Bɛtilehɛmu sira minɛ. O dugu yɔrɔ ka jan kosɔbɛ. Mariyamu barila k’a ye ko denɲɛnin b’a yɛrɛ lamagara ale kɔnɔ tugun.

² Bibulu b’a fɔ ko Mariyamu kɔnɔman tun lo ani a jigituma tun sera (Luka 2:5, 6). Ale ni Yusufu tɛmɛtɔ forow gɛrɛfɛ, n’a sɔrɔ sɛnɛkɛla dɔw tun b’u ka baara lalɔ dɔɔni ani k’u filɛ. N’a sɔrɔ u tun b’u yɛrɛ ɲininga ko mun lo ye nin muso nin ɲɔgɔn bila dugutaga la. Mun lo y’a to Mariyamu bɔra a ka soo Nazarɛti dugu la k’o tagamajan kɛ?

3. Cii juman dira Mariyamu ma? An bena a ɲini ka mun lo faamu a koo la?

³ Koo bɛɛ daminɛna a kalo damanin ye nin ye. Mariyamu ye cii dɔ sɔrɔ min ɲɔgɔn ma deli ka di adamaden si ma. A tun bena dencɛ wolo min bena kɛ Masiya ye, Ala Dencɛ (Luka 1:35). A jigituma surunyana tuma min na, dugutaga nin donna a seen kɔrɔ. O koo nin nana ni gwɛlɛya caaman ye k’a ka limaniya kɔrɔbɔ. Mun lo ye Mariyamu dɛmɛ a tora ni limaniya barikaman ye? An k’o lajɛ.

4, 5. a) Mun na Yusufu ni Mariyamu tun be tagara Bɛtilehɛmu? b) Masacɛ Ogusiti ka sariya kɛra sababu ye kiraya kuma juman dafara?

⁴ O dugutaga ma don Yusufu ni Mariyamu dɔrɔn seen kɔrɔ. A ma mɛɛn, Ɔrɔmu masacɛ Ogusiti ye sariya dɔ sigi ko bɛɛ ka taga a tɔgɔ sɛbɛ a wolodugu la. Yusufu ye mun lo kɛ do? Bibulu b’a fɔ ko: “Yusufu fana bɔra Nazarɛti, Galile mara la, ka taga Zude mara dugu dɔ la min tɔgɔ ko Bɛtilehɛmu, o ye masacɛ Dawuda ka dugu ye, bari a buruju tun bɔra Dawuda la.”—Luka 2:1-4.

 ⁵ Mun na masacɛ Ogusiti y’o koo waajibiya mɔgɔw ma nin wagati la? O tɛ gwansan ye. A saan 700 ɲɔgɔn tun ye nin ye kira Mise tun kɔnna k’a sɛbɛ ko Masiya bena wolo Bɛtilehɛmu. Dugu dɔ tun be Nazarɛti gɛrɛfɛ min tɔgɔ ko Bɛtilehɛmu, kilomɛtɛrɛ 11 dɔrɔn b’u cɛ. Nka, kira tun y’a fɔ ka gwɛ ko Masiya tun bena wolo “Bɛtilehɛmu Efarata” le (Mise 5:1 kalan). Kilomɛtɛrɛ 130 be o dugudennin ni Nazarɛti cɛ. Sira be tɛmɛ kuluyɔrɔw la ka Samari mara cɛtigɛ. Yusufu tun ka kan ka taga a tɔgɔ sɛbɛ o dugu lo la, sabu a bɛnba Dawuda wolodugu tun lo. Mariyamu fana tun ye masacɛ Dawuda bɔnsɔn ye.

6, 7. a) Mun na a tun bena gwɛlɛya Mariyamu ma ka taga Bɛtilehɛmu? b) Komi Mariyamu kɛra Yusufu muso ye, o ye nɔɔba juman to a ka koow latigɛ cogo kan? (Jukɔrɔla Kunnafoni lajɛ fana.)

⁶ Yala Mariyamu tun bena sɔn ka Yusufu dɛmɛ k’o sariya labato wa? An kana ɲinɛ k’o tagama tun bena gwɛlɛya a ma. N’a sɔrɔ ɔkutɔburukalo daminɛ tun lo. Sanji tun be se ka funfun u kan sabu tilemana wagati tun banna ka ban o jamana na. Ka fara o kan, u tun bena laban ka pantiw yɛlɛ ka sɔrɔ ka se Bɛtilehɛmu. O tagama tun ka teli ka mɛɛn tile damanin. N’a sɔrɔ dɔ tun bena fara o kan yɛrɛ sabu Mariyamu cogoya tun bena u waajibiya ka lɔ lɔ walisa ka lafiɲɛ. Ani, muso kɔnɔman juman t’a fɛ ka to a somɔgɔw n’a teriw gɛrɛfɛ walisa  u k’a dɛmɛ n’a kɔnɔ y’a minɛ? Siga t’a la, Mariyamu tun ka kan k’a jaa gwɛlɛya walisa ka sɔn o dugutaga ma.

