1, 2. Eelaasi ba deˈuwan maalaalissiyaabaa beˈido gallassi hanidabay aybee?

EELAASI iray bukkishin woxxees; saˈaykka keehi xumiiddi deˈees. I Iziraaˈeela gakkanawu biron daro ogiyaa baana deˈees; qassi i cimida asa. SHin “GODAA wolqqai” a bolli wodhido gishshawu i haˈˈikka woxxiiddi deˈees. Yelagatettan deˈiyo wodekka awu hegaa keena wolqqi waayi deˈana. Ubba i parati goochiyo, Kawuwaa Akaaba para gaariyaappekka sinttatidi woxxiis!—1 Kawotu Maxaafaa 18:46 nabbaba.

² I haˈˈikka adussa ogiyaa woxxiiddi baana deˈees. Eelaasi iray bukkiyo wode woxxiiddi ba ayfiyan geliya haattaa qilimmi kessiiddi, he galla hanida gitabaa qoppiyoogaa akeeka. He gallassay Eelaasa Xoossaynne tumu goynoy bonchettido gallassa. I Qarmmeloosa Deriyaappe haakkido gishshawunne iraynne uushoy darido gishshawu he deree awu beettenna; Yihooway he sohuwan Eelaasa goˈettidi maalaalissiya ogiyan Baˈaala eeqa goynoy worddo gidiyoogaa bessiis. Baˈaala sunttan hananabaa yootiya xeetan qoodettiyaageeti worddancha gidiyo gishshawu hayqqidosona; hegee etawu bessiya pirdda. Hegaappe simmin, Eelaasi heezzu layttanne usuppun aginaa takkida koshay xayanaadan Yihoowakko woossiis. Yaatin, iray bukkiis!—1 Kaw. 18:18-45.

3, 4. (a) Eelaasi Iziraaˈeela biyo wode loˈˈobaa hidootidoy aybisseeshsha? (b) Nuuni beˈana oyshati awugeetee?

³ Eelaasi 30 kilo meetiriyaa Iziraaˈeelakko iran woxxiiddi, loˈˈobaa hidootennan aggenna. Baˈaala sunttan hananabaa yootiyaageeti hayqqido gishshawu, hanotay giigana giidi i qoppennan aggenna. Eelaasi Akaabi laamettana giidi qoppana danddayees. Qassi he ubbabaa beˈi simmidi, Akaabi Baˈaala eeqawu goynniyoogaa aggana, ba machiyo Elzzaabeelo teqqana, qassi Yihoowawu goynniyaageeta yedettiyoogaa aggana giidikka qoppana danddayees.

⁴ Issi issibay nuuni qoppidoogaadan polettiyo wode, harabaykka hegaadan giigana giidi hidootiyoogee wottin deˈiyaaba. Nu hanotay giigi giigi baana, ubba nu metoy qaarettana giidi qoppana danddayoos. Eelaasi “nu mala asa” gidiyo gishshawu, i hegaadan qoppidaba gidikko, hegee garamissiyaaba gidenna. (Yaaq. 5:17) Gidikkokka,  Eelaasa bolli biron daro metoy gakkana. Ubba guutta saateppe guyyiyan, Eelaasi hayquwaa amottana gakkanaassi keehi yayyananne unˈˈettana. Hegawu gaasoy aybee, qassi Yihooway ba ashkkaray kaseegaadan ammananaadaaninne xalanaadan waati maaddidee? Ane beˈoos.

5. Qarmmeloosa Deriyan hanidabaappe Akaabi Yihoowa bonchana koshshiyoogaa tamaaridee, hegaa aybin eriyoo?

⁵ Akaabi Iziraaˈeelan deˈiya ba kawo keettaa gakkidi, iitabaa oottiyoogaa aaggidee? Geeshsha Maxaafay, “Eelaasi oottidobaa ubbaanne Ba7aala sunttan hananabaa yootiyaageeta ubbaa bisuwan i waati woridaakko Akaabi Elzzaabeeliyyo yootiis” yaagees. (1 Kaw. 19:1) Akaabi he gallassi hanidabaa yootiiddi, Eelaasa Xoossaa Yihoowabaa aynne yootibeennaagaa akeeka. Akaabi Xoossaa qofaa qoppenna asa gidiyo gishshawu, he galla oosettida maalaalissiyaabaa, asi oottidobaa, hegeekka “Eelaasi oottidobaa” yaagiis. I Xoossaa Yihoowa bonchana koshshiyoogaa he galla hanidabaappe tamaaribeenna. Haluwaa kiyana koyiya a machiyaa shin hegaa siyada waanadee?

