Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

A5

Diosan sutipajj Griego Arut Qellqatanakanwa uñsti

Bibliat yatjjattʼat jaqenakajja, Hebreo Arut Qellqatanakanjja niya 7.000 kutiw Tetragrámaton (יהוה) sat pusi letranakajj uñstäna sapjjewa. Ukampis Griego Arut Qellqatanakanjja Tetragramatonajj janiw uñstkänti sasaw walja jaqenakajj sapjje. Ukatwa jichha tiempon utjki uka Biblianakanjja, jilapartejj Jehová sutjja Nuevo Testamentorojj jan uchawayapkiti. Hebreo Arut Qellqatanakat aytaski uka textonakan Tetragramatonajj uñstkchisa, jilaparte traductoranakajj Diosan sutip lantejj Tatitu sasakiw uchjjapjje.

Machaq Mundon Jakirinakataki Bibliajj janiw ukham luratäkiti. Antisas Diosan Jehová sutipajj 237 kutiw Griego Arut Qellqatanakan uñsti. ¿Kunatsa traductoranakajj ukham lurañ amtawayapjje? 1) Jichhürunakan griego arut utjki uka qellqatanakajj janiw original qellqatanakäkiti. Uka qellqatanakat walja copianakas utjkchejja, original qellqatanakajj luraskäna ukat pä patak maranak qhepatwa uka copianakajj jilapartejj lurasïna. 2) Uka tiemponjja, Biblia copiaqerinakajj Tetragrámaton lantejj Kýrios arumpiw cambiapjjäna (Kýrios arojj griego arunjja ‘Tatitu’ sañwa muni), jan ukajj ukham cambiat qellqatanakatwa copianak lurapjjäna.

Machaq Mundon Jakirinakataki Biblia Traducirinakajja, griego arut original qellqatanakan Tetragramatonajj utjaskapunïnwa sañatakejj pruebanakajj utjiwa sasaw sapjje. Jichhajj uka toqet uñjañäni:

  • Jesusasa apostolonakas jakapkäna uka tiemponjja, Hebreo Arut Qellqatanakan Tetragramatonajj uñstänwa, kawkjantï original qellqatan uñstkäna taqe uka cheqanakanwa uñstäna. Uka tiemponjja mä qhawqhanikiw janiw ukhamäkiti sasajj sapjjäna. Qumrán cheqan jikjjataskäna uka qellqatanak uñjjatasajj janiw payachasiñajj utj-jjänti. Uka cheqanjja nayrïr patak maranakan lurat Hebreo Arut Qellqatanakwa jikjjatapjjäna.

  • Jesusasa apostolonakas jakapkäna uka tiemponjja, Hebreo Arut Qellqatanakat griego arur traducit qellqatanakan Tetragramatonajj uñstänwa. Walja maranakaw uka toqet yatjjattʼatanakajj janiw Septuaginta Biblian Tetragramatonajj uñstkänti sasin sapjjäna, Septuaginta Bibliajj hebreo arut griego arur traducit Bibliawa. Ukampis 1940-1950 uka maranakanjja Jesús tiempon apnaqapkäna uka nayra Septuaginta Biblian mä qhawqha jiskʼa qellqatanakapwa jikjjatapjjäna. Ukanakanjja hebreo letranakamp qellqat Diosan sutipaw uñsti. Ukhamajj Jesusajj jakkäna uka tiemponjja, Diosan sutipajj griego arur traducit Qellqatanakan uñstänwa. Ukampis wali uñtʼat Septuaginta qellqatanakanjja, mä arunjja Códice vaticano jan ukajj Códice sinaítico uka qellqatanakan janiw Diosan sutipajj Génesis librot Malaquías librokamajj uñstkiti. Uka qellqatanakajj 300 después de Cristo maranakatawa (ukampis nayra qellqatanakan uñstänwa). Ukatwa uka tiempon qellqat Nuevo Testamentonjja, mä arunjja griego arut qellqatanjj Diosan sutipajj jan uñstkpachänti.

