I len ini bititii bi malal i yé nayak ni nkoñ ’isi wonsôna. a Ba nléba gwo mambot di nhaba, bisima, mapep ma manwin, i télé, bitéléfôn, bitafel, masak ni nsik, bisite bi internet, ni bahoma bape. Biloñ gwobisôna bi nhôñôs gwo len. Bôt ba mbéñge ki bititii bi i len ini iloo ngéda kôba.—Béñge minkéñék mi matila ni ño le  “Mam ma mbôña inyu bititii bi malal.”

Yak mintén mi mam mi mpam mu mi nhéñha ngandak. Jon nyimam wada le Dines Gail a bi tila le: “Bititii ba bé tehe behee kiki bi bi nlôôha bibe mu, gwon bi nhoñ len.

Lelaa bé ni ntehe i mam di ntip pôdôl? Baa lem i béñge, i añ tole i emble gwom bi i nla toi tééñga bés? Bé ni ntehe i lem i, kiki loñge njel i tégbaha ngéda tole kiki mbôñ yomede? Tole kiki ngim yom ipe ha ipôla i? Yésu a bi kal le: “Hiki e ilam i num matam malam, ndi hiki e ibe i num matam mabe.” (Matéô 7:17) Mambe matam i bôô lem i i numus? Inyu yi mandimbhe, di timbhe ndugi mambadga maa mana ma nlôôha nseñ.

I JAM BAYIMAM BA NKAL: Lem i béñge bititii bi malal i nyilha bôt minkol. Bayimam ba nhoñol le i gwé ngui i yilha bôt minkol kiki hibañga ba nsébél le cocaïne.

Brian, b nu a bé tégbaha ngandak ngéda i internet inyu béñge gwo a nkal le: “Yom yo ki yo i bé bé le i gwel me. I bé i ba ndik wee nyuu yem yon bôt ba ntehe ha, ki le me yé haa mahoñol mem. I bé i pam le me kahal sehla, ño u siiak me. Me bi noode téé i lem i, ndi me kônde yén mu lem ibe i, ngandak nwii.”

Libim li ngéda i bôt ba mbéñge bititii bi malal ba nsôô lem yap. Ba niñ bisôsôli, ba tembak. Inyu hala nyen ngandak i gwé kon mahoñol, i nôgda binyuu, i wok nyuu tole i mbéna ba ñunbak. I yé i pam yak le ba yéñ njel i nitba. Serge a nkal le: “Me bé gwés ndik yén metama kiki bo mut le a nimil likanda. Me bé nôgda le me nhee bé to yom, kiññem i ntéégaga me. Me bé ndik kiki nuga le nkume a ngwel, ibabé le i laa hohla. Me bé kon woñi i bat mut mahôla.

To ibale di boñok yom ipe, ndi di kwo mu bititii bi ibabé i kôôba, hala nla tééñga bés ibale di noode pôôbe gwo. Mut nkeñi wada nu a nyiba inyu minyiña a bi boñ bikuu bi nla kwél bés ibale di béñge bititii bi, a kal lisañ jada i bisu bi bangomin ba loñ Amérika le: “Bititii bi malal bi nyégle bés i boña ntandaa ngéda to di ngwés to di ngwés bé, di nla bé to sas gwo. Susana, hingonda hiada hi hi bi béñge bisite internet bi, hi nkal le: “Bititii bi, bi bi yén me mahoñol kiki sitamp. Bi yé bi nyek ndigi hala ngim mangéda. A mboñ ndigi me wee, m’a la bé me sas gwo i boña wem kekikel.”

I SEM KWEP: Lem i béñge bititii bi malal i nyilha bôt minkol, i ôbhak bôt ba mbéñge gwo bañga liôbhak.—2 Pétrô 2:19.

I JAM BAYIMAM BA NKAL: “Lem i béñge bititii bi i mélés libii ni mahaa. (Hala nyen i kaat ini ni hop Ngisi le Le piège de la pornographie i Wendy bo Larry Maltz i nkal.)

Lem i béñge bititii bi malal i ntééñga babiina ni mahaa ni ini njel le:

• I mboñ le babiina ba bôdlana ha bañ ñem, i nsuhus yak i gwéha ni ngôñ malal i bak ipôla yap.—Bingéngén 2:12-17.

• I lem i i ntinde mut i hoñol ndigi nyetama, i tôñ ndik nyetama ni i hoñol le nwaa a kôli ha bé ni nye.—Éfésô 5:28, 29.

• I nlôñôs ngôñ i nyega malal, i boñok le di hégda le di yé lalna bôt bape.—2 Pétrô 2:14.

• I lem i i ntinde bés i nyégsa sobiina wés i yoñ ngaba malal ma ma téé bé i mis ma Nyambe.—Éfésô 5:3, 4.

• I lem i i ntinde ndugi bés i lalna bôt ikété mahoñol més, i mbus i ntinde yaga bés lalna bo i pes minsôn.—Matéô 5:28.