6. Elzzaabeela Eelaasassi woygada kiittadee, qassi hegee woygiyoogee?

⁶ Elzzaabeela hanqquwaa eexxa kiyaasu! A keehi yiillotada Eelaasassi, “Neeni he hananabaa yootiyaageeta oottidoogaadan, wontto hannoode taani nena oottana xayikko, xoossati tana worona” yaagada kiittaasu. (1 Kaw. 19:2) Hegee keehi yashshiya manddetta. Elzzaabeela Baˈaala sunttan hananabaa yootiyaageeta i woridoogaa haluwaa kiyanawu wonttetta galla Eelaasa worana xayikko, ‘tawu hayqo gido’ yaagaasu. Eelaasi uushoy darido he galla qammi Iziraaˈeela gakkidi xiskkidaashin, kawiyaa kiittido issi bitanee daganttiya kiitaa yootanawu xiskkuwaappe a denttiyoogaa qoppa. I he kiitaa siyidi waanidee?

7. Elzzaabeeli manddettaa siyi simmin Eelaasawu aybi siyettidee, qassi i ay oottidee?

⁷ Eelaasi Baˈaala eeqa goynuwaara olettiyo olay kuuyettiis giidi qoppidaba gidikko, ba qofay tuma gidennaagaa haˈˈi akeekiis. He ubbabay haninkka Elzzaabeela ba qofaa laammabeykku. Hananabaa yootiya ammanettida darota a worissaasu; haˈˈi qassi Eelaasa worissanawu koyawusu. Yaatin, Elzzaabeeli manddettaa siyidi Eelaasi waanidee? Geeshsha Maxaafay, i ‘yayyidoogaa’ yootees. Eelaasi Elzzaabeela bana woranaashin ay keenaa barcheyanaakko qoppideeshsha? I hegaabaa aggennan qoppidaba gidikko, yayyidoogee garamissiyaaba gidenna. Eelaasa qofay ayba gidikkokka, i “ba shemppuwau yayyidi” baqatiis.—1 Kaw. 18:4; 19:3.

8. (a) PHeexiroosa gakkida metoy Eelaasaagaara issi mala gidiyoy aybiinee? (b) Eelaasanne PHeexiroosa hanotaappe ay tamaarana danddayiyoo?

 ⁸ Xoossaayyo ammanettida ashkkaratuppe yayyiday Eelaasa xalla gidenna. Daro wodiyaappe guyyiyan, kiitettida PHeexiroosikka aagaadan yayyiis. Leemisuwawu, i haattaa bollaara baakko yaanaadan Yesuusi azazin PHeexiroosi biiddi, ‘wolqqaama carkkuwaa beˈiis.’ I hegaa beˈidi yayyiis; yaatin haattay a mittiyoogaa doommiis. (Maatiyoosa 14:30 nabbaba.) Eelaasanne PHeexiroosa leemisuwaappe nuuni goˈˈiyaabaa tamaaroos. Xala gididi deˈanawu koyikko, nuuni yayyanaadan oottiya metuwaabaa ubba wode qoppana koshshenna. Nuussi hidootaa immiyaanne minttettiya Xoossaa ubba wode qoppana koshshees.

