Fagnazavagne Rehake
A
Ana o ndaty:
Miherenkeregne im-80 eo ho eo amy i Filazantsaray ao o rehake iohoe. Irehafagne i Jesosy Kristy io, sady manoro io tie tena ndaty vata’e reke naho fa naterake fa tsy tihoe anjely nanao sare ndaty. Trea amy io ka fa i Jesosy ro hagnatanterake i faminaniagne voarehake amy Daniela 7:13, 14 aoy. Rehafegne tihoe “ana o ndaty” ka ty Ezekiela naho i Daniela amy ty Soratse Hebreo ao, mba hampisongadignagne tie mpinday hafatse naho ndaty mete mate avao iareo, faie i hafatse rehafe iareoy le boake aman’Andrianagnahare.—Ezek 3:17; Da 8:17; Mt 19:28; 20:28.
Andro Fitsaràgne:
Andro ndra fotoagne raike anoan’Andrianagnahare ankety antoko o ndaty, ndra firenena, ndra ndaty amy ty ankapobei’e. Va’e amo o fotoagne iohoe ty hamonoagne ze ndaty voaheloke hovonoegne. Faie va’e hisy ka ty hovoavonje naho hahazo i havelogne nainai’e naho fa boake nitsaraegne. Nirehake ty Jesosy Kristy naho o apostoli’eo tie hisy “Andro Fitsaràgne” amy ty hoavy, faie tsy ze ndaty velogne avao ro hotsaraegne ty amy izay fa ze ndaty nimate ka.—Mt 12:36.
B
Boda-katae:
Hatae mahitsy nipehagne ndaty. Nahanto ty firenena ila’e tamy ty boda-katae ty ndaty tea’e hovonoegne sady/ndra nenga’e eo ty fate i ndatỳ mba hampitaoagne ty ndaty hafa, ndra hagnafahagne baraka i ndaty vonoegney. O Asirianao ro tena nalaza ho tsy nitsitsy naho fa nialy. Nahanto iareo amy ty lengo ty boda-katae maragnitse eo ze ndaty azo iareo hondevo. Tsovohe iareo amy i hataey boake an-tro’eo i ndatỳ, le atao iareo potitsike an-tratra’eo. Faie tsy hoe izay ty lalàna o Jiosio. Naho misy ndaty zao nahavita raha tena raty, ohatse nanivetive an’Andrianagnahare ndra nanompo sampy, le nivonoegne heike i ndatỳ. Ohatse, nitorahegne vato ndra vonoegne amy ty fomba hafa, le i fate’ey ro nahantogne amy ty boda-katae ndra amy ty hatae mitiry mba hampitaoagne o ndatio. (De 21:22, 23; 2Sa 21:6, 9) Ty ahy o Romanao kindraike, nafehe iareo amy i boda-kataey teo avao i ndaty. Nijalejale teo i ndatỳ, naran-drano, keré, demohe i tarignandrokey, hafarà’e va’e ho afake andro maromaro i ndatỳ vaho izay mate. Kindraike ka nipehe iareo tamy i boda-kataeỳ eo ty tagna naho ty tombo i ndaty voahelokey, manahake ty natao iareo tamy i Jesosy.—Lk 24:20; Jn 19:14-16; 20:25; As 2:23, 36.
Boka; Habokagne:
Areten-kolitse tena raty. Faie tsy i habokagne fantantikagne amy izaoy avao ty rehafe ty Soratse Masigne. Ty anto’e, tsy o ndatio avao ro va’e ho nivoa’e fa ndra o tragnò naho o akanjò ka aza. Boka ty irehafagne o ndaty voa ty habokagneo.—Le 14:54, 55; Lk 5:12.
D
Denaria:
Drakima:
Amy ty Soratse Grike Kristiana ao o rehake iohoe, le irehafagne i vola kidikidy grike vita tamy ty volafotsỳ. Ty lanja’e tamy izay le 3,4 grama. Mirehake miomba ty drakima volamena tamy ty andro o Persianao ty Soratse Hebreo. Mitovy valera amo o darìkao o vola iohoe.—Ne 7:70; Mt 17:24.
F
Fagnahy masigne:
Hery mampatanjake naho tsy trea maso ampiasaen’Andrianagnahare mba hagnatanterahagne ty fikasà’e. Rehafegne tihoe masigne o hery iohoe satria boake amy i Jehovah, i fara’e malio naho maregney. Ankoatse izay, le amy ty alala io ka ty Andrianagnahare ro magnatanterake ty zoton’arofo’e masigne.—Lk 1:35; As 1:8.
