Agllashca temata ricungapaj

JOVENGUNAPA TAPUICUNA

Ama violai tucungapaca ¿imatata rurana capangui? Primera parte: “Ama llaqui apangapami imata ruranata ña yachana capangui”

Ama violai tucungapaca ¿imatata rurana capangui? Primera parte: “Ama llaqui apangapami imata ruranata ña yachana capangui”

 Violanaca ¿imata can?

 Shuj shuj llactacunapica violanamandaca shican shican leycuna tiaimandami gentecunaca shuj shuj yuyaicunata charin. Shinapash violana nishpaca munai na munai pacta puñunatami ningapaj munan. Shinallata huahuacunata o chairalla viñaj jovengunata violanata, familia ucupuramandallata huaglichinata, pitapash nali mapa cosascunata ruranatami ningapaj munan. Huaquinbica familiapa rijsicunallata, amigocunallata, doctorcuna, profesorcuna o curacunallatami pitapash violashca. Violai tucushcacunataca violadorcunaca cashna nishpami manllachin: pimanbash o autoridadcunaman villajpica ashtahuanmi candaca llaquichisha nishpa.

 Estados Unidos llactapica casi 250 mil gentecunami cada huata violai tucushcamanda denunciashca. Cai 250 mil gentecunamandaca casi chaupimi 12 huatacunata o 18 huatacunata charijcuna violai tucushca.

 Ama violai tucungapaca ¿imatata ña yachana capangui?

  •   Violanataca Bibliapica nimamanda na alicachinllu. Punda tiempopi violadorcuna tiashcatami Bibliapica parlan. Sodoma llactata ishcai jaricuna visitangapaj rijtami chaipi causaj nali gentecunaca violangapaj munarca. Chaimandami Jehová Diosca Sodoma llactata tucuchirca. Shina pasashcaca ñami cuatro mil huatacuna yalishca (Génesis 19:​4-13). 3.500 huatacuna huashamanmi Moisesman cushca Leypica familia ucupuramandallata ama faltapi urmanguichichu nishpami mandashcarca. Shinallata familia ucupuramandallata huaglichina nalipacha cashcatami nijurca (Levítico 18:6).

  •   Violadorcunaca huaquinbica rijsishca gentecunallatami can. Cómo hablar de sexo con los adolescentes para que te escuchen nishca libroca ninmi: “Violai tucushcacunaca casi tucuicunami paicunata pi violashcata rijsin: [...] huaquinbica familia ucupurallata, familiapa amigocunallata, propio amigo o amigallatami violashca” nishpa.

  •   Huarmicunapash, jaricunapashmi violai tucushca. Estados Unidos llactapica 10% jaricunami violai tucushca. Estados Unidos llactapi shuj organizacionga nishcami, violai tucushca jaricunaca “jaritallata munai callarinatami” manllan. Shinallata “jaripacha ñana jari canichu” nishpami pensarin nishpa (Red Nacional contra la Violación, el Maltrato y el Incesto [RAINN, por sus siglas en inglés]).

  •   Pitapash violashcata uyashpaca na manllarinachu capanchi. ‘Tucurimui punllacunamanda’ parlashpami Bibliapica gentecunamandaca cashna nirca, “pitapash na juyajcuna”, ‘llaquitapash na llaquijcunami’ tianga nishpa. Shinallata paicuna ‘munashcata rurajcunami’ tianga nirca (2 Timoteo 3:​1-3). Shinaca violangapaj munajcunaca nalipacha gentecuna cashcatami ricuchin.

  •   Violai tucushcacunaca na culpata charinllu. Violadorcunallami culpataca charin. Violachunga pipash na munanllu. Ama violai tucungapaca ¿imatata rurana capangui?

 Ama violai tucungapaca ¿imatata rurana capangui?

  •   Imata ruranata yachajupai. Quiquinba novio o familiamanda pipash munai na munai pacta puñuchun quiquinda obligajpica imata ruranataca ña pensarishcallami cana capangui. Erin joven huarmiguca ninmi: “Pipash pacta puñuchun quiquinda obligajujpica imata ruranata ña yachajushcallami cana capangui. Chaipaca imapash pasai ushanata yachashpami quiquinba huasipillata imata ruranata, imata ninatapash ña yachana capangui” nishpa. Chai joven huarmiguca caitapashmi nirca: “Shina ña ali yachashpaca pipash quiquinhuan pacta puñuchun obligajpica imata ruranata ña yachashcallami caita ushapangui” nishpa.

     Bibliapica ninmi: “Ricuichi, imashna causanatapash, aligutapachami yarina canguichi. Juizu illanshnaca, na causanachu canguichi. Ashtahuangarin alipacha yachajushcami causana canguichi. [...] Nali punllacunapimi causanajunchi” nishpa (Efesios 5:​15, 16).

     Tapuripai: “Ñucapa cuerpopi na tacarina partecunapi pipash tacaringapaj munajpica ¿imatata rurana cani?”

  •   Imata ruranata pensaripai. RAINN shuti organizacionga ninmi: “Pipash nali munaihuan quiquinda ricujujpi, pai na cuenta japijta quiquinba amigocunata o familiacunata uchalla cayangapaj ña pensarishcallami cana capangui. Shinami quiquinba amigocuna o familiacunaca quiquinda ayudangapaj uchalla shamuita ushanga” nishpa. Ama llaqui apangapaca quiquinllatami cuidarina capangui.

     Bibliapica ninmi: “Ali yuyaita charij runaca, ima llaqui japinata ricushpaca pacajunmi. Ashtahuangarin na yachajushca runacunaca, yangata rishpa llaquichi tucunllami” nishpa (Proverbios 22:​3).

     Tapuripai: “Ama violai tucungapaca ¿imatata ruragrini?”

    Imata ruranata pensaripai

  •   Alita rurangapaj decidirishcami cana capangui. Por ejemplo, ña shuj noviota charishpaca imata na rurana cashcatami paihuan parlana capangui. Shinapash na uyangapaj, na respetangapaj munajpica ñana paihuan catinachu capangui.

     Bibliapica ninmi: ‘Juyaita charishpaca, [...] na imatapash pinganayaita ruranllu, na paipajlla alita mascanllu’ nishpa (1 Corintios 13:​4, 5).

     Tapuripai: “¿Alita o nalita ruranatachu gushtani? ¿Ñucata na respetachunga imacunatata rurajuni?”