1, 2. Voyage so Marie ayeke sara so ayeke tongana nyen, nga nyen la asara si lo duti gbä na ndo ti kororo ni so?

MARIE aduti gbä na ndo ti kororo ni. A sara l’heure mingi awe la lo yeke na ndo ni so. Koli ti lo Joseph ayeke tambela na devant, lo yeke gboto kororo ni si ala yeke tambela ti gue na Bethléhem so lege ni ayo mingi. Marie akiri abâ so molenge so ayeke na yâ ti lo abougé.

² Ngo ti Marie akono asara nze mingi awe. Bible atene so lo ga “nduru ti dü awe.” (Luc 2:5). Tongana ala yeke fâ yâ ti ayaka ala yeke hon, âmanke azo ti fango ayaka ni ayeke yô lê ti ala ti bâ ala, na peut-être ala yeke hunda tere ti ala atene tâ nyen la asara si wali so ayeke voyagé na mara ti kota yâ tongaso? Biani, nyen la asara si Marie ahon ayo na kodoro ti lo Nazareth so?

3. (a) Nyen la a mû na Marie ti sara nyen? (b) E yeke manda ande nyen na ndo ti Marie?

³ Ye ni kue akomanse anze mingi kozo, na ngoi so maseka-wali Juif so awara mbeni ye ti sara so a mû ni na azo lâ oko ape ti sara. Ye ni ayeke so lo yeke dü ande molenge so ayeke ga ande Messie ni, Molenge ti Nzapa (Luc 1:35). Tongana ngoi ti dungo ni ayeke pusu nduru, a hunda na ala ti gue na Bethléhem. Tongaso ala londo ala gue. Me na lege, ambeni ye ayeke zia ande mabe ti Marie na yâ ti tara. Zia e bâ aye so asara si mabe ti lo ni atï ape.

4, 5. (a) Joseph na Marie ayeke gue na Bethléhem ti sara nyen kâ? (b) Mbela so César asigigi na ni asara si atënë ti prophétie wa aga tâ tënë?

⁴ Joseph na Marie, ala oko la ayeke voyagé so ape. César Auguste asigigi na mbeni mbela so ahunda na azo kue ti kiri na kodoro so a dü ala dä ti tene ala zia iri ti ala na mbeti. Joseph asara ti lo nyen? Bible atene: “Joseph nga alondo na Galilée, na gbata ti Nazareth, ti gue na kodoro ti David so a iri ni Bethléhem, so ayeke na Judée, ngbanga ti so lo yeke mbeni zo ti da nga ti sewa ti David.”—Luc 2:1-4.

⁵ Mbela so César asigigi na ni ague oko na mbeni prophétie so a sû na yâ ti Mbeti ti Nzapa a sara ngu 700 tongaso awe. Prophétie  ni atene so a yeke dü ande Messie ni na Bethléhem. Me tongana a bâ ni nzoni, yâ ti aBethléhem ni ayeke use. Mbeni oko ayo kilomètre 11 na Nazareth. Me prophétie ni atene so na “Bethléhem Ephrata” la si a yeke dü ande Messie ni. (Diko Michée 5:1.) A yeke mbeni kete kodoro, na ti londo na Nazareth ti si kâ, a yo kilomètre 130 na ahoto ayeke gbani na lege. Ala yeke fâ nga yâ ti Samarie ti si kâ. A yeke tâ gi na Bethléhem ni so la si Joseph ayeke gue dä so. Kodoro ti Gbia David na amolenge ti lo ândö la. Ni la, teti so Joseph na Marie ayeke ahale ti Gbia David, ala yeke gue kâ ti tene ala zia iri ti ala na mbeti.

6, 7. (a) Aye wa la asara peut-être si guengo na Bethléhem ayeke lani ngangu na Marie? (b) So Marie aga fadeso wali ti Joseph awe so, a sara nyen na ndo ti adesizion so lo yeke mû? (Bâ nga kete tënë ti paragraphe 7 ni.)

