Skip to content

Skip to table of contents

 MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Ino Mulongwe Mubotu Muntu Uuli Buti?

Ino Mulongwe Mubotu Muntu Uuli Buti?

MU December 25, 2010, mukaintu uujisi myaka yakuzyalwa iili 42 waku Britain wakatuma kagwalo a Intaneti ikaamba kuti uyanda kulijaya. Majwi aakali mukagwalo akali kutondezya kuti ulomba lugwasyo. Nokuba kuti mukaintu ooyu wakalijisi “balongwe” banji baa Intaneti, kunyina naba omwe wakamugwasya pe. Buzuba bwakatobela bapulisa bakamujana kafwide. Wakanywa musamu.

Mazuba aano, kusumpuka musayaansi kwapa kuti katucikonzya kujana “balongwe” banji kapati bajanika a Intaneti kwiinda mukubikka mazina aabo mukkompyuta mumulongo wabalongwe mbotujisi. Mpoonya, kuti naa katuyanda kuti umwi aleke kuba “mulongwe wesu,” tugwisya buyo zina lyakwe amulongo wamazina aabalongwe mbotujisi. Nokuba boobo, mubukkale bujatikizya mukaintu waku Britain citondezya buyo kuti masimpe bantu banji tabajisi balongwe beni-beni. Alimwi buya, buvwuntauzi bumwi ibwakacitwa ino-ino bwakatondezya kuti, nokuba kuti bantu balayanzana kapati, mweelwe wabantu mbotumvwana limwi ncobeni wayaansi kapati.

Mbubonya mbuli bantu banji, kweelede kuti andinywe mulazumina kuti balongwe bali kabotu balayandika. Alimwi mulakonzya kubona kuti kuba mulongwe kujatikizya zintu zinji kwiinda kubikkwa buyo mumulongo wamazina mukkompyuta naa afooni. Ino mbube nzi mbotweelede kulanga mumulongwe? Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa mube mulongwe uuli kabotu? Ncinzi ncomukonzya kucita kutegwa cilongwe canu ciyume?

 Amulange-lange njiisyo zyone zikonzya kumugwasya, alimwi akubona lulayo lwamu Bbaibbele mbolukonzya kumugwasya kuba muntu bantu boonse ngobakonzya kuyanda kuti abe mulongwe wabo.

1. Amutondezye Kuti Mulabikkila Maano Ncobeni

Kumvwana ncobeni kubikkilizya kulyaaba. Munzila imwi, mulongwe mubotu ulamubikkila maano, alimwi akumulanganya. Mubwini, kulyaaba kuli boobu kulabajatikizya boonse aabo ibayanda kupanga cilongwe, alimwi boonse bayandika kubeleka canguzu. Kucita boobo kuletela bulumbu. Amulibuzye kuti, ‘Sena ndililibambilide kwaaba ciindi cangu, alimwi alubono kugwasya mulongwe wangu?’ Kamuyeeya kuti, kutegwa mube amulongwe uuli kabotu, nywebo mweelede kusaanguna kuba mulongwe uuli kabotu.

BUBE MBOBALANGA BANTU MUMULONGWE

Ba Irene: Baamba kuti, “Mbubwenya mbuli kulima gaadeni, kupanga cilongwe kuyandika ciindi cinji alimwi akubikkila maano. Nywebo amusaangune kuba mulongwe uuli kabotu. Amube basicamba mukutondezya luzyalo alimwi akubikkila maano. Amwaabe ciindi canu ikuti naa kwayandika kucita boobo.”

Ba Luis Alfonso: Baamba kuti, “Mazuba aano bantu banji bakulwaizya muuya wakulisumpula. Aboobo cilakkomanisya ciindi muntu umwi nakubikkila maano kapati kakunyina ncalangila kulinduwe.”

NCINZI NCOLYAAMBA BBAIBBELE?

“Mbubonya mbomuyanda kuti bantu bamucitile, andinywe amubacitile mbubonya. Amube baabi, abalo bantu bayoomwaabila.” (Luka 6:31, 38) Mulugwalo oolu Jesu wakali kukulwaizya muuya wabwaabi alimwi akutaliyanda. Bwaabi bwamusyobo ooyu bukulwaizya zilongwe zili kabotu. Ikuti kamulibambilide kugwasya balongwe kakunyina kulangila kupegwa cintu cimwi kuzwa kulimbabo, bayakwaanguluka kuli ndinywe.

2. Amube Bantu Bacizyi Kubandika

Cilongwe cini-cini tacikonzyi kukomena kakunyina kubandika ciindi aciindi. Aboobo, kamwaambilana zintu zimukkomanisya. Kamuswiilila zintu nzyayanda kwaamba mulongwe wanu, alimwi akwiibikkila maano mizeezo njapa. Kamumulumbaizya alimwi akumuyumya-yumya lyoonse nokwayandika kucita oobo. Zimwi ziindi mulongwe inga wayandika lulayo naa kululamikwa, pele talili lyoonse nocili cuuba-uba kucita boobo. Nokuba boobo, mulongwe uusyomeka ulacikonzya kwaamba kulubizya kwanu alimwi akumupa lulayo munzila yabupampu.

BUBE MBOBALANGA BANTU MUMULONGWE

Ba Juan: Baamba kuti, “Mulongwe mwini-mwini weelede kuti kacikonzya kwaamba mbwalimvwa, pele tayelede kunyema ikuti naa tiimwaizumina mizeezo yakwe.”

