Яхъя 8:12—59

8  12  Шуннан соң Гайсә кабат аларга сөйли башлады һәм: «Мин — дөнья өчен яктылык.+ Миңа ияреп баручы караңгылыкта йөрмәячәк, аның тормыш бирүче яктылыгы булачак»+,— дип әйтте. 13  Шунда фарисейлар аңа: «Син үзең турында үзең шаһитлек бирәсең. Синең шаһитлегең хак түгел»,— диделәр. 14  Моңа Гайсә болай диде: «Мин үзем турында үзем шаһитлек бирсәм дә, шаһитлегем хак, чөнки кайдан килеп кая баруымны беләм.+ Ә сез минем кайдан килеп кая баруымны белмисез. 15  Сез кеше карашыннан чыгып* хөкем итәсез,+ ә мин беркемне дә хөкем итмим. 16  Мин хөкем итсәм дә, минем хөкемем хак, чөнки мин үзем генә түгел, мине җибәрүче Ата минем белән бергә.+ 17  Сезнең Кануныгызда да: „Ике кешенең шаһитлеге хак“,— дип язылган.+ 18  Мин үзем турында шаһитлек бирәм, мине җибәргән Ата да минем хакта шаһитлек бирә».+ 19  Шунда алар аңардан: «Кайда синең Атаң?» — дип сорадылар. Гайсә: «Сез мине дә, Атамны да белмисез.+ Мине белсәгез, Атамны да белер идегез»+,— дип җавап бирде. 20  Гайсә бу сүзләрне гыйбадәтханәдә өйрәткәндә иганә савытлары+ торган урында әйтте. Ләкин берсе дә аны кулга алмады, чөнки аның вакыты әле килеп җитмәгән иде.+ 21  Шунда ул аларга кабат: «Мин китәм. Сез мине эзләрсез, шулай да гөнаһлы булып үләрсез.+ Мин барачак урынга килә алмассыз»+,— дип әйтте. 22  Яһүдләр: «Әллә ул үз-үзен үтерергә җыенамы? „Мин барачак урынга килә алмассыз“,— ди бит»,— дия башладылар. 23  Ул болай диде: «Сез түбәннән, мин югарыдан.+ Сез бу дөньяныкы, мин исә бу дөньяныкы түгел. 24  Шуңа күрә мин сезгә, гөнаһлы булып үләрсез, дидем дә. Чөнки сез минем килергә тиешле зат булуыма ышанмасагыз, гөнаһлы булып үләрсез». 25  Шунда алар аңардан: «Кем соң син?» — дип сорый башладылар. Ул аларга болай диде: «Ник әле мин сезнең белән сөйләшеп торам? 26  Сезнең турында әйтәсе сүзем күп, һәм мин хөкем итәчәк күп нәрсә бар. Мине Җибәрүче хак, һәм мин дөньяга аңардан ишеткәнне генә сөйлим».+ 27  Алар аның Ата турында сөйли икәнен аңламадылар. 28  Шунда Гайсә болай диде: «Сез Адәм Улын күтәргәч,+ шуны белерсез: килергә тиешле зат — мин ул,+ һәм мин үземнән чыгып һичнәрсә эшләмим,+ Ата ничек өйрәткән булса, шулай сөйлим. 29  Мине Җибәрүче минем белән. Ул мине ялгыз калдырмады, чөнки мин һәрвакыт ул хуплаганны эшлим».+ 30  Ул моны сөйләгәндә, күпләр аңа иман итә башлады. 31  Шунда Гайсә үзенә ышанган яһүдләргә болай диде: «Минем сүзләремне тотасыз икән, сез чыннан да минем шәкертләрем, 32  сез хакыйкатьне белерсез,+ һәм хакыйкать сезне ирекле итәр».+ 33  Башкалары моңа болай диделәр: «Без Ибраһим нәселеннән* һәм беркайчан да һичкемнең дә колы булмадык. Ни өчен син: „Ирекле булырсыз“,— дисең?» 34  Гайсә мондый җавап бирде: «Сезгә хак сүз әйтәм: кем гөнаһ кыла, шул — гөнаһ колы.