⁷ Luka y’a sɛbɛ ko Yusufu tagara ni “Mariyamu ye, waasa u tɔgɔ ka sɛbɛn.” (Luka 2:4, 5). Komi Mariyamu kɛra Yusufu muso ye sisan, o ye nɔɔba to a ka koow latigɛ cogo kan. A tun b’a jati ko Alako ta fan fɛ, a cɛɛ lo ye a kuntigi ye. O kama, a cɛɛ tun mana min latigɛ, a labɛnnin tun lo k’a dɛmɛ i ko Ala b’a ɲini musow fɛ cogo min na. * Gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta, Mariyamu kolola a cɛɛ ye. O la, a y’a yira ko a limaniyanin lo.

8. a) Koo wɛrɛ juman lo ye Mariyamu lasun a tugura Yusufu kɔ? b) Mun na Mariyamu ka ɲɛyirali be mɔgɔ kantigimanw jija?

⁸ Koo wɛrɛ juman lo ye Mariyamu lasun a tugura Yusufu kɔ? Kiraya kuma min tun b’a fɔ ko Masiya bena wolo Bɛtilehɛmu, yala a tun b’o kala ma wa? Bibulu t’o fɔ an ye. N’a sɔrɔ Mariyamu tun b’o kala ma sabu diinan kuntigiw ani mɔgɔ gwansanw yɛrɛ tun b’o kala ma (Mat. 2:1-7; Zan 7:40-42). Mariyamu tun be Ala ka Kuma lɔn ka ɲɛ (Luka 1:46-55). A sɔnna o dugutaga ma. N’a sɔrɔ a y’o kɛ walisa ka kolo a furucɛ  ye, wala ka masacɛ ka sariya labato, wala ka Jehova ka kiraya kuma dafa. A ka kɛ min o min ye, a ye ɲɛyirali ɲuman to an ye. Cɛɛw ni muso minw b’u yɛrɛ majigi ani u be kanminɛli kɛ, olu koo ka gwɛlɛ Jehova ma kosɔbɛ. Bi, mɔgɔ caaman tɛ kololi jati jogo ɲuman ye. Nka, Mariyamu ye ɲɛyirali ɲuman to mɔgɔ kantigimanw ye o koo la.

9, 10. a) Mariyamu ni Yusufu surunyatɔ Bɛtilehɛmu, n’a sɔrɔ u miirila mun lo la? b) U jigira yɔrɔ juman na ani mun na do?

⁹ Mariyamu labanna ka Bɛtilehɛmu ye tuma min na, a dusu lafiyara. Ale ni Yusufu ye panti dɔw yɛlɛ ka tɛmɛ oliviyeyiri forow gɛrɛfɛ. Oliviyedenw ni fɛɛn wɛrɛw tun be tigɛ sumanw ladonnin kɔ. Mariyamu ni Yusufu tɛmɛtɔ o forow gɛrɛfɛ, n’a sɔrɔ u tora ka miiri Bɛtilehɛmu ka tarikikow la. A ka dɔgɔ kojugu ka jati Zuda mara duguw cɛma i ko Kira Mise y’a fɔ cogo min na. Nka, saan waa kelen ni kɔ ka kɔn olu ka wagati ɲɛ, Bowazi ni Nawomi ani Dawuda tun wolola o dugudennin lo la.

¹⁰ Mariyamu ni Yusufu senin kɔ, u y’a sɔrɔ ko dugu fanin lo jama na. Dɔw kɔnna u ɲɛ ka na u tɔgɔw sɛbɛ fana. O kama, u ma yɔrɔ sɔrɔ lonanjigiso kɔnɔ. * U bolomakotɛ, u tagara si wɛɛrɛ kɔnɔ. Miiri k’a filɛ Yusufu dusu tiɲɛna cogo min na k’a ye ko a muso be ŋunan a ka tiin bolo. A ma deli k’o tɔɔrɔ ɲɔgɔn sɔrɔ, ani dɔ be farala o kan ka taga. Yan, yɔrɔ bɛnbali nin na, a kɔnɔ y’a minɛ.