9. Eelaasa manddaraabaanne i baqatiyo wode awu siyettidabaa yoota.

⁹ Eelaasi keehi yayyidi, tohossa baggi 150 kilo meetire gidiyaagaa haakkidi deˈiyaanne Yihudawu tohossa gaxan deˈiya Berssaabeha baqatiis. Ba ashkkaraa he sohuwan aggidi barkka bazzo biis. I “issi gallassa” ogiyaa hemettiis; hegaa gishshawu, guuran kiyidi he ogiyaa hemettiyoogaa doommennan aggenna; i shinqqe oyqqibeennaagee qoncce. Eelaasi keehi yayyidi unˈˈettido gishshawu, suulliya awan he wayssiya ogiyaa metootiiddi biis. He suulliya away takkidi wullin saˈay xumiyoogaa doommiis; Eelaasikka keehi arggaaciis. I keehi daafuridi sankkaaraa kuwan uttiis; he taalle bazzuwan shemppi ekkanawu hegaappe kehiya hara sohoy deˈenna.—1 Kaw. 19:4.

10, 11. (a) Eelaasi Yihoowakko woossido woosan gaanawu koyidobay aybee? (b) Ammanettidi Xoossawu oottikkokka, unˈˈettida asatuyyo aybi siyettidaakko xiqisetun deˈiya qofaa goˈettada yoota.

¹⁰ Eelaasi keehi unˈˈettidi woossiis. I hayqqanawu amottiis. Ubba, “Taani ta maizza aawatuppe kehikke” yaagiis. I ba mayzza aawati duufuwan deˈiya biittanne meqetta xalla gidiyoogaanne eti oonanne maaddiyaabaa oottana danddayennaagaa erees. (Era. 9:10) Eelaasi aynne maaddennabadan qoppiis. I, “Taayyo gidana” giidi woossidoy hegaassa. Eelaasi, ‘Ta deˈin aggin aynne maaddikke’ giidi qoppiis.

¹¹ Xoossawu oottiya hegaa mala asi keehi unˈˈettido gishshawu nuuni garamettana koshshii? Koshshenna. Ammanettida issi issi attuma asatinne macca asati unˈˈettidi hayqqanawu amottidoogee Geeshsha Maxaafan odettiis; hegeetuppe amaridaageeti Irbbiqo, Yaaqooba, Muusanne Iyyooba.—Doo. 25:22; 37:35; Qoo. 11:13-15; Iyy. 14:13.

12. Neeni unˈˈettiyo wode Eelaasa leemisuwaa waata kaallana bessii?

 ¹² Nuuni deˈiyoy keehi ‘wayssiya wodiyaana’ gidiyo gishshawu, daro asay, Xoossawu ammanettidi oottiyaageetikka issi issitoo unˈˈettiyoogee garamissiyaaba gidenna. (2 Xim. 3:1) Nenakka hegaadan unˈˈissiyaabay gakkikko, woosan ne wozanaabaa Eelaasaagaadan Xoossawu mintta yoota. Qassi Yihooway “minttetto ubbaa Xoossaa” gidiyoogaa hassaya. (2 Qoronttoosa 1:3, 4 nabbaba.) I Eelaasa minttettidee?

13, 14. (a) Yihooway unˈˈettida ba ashkkarawu qoppiyoogaa issi kiitanchaa baggaara waati bessidee? (b) Yihooway nu pacaa gujjin, nubaa ubbaa eriyoogee minttettiyaaba gidiyoy aybissee?

¹³ Yihooway saluwaappe duge xeelliyo wode, ba siiqo ashkkaray bazzuwan he mittaa kuwan uttidi hayqqanawu woossishin beˈiyo wode ayyo aybi siyettidaakko qoppana danddayay? Hegaa zaaruwaa Geeshsha Maxaafay yootees. Eelaasi xiskkuwaa kayridaashin Yihooway issi kiitanchaa akko kiittiis. Kiitanchay Eelaasa bochidi, “Dendda; denddada ma” yaagidi leddan xiskkuwaappe denttiis. Eelaasi denddidi, he kiitanchay awu kehatettan giigissido hoˈˈo oyttaa miis; haattaakka uyiis. I he kiitanchaa galatideeshsha? Geeshsha Maxaafay i miidi, uyidi guyye zinˈˈidoogaa xallaa yootees. Eelaasi aynne haasayibeennay keehi unˈˈettido gishshataasseeshsha? Ayba gidikkokka, kiitanchay naaˈˈanttuwaakka xiskkuwaappe a denttiis; hegee saˈay wonttana hanishiina gidennan aggenna. I zaarettidikka Eelaasa, “Denddada ma” yaagiis; i, “Neeni baana ogee daro adussa” yaagidikka yootiis.—1 Kaw. 19:5-7.