+ 35  Ә кол өйдә мәңгегә калмый, угыл анда мәңгегә кала. 36  Шулай итеп, Угыл сезне ирекле итсә, сез чыннан да ирекле булырсыз. 37  Мин сезнең Ибраһим нәселеннән булуыгызны беләм, әмма сез мине үтерергә җыенасыз, чөнки минем сүзләремне кабул итмисез. 38  Мин Атам белән бергә булганда күргәннәремне сөйлим,+ ә сез үз атагыздан ишеткәнне эшлисез». 39  Алар: «Безнең атабыз — Ибраһим»,— дип җавап бирделәр. Гайсә аларга болай диде: «Ибраһим балалары+ икәнсез, Ибраһим эшләрен башкарыгыз. 40  Ә сез хәзер мине, Аллаһыдан ишеткән хакыйкатьне сөйләгән кешене,+ үтерергә җыенасыз. Ибраһим алай эшләмәгән. 41  Сез үз атагызның эшләрен кыласыз». Алар аңа: «Без уйнаштан тумаган, Атабыз бер — Аллаһы»,— диделәр. 42  Гайсә аларга болай дип әйтте: «Атагыз Аллаһы булса, сез мине яратыр идегез,+ чөнки мин Аллаһыдан килеп монда торам. Мин үземнән-үзем килмәдем, Ул мине җибәрде.+ 43  Ни өчен сез мин әйткәнне аңламыйсыз? Чөнки минем сүземне тыңлый* алмыйсыз. 44  Сезнең атагыз — Иблис, һәм сез атагызның теләкләрен үтәргә телисез.+ Ул башлангычтан ук кеше үтерүче булган+ һәм хакыйкатьтән читкә киткән, чөнки аңарда хакыйкать юк. Ул ялган сөйләгәндә, үз табигате буенча сөйли, чөнки ул — ялганчы һәм ялганның атасы.+ 45  Ә сез, мин хакыйкатьне сөйләгәнгә, миңа ышанмыйсыз. 46  Гөнаһта гаепле булуымны кайсыгыз исбат итәр?+ Хакыйкать сөйлим икән, ни өчен миңа ышанмыйсыз? 47  Кем Аллаһыдан, шул Аллаһы сүзләрен тыңлый.+ Ә сез Аллаһыдан түгел, шуңа күрә тыңламыйсыз».+ 48  Моңа яһүдләр: «Син сама́рияле,+ син җенле.+ Әллә без хак түгелме?» — диделәр. 49  Гайсә мондый җавап бирде: «Мин җенле түгел. Мин Атамны ихтирам итәм, ә сез мине хур итәсез. 50  Ләкин мин үземә дан эзләмим,+ данларга теләүче һәм хөкем итүче Зат бар. 51  Сезгә хак сүз әйтәм: сүземне тотучы һичкайчан үлем күрмәячәк».+ 52  Шунда яһүдләр аңа болай диде: «Менә хәзер синең җенле булуыңа һич шигебез калмады. Ибраһим да, пәйгамбәрләр дә үлгәннәр, ә син: „Сүземне тотучы һичкайчан үлем татымаячак“,— дисең. 53  Әллә син атабыз Ибраһимнан да бөегрәкме? Ул үлгән, пәйгамбәрләр дә үлгәннәр. Син үзеңне кем дип саныйсың?» 54  Гайсә болай дип җавап бирде: «Үземне үзем данлыйм икән, минем даным буш. Мине сез „Аллаһыбыз“ дип атаган Атам данлый.+ 55  Шулай да сез аны белмисез, ә мин аны беләм.+ Аны белмим дисәм, мин сезнең кебек ялганчы булыр идем. Әмма мин аны беләм һәм аның сүзен тотам. 56  Атагыз Ибраһим минем көнемне күрергә өметләнеп, бик куанган иде. Ул аны күрде һәм куанды».+ 57  Шунда яһүдләр аңа: «Сиңа әле 50 яшь тә юк, ә син Ибраһимны күрдеңме?» — диделәр. 58  «Сезгә хак сүз әйтәм: мин әле Ибраһим туганчы бар идем»+,— диде аларга Гайсә. 59  Шул чакта алар, аңа ыргытыр өчен, ташлар алдылар, әмма Гайсә яшеренде һәм гыйбадәтханәдән чыгып китте.