11. a) Mun na a tɛna gwɛlɛya muso si ma ka Mariyamu ka koo faamu? b) Mun na a fɔra ko Yezu ye “deen fɔlɔ” ye?

¹¹ A tɛna gwɛlɛya muso si ma ka Mariyamu ka koo faamu. Saan 4 000 ka kɔn o wagati ɲɛ, Jehova tun kɔnna k’a fɔ ko deen woloko bena gwɛlɛya musow ma sabu u bɛɛ ye jurumu cɛɛn ta (Zɛnɛzi 3:16). Foyi t’a yira ko o kuma ma ɲɛsin Mariyamu ma fana. Luka tɛ Mariyamu ka tɔɔrɔko lakali, nka a y’a sɛbɛ dɔrɔn ko: “A jigira dencɛ la, o tun y’a deen fɔlɔ ye.” (Luka 2:7). A “deen fɔlɔ” tun lo sabu a nana deen wɛrɛw wolo, u bɛɛ lajɛnnin ye wolonfila ɲɔgɔn ye (Mariki 6:3). Nka, nin deen nin be dan na tɔɔw bɛɛ la. Mariyamu dɔrɔn ka dencɛ fɔlɔ tɛ dɛ. Nka, Jehova fana ka “dafɛn bɛɛ la fɔlɔ bangelen” lo, o kɔrɔ, Ala ka Dencɛ kelenpe bangelen.—Kɔlɔs. 1:15, ABM.

12. Mariyamu y’a denɲɛnin la min? Mɔgɔw be Yezu woloko bisigi kɛ cogo min na, mun na o tɛ tiɲɛnko ye?

 ¹² Sisan, Luka be kunnafoni dɔ di bɛɛ be min lɔn. A ko: “A ye fani meleke a la k’a la kolokolo kɔnɔ.” (Luka 2:7). Mɔgɔw be jaaw wala boon dennin minw dilan ka Yezu woloko bisigi kɛ, u tɛ tiɲɛnko ye. An k’a filɛ min kɛra tigitigi. Kolokolo ye bɛgɛnw ka dumunikɛ minan ye. Yusufu ni Mariyamu jigira wɛɛrɛ lo kɔnɔ. Bɛɛ kɔni b’a lɔn k’o yɔrɔ saniyanin tɛ ani a kasa man di. Tiɲɛn na, bangebaga juman lo bena sɔn k’a deen wolo o yɔrɔ ɲɔgɔn na ni cogoya wɛrɛ b’a bolo? Bangebagaw fanba b’a fɛ k’u seko fisaman lo kɛ u deenw ye, kuma tɛ Mariyamu ni Yusufu ma. Olu tun b’a fɛ k’u seko fisaman kɛ Ala Dencɛ ye.

13. a) Min tun be Mariyamu ni Yusufu bolo, u y’u seko fisaman kɛ n’o ye cogo di? b) Yusufu ni Mariyamu ka ɲɛnako fɔlɔ tun ye mun lo ye? Bangebaga hakilitigiw be se k’u ladegi cogo di?

¹³ U m’a to u ka dɛsɛ k’u dusu tiɲɛ. Min tun b’u bolo, u y’u seko fisaman kɛ n’o ye. I k’a kɔrɔsi, a fɔra ko Mariyamu yɛrɛ lo ye denɲɛnin ladon. A ye faniw meleke a la koɲuman, k’a la nɛmɛnɛmɛ bɛgɛnw ka dumunikɛ minan kɔnɔ walisa k’a latanga, a ka sinɔgɔ ani nɛnɛ kana a minɛ. Hali ni koow tun man nɔgɔ Mariyamu fɛ, a m’a to a dusu tiɲɛna. Nka, a y’a seko bɛɛ kɛ k’a deen ladon. Ale ni Yusufu tun b’a lɔn ko u bena se ka koo fisaman min kɛ deen nin ye, o ye k’a kalan a ka Jehova kanu (Deteronɔmu 6:6-8 kalan). Bi duniɲa kɔnɔ, mɔgɔw tɛ Alakow jati. Bangebaga hakilitigiw kɛtɔ k’u deenw lamɔ, u be Yusufu ni Mariyamu ladegi. U be Alakow kɛ u ɲɛnako fɔlɔw ye.

14, 15. a) Mun na sagadɛndɛlaw tun kɔrɔtɔnin lo ka denɲɛnin ye? b) Denɲɛnin yenin kɔ wɛɛrɛ kɔnɔ, sagadɛndɛlaw ye mun lo kɛ?