⁶ Fade Marie ayeke yeda ti gue oko na Joseph na Bethléhem ni? Ti bâ ni nzoni, voyage ni ayeke duti ande ngangu na lo. Ngoi ti buru ayeke gue ti hunzi, na peut-être ngu ayeke tï fadeso kete kete. Mbeni ye ni nga ayeke so Bethléhem ayeke na ndo ti ahoto, na guengo kâ ayeke duti ande ngangu kamême na Marie. Ala lingbi ti sara ande alango mingi na lege. Nga, so yâ ti lo akono mingi awe so, lo yeke duti ande na bezoin ti luti kete ngoi na ngoi ti wu tere. Na mara ti kota yâ tongaso, amaseka-wali aye ka ti ngbâ na yanga-da, si tongana yâ ti ala ason ti dü, afami na asongo ayeke na tere ti ala ti mû maboko na ala. Ni la, ti tene mama ti ngo tongaso ague na mara ti tambela so, a hunda tâ na lo ti kanga bê mingi.

 ⁷ Me, Luc asû na mbeti, lo tene so Joseph ague “ti zia iri ti lo na mbeti, lo na Marie”. Bâ so lo tene nga so Joseph asara “mariage na [Marie] awe.” (Luc 2:4, 5) So fadeso Marie aga wali ti Joseph, a yeke na lo fadeso ti mû desizion ape. Joseph la ayeke mokonzi ti sewa ni, na Marie ayeda na ni si lo yeke nduru ti mû maboko na koli ti lo na yâ ti adesizion so lo yeke mû. * Tongaso, na mango yanga ti koli ti lo, lo fa biani so lo yeke tâ mbeni wali ti mabe.

8. (a) Mbeni ye nde wa la apusu peut-être lani Marie ti gue oko na Joseph na Bethléhem ni? (b) Tongana nyen tapande ti Marie amû maboko na e mingi, e so e ye ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah so?

⁸ Mbeni ye nde wa la apusu peut-être lani Marie ti gue oko na Joseph na Bethléhem ni? Lo hinga lani tënë ti prophétie so atene a yeke dü ande Messie ni na Bethléhem ni? Bible atene tongaso ape. Me peut-être lo hinga ni. Senge ape, lani amokonzi-nzapa ti aJuif nga na mingi ti aJuif ahinga tënë ni nzoni (Mat. 2:1-7; Jean 7:40-42). Marie ahinga Mbeti ti Nzapa nga nzoni mingi. (Luc 1:46-55) Atâa a yeke ngbanga ti so lo mä yanga ti koli ti lo la si lo yeda ti gue na Bethléhem ni, wala ngbanga ti mbela so César asigigi na  ni, wala ngbanga ti prophétie ti Jéhovah mveni, wala ngbanga ti aye ota so kue, ye so Marie asara so azia tâ mbeni pendere tapande na e. Na lê ti Jéhovah, zo so asara tere ti lo kete na amä yanga, atâa lo yeke koli wala wali, lo nzere na lo mingi. Laso, azo mingi abâ mango yanga tongana mbeni senge ye na lê ti ala, me ti e so e ye ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah, tapande ti Marie amû maboko na e mingi.

9, 10. (a) Na ndembe so Marie na Joseph ayeke pusu nduru na Bethléhem, ala yeke pensé peut-être na ndo ti nyen? (b) Joseph na Marie ague alango na ndo wa, na ngbanga ti nyen?

⁹ Tongana lê ti Marie atï na ndo ti Bethléhem yongoro kâ na li ti hoto, tere ti lo ayapu. Na ndembe so lo na Joseph ayeke montê, ala yeke hon na tere ti ayaka ti akeke ti olive, so ngoi ti rongo alê ni aga nduru ti hunzi awe. Hinga ape, ala yeke pensé na mbaï ti kete kodoro so. Kodoro ni akpa nga ape ti tene a diko ni na popo ti agbata ti Juda, tâ gi tongana ti so Michée asara tënë ni ândö. Ye oko, a yeke na kodoro so la si angu saki oko tongaso kozo a dü ândö Boaz dä, nga na Naomi na David nga kue.

