Skip to content

Skip to table of contents

 MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Sena Bantu Bayakwiinyonyoona Nyika Eeyi Cakumaninina?

Sena Bantu Bayakwiinyonyoona Nyika Eeyi Cakumaninina?

“Musela umwi ulamana, kulasika umbi, pele nyika inookede lyoonse.”—MWAMI SOLOMONI, WAMUMWAANDA WAMYAKA WA 11 B.C.E. *

Kweelana amulembi ooyu wa Bbaibbele wansiku, kufwiimpa kwabuumi bwamuntu kuliindene kapati abulamfwu bwaciindi kuzwa nyika noyakalengwa. Masimpe, kwamyaka minji, mazyalani alaboola alimwi alamana, pele Nyika yazumanana kubako alimwi akucikonzya kuba azilenge zyuumi kusikila asunu.

Kuzwa noyakacitika Nkondo Yanyika Yabili, bamwi baamba kuti kwacitika zintu zinji alimwi zili mukucitika cakufwambaana kapati. Mumyaka buyo iinda ku 70, bantu balibonena kusumpuka muzintu zyakweendela, nzila zyakubandisyanya alimwi amuzintu zyakupanga-panga, calo icapa kuti bukkale bucince kapati. Bantu bamwi lino balikkomene kupona buumi mbobatakali kuyeeyela. Lino mweelwe wabantu munyika wavwula kapati munsi-munsi aziindi zyotatwe.

Nokuba kuti kwaba kuyaambele mumbazu eezyi, kuli bubi buliko. Kwaambwa kuti micito yabantu iyoopa kuti nyika inyonyooke cakuti ino-ino iyoocileka kulibambulula akupa kuti zintu zitazumanani kupona. Alimwi buya, basayaansi bamwi baamba kuti lino tupona muciindi bantu mobacita zintu izipa kuti nyika iindile kunyonyooka.

Ibbaibbele lyakaambila limwi kuti ciyoosika ciindi muntu ‘nayoonyonyoona nyika.’ (Ciyubunuzyo 11:18) Bantu bamwi baladooneka kuti naa tupona muciindi  eeco. Sena bantu bayakwiindila kwiinyonyoona nyika? Sena kuli bulangizi bwakuti iyoobambululwa? Sena ncobeni bantu bayakwiinyonyoona nyika cakuti tacikakonzyeki kwiibambulula?

SENA NYIKA YANYONYOOKA CAKUTI TACIKONZYEKI KWIIBAMBULULA?

Sena nyika iyoosika aciimo mpoitakonzyi kubambululwa? Basayaansi bamwi baamba kuti bubi ibuboola akaambo kakucinca kwazintu kulakonzya kukatazya kuzyiba. Akaambo kaceeci, balalibilika kuti bweende bwaziindi zyamwaka bulakonzya kucinca cakutayeeyela calo cikonzya kuleta ntenda zinji.

Mucikozyanyo, amulange-lange cicitika kubbwe lyacaanda lyaku West Antarctic. Bantu bamwi baamba kuti, ikuti kukasaala kwamunyika kwaindila, nkokuti eeli bbwe lyacaanda lilakonzya kweenzemuka cakuzwa munzila. Eeci cili boobu akaambo kakuti eeli bbwe mpolili atala kanji-kanji talizumizyi cikasaalizi cazuba kunjila mukati. Pele ciindi noliyaabumana kweenzemuka mpolili atala, kanji-kanji meenda aali mulwaanje aatalibonyi, mukuya kwaciindi alatalika kulibonya. Kusiya kwameenda aali mulwaanje kupa kuti kakukasaala, calo cipa kuti caanda kaceenzemuka kapati. Kuti eeci cacitika, cilakonzya kuleta ntenda mpati kapati. Imeenda aayenzemuka kucaanda alakonzya kupaya, calo cikonzya kupa kuti mamiliyoni aabantu abe muntenda.

KUNYONYOOKA KWANYIKA KUYAABWIINDILA

Basayaansi basola nzila zisiyene-siyene kutegwa bacesye kunyonyooka kwanyika kuli mukucitika lino. Nzila imwi yabeleka kabotu kutegwa nyika itanyonyooki, njakukulwaizya bantu kucita milimo iigwasya kakunyina kunyonyoona zilengwaleza. Sena nzila eeyi yagwasya?