¹⁴ Xoossay he kiitanchawu akeekaa immido gishshawu, Eelaasi awu biiddi deˈiyaakko eriis. Ogee daro adussa gidiyo gishshawu, Eelaasi ba minotettan baana danddayennaagaakka he kiitanchay eriis. Nu oottanawu amottiyo loˈˈobaanne nu wolqqaa pacaa nuuppe aaruwan eriya Xoossaayyo oottiyoogee keehippe minttettiyaaba! (Mazamure 103:13, 14 nabbaba.) He qumay Eelaasa waati maaddidee?

15, 16. (a) Yihooway immido qumay Eelaasi ay oottanaadan maaddidee? (b) Ha wodiyan Yihooway ba ashkkarata maaddiyo ogiyaa nuuni nashshana koshshiyoy aybissee?

¹⁵ Geeshsha Maxaafay, “Eelaasi denddidi miisinne uyiis. He i miido kattaa wolqqan Xoossaa deriyaa Siinaa gakkanaashin, oitamu gallassaanne oitamu qammaa hemettiis” yaagees. (1 Kaw. 19:8) Appe 600 gidiya layttappe kase deˈida Muuseegaadaaninne 1,000 gidiya layttappe guyyiyan deˈida Yesuusaagaadan, Eelaasi 40 gallassaanne 40 qammaa xoomiis. (Kes. 34:28; Luq. 4:1, 2) I issitoo miido qumay a metuwaa qaarana xayikkokka, maalaalissiya ogiyan a minttettiis. He cimida bitanee ogee baynna he bazzuwan 40 gallassa ubbaa leddan hemettiyoogaa qoppa!

¹⁶ Yihooway ha wodiyankka ba ashkkarata maaddees; shin i  hegaadan oottiyoy maalaalissiya ogiyan qumaa immiyoogaana gidennan, hegaappe aaruwan koshshiya harabaa immiyoogaana. I ba ashkkaratuyyo ayyaanaaban koshshiyaabaa immees. (Maa. 4:4) Xoossaa Qaalaappenne nu xuufetuppe abaa tamaariyoogee nuuni ayyaanaaban minnidi deˈanaadan maaddees. Hegaa mala ayyaanaabaa qumaa miyoogee nu metuwaa qaarennan aggana danddayees; shin hegee baynnaakko nuuni genccana danddayenna metuwaa genccanaadan maaddana danddayees. Qassi ‘merinaa deˈuwaa’ demmanawukka maaddees.—Yoh. 17:3.

17. Eelaasi awu biidee, qassi he sohoy gitabay oosettido soho gaanaadan oottiyaabay aybee?

¹⁷ Eelaasi 320 kilo meetire gidiyaagaa hemettidi, Siinaa Deriyaa gakkiis. Hegee gitabay oosettido soho; daro layttappe kase Yihooway issi kiitanchaa baggaara buuran eexxiya tamaa lacuwaa giddon Muusessi qonccidoy, qassi takkidi Yihooway Israaˈeelatuura Higgiyaa maachaa maacettidoy he sohuwaana. Eelaasi yan gonggolo giddon aqiis.

18, 19. (a) Yihoowa kiitanchay woygi oychidee, qassi Eelaasi woygi zaaridee? (b) Eelaasi unˈˈettanaadan oottida, i yootido heezzubati aybee?

¹⁸ Siinaa Deriyan Yihooway, “Eelaasaa; hagan ai oottai?” yaagidi oychiis; i hegaadan oychidoy issi kiitanchaa baggaara gidiyoogee qoncce. Eelaasi ufayttidi ba wozanan deˈiyaabaa yootidoogee, he kiitanchay a liiqo qaalan haasayissidoogaa bessees. Eelaasi bawu siyettiyaabaa aynne ashshennan yootiis! I hagaadan giis: “Ubbaappe Wolqqaama GODAAYYO Xoossaayyo taani daroppe mishettaas. Aissi giikko, Israa7eela asai nenaara maacettido maachchaa kanttiis; neeyyo yarshshiyoosaakka qoliis; ne sunttan hananabaa yootiyaageetakka bisuwan woriis. Yaatin, taani tarkka attaas; ha77i eti ta shemppuwaakka ekkanau koyoosona.” (1 Kaw. 19:9, 10) Eelaasi unˈˈettidoy baa giishin heezzu gaasuwaana gidiyoogaa i yootidobaappe akeekoos.