Искәрмәләр

^ Яки «тышкы күренешкә карап».
^ Сүзгә-сүз «орлык».
^ Яки «кабул итә».

Искәрмәләр

дөнья өчен яктылык: Гайсә үзен сурәтләр өчен кулланган метафора тыңлаучыларына Хатын-кызлар ишегалдында торган дүрт зур яктырткычны хәтерләткәндер; аларны Куыш кору бәйрәме (Чатыр кору бәйрәме) вакытында кабызып җибәргәннәр. (Ях 7:2; Ә11 кушымт. кара.) Бу яктырткычларның яктылыгы зур мәйданны яктыртып торган. Өстәвенә, «дөнья өчен яктылык» дигән сүзтезмә Ишагыянең «куе караңгылык җирендә яшәүчеләр» «бөек яктылык» күрәчәк һәм Йәһвәнең «хезмәтчесе» дип аталган берәү «халыклар өчен яктылык» булачак дип пәйгамбәрлек иткән сүзләренә охшаш (Иш 9:1, 2; 42:1, 6; 49:6). Таудагы вәгазендә Гайсә, үз шәкертләренә: «Сез — дөнья өчен яктылык»,— дип әйткәндә, шундый ук метафора кулланган (Мт 5:14). «Дөнья өчен яктылык» дигән бу сүзтезмә (монда грек сүзе ко́смос бөтен кешелекне аңлата) Ишагыянең Мәсих «халыклар өчен яктылык» булачак икәне турындагы сүзләренә туры килә. Ә Паул белән Барнабның Рс 13:46, 47 дәге сүзләре күрсәткәнчә, Иш 49:6 дагы бу пәйгамбәрлек сүзләр Мәсихнең бар шәкертләре дә халыклар өчен яктылык булып хезмәт итәргә тиеш дигән әмер булып тора. Гайсәнең дә, аның шәкертләренең дә хезмәте кешеләргә рухи белем биргән һәм аларны ялган дин тәгълиматлары коллыгыннан азат иткән.

Ата: Кайбер кулъязмаларда «ул» диелә, ләкин бу укылышны борынгы кулъязмалар раслый.

иганә савытлары торган урында: Сүзгә-сүз «хәзинәдә». Монда кулланылган грек сүзе Мк 12:41, 43 һәм Лк 21:1 дә дә очрый; анда ул «иганә савытлары» дип тәрҗемә ителгән. Бу төшенчә гыйбадәтханәнең бер өлешен күрсәтә; ул, күрәсең, Хатын-кызлар ишегалды дип аталган урында урнашкан булган, анда 13 иганә савыты торган. (Ә11 кушымт. кара.) Гыйбадәтханәдә шулай ук төп хәзинә дә булган дип һәм бар иганә савытларыннан акча шунда китерелгән дип санала. Ләкин бу шигырьдә ул хәзинә турында сүз бармый, ахры. (Мк 12:41 гә аңлатманы кара.)

иганә савытларын: Яһүдләрнең борынгы чыганаклары буенча, бу иганә тартмалары тек куелган торба яки мөгез быргы формасына охшаш булган, һәм, күрәсең, аларның өске өлешендә кечкенә тишек булган. Кешеләр аларга төрле иганәләр салган. Монда кулланылган грек сүзе Ях 8:20 дә дә очрый; ул «иганә савытлары торган урын» дип тәрҗемә ителгән. Бу урын, күрәсең, Хатын-кызлар ишегалды дип аталган өлкәдә булган. (Мт 27:6 га аңлатманы һәм Ә11 кушымт. кара.) Раввиннарның чыганаклары буенча, бу ишегалды стеналары буйлап 13 иганә савыты торган. Гыйбадәтханәдә шулай ук төп хәзинә дә булган дип санала; бар иганә савытларыннан акча шунда китерелгән.

күтәргәч: Ягъни баганага күтәреп үтергәч.

уйнаштан: Яки «фәхешлектән». Грекча порне́йа. (Мт 5:32 гә аңлатманы һәм сүзлектән «Фәхешлек» кара.)

Без уйнаштан тумаган: Яки «Без никахсыз туган балалар түгел». Яһүдләр үзләре турында, алар Аллаһының һәм Ибраһимның законлы балалары, шуңа күрә Ибраһимга бирелгән вәгъдәләрнең мирасчылары, дип әйткән.

фахишәлек: Порне́йа дигән грек сүзе — Изге Язмалар буенча тыелган һәркайсы җенси мөнәсәбәтләрне аңлаткан гомуми сүз. Аңа зина, уйнашлык, өйләнешмәгән кешеләр арасындагы җенси мөнәсәбәтләр, гомосексуализм һәм хайваннар белән якынлык кылу керә. (Сүзлекне кара.)

Ул башлангычтан ук: Монда Иблис кеше үтерү, ялганлау һәм Аллаһыга яла ягу юлына баскан вакыт турында сүз бара (1Ях 3:8, иск.).

Бер самарияле: Яһүдләр, гадәттә, самариялеләргә нәфрәт белән караган һәм алар белән уртак эшләр алып бармаган (Ях 4:9). Кайбер яһүдләр «самарияле» атамасын хәтта кимсетү һәм хурлау сүзе итеп кулланган (Ях 8:48). Мишнада бер раввинның мондый сүзләре китерелә: «Самариялеләрнең икмәген ашаган кеше дуңгыз итен ашаган кешегә тиң» (Шебиит 8:10). Күп кенә яһүдләр самарияленең шаһитлегенә ышанмас иде я аңардан һичнинди ярдәм кабул итмәс иде. Күпчелек яһүдләрнең җирәнүле карашын белгәнгә, Гайсә игелекле самарияле турындагы бу мисал ярдәмендә җитди сабак биргән.