Cuusisya ncakuti, mbubwenya mbuli penzi lyakubula mali akaambo kakuciindizya kwaabelesya, azyalo zilengwaleza zili munyika zilabelesyegwa kapati cakuzwa munzila. Bantu bazumanana kubelesya zilengwaleza zili munyika kwiinda mbozyeelede kulibambulula zini. Sena kuli cikonzya kucitwa kujatikizya makani aaya? Syaazibwene mubweende bwazilengwaleza umwi cakutainda mumbali wakaamba kuti: “Mubwini, tatujisi muzeezo uukonzya kutugwasya kwiibamba kabotu nyika.” Aaka kaambo kaleendelana ancolyaamba Bbaibbele noliti: “Muntu ulaya bweenda, pele tabwene kweenzya intaamu zyakwe.”—Jeremiya 10:23.

 Kunze lyaboobo, Ibbaibbele litusyomezya kuti Leza, Imulengi, kunyina nayoozumizya muntu uuli woonse kwiinyonyweeda limwi nyika. Mubbuku lya Intembauzyo 115:16, tubala kuti: ‘Leza wakiiaba nyika kubana ba Adamu.’ Masimpe, nyika ‘ncipego cibotu’ kuzwa kuli Taateesu wakujulu. (Jakobo 1:17) Sena Leza inga watupa cintu cimwi cibeleka kabotu kwaciindi cili mbocibede mpoonya mukaindi kasyoonto buyo caleka kubeleka? Peepe! Kayi nyika mboyakalengwa itondezya kuti Leza uyanda kuti kailiko lyoonse.

MAKANZE NGAJISI MULENGI

Bbuku lyamu Bbaibbele lya Matalikilo lilaamba kabotu-kabotu Leza mbwaakailenga nyika. Kumatalikilo, nyika yaambwa kuti ‘yakalipilingene akubula zintu, alimwi kwakali buyo mudima.’ Pele zintu zimwi zilaambwa cacigaminina mbuli “maanzi,” alo aagwasyilizya buumi aano anyika. (Matalikilo 1:2) Mpoonya Leza wakaamba kuti: “Akube mumuni.” (Matalikilo 1:3) Kuzwa kuciindi eeco, mumuni uuzwa kuzuba wakatalika kulibonya mumulenga-lenga, eelyo kwakaba mumuni anyika. Ayalo nyika njumu alimwi alwizi zyakaandaana. (Matalikilo 1:9, 10) Kumane, “mweemvwe, misamu iizyala micelo iijisi imbuto mukati,” yakaboneka. (Matalikilo 1:12) Zintu alimwi anzila zimwi zyakabikkwa izigwasyilizya kuti buumi kabuliko aano anyika, mbuli yeeyi iitwa kuti photosynthesis, eeyi ninzila zisyango mozipanga zyakulya kwiinda mukubelesya mumuni. Ino ncinzi cakapa kuti zintu zyoonse eezyi zipangwe?

Musinsimi wansiku Isaya wakaamba kuti Leza “ngonguwe iwakabumba nyika akwiipanga akwiimika. Teewakailenga kuti ibe yalupilingano pe, wakaibumba kuti ikalwe bantu.” (Isaya 45:18) Cilisalede kuti makanze aa Leza ngakuti nyika ikkalwe abantu kukabe kutamani.

Cuusisya ncakuti, bantu bacibelesya cabuyamba cipego citaliboteli ncaakabapa Leza. Nokuba boobo, makanze ngajisi Mulengi, kunyina naacinca. Muntu umwi wansiku wakaamba kuti: “Leza tali muntu, tabeji. Tali muntu uufwa, tatamauki, na waamba makani, sa takoocita mbubonya?” (Myeelwe 23:19) Mubwini, muciindi cakuzumizya kuti nyika inyonyoonwe cakumaninina, ciindi cakuti Leza ‘akanyonyoone baabo banyonyoona nyika’ caswena afwaafwi.—Ciyubunuzyo 11:18.