¹⁹ Koyruwan, Eelaasi ba oottidobay hada giidi qoppiis. Eelaasi ‘daroppe mishettidi’ unddenna layttawu Yihoowayyo oottidaba woykko Xoossaa boncho sunttaanne a goynuwaa ba deˈuwan kaseyidaba gidikkokka, hanotay kaseegaappe yaa iitidabadan qoppiis. Asay ammanoy baynnaagaanne makkalancha gidiis; qassi eeqa goynoykka kaseegaappe aakkiis. Naaˈˈanttuwan, Eelaasi barkka attidabadan qoppiis. I, “Taani tarkka attaas” yaagiis; he biittan Yihoowayyo goynniyay a xalla gididabadan qoppiis. Heezzanttuwan, Eelaasi keehi yayyiis. Hananabaa yootiya daroti hayqqiichido gishshawu, ‘kaallada hayqqiyay tana’ giidi qoppiis. Eelaasi bayyo siyettidabaa hegaadan yootiyoogee deexxiyaaba gidana danddayees; shin i yeellatidi woy otorettidi bawu siyettiyaabaa yootanawu guyye gibeenna. I ba wozanan deˈiyaabaa ubbaa woosan Xoossawu yootiyoogan, ammanettida asa ubbawu leemiso.—Maz. 62:8.

20, 21. (a) Eelaasi gonggoluwaa penggen eqqidi beˈidobaa yoota. (b) Yihooway ba wolqqaa bessido ogiyaappe Eelaasi ay akeekidee?

 ²⁰ Eelaasi yayyidonne hirggido gishshawu Yihooway a waati minttettidee? Xoossaa kiitanchay Eelaasi gonggoluwaa penggen eqqanaadan yootiis. Eelaasi aybi hananaakko erennaba gidikkokka, azazettiis. Hegaappe simmin, wolqqaama carkkoy carkkiis! He carkkoy deriyaa phalqqerettidonne zaallaakka kincherettido gishshawu, hayttaa tulissiya carkko gidana. Eelaasi maayido deexxiyaanne adussa maayuwaa carkkoy efeennaadan mintti oyqqidi, he wolqqaama carkkuwaappe ba somˈˈuwaa genttanawu malishin beˈa. Hegaappe simmin, biittay qaaxxido gishshawu, i kunddennaadan minni eqqanawu baaxetiis! Qassi sohuwaara, wolqqaama tamay kiyido gishshawu, i he tamaa mishuwaappe baqatanawu gonggolo giddo geliis.—1 Kaw. 19:11, 12.

²¹ Hegaara gayttidaagan Geeshsha Maxaafay yootiyoobay, Yihooway maalaalissiya meretaa wolqqaa giddon deˈennaagaa nuuni akeekanaadan maaddees. “SHaaraa toggiyaagaa” woy iraa bukissiyaagaa giidi asay ammaniyo Baˈaala giyo xoossaadan Yihooway meretaa giddon deˈennaagaa Eelaasi erees. Maalaalissiya meretaa wolqqa ubbawu Pulttoy Yihoowa; qassi i ba medhido aybippenne keehi wolqqaama. Ubba saloykka ayyo gidenna! (1 Kaw. 8:27) He ubbabay Eelaasa waati maaddidee? I yayyidoogaa hassaya. Koshshiya wodiyan goˈettiyo gita wolqqay deˈiyo Yihooway aara deˈiyo gishshawu, Eelaasi Akaabanne Elzzaabeelo yayyana koshshenna!—Mazamure 118:6 nabbaba.

22. (a) Eelaasi siyido “saasukettai” Yihooway a xoqqu oottidi xeelliyoogaa yootidi a waati minttettidee? (b) He “saasukettai” oogaa gidana danddayii? (Tohossa qofaa xeella.)