    Jesusajj akham sasaw Awkipar mayisïna: “Kawkïr jaqenakarutï jumajj aka mundot churkista ukanakaruw nayajj sutim uñtʼayta”. “Sutim uñtʼayaskakïwa” sasa.

  • Jesusajj Diosan sutip aytapunirïnwa, yaqhanakarus yatiyarakirïnwa, ukwa Griego Arut Qellqatanakajj uñachtʼayistu. Jesusajj akham sasaw Awkipar mayisïna: “Kawkïr jaqenakarutï jumajj aka mundot churkista ukanakaruw nayajj sutim uñtʼayta”. “Nayaw sutim jupanakar uñtʼayta, sutim uñtʼayaskakïwa” sasa (Juan 17:6, 11, 12, 26).

  • Niyakejjay Griego Arut Qellqatanakajj Hebreo Arut Qellqatanakjam Diosan amuytʼayatächejja, Diosan sutipajj janiw textot mä akatjamat chhaqtkaspati. Khä 50 después de Cristo maranakanjja Santiago discipulojj akham sasaw Jerusalenankir ancianonakar säna: “Kunjamsa Diosajj yaqha markanakar jichhajj katoqe, kunjamsa sutipatakejj uka markanak taypit mä marka ajllisi ukwa Symeonajj phoqatpach qhanañchi” sasa (Hechos 15:14). Nayrïr patak maranakantï Diosan sutip jan khitis yatkaspäna, janirak aytkaspäna ukhajja, Santiagojj janiw uka arunak arskaspänti.

  • Griego Arut Qellqatanakanjja Diosan sutipajj jiskʼaptayataw uñsti. Diosan sutipajj aleluya arunwa uñsti, ukasti Apocalipsis 19:1, 3, 4, 6 textonakanwa uñsti. Aleluya arojj hebreo arutwa juti, ukasti ‘Jah Diosar jachʼañchapjjam’ sañ muni. Jah sutejja Jehová sutit jiskʼaptayat sutiwa. Maysa toqetjja, Griego Arut Qellqatanakan uñstki uka sutinakat jilapartejja Diosan sutipat juti. Walja libronakanjja Jesús sutejj ‘Jehová Diosaw Salvacionajja’ sañ muni sasaw sapjje.

  • Judío cristianonakan qellqatanakapanjja Diosan sutipajj uñstiwa, ukwa judionakan nayra qellqatanakapajj uñachtʼayi. Tosefta sat qellqataw utji, uka qellqatajj maynejj arumpiki maynir yatiyki uka leyinakamp qellqantatawa, uka qellqatajj niya 300 maranwa qellqañ tukuyasïna. Cristianonakan qellqatanakapatejj sábado urun phichantasispäna ukhajja, kunsa judionakajj lurapjjañapäna uka toqetjja uka qellqatajj akham sasaw ewjjtʼäna: Gilionim sat qellqatanakasa [inas Evangelionakat parlaskchi] apostatanakan libronakapasa [inas judeocristianonakat parlaskchi] janiw mä phichantäwit salvatäñapäkiti, jan ukasti Diosan sutipamppach taqpach phichantatäñapawa” sasa. Pachpa qellqatanjja, Yose sat Galileo rabinon arunakapaw uñsti, jupajj 100 maranak qhepat mä qhawqha maranak paskäna ukhaw uka arunak arsüna. Cristianonakan qellqatanakapatejj semanan mä urupan phichantatäspäna ukhajj kunsa lurapjjañapäna ukwa jupajj akham sas qhanañchäna: “Diosan sutipajj librot khuchsusinjja imasiñapawa, ukampis jiltʼki ukanakjja phichantasiñapawa” sasa.