 NYIKA NGOMUNZI WESU KUKABE KUTAMANI

Mumulumbe wakwe uudumide kapati Waacilundu, Jesu Kristo wakaamba kuti: “Balikkomene babombe myoyo, nkaambo bayookona nyika.” (Matayo 5:5) Mumulumbe nguwenya ooyu, Jesu wakayaamba nzila iiyoobelesyegwa kutegwa nyika itanyonyoonwi. Wakalailila basikwiiya bakwe kupaila kuti: “Abuboole Bwami bwako. Akucitwe kuyanda kwako ansi aano mbubonya mbuli kujulu.” Masimpe, Bwami bwa Leza, naa mfwulumende iyakwaazuzikizya makanze aa Leza aajatikizya nyika.—Matayo 6:10.

Kujatikizya kucinca Bwami bwa Leza nkobuyooleta anyika, Leza waamba kuti: “Amubone! Ndilabambulula zyintu zyoonse kuti zibe zipya.” (Ciyubunuzyo 21:5) Sena eeci caamba kuti Leza uyoogwisya nyika eeyi akulenga imbi? Peepe, nkaambo kunyina cibi ncoijisi nyika. Pele, Leza uyoobanyonyoona aabo “banyonyoona nyika,” nkokwaamba kuti bantu babi ibamubweende obuno kubikkilizya amfwulumende zyabo. Zintu eezyi ziyoonjililwa mubusena “ajulu ipya alimwi anyika mpya,” nkokuti mfwulumende yakujulu, Ibwami bwa Leza oobo ibuyoolela ciinga cabantu ibanookkala munyika mpya.—Ciyubunuzyo 21:1.

Kutegwa Leza akagwisye kunyonyoona nkobacita bantu, uyakwiibambulula nyika kutegwa ikabe mboyakabede kumatalikilo. Kapandulula ncayoocita Leza, sintembauzyo wakasololelwa amuuya kulemba kuti: “Ulaswaya nyika, uliipa maanzi, uliibotya loko.” Akaambo kazilongezyo zizwa kuli Leza, kuyooba ziindi zyamwaka zyeelede alimwi nyika iyooba paradaiso iinoojisi zyakulya zinji.—Intembauzyo 65:9-13.

Mulembi wa Mohandas Gandhi iwakali mupati-pati wacikombelo caku India wazina lya Pyarelal, wakaamba kuti: “Nyika ilapa zyakulya zinji zikonzya kukkwana bantu boonse ikuti kakutakwe bantu balyato.” Bwami bwa Leza buyoogwisya cini cileta mapenzi aamunyika kwiinda mukucinca mbobayeeya bantu. Musinsimi Isaya wakasinsima kuti mubweendelezi bwa Bwami, bantu ‘tabakooyoonyonyoona’ bantunyina naa nyika kwiigama. (Isaya 11:9) Mazuba aano, bantu banji ibazwa mubukkale busiyene-siyene bali mukwiiya kujatikizya milawo ya Leza iisumpukide. Balayiisyigwa kuyanda Leza abasimukobonyina, kuba amuuya wakulumba, kuzilanganya kabotu zilawo, kuzibelesya kabotu zilengwaleza alimwi akupona buumi bweendelana amakanze aa Mulengi. Bali mukulibambila kuyoopona muparadaiso anyika.—Mukambausi 12:13; Matayo 22:37-39; Bakolose 3:15.

Leza kunyina nayoolekela nyika eeyi mbotu kuti inyonyoonwe cakumaninina

Cibalo icaamba zyakulenga icijanika mubbuku lya Matalikilo cilamanizya amajwi aakuti: “Leza naakabona zintu zyoonse nzyaakacita, wakabona kuti zyoonse zyabota loko.” (Matalikilo 1:31) Bwini mbwakuti, Leza kunyina nayoolekela kuti nyika eeyi mbotu inyonyweedwe limwi pe. Eelo kaka tulikkomene kuzyiba kuti nyika eeyi ilikwabilidwe a Mulengi wesu siluyando, Jehova Leza. Utusyomezya kuti: “Balulami bayookona nyika, Bayookala alinjiyo lyoonse.” (Intembauzyo 37:29) Amube akati ‘kabalulami’ aabo ibayookkala anyika kauli munzi wabo kukabe kutamani.

^ par. 3 Kuzwa mubbuku lya Mukambausi 1:4 mu Bbaibbele.