Fagnatrehagne:
Ampiasaegne amy ty andinin-teny ila’e amy ty Soratse Grike Kristiana ao o rehake iohoe mba hirehafagne ty fagnatreha i Jesosy Kristy naho fa nanjare mpanjaka reke. Nanomboke o fagnatrehagne iohoe naho fa tinendre ho Mesia Mpanjaka tan-dagnitse agne reke, sady mbe mitohy avao zay hatrake amo ze o andro fara’e zao. Tsy tihoe agnate ty fotoagne kedekede avao o fagnatreha i Kristy iohoe fa maheretse agnate ty fotoagne lavalava.—Mt 24:3.
Fariseo:
Sekta bey raike agnisa ty Fivavahagne Jiosy tamy ty andro o Kristiana voaloha’eo. Tsy tarana o mpisorogneo iareo, faie tena norihe iareo tamy ty pitsopitso’e i Lalànay. Natao iareo mitovy amy i Lalànay ka ty fihevera iareo o fomban-drazagneo. (Mt 23:23) Nanohetse o kolotsaigne grikeo iareo. Tò rehake tamo o vahoakeo ka iareo, satria tena nahay Lalàna naho fomban-drazagne. (Mt 23:2-6) Agnisa ty Fitsaràgne Ambone Jiosy ty ila’e tamy iareo. Mateteke iareo ro nagnakiagne i Jesosy miomba ty fagnorihagne i Sabatay, o fomban-drazagneo, ty fifandrambesagne amo o mpanotao naho o mpamory hetrao. Nanjare Kristiana ty ila’e tamy iareo, agnisa izay ty Saoly boake a Tarsosy agne.—Mt 9:11; 12:14; Mr 7:5; Lk 6:2; As 26:5.
Fete i Mofo Tsy Misy Lalivaỳ:
Voaloha’e amy i fete bey telo nankalazae o Israelitao isan-taogney. Nanomboke tamy 15 Nisana, zane hoe hamaray i Pasakay, ty nanoagne aze, le agnate ty fito andro ty ankalazagne aze. Mofo tsy misy lalivay avao ty niazo nihanegne tamy izay, mba ho fahatsiarovagne i nagnahafagne iareo boake Ejipta agney.—Ek 23:15; Mr 14:1.
Fijangajangagne:
Boake amy ty rehake grike tihoe porneia. Ampiasae ty Soratse Masigne o rehake iohoe mba hirehafagne ty filàgne ila’e raràn’Andrianagnahare. Agnisa izay ty fagnitsakitsaham-baly, ty fanoagne makorely, ty ndaty tsy mpivaly mifampila, ty lahilahy sambe lahilahy mifampila, ndra ty ampela sambe ampela mifampila, naho ty ndaty mila biby. Ampitovie ty Apokalipsy amy ty ampela makorely ty “Babilona Lahibey” ndra ty fivavahan-diso iaby, satria mijangajanga amy ty mpitondra amy ty tontolo toy eto, amy izay mba mahazo fahefagne naho harena.—Ap 14:8; 17:2; 18:3; Mt 5:32; As 15:29; Ga 5:19.
G
Gehena:
Io ty rehake grike nandikagne ty rehake tihoe “Vavasaka i Hinoma.” T’atimo ahandrefa i Jerosalema talohay agne ty nisy o toeragne iohoe. (Je 7:31) Misy faminaniagne mirehake tie hisy fate le hidodòke avao ty agne. (Je 7:32; 19:6) Tsy misy porofo magnamaregne tie nisy biby ndra ndaty natorake ty tagne mba horoagne velogne naho hampijalejalegne. Tsy toeragne misy afo mba hampijalejaleagne ty fagnahy o ndatio nainai’e areke io. Nampiasae i Jesosy naho i mpiana’e rey ty rehake tihoe Gehena mba hirehafagne saze nainai’e ndra i ‘fate faharoey.’ Famonoagne nainai’e ty dika o rehake io.—Ap 20:14; Mt 5:22; 10:28.
H
Haoreagne lahibey:
Alahelo bey ndra fijaleagne noho ty raha sarotse miseho ty heve ty rehake grike nadika tihoe “haoreagne.” Nirehake ty Jesosy tie hisy “haoreagne lahibey” mbe tsy nisy nitovy ama’e ty a Jerosalema ao. Nirehake ka reke tie hisy “haoreagne lahibey” hanjò o ndatio naho fa ho avy ‘amy ty voninahi’e’ reke. (Mt 24:21, 29-31) Nihazavae i Paoly fa rare’e ty an’Andrianagnahare naho magnenga o haoreagne iohoe hiseho reke, mba hamaleagne “ze tsy mahafantatse an’Agnahare” naho “ze tsy “magnorike ty talily soa” miomba i Jesosy Kristy. Rehafe ty Apokalipsy toko faha-19 tie i Jesosy ty hitarike o tafike an-dagnitse agneo hialy amy i “biby hakoy naho amo o mpanjaka ty tane toio vaho ty tafy iareo.” (2Tes 1:6-8; Ap 19:11-21) Hisy “vahoake tsy vatse isahegne” hovotso-belogne amo o haoreagne iohoe.—Ap 7:9, 14.