Ba Eunice: Baamba kuti, “Ncondilombozya kapati mbalongwe ibalibambilide kwaaba ciindi cabo alimwi akundiswiilila, kwaambisya ciindi nondijisi mapenzi.”

Ba Silvina: Baamba kuti, “Akaambo kakuti balakuyanda kapati, balongwe beni-beni balakonzya kukwaambila masimpe noliba leelyo nobazyi kuti inga wanyema.”

NCINZI NCOLYAAMBA BBAIBBELE?

“Muntu woonse weelede kufwambaana kuswiilila, kumuka kwaambaula, kumuka kukalala.” (Jakobo 1:19) Balongwe bali kabotu lyoonse balakkomana kuswiililwa. Nokuba boobo, kuti lyoonse katuyanda buyo kubandika tolikke, inga catondezya kuti mizeezo yesu twiibona kuti ilayandika kapati kwiinda yabamwi. Aboobo, kamuswiililisya ciindi mulongwe wanu nayanda kumwaambila zili mumoyo wakwe alimwi anzyalibilika. Alimwi mutanoonyemi ikuti naa  wamwaambila masimpe. Lugwalo lwa Tusimpi 27:6 lwaamba kuti, “Kuyasa kwamuzwalani kulasyomeka.”

3. Amube Aabulangizi Buli Kabotu

Mbotuyaabuzumanana kumvwana amulongwe, tuyookuzyiba kulubizya kwakwe. Balongwe besu tabalondokede mbubwenya mbuli ndiswe. Aboobo, tatweelede kuyeeya naa kulangila kuti lyoonse banoocita zintu zili kabotu. Muciindi caboobo, cilayandika kubalumba mumbazu mobacita kabotu alimwi akukuzumina kulubizya kwabo.

BUBE MBOBALANGA BANTU MUMULONGWE

Ba Samuel: Baamba kuti, “Kanji-kanji tubikkila maano kapati kukulubizya kwabamwi kwiinda kulubizya kwesu. Ikuti katukubona kulubizya kwesu alimwi akuti tuyandika kulekelelwa, nkokuti tunoolibambilide kulekelela bamwi.”

Ba Daniel: Baamba kuti, “Amukazumine kaambo kakuti balongwe banu balalubizya. Ciindi nokwaba mazwanga, inga cagwasya kutubamba twaambo cakufwambaana alimwi akutuluba.”

NCINZI NCOLYAAMBA BBAIBBELE?

Sena Mulilibambilide Kulekelela?—Bakolose 3:13, 14

“Toonse tulalubizya ziindi zinji. Ikuti naa kuli uutalubizyi mukwaambaula, ooyo muntu ulilondokede, ulakonzya kweendelezya amubili wakwe woonse.” (Jakobo 3:2) Kukazyiba kabotu kasimpe aaka kulakonzya kutugwasya kubamvwisya balongwe besu. Mukuya kwaciindi, kucita boobo kuyoopa kuti katutakubikkili maano kulubizya kwabamwi kutayi koomoonga, nokuba kuti tatukukkomanini. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Amuzumanane kweengelelana akulekelelana camoyo woonse nokuba kuti umwi kajisi kaambo kakutongooka mweenzinyina. . . . Pele kunze lyazyintu zyoonse eezyi, amulisamike luyando, nkaambo ncecaanzyo calukamantano cilondokede.”Bakolose 3:13, 14.

 4. Kamuba Abalongwe Baziimo Zisiyene-siyene

Masimpe kuti toonse tweelede kusala bantu mbotuyanda kuti babe balongwe besu. Pele eeci tacaambi kuti tweelede kusala buyo bantu mbotweelene limwi ziimo naa mbotwakakomena limwi kuti babe balongwe besu. Kubabikkila maano bantu baziimo zyoonse, bamisyobo yoonse alimwi ibakakomenena mubukkale bwiinde-indene kuyootugwasya kapati.

BUBE MBOBALANGA BANTU MUMULONGWE

Ba Unai: Baamba kuti, “Kupanga balongwe mbotweelene limwi ziimo, cili mbuli kusama cisani camusyobo omwe ciindi coonse. Kunyina makani naa mulauyanda musyobo ooyo, pele cimwi ciindi uyoomucima.”

Ba Funke: Baamba kuti, “Kumvwana abantu baziimo zisiyene-siyene kwandigwasya kusima. Ndakaiya kumvwana abantu baziimo zyoonse, bazwa mubukkale busiyene-siyene alimwi eeci candigwasya kuba aabube bwakusikika akuzyibilana abalongwe bangu cakufwambaana. Alimwi eeci cilabakkomanisya kapati balongwe bangu.”

Sena Mulaba Abalongwe Baziimo Zisiyene-Siyene?—2 BAKOLINTO 6:13

NCINZI NCOLYAAMBA BBAIBBELE?

“Aboobo, ikutegwa tupane maanzaasokwe, ndimwaambila mbuli bana bangu kuti anywebo amujalule myoyo yanu kulindiswe.” (2 Bakolinto 6:13) Ibbaibbele litukulwaizya kumvwana abantu bamisyobo yoonse. Eeci caamba kuti, kuba aabalongwe bamisyobo-misyobo kulakonzya kutupa kuyanzana abantu banji, alimwi akukulwaizya bamwi.