¹⁴ Sagadɛndɛla dɔw barila ka don wɛɛrɛ kɔnɔ ka mankan caaman kɛ. U kɔrɔtɔnin tun lo ka denɲɛnin ye, ani a bangebagaw fana. Ninsɔndiyaba tun b’u la fɔɔ u ɲɛdaw be manamana. U kɔrɔtɔninba bɔra kuluw kan, yɔrɔ min na u tun be si n’u ka bɛgɛnw ye. * U ɲɛɛ lara koo kabakoman min kan, u y’o lakali Yusufu ni Mariyamu ye, olu fana kabakoyara kosɔbɛ. K’u to kulu kan, mɛlɛkɛ dɔ barila k’a yɛrɛ yira u la dugutilama. Jehova nɔɔrɔ manamanana k’u lamini. O kɔ,  mɛlɛkɛ y’a fɔ u ye ko Krista, o kɔrɔ Masiya, wolola Bɛtilehɛmu dugu la a ma mɛɛn. U tun bena denɲɛnin nin lanin ye bɛgɛnw ka dumunikɛ minan kɔnɔ, fani melekenin b’a la. O kɔ, koo wɛrɛ kɛra min y’u kabakoya ka tɛmɛ yɛrɛ: Mɛlɛkɛ caaman y’u yɛrɛ yira u la ka to ka Ala tando!—Luka 2:8-14.

¹⁵ A tɛ bari an na k’a ye k’o cɛɛ majigininw bolila ka na Bɛtilehɛmu! N’a sɔrɔ u ɲagalila kosɔbɛ ka denɲɛnin nin lanin ye i n’a fɔ mɛlɛkɛ tun y’a fɔ u ye cogo min na. U m’o kibaro diiman to u yɛrɛ dama cɛ. “Kuma min tun fɔra u ye deen nin ka koo la, u y’o lakali. Minw bɛɛ ye sagadɛndɛbagaw ka kuma mɛn, u bɛɛ kabakoyara.” (Luka 2:17, 18). O wagati la, diinan kuntigiw tun tɛ sagadɛndɛlaw jati. Nka, a gwɛnin lo ko o cɛɛw koo tun ka gwɛlɛ Jehova ma u ka kantigiya n’u ka majigilenya kosɔn. U ka kumaw ye mun lo kɛ Mariyamu la?

16. Mariyamu y’a yira cogo di ko a be jatiminɛ kɛ ani mun lo y’a dɛmɛ a tora ni limaniya barikaman ye?

¹⁶ Siga t’a la, woloko ye Mariyamu sɛgɛn. Nka, a y’a tulo malɔ k’o kumaw bɛɛ lamɛn. A yɛrɛ ma dan o ma. A fɔra ko: “Mariyamu tun b’o koow bɛɛ mara a hakili la ka miiri u la.” (Luka 2:19). Tiɲɛn na, Mariyamu tun ye muso ye min be jatiminɛ kɛ. A tun b’a lɔn ko mɛlɛkɛ ye min fɔ, o kɔrɔtanin lo kosɔbɛ. A ka Ala Jehova tun b’a fɛ a k’a lɔn ka ɲɛ deen nin ye mɔgɔ min ye ani a lɔyɔrɔ bena kɛ min ye. O kama, a ma dan ka lamɛnni kɛ dɔrɔn. A y’o kumaw mara a hakili la walisa ka se ka miiri u la siɲɛ caaman na kalow ani saan nataw la. O lo ye Mariyamu dɛmɛ a tora ni limaniya barikaman ye.—Eburuw 11:1 kalan.

17. An be se ka Mariyamu ladegi cogo di kuma senumanw koo la?

¹⁷ E bena tugu Mariyamu ka ɲɛyirali kɔ wa? Bibulu fanin be tiɲɛn kuma nafamanbaw la. Nka, n’an b’a fɛ u k’an nafa bɛrɛbɛrɛ, fɔɔ an ka an mako don u la. O kɔrɔ ko an ka ɲi ka Bibulu kalan tuma o tuma. An kana a jati i ko gafe gwansan, nka i ko Ala ka Kuma senuman (2 Tim. 3:16). Ka fara o kan, an ka Mariyamu ladegi k’o kuma senumanw mara an hakili la ani ka to ka miiri u la. N’an y’o kɛ ani n’an be miiri k’a filɛ cogo min na an be se k’u sira tagama, o lo bena dɔ fara an ka limaniya barika kan.

18. a) Mariyamu ni Yusufu ye Musa ka sariya labato cogo di Yezu denɲɛnin tuma na? b) U ye saraka min bɔ batosoba kɔnɔ, o be mun lo yira u koo la bololafɛnw ta fan fɛ?