Hazo fijaleagne:
Io ty nandikagne ty rehake grike tihoe staoros. Boda-katae raike mahitsy manahake i nipehagne i Jesosỳ, ty dika o rehake iohoe. Tsy misy porofo ahatreavagne tie lakroa, mitovy amo o nampiasae o ndaty mpanompo sampy tagnate ty taogne maro taloha i Kristio, ty dika o rehake grike iohoe. Tena mahadika i rehake tamboaloha’e tagney tihoe “hazo fijaleagne.” Ty anto’e, ty rehake tihoe staoros le managne hevetse tihoe fijaleagne, haoreagne naho fahafaham-baraka hahazo o mpiana i Jesosio. (Mt 16:24; He 12:2)—Henteo tihoe BODA-KATAE.
L
Lalivay:
Raha nafangaro tamy ty koba ndra ranon-draha mahavy i kobay hitombo. Mateteke io ro sisasisana koba fa nalògne. Naho fa ampiasae ty Baiboly o rehake iohoe, le mateteke ro irehafagne ota naho haratiagne, ndra irehafagne tie tena mitombo naho miparitake ty raha raike faie tsy trea maso.—Ek 12:20; Mt 13:33; Ga 5:9.
M
Mpampianatse lalàna:
Mpanao kopỳ ty Soratse Hebreo. Lahilahy maromaro nahay soa o Lalànao ro atao tihoe mpampianatse lalàna, tamy i Jesosy tan-tane etoỳ. Nanohetse i Jesosy iareo.—Ezr 7:6, f.a.p.; Mr 12:38, 39; 14:1.
R
Ridò:
Lamba fanjaka nisy sare kerobima natao peta-kofehe. Io ty nampisarake i Masigne naho i Fara’e Masigne, tamy i tragnolay masigney ao naho tamy i tempolỳ aoy.—Ek 26:31; 2Ta 3:14; Mt 27:51; He 9:3.
S
Sadoseo:
Sekta bey agnisa ty Fivavahagne Jiosy. Ndaty ambone mpagnarivo sady mpisorogne tena nanagne fahefagne tamy ze raha natao tamy i tempolỳ ty agnisa’e. Tsy neké iareo ty ankamaroa ty talilin-drazagne norihe o Fariseò naho ty raha hafa ninoa iareo. Tsy ninoa iareo ohatse tie mbe hovelomegne ty mate naho tihoe misy o anjelio. Nanohetse i Jesosy ka iareo.—Mt 16:1; As 23:8.
Solovoigne:
Ze raha aloa mba hagnafahagne amy ty fangalagne an-keri’e, saze, fijaleagne, fahotagne, ndra adidy. Tsy voatere ho vola i raha aloay. (Is 43:3) Maro ty raha nila nanoagne solovoigne. Ahy i Jehovah iaby ohatse ze voalohan’anake lahilahy ndra ze biby lahi’e aterake voaloha’e tamo o Israelio eo. Naho tsy nampiasaegne tamy ty fanompoagne i Jehovah o raha rehoe, le nisy solovoigne tsy maintsy naloa. (No 3:45, 46; 18:15, 16) Naho nisy agnombe masiake faie tsy nambenagne, le nitomboke ndaty sady mate i ndaty nitombohe’ey, le nitakeagne solovoigne i tompo’ey mba hagnavota’e ty tegna’e. Fa naho tsy izay, le ireke ro vonoegne. (Ek 21:29, 30) Fa naho misy ndaty misatry raha mamono ndaty, le tsy misy solovoigne azo nekegne mba hagnavotagne aze. (No 35:31) Faie i solovoigne nanoe i Kristỳ ro tena asongady ty Baiboly. Nanao sorogne ty fiai’e reke amy izay ho afake amo o otao naho o fateo ze ndaty mankatò.—Sl 49:7, 8; Mt 20:28; Ef 1:7.
T
Talenta:
Io ty vola fara ty izay mavesatse ty lanja’e sady io ka ty vola fara’e ambone ty valera’e nampiasae o Hebreò. Ty lanja’e le 34,2 kilò. Maìvagne noho io ty vola talenta o grikao, satria 20,4 kilò eo ho eo ty lanja’e.—1Ta 22:14; Mt 18:24.