самарияле: Монда яһүдләр «самарияле» төшенчәсен җирәнү һәм хурлык сүзе итеп кулланган. (Лк 10:33 кә аңлатманы һәм сүзлектән «Самариялеләр» кара.)

Ул аны күрде: Ягъни иман күзләре белән (Ев 11:13; 1Пт 1:11).

син Ибраһимны күрдеңме?: Берничә кулъязмада «сине Ибраһим күрдеме?» диелә, ләкин бу укылышны борынгы ышанычлы кулъязмалар раслый.

мин ул: Грекча эго́ эйми́. Кайберәүләр бу сүзтезмә Чг 3:14 нең Септуагинтадагы тәрҗемәсенә сылтама дип уйлый һәм моны Гайсәне Аллаһыга тиңләштерер өчен куллана. Әмма Чг 3:14 тәге язылыш Ях 4:26 дагысыннан аерылып тора (эго́ эйми́ го он, «Мин Булучы; Мин Бар Булучы»). Моннан тыш, эго́ эйми́ дигән сүзтезмә Септуагинтада Ибраһим, Илгазәр, Ягъкуб, Давытның һәм башкаларның сүзләрен бирер өчен кулланыла (Яр 23:4; 24:34; 30:2; 1Ел 21:17). Мәсихче Грек Язмаларында эго́ эйми́ дигән сүзтезмә Гайсә әйткән сүзләрне бирер өчен генә кулланыла дип әйтеп булмый. Шул ук грек сүзләре Ях 9:9 да Гайсә савыктырган кешенең җавабында кулланыла. Алар «бу мин» дигән фикерне белдерә. Бу сүзләрне шулай ук Җәбраил фәрештә, Петер, Паул һәм башкалар да кулланган (Лк 1:19; Рс 10:21; 22:3). Билгеле, аларның сүзләре Чг 3:14 кә сылтама түгел. Төп нөсхәдә синоптик Яхшы хәбәрләрдәге параллель урыннарны чагыштыру шуны күрсәтә: Мк 13:6 һәм Лк 21:8 дәге эго́ эйми́ (сүзгә-сүз «Мин ул») дигән сүзтезмә — Мт 24:5 тәге «Мәсих — мин ул» дип тәрҗемә ителгән тулырак фикернең кыскарак әйтелеше.

мин... бар идем: Каршы торучы яһүдләр Гайсәгә ташлар атарга теләгән, чөнки ул «Ибраһимны күрдем» дигән, ә аңа, алар әйткәнчә, «әле 50 яшь тә» булмаган (Ях 8:57). Гайсәнең җавабы аларга аның Ибраһим туганчыга кадәр күктә көчле рухи зат булганын белдерергә тиеш булган. Кайберәүләр бу шигырь Гайсәне Аллаһыга тиңли дип әйтә. Аларның сүзләре буенча, монда кулланылган грек сүзтезмәсе эго́ эйми́ (Изге Язмаларның кайбер тәрҗемәләрендә «Мин бар» дип бирелгән) Септуагинтадагы Чг 3:14 тә кулланыла һәм бу ике шигырьдә дә бертөрле тәрҗемә ителергә тиеш. (Ях 4:26 га аңлатманы кара.) Бу контекстта эйми́ дигән грек фигыле белән белдерелгән гамәл Ибраһим туганчыга кадәр башланган һәм һаман да дәвам иткән булган. Шуңа күрә «Мин бар» дип түгел, ә «мин... бар идем» дип тәрҗемә итү дөрес, һәм күп кенә борынгы һәм хәзерге тәрҗемәләрдә «мин... бар идем» дигән сүзтезмәгә охшаш сүзләр кулланыла. Шулай ук Гайсәнең Ях 8:54, 55 тә язылган фикер йөртүе аның үзен Атасына тиңләргә тырышмаганын күрсәтә.

аңа ыргытыр өчен, ташлар алдылар: Якынча ике ай үткәч, яһүдләр кабат Гайсәне гыйбадәтханәдә үтерергә тырышкан (Ях 10:31). Гыйбадәтханәдә төзү эшләре һаман да алып барылганга, яһүдләр ташларны төзелеш барган урыннан алган дип санала.

Медиаматериал

ИЗГЕ ЯЗМАЛАР. ЯҢА ДӨНЬЯ ТӘРҖЕМӘСЕ (ӨЙРӘНҮ БАСМАСЫ)
Яхъя 8
татар
Изге Язмаларны онлайн укыгыз
https://cms-imgp.jw-cdn.org/img/p/1001070103/univ/art/1001070103_univ_sqr_xl.jpg
nwtsty