²² Tamaappe simmin ubbabay coˈˈu giidoogaappe guyyiyan, Eelaasi “saasukettaa” siyiis. He cenggurssay Eelaasi bawu siyettiyaabaa yootanaadan zaarettidi oychin, i haranttuwaakka bawu siyettiya ubbabaa yootiis. * Hegeekka a woppissennan aggenna. SHin Eelaasa keehi minttettiday he “saasukettai” kaallidi giidobaa. Yihooway Eelaasa xoqqu oottidi xeelliyoogaa yootidi minttettiis. Waatidi? Xoossay Israaˈeela biittaappe Baˈaala goynuwaa xayssanawu halchidobaa Eelaasawu  yootiis. Xoossay Baˈaala goynuwaa xayssanawu halchidobaa poliiddi deˈiyo gishshawu, Eelaasi oottiyoobay hada gidennaagee qoncce. Hegaa bollikka, Eelaasi ba yiidosaa simmi biidi oottana issi issibaa Yihooway yootido gishshawu, Xoossay ba halchuwaara gayttidaagan a haˈˈikka goˈettana.—1 Kaw. 19:12-17.

23. Eelaasi barkka attidabadan qoppin Yihooway a minttettanawu oottido naaˈˈubay aybee?

²³ Eelaasi barkka attidabadan qoppido gishshawu shin Yihooway a minttettanawu waatidee? Yihooway hegawu naaˈˈubaa oottiis. Koyruwan, ba sohuwan hananabaa yootiyaagaa gidanaadan i Elssaˈa tiyanaadan Yihooway azaziis. Ha yelagay unddenna layttaa Eelaasaara issippe oottananne a maaddana. Hegee Eelaasawu keehi koshshiya minttetto! Naaˈˈanttuwan, Yihooway Eelaasawu, “Ba7aalayyo gulbbatibeenna woikko bantta doonan Ba7aala eeqaa yeribeenna laappun sha7u asaa taani Israa7eelan taayyo ashshana” giidi ufayssiyaabaa yootiis. (1 Kaw. 19:18) Yihoowawu oottiyay Eelaasa xalla gidenna. Baˈaala eeqawu goynnibeenna shaˈan qoodettiya, ammanettida asay deˈiyoogaa siyidi Eelaasi ufayttennan aggenna. Eti he iita wodiyan ammanettidi Yihoowawu oottanaadan a leemisoy eta maaddana. Yihoowa kiitanchay hegaa ayyo ‘saasukkidi’ yootiyoogaa siyidi Eelaasi keehi ufayttidoogee qoncce.

24, 25. (a) Nuuni Yihoowa “saasukettaa” ayba ogiyan siyana danddayiyoo? (b) Eelaasi Yihooway minttettin minnidoogaa bessiyaabay aybee?

²⁴ Meretan qonccida wolqqaa akeekiyo wode, nuunikka Eelaasaagaadan keehi maalaalettana danddayoos; qassi hegee bessiyaaba. Meretay Medhidaagaa wolqqaa loytti qonccissees. (Roo. 1:20) Yihooway ha wodiyankka ba gita wolqqan ammanettida ba ashkkarata maaddees. (2 Odi. 16:9) SHin nuuni nu Xoossaabaa hegaappe aaruwan A Qaalaa Geeshsha Maxaafaappe tamaaroos. (Isiyaasa 30:21 nabbaba.) Nuuni an deˈiya zoriyaa siyiyaaba gidikko, Geeshsha Maxaafay “saasukettaa” mala gidana danddayees. Geeshsha Maxaafaa baggaara Yihooway nuna seerees, minttetteesinne nuna siiqiyoogaa qonccissees.

²⁵ Yihooway Eelaasa Siinaa Deriyan minttettin i minnidee? Ee, minniis! Kase xalanne ammanettidaagaa gididi hananabaa yootiya Eelaasi minettidi, asay eeqawu goynnennaadan sohuwaara kaseegaadankka akeekissiyoogaa doommiis. ‘Xoossaa maxaafay nuuyyo immiyo minttettuwaa’ wozanan wottiyaaba gidikko, nuunikka Eelaasaagaadan ammanana danddayoos.—Roo. 15:4.