¹⁸ Deen tile seeginan, Mariyamu ni Yusufu tagara n’a ye u y’a kɛnɛkɛnɛ ka kɛɲɛ ni Musa ka sariya ye. Ani, u y’a tɔgɔ la ko Yezu i ko mɛlɛkɛ tun y’a fɔ u ye cogo min na (Luka 1:31). O kɔ, tile 40nan loon, u bɔra Bɛtilehɛmu ka kilomɛtɛrɛ 10 kɛ ka taga n’a ye batosoba kɔnɔ Zeruzalɛmu. O yɔrɔ la, u ye saniyako saraka bɔ ka kɛɲɛ ni Musa ka sariya ye: tuganin fila, walima jɛnɛtuba fila i ko a ɲininin be fantanw fɛ cogo min na. N’a sɔrɔ maloya tun b’u la sabu u ma se ka sagajigi ni tuganin saraka i ko bangebaga tɔɔw. O bɛɛ n’a ta, u y’u seko fisaman kɛ ka sariya labato a ɲɛɛ ma. An lanin be min na, o ye ko u ye jijali kumaw mɛn batosoba kɔnɔ.—Luka 2:21-24.

19. a) Simeyɔn ye kuma nafaman wɛrɛ jumanw fɔ Mariyamu ye? b) Anɛ ye mun lo kɛ tuma min na a ye Yezu ye?

¹⁹ Cɛkɔrɔba dɔ gwɛrɛla u la, a tɔgɔ ko Simeyɔn. A ye kuma nafaman wɛrɛw fɔ Mariyamu ye. A tun fɔra o cɛkɔrɔba ye ko a tɛna sa n’a ma Masiya ye. Sisan, Jehova ka hakili senu y’a yira a la ko Kisibaga min koo tun fɔra, o ye Yezu lo ye. Simeyɔn ye Mariyamu lasɔmi fana ko a niin bena tɔɔrɔ loon dɔ. A bena kɛ i n’a fɔ u y’a sɔgɔ ni murujan ye (Luka 2:25-35). N’a sɔrɔ o lasɔmini kumaw ye Mariyamu lasiran. Nka saan 33 o kɔ, u kɔni ye Mariyamu dɛmɛ ka  muɲuli kɛ tuma min na u dafara. Simeyɔn tilanin kɔ, kiramuso Anɛ ɲɛɛ lara Yezu denɲɛnin kan. Mɔgɔ minw tun be Zeruzalɛmu kisili kɔnɔna, a y’a daminɛ ka Yezu koo fɔ olu bɛɛ ye.—Luka 2:36-38 kalan.

20. U tagara ni Yezu ye batosoba kɔnɔ. Mun na o kɛra koo ɲuman ye?

²⁰ Yusufu ni Mariyamu tagara n’u ka denɲɛnin ye Jehova batosoba kɔnɔ Zeruzalɛmu. O kɛra koo ɲuman ye dɛ! O koo kɛra ɲɛyirali ɲuman ye u deen fɛ. A nana to ka taga Jehova batosoba kɔnɔ tuma bɛɛ. K’u to batosoba kɔnɔ, u ye saraka bɔ Jehova ye ka kɛɲɛ n’u seko fisaman ye. U fana ye ladilikan ni jijali kumaw lamɛn. Siga t’a la, Mariyamu bɔra batosoba kɔnɔ ni limaniya barikaman ye o loon na. A dusu fanin tun lo kuma senumanw na a be se ka miiri minw na ani k’u kofɔ tɔɔw ye.

21. An be se ka mun lo kɛ walisa dɔ ka to ka fara an ka limaniya barika kan i n’a fɔ Mariyamu ta?

²¹ Koɲuman lo k’a ye ko bangebagaw be tugu o ɲɛyirali kɔ bi. Jehova Seere minw ye bangebagaw ye, u be kantigiya kɛ ka na n’u deenw ye kafo ka lajɛnw na. U b’u seko kɛ ka jijali kumaw fɔ u kerecɛnɲɔgɔnw ye. Lajɛnw na, u be kalan nafaman caaman sɔrɔ ka tilan ni mɔgɔw ye. Dɔ fana be fara u barika n’u ka dusudiya kan. Ka lajɛn kɛ n’o bangebaga ɲɔgɔnw ye, o ye ninsɔndiyako ye dɛ! N’an tora k’o kɛ, dɔ bena to ka fara an ka limaniya barika kan i n’a fɔ Mariyamu ta.