¹⁰ Tongana Marie na Joseph alï na yâ ti kodoro ni, ala bâ so azo asi yâ ni. Ambeni zo ni asi ti ala kozo awe ti zia iri ti ala na mbeti, na Joseph na Marie agi ndo ti lango gbä ala wara ape. * Ala gue alango gi na mbeni ndo so a yeke bata anyama dä. Me tongana Joseph abâ so yâ ti Marie akomanse ti son lo ngangu ngangu, lo gi bê ti lo. Lâ oko yâ ti Marie ason lo tongaso ape. Na bango ye so, li ti Joseph aga kirikiri. Wali ti lo aye ti dü la!

11. (a) Ngbanga ti nyen awali na ndo kue ahinga ye so asi na Marie so? (b) Jésus ayeke “kozo molenge” ti Marie na ti Jéhovah tongana nyen?

¹¹ Awali na ndo kue ahinga ye so ayeke songo ti dungo, tongana ti so asi na Marie. Angu saki osio kozo na ngoi ti Marie, Jéhovah atene lani so awali ayeke bâ pasi na dungo molenge, ngbanga ti so siokpari so ayeke na Adam, ala nga kue awara ni (Gen. 3:16). Kite ayeke pëpe so Marie nga kue abâ pasi na dungo ni. Luc agboto lê ngbii na ndo ti ngoi ni so ape, me lo tene gi so “lo dü mbeni molenge-koli, kozo molenge ti lo.” (Luc 2:7). Tâ tënë, Marie adü “kozo molenge” ti lo, teti na pekoni lo yeke dü ambeni omene ande (Marc 6:3). Me ti molenge ni so, lo yeke ti lo nde. Atâa so lo yeke tâ kozo molenge ti Marie, lo yeke nga “kozo Molenge” ti Nzapa, lo so ayeke “na li ti aye so kue Nzapa asara.”—aCol. 1:15, Fini Mbuki, 2001.

12. (a) Marie azia molenge ni na ndo wa? (b) Ye ni ândö kâ ayeke tâ nde na ti so azo laso ayeke fa na ngoi ti Noël tongana nyen?

 ¹² Na ndo so, Bible atene mbeni tënë so azo mingi ahinga ni, a tene so Marie akanga “molenge ni na bongo na lo zia lo na yâ ti mbeni ndo ti tengo kobe ti anyama”. (Luc 2:7). Na ngoi ti Noël, azo ayeke sara ka adessin ti ye so asi so wala ala yeke sara ascénette ni na mbeni lege so ayeke ti lo nde mingi na tâ ye so asi lani. Girisa ape so, Joseph na Marie awara ndo ti lango na ndo so a yeke bata anyama dä. Na ngoi ni kâ nga na ngoi ti e, mara ti ndo tongaso ayeke fun ka nzoni ape nga asaleté ayeke ka dä mingi. Nga, babâ na mama wa la ayeda ti tene ala dü molenge na mara ti ndo tongaso? Tongana mbeni nzoni ndo nde ayeke dä, ala yeke soro ti gue na nzoni ndo so. Mingi ti ababâ na amama aye nzoni ti amolenge ti ala. Ye so Marie na Joseph aye nga lani ndali ti Molenge ti Nzapa la.

13. (a) Nyen la afa so ye so Marie na Joseph asara alingbi na ngangu ti ala? (b) Tongana nyen la laso ababâ na amama alingbi ti sara ye tongana ti Joseph na Marie?

¹³ Ye oko, ala zia bê ti ala angbâ na ndo ti sioni ndo ni so ape. Ala sara gi ye so alingbi na ngangu ti ala. Bâ so Marie lo wani la lo mû molenge ti lo, lo kanga lo na bongo si tere ti lo angbâ wâ, na lo zia lo yeke na yâ ti sanduku ti tengo kobe ti anyama ni ti tene lo lango. Lo bâ nga si mbeni ye ti sioni asi na molenge ti lo ni ape. Atâa so aye ni ayeke nzoni kue na Marie ape, lo bâ aye so kue ape. Lo na Joseph ahinga so kota ye ni kue ayeke ti fa ande na molenge ni ti ye Jéhovah Nzapa mingi. (Diko Deutéronome 6:6-8.) Laso nga, na yâ ti dunia so azo ni mingi aye tënë ti Nzapa ape, ababâ na amama so asara ye na ndara aye ti bata amolenge ti ala tongana ti Joseph na Marie.

