•   Bushe umfwa shani nga waumfwa umuntu alelanda amashiwi ya musalula?

  •  Nshumfwa ububi—nalibelela ukumfwa abantu balelanda amashiwi ya musalula.

  •  Ndomfwako ububi panono—nomba tapali ifyo ningacita.

  •  Ndomfwa sana ububi—nalifilwa ukubelela ukumfwa amashiwi ya musalula.

•   Bushe miku inga ulanda amashiwi ya musalula?

  •  Nshilanda amashiwi ya musalula

  •  Limo limo fye

  •  Ndayalanda sana

•   Bushe umona ukuti calibipa ukulanda amashiwi ya musalula?

  •  Tacabipa

  •  Calibipa sana

 Bushe umona ukuti ukulanda amashiwi ya musalula kwalibipa? Nalimo kuti wayasuka ati: ‘Awe. Kwaliba amafya ayengi mu calo ayo tulingile ukubikako amano. Na kuba, abantu bonse balalanda amashiwi ya musalula!’ Nomba bushe ca cine ukuti abantu bonse balalanda amashiwi ya musalula?

 Awe. Abantu abengi tababomfya amashiwi ya musalula. E lyo kwaliba ifingi filenga belabomfya amashiwi ya musalula ifyo abantu bambi bashatontonkanyapo. Ku ca kumwenako:

•  Ifyo ulanda filanga ifyo waba. Ifyo ulanda filanga ifyo utontonkanyapo. Kanshi nga ulebomfya amashiwi ya musalula ninshi ulelanga fye ukuti taubika amano ku fyo abantu bambi bomfwa. Bushe ifi e fyo waba?

   Baibolo itila: “Ififuma mu kanwa fifuma mu mutima.”—Mateo 15:18.

•  Nga ulelanda amashiwi ya musalula abantu kuti batendeka ukumona kwati uli mubi. Icitabo ca Cuss Control citila: “Imilandile yesu ilakuma ababa ifibusa fyesu, umucinshi balupwa na bantu tubomba nabo batupeela, ifyo tumfwana na bantu bambi, ifyo abantu batumona, nga kuti batwingisha incito nelyo iyo, nangu nga kuti batusumbula pa ncito nelyo iyo, e lyo ne fyo abantu abashatwishiba bacita nga twalanda fimo.” Icitabo cimo cine cilanda no kuti: “Mufwile ukuyipusha nga ca kutila kuti muleumfwana bwino na bantu nga tamulanda amashiwi ya musalula.”

   Baibolo itila: “Mwilaba . . . no musaalula.”—Abena Efese 4:31.

•  Nga ulelanda amashiwi ya musalula te kutila ninshi e lyo abantu bakalakumona ukuti walicenjela. Mu citabo ca How Rude! ba Dr. Alex Packler batile: “Abantu balanaka ukukutika ku muntu uulanda amashiwi ya musalula lyonse.” Balandile no kuti abantu abalanda amashiwi ya musalula lyonse “tabakwata inshita ya kutontonkanya pa fyo balalanda, balalanda ukwabula ukumfwikisha ifyo bambi balelanda kabili tabalangulukilako abantu. Nga ca kuti ulelanda amashiwi ayabipa ukwabula ukutontonkanyapo, no kutontonkanya ukalatontonkanya fye ifyabipa.”

   Baibolo itila: “Mwileka amashiwi yabola yafume mu kanwa kenu.”—Abena Efese 4:29.

•  Panga ifyo ulefwaya ukucita. Ukesheko ukukanalanda amashiwi ya musalula mu mweshi umo nelyo ukucepako. Kuti eleconga pali charti nelyo pali kalenda inshiku ushilandilemo amashiwi ya musalula. Na lyo line, pa kuti utwalilile ukucita ifyo upangile, ulingile ukucita na fimbi. Ku ca kumwenako:

•  Wilatamba amafilimu nelyo ukukutika ku nyimbo umo abantu babomfya amashiwi ya musalula. Baibolo itila: “Ukwampana pamo na babi kulonaula imibele isuma.” (1 Abena Korinti 15:33) Ishiwi lya kuti “ukwampana” talilosha fye ku bantu lelo lilosha na ku mafilimu utamba, ifyangalo fya pa kompyuta ifyo uteya e lyo ne nyimbo ukutikako. Kenneth umulumendo uli ne myaka 17 atile: “Cilanguka ukwimbako ilyo ulwimbo watemwa lulelila nangu ca kuti mwaliba amashiwi ya musalula pa mulandu fye wa kuti walitemwa ifyo balisha ifilimba.”

•  Ulecita ifintu ifilelanga ukuti naukula: Abantu bamo balalanda amashiwi ya musalula pantu bamona kwati e lyo abantu balabamona ukuti bakalamba. Kwena ifyo te fyo caba. Baibolo itila abakalamba “balikwata amano aya kulekanya icalungama ne calubana.” (AbaHebere 5: 14) Tabafwaya ukucita ifyabipa pa kuti fye basekeshe abantu.

 Ukwabula no kutwishika, ukulanda amashiwi ya musalula kulalenga fye umuntu alatontonkanya ifyabipa. Abantu abalanda amashiwi ya musalula bengi sana mu calo! Icitabo ca Cuss Control citila: “Nga ulelanda amashiwi ya musalula ninshi ulelenga ububifi ukufulilako fye mu calo. Uleesha apo wingapesha ukukanaba ne milandile yabipa, ukucita ifi kukalenga uleba ne nsansa kabili na bantu bakakutemwa.”