Bibel i nkal babiina le ba “tjañgap bañ.” (Malaki 2:16) Matjañg ma yé ngim jam i i nla boñ le babiina ba bagla, i mbus ba bos. Ngéda bagwal ba mbagla, yak bon bap ba nok ndutu.

U héya hala, yak boñge bomede ba nok ndutu ngandak. Brian nu di nsima bibôdle, a nkal le: “Ngéda me bééna jôm li nwii, me bi tehe mapep ma manwin ma bititii bi malal ma papa yem ibabé me i kôôba, ngéda me bi bilôk bikéé di bé tuk ntuk unu le ‘me nke i solop, lo léba me.’ Ha nyen me bi kahal béñge gwo bisôsôli, ibabé i yi kii yo i bé tinde i gwés béñge gwo. Me bi yila nkol u bititii bi letee ni i ngéda me bi yila munlôm.” Minyiña mi ñunda le i lem i i nla tinde boñge ba wanda i pala bôdôl malal ngéda ngi kola, i yéñ bana maada ma muda ni munlôm ni ngandak bôt, i tééñga bôt i ngéda ba nlalna bo ni i ba bôt ba ba nla bé gwés mut bañga bañga.

I SEM KWEP: Lem i béñge bititii bi malal i ñôbôs maada ipôla babiina, i nti ki bo njôghe i nloo hihéga.—Bingéngén 6:27.

LIPÔDÔL LI DJOB LI NKAL LE: “Jon nola ni bijô binan bi nyuu bi bi yé hana ’isi inyu mam mana le: malal ma nyega, nyega, ngôñ malal ibabé i gwel nyuu, ni ngôñ ibe, ni hép i i yé i bégés bisat.”—Kôlôsé 3:5.

Inyu kal le Yéhôva c Djob a ñoo lem i béñge bititii bi malal. A ta bé inyule a nwo nyuu ni malal. Nyen a bi hek bés ni bijô bi nyuu di ngwélél inyu malal. A yé ndik le sômbôl yé i yé le i bôt ba yé mbiibaga bon ba bana maada ma inyu nok mane ni gwal bon.—Yakôbô 1:17.

Ndi inyuki di nkal ni le a ñoo lem i béñge bititii bi malal? Ndék manjom ma ntinde bés i kal hala mo mana:

• A nyi le i lem i i nla ôbôs maada malam bôt ba gwé.—Éfésô 4:17-19.

• A ngwés bés, jon a nsôñ bés ni mam ma ma yé le ma tééñga bés.— Yésaya 48:17, 18.

• Ngôñ yé i yé le mabii ni mahaa ma ba mbôô. (Matéô 19:4-6)

• A gwé ngôñ le di tééda libak li mapubi, ni le di ti bôt bape lipém iloole di boñ bo béba. (1 Tésalônika 4:3-6)

• A gwé ngôñ le di diihe ngap a bi ti bés i gwal, ni le di gwélél yo i nya pubhaga.—Lôk Héber 13:4.

• A nyi le lem i béñge bititii bi malal i mboñ le di bana béba litehge li malal Satan a gwé.—Bibôdle 6:2; Yuda 6, 7.

I SEM KWEP: Lem i béñge bititii bi malal i mboñ le di nimis maada malam di ban-ga ni Djob.—Rôma 1:24.

Yéhôva a nkônôl i bôt ba njo inyu nwas i lem ibe i ngoo. Jon Bibel i nkal le: “Yéhôva a yé konangoo, a ban-ga ñem ngôô, a mpala bé unup, a ntéñbe ki i unda ngandak gwéha. A nyi lelaa a bi hek bés, a mbigda le di yé nluñ ték.” (Tjémbi 103:8, 14) A naña bôt ba suhulnyuu i kôôge nye bebee inyu ‘léba konangoo yé i mbuma ñañ inyu hôla bo i loñge ngéda.’—Lôk Héber 4:16; Béñge minkéñék mi matila ni ño le “ I pam minkôm mi Bititii bi malal.”

Ngandak bôt i bi neebe mahôla ma Nyambe. Baa ma gwé toi ngui? Ni tehe i jam Bibel i nkal inyu ngim bôt i i bi pam i yémbél bilem bibe: “Ba bi nugus bé, ba pubus bé; ni kéla ki le ni téé sép i jôl li Nwet Yésu Kristô lôñni mbuu u Nyambe wés.” (1 Korintô 6:11) Kiki ñôma Paul, i bôt ba ba nla kal le: “Inyu mam momasôna, me gwé ngui ni njel nu a nti me lipémba.”—Filipi 4:13.

Susana nu a bi pam i yémbél i lem i, a nkal le: “Yéhôva nyetama nyen a nla hôla bés i pam minkôm mi lem i béñge bititii bi. Ibale u mbat nye le a hôla we ni le a éga we, u ga témb u ba nginsohi i bisu gwé. A ga tjôô bé we kekikel.”