Agllashca temata ricungapaj

JOVENGUNAPA TAPUICUNA

Ama yapata racuyangapaca ¿imatata rurana cani?

Ama yapata racuyangapaca ¿imatata rurana cani?

 ¿Ciertopachachu pesota bajarina cani?

 Huaquin jovengunaca pesota bajaringapami munan pero...

  •   ...paicunaca na paicunapa saludpi preocuparinllu, ali ricuringapa munaimandallami shina rurangapa munan. Pesota bajaringapa munaimandallami huaquingunaca imacunatapash ruran. Por ejemplo huaquingunaca pastillacunatami ufian, micuitapash ashagutallami micun. Pero chaita ruranaca ashata peligrosomi can.

     “Huaquin joven huarmigucunaca pesota bajaringapa munaimandami micuitapash na micushpa yalin. Chaita ruraimandami unguitara ungushca. Fácil alituitapash na ushanllu” (Hailey).

  •   ...huaquingunaca ali cashpapashmi tsalayangapa munan. Huaquingunaca paicunapa amigocunahuan compararimanda o propagandacunapi ricurij gentecunacuhuan compararimandami ali cashpapash ashtahuan tsalayangapa munan.

     “13 huatacunata charishpaca ñuca amigacunahuanmi compararin carcani. Ñucapash paicunashna tsala tsala cajpimi ñucahuanga ashtahuan ali llevaringa yan carcani” (Paola).

 Pero huaquin jovengunasi pesota bajarinami can. Organización Mundial de la Saludca ninmi:

  •   5 huatamanda 19 huatacaman charij 340 millon yali jovengunami sobrepesohuan o yapata racugucuna can nin.

  •   1975 huatapica 5 huatamanda 19 huatacaman charij jovengunamandaca huaquingunallami sobrepesohuan o yapata racuguna carca. Pero 2016 huatapica chaica ashtahuanmi mirashca.

  •   Casi tucui llactacunapimi huaquin gentecunaca sobrepesota charin.

  •   Pobrella llactacunapipashmi huaquin gentecunaca racu racugucuna can. Na yapa micunata charishpapapashmi huaquingunaca racu racugucuna can.

 Tsalayangapaca ¿imatata rurana cani?

 ¿Maijandata agllanguiman?

  1.   Punllapi ashagutalla micuna.

  2.   Ejerciciota rurana. Alimentota charij micunacunata micuna.

  3.   Tsalayana pastillacunata ufiana.

 Número 2​pi nishcata ruranami ali can: Ejerciciota rurana. Alimentota charij micunacunata micuna.

 Punllapi ashagutalla micushpa o huaquin micunacunata na micushpaca talvez pesotaca ñapashmi bajaripangui. Pero chaita ruranaca saludapaca na ashta ali canllu. Na micujushca micunacunata cutin micui callarishpaca talvez ñapashmi cutin racuyangui.

 Chaipa randica camba saludta aliguta cuidangapami dicidina cangui. Shina rurashpaca canllatami ali sintiringui. Doctor Michael Bradleyca caitami nin: Ejerciciota ruranata, sano cangapa alimentota charij micunacunata micunagapa dicidishca cashpaca pactachinapachami canchi. Shinallami siempre sano cashun nin. a Shinaca ¿imatata yachajupanchi? Pesota bajaringapa micunata na micuna cashcataca ama yanguichu. Chaipa randica ejerciciota ruranata, alimentota charij micunacunata micunatami agllana cangui. Chaitami siempre rurana cangui.

 Caitami rurai ushangui

 Bibliapica imatapash aliguta yarishpa rurana ninmi. Shina nishpaca micunamandapashmi parlajun (1 Timoteo 3:11). Shinallata na yapata micunachu nijunmi (Proverbios 23:20; Lucas 21:34). Shinaca cai yuyaicunata yaipi charishpa caita rurangui:

  •   Alimentota charij micuna cajta o na alimentota charij micuna cajtami yachana cangui.

     Sano micunacunata micungapaca ima micunacunalla alimentota charijtami ali yachana cangui. Alimentota charij micunacunata micushpaca ali pesotami chari ushangui.

  •   Ejerciciota rurangui.

     Cada punlla imata rurashpapash siempre ñucanchi cuerpo cuyurijuchunmi imagutapash rurana cangui. Maimanbash rishpa jahua pisoman vitzana tucujpica ascensorta utilizanapa randica gradastami vitzai ushangui. Shinallata videojuegocunapi pugllanapa randica puringapami llujshi ushangui.

  •   Alimentota charij micunacunata micungui.

     Sofia jovenga cashnami nin: “Frutaguta o verdurata micungapami esforzarini. Shinami na alimentota charij micunacunataca na micuni”.

  •   Alimanda micungui.

     Huaquin gentecunaca ñapash ñapash micuimandami ña vijsa pactashca cashcataca na cuenta japin. Shinaca nara yaparishpallata ashaguta shuyangui. Shinami cuenta japi ushangui si ña vijsa pactashca cangui o na.

  •   Cada micuna mashna caloríata o mashna grasata charishcata ricungui.

     Nara micunacunata randishpallata mashna caloriacunata o mashna grasacunata charijtami ali ricuna cangui. Chaica cada micunacunapimi quimsa colorcunahuan señalashca can. Caita siempre yaringui: Botellapi jugocuna, ñangunapi jatuj micunacuna, yapa azucarta charij micunacunapash ñapashmi racuyachin.

  •   Aliguta pensarishpa imagutapash rurangui.

     16 huatacunata charij Sara jovenga cashnami nin: “Micunacuna mashna caloriacunata o mashna grasata charijtami yapata ricun carcani. Chaimandami imagutapash micujushpaca na gushtu micunllu carcani. Racuyasha yashparami pensarijun carcani” nin. Chaitaca na ruranachu canchi. Huaquimbillapash ima gushtashcaguta micunaca alimi can.

 Caitapashmi rurai ushangui: Camba pesomandaca shuj doctorhuanmi parlai ushangui. Doctormi camba cuerpo imatalla minishtijujtaca ali villai ushanga. Paillatami imata micuna cashcata imata na micuna cashcatapash villanga.

a Del libro When Things Get Crazy With Your Teen (Cuando su hijo adolescente está fuera de control).