14, 15. (a) Ngbanga ti nyen aberger ni aye gi ti bâ molenge ni? (b) Na peko ti so aberger ni abâ Jésus na ndo ti batango anyama ni, ala sara nyen?

¹⁴ Ndo adë kpô na yâ ti ndo ti batango anyama ni. Me, mo ye ti bâ! ambeni berger alï na loro, ala ga ti bâ Joseph na Marie, me mbilimbili molenge ni so a dü lo so. Tere ti ala anzere mingi nga lê ti ala kue gi na ngia. Na bango ala, li ti Joseph na Marie akpe kue. Aberger ni afa na ala peko ti pendere ye so asi na ala. Ala yeke fade na yâ ti ngonda kâ, ala yeke bata anyama ti ala. * Me gi gbagburu tongaso, na bê ti bï mbeni ange asi na ala, na gloire ti  Jéhovah aza amû ndo ni kue. Ange ni atene na ala so a londo ti dü Christ, wala Messie, na Bethléhem. Lo tene nga na ala so ala yeke wara molenge ni alango na yâ ti sanduku ti tengo kobe ti anyama, a kanga lo na bongo. Na pekoni, mbeni ye ti kpene nde akiri asi: ala bâ gbâ ti a-ange aga, na ala sepela Nzapa.—Luc 2:8-14.

¹⁵ Biani, ye so apusu aberger ni ti sukpe ti ga na Bethléhem! Tongana ala bâ fini bébé ni so ayeke lango tongana ti so ange ni atene fade na ala so, tere ti ala anzere ngangu. Ala bata tënë ni so gi ndali ti ala wani ape, me “ala fa tënë ti ye so a sara tënë ni . . . Na azo kue so amä tënë so aberger ni atene na ala, bê ti ala adö”. (Luc 2:17, 18). Na tango ni kâ, amokonzi-nzapa ayeke bâ aberger tongana ambumbuse zo na lê ti ala. Me a yeke polele so Jéhovah abâ na nzoni lê mingi mara ti asenge zo tongaso, so asara ye na mabe. Gango ti aberger ni so asara nyen na ndo ti Marie?

16. (a) Marie asara nyen so afa so lo yeke mbeni zo so ayeke gbu li mingi? (b) Ye so asara nyen na ndo ti mabe ti lo?

¹⁶ Marie adoit ti fatigué mingi na peko ti dungo molenge ni, me atâa so kue lo dengi mê na atënë kue so aberger ni atene. Me gi so ape, lo bata “atënë so kue na bê ti lo, nga lo yeke gbu li ti lo na ndo ti nda ti atënë so.” (Luc 2:19). Biani, maseka-wali so ayeke mbeni zo so ayeke gbu li. Lo hinga so tënë ti ange so ayeke kota tënë mingi. Jéhovah, Nzapa ti lo, aye si lo hinga biani so molenge ni so ayeke Messie ni. Tongaso, lo mä gi ala mango ape, me lo bata nga atënë ni so na yâ ti bê ti lo. Na anze nga na angu so ayeke ga na pekoni, lo yeke kiri ti gbu li dä. Ye so ayeke mû maboko ande na Marie mingi ti bata mabe ti lo ngangu.—Diko aHébreu 11:1.

17. Na tapande ti Marie, a lingbi e sara nyen na atënë ti Nzapa so ayeke na yâ ti Bible?

¹⁷ Mo yeke sara ande tongana Marie? Jéhovah azia atënë ti lo na yâ ti Mbeti ti lo, Bible. Atënë ni so ayeke tâ nzoni ndali ti e. Me tongana e gi ti hinga ye na ndo ni ape, e yeke bâ nzoni dä ande mingi ape. Ni la, a yeke nzoni e diko Bible lakue lakue, tongana mbeni senge mbeti ape, me tongana mbeti so alondo na yanga ti Nzapa (2 Tim. 3:16). Na pekoni awe, tongana ti Marie, a yeke nzoni e bata atënë ni so e manda so na yâ ti bê ti e na e gbu li ti e dä. E bâ tongana nyen la si e lingbi ti sara ye ague oko na awango so ayeke na yâ ni. Tongana e sara tongaso, mabe ti e ayeke kono, ayeke kpengba.