  • Bibliat yatjjattʼat yaqhep jaqenakajja, Hebreo Arut Qellqatanakat aytki ukhajj Griego Arut Qellqatanakan Diosan sutipajj uñstpachänwa sasaw sapjje. Biblia toqet parlir mä diccionariojj akham sasaw qhanañchi: “Antiguo Testamentot Nuevo Testamenton aytkäna ukhajja, qalltanjj Tetragramatonajj uñstänwa, mä arunjja Diosan Yahweh sutipajj uñstänwa, uk uñachtʼayañatakejj pruebanakajj utjiwa” sasa, (The Anchor Bible Dictionary, “Nuevo Testamentonkir Tetragrámaton” sat pʼeqeñchäwi). Bibliat yatjjattʼat George Howard sat chachajj akham sarakiwa: “Griego arur copianakanjja [Septuaginta] Tetragramatonajj qellqasiskänwa, griego arur copianakajja nayrïr cristianonakan wali apnaqatänwa, ukhamajj Nuevo Testamento qellqerinakajj Qellqatanakat aytasajj Tetragramatonjja uchapjjerïpachänwa” sasa.

  • Wali uñtʼat traductoranakajja, traduccionanakapanjj Diosan sutip Griego Arut Qellqatanakan uchawayapjjewa. Uka traductoranakan walja luratanakap uñjapjjañäni, jupanakat yaqhepajja Machaq Mundon Jakirinakataki Bibliajj janïraw utjkänti ukhaw traducit Biblianakap apsjjapjjäna. Alemán aruna, Dominikus von Brentano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); francés aruna, André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); inglés aruna, Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864); portugués aruna, Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Español arunjja, Pablo Besson chachajj Lucas 2:15 ukat Judas 14 textonakanwa Diosan Jehová sutip qellqäna (El Nuevo Testamento, 1919). Kawkjanakantï Diosan sutipajj original qellqatan amuyatajj uñstkäna uk uñachtʼayañatakejja niya patak notanakaruw Diosan sutip uskurakïna. Niya sojjta yaqha Biblianakanjja Diosan sutipajj Griego Arut Qellqatanakan akham qellqataw uñsti: YHWH, Yahvé, Yahweh. Uka Biblianakat mä qhawqhajj akanakawa: Evangelio: mensaje de felicidad (1969), Los Hechos, las Cartas y el Apocalipsis (1973), uka pä Biblianakajj Hermenegildo Zanuso chachan luratawa, ukatjja Biblia Peshitta en Español (2006), uka Bibliasti Instituto Cultural Álef y Tau jupanakan luratawa.

    Hechos 2:34 textonwa Diosan sutipajj uñsti, Benjamin Wilson chachan lurat The Emphatic Diaglott (1864) sat Bibliana.

  • Traducit Biblianakanjja Diosan sutipajj Griego Arut Qellqatanakan patakatsa jila arunakanwa uñsti. África, América, Asia, Europa toqenakan parlaski uka arunakansa, Océano Pacificonkir islanakan parlaski uka arunakansa, Diosan sutipajj aytatapuniwa ( 2382, 2383 paginanak liytʼäta). Griego Arut Qellqatanak traducirinakajja uka arunakar Diosan sutip uchañwa amtawayapjjäna, kunjamtï qhanañchawayjjtanjja, niya uka pachpa razonanakatwa Diosan sutip Bibliar uchawayapjje. Uka traducit Biblianakat yaqhepajj jichha maranakakiw mistsuwayi. Sañäni, 1999 maranjja, rotumano sat arunwa Bibliajj mistuwayi, ukansti 51 kutiw Jihova sasin 48 versiculonakan uchasiwayi. 1989 maranjja Indonesia markan parlaski uka arunakatjja batako toba sat arutwa Bibliajj mistsüna, ukansti 110 kutiw Jahowa sasin uchasiwayi.

    Marcos 12:29, 30 textonakanwa Diosan sutipajj uñsti, hawaiano arur traducit Bibliana.

Ukhamajj Griego Arut Qellqatanakar wasitampi Diosan Jehová sutip uchañatakejj razonanakaw utji, ukajj wali qhanaw amuyasi. Ukatwa Machaq Mundon Jakirinakataki Biblia traducirinakajj Diosan Jehová sutip uchawayapjje. Jupanakajj taqeniw Diosan sutip wal respetapjje, kunanakatï original qellqatanakan uñstkäna ukanakjja janiw kunäkipansa chhaqtayañ munapkiti (Apocalipsis 22:18, 19).