18. (a) Nyen la Marie na Joseph asara so ague oko na Ndia so Nzapa amû na Moïse ngoi kete na peko ti so ala dü Jésus? (b) Aye so ala mû na sandaga so afa nyen na ndo ti moyen ti ala?

¹⁸ Tongana molenge ni asara lango miombe awe, Marie na Joseph afâ lo na ganza tongana ti so Ndia so Nzapa amû na Moïse afa. Ala zia nga iri ti lo Jésus, tongana ti so ange ni afa na ala (Luc 1:31). Na lango 40 ni, ala gue na molenge ni na Jérusalem, so ayo kilomètre 10 tongaso na Bethléhem. Kâ, ala mû sandaga ndali ti sukulango sioni na tere ti ala. Ala mû akolokoto wala apigeon use tongana ti so Ndia ni afa ndali ti azo so ayeke na moyen ape. Tongana a si so kamene asara ala ndali ti so ala mû pëpe na sandaga koli-taba oko nga na kolokoto oko, me ala mû gi akolokoto use, ala zia bê ti ala na ndo ni ape. Ye oko, na temple ni kâ, ambeni ye asi so adë bê ti ala mingi nga akpengba ala.—Luc 2:21-24.

19. (a) Atënë wa la Siméon atene na Marie si lo bata ni na yâ ti bê ti lo? (b) Na peko ti so Anne abâ Jésus, lo sara nyen?

¹⁹ Mbeni mbakoro-koli aga nduru na ala. Iri ti lo ayeke Siméon. Lo tene na Marie ambeni tënë so Marie abata ni na yâ ti bê ti lo. Jéhovah atene kozo na Siméon so lo yeke bâ Messie ni kozo si lo kui, na yingo vulu ti Jéhovah afa na lo so kete Jésus ni so la ayeke Sauveur ni so a mû zendo ni so. Siméon atene nga na Marie so mbeni lâ ande vundu ayeke sara lo Marie ni mingi. A yeke mo bâ mo tene mbeni yongoro épée la akpo lo alï (Luc 2:25-35). Kite ayeke pëpe so  atënë ni so amû nga maboko na Marie ti kanga bê na ngoi so ye ti vundu ni so asi, angu 33 na pekoni. Na peko ti Siméon, mbeni wali aga abâ Jésus. Iri ti lo ayeke Anne na lo yeke mbeni prophète ti Nzapa. Na peko ti so lo bâ Jésus, lo sara tënë ti lo na zo kue so ayeke ku ngoi ti zingo Jérusalem.—Diko Luc 2:36-38.

20. So Joseph na Marie aga na Jésus na temple na Jérusalem ayeke nzoni ngbanga ti nyen?

²⁰ Nzoni la si Joseph na Marie aga na molenge ni na temple ti Jéhovah na Jérusalem so! A yeke duti ande mbeni ye so molenge ni ayeke sara ande na yâ ti gigi ti lo kue. Na temple ni kâ, ala mû na Jéhovah ye so alingbi na ngangu ti ala, me na pekoni ala mä anzoni tënë so akpengba ala. Tongana ala kiri, mabe ti Marie akiri akpengba, nga lo yeke na gbâ ti atënë ti gbu li na ndo ni na ti fa ni na azo.

21. Nyen la e lingbi ti sara ti tene mabe ti e akono, akpengba tongana ti Marie?

²¹ A nzere na e mingi ti bâ so laso nga ababâ na amama asara ye tongana ti Joseph na Marie. Na popo ti aTémoin ti Jéhovah, ababâ na amama ayeke ga ka lakue na amolenge ti ala na abungbi. Ala mû ye alingbi na ngangu ti ala na lege so ala yeke tene atënë ti kpengba na aita ti ala ti yingo. Tongana bungbi ahunzi, mabe ti ala akiri akpengba nga ala kiri na yanga-da na ngia nga na gbâ ti anzoni ye ti kangbi ni na ambeni zo. A nzere ka na e ti wara tere na ala. Na sarango tongaso, e yeke bâ so mabe ti e ayeke kono, ayeke kpengba tâ gi tongana ti Marie.