•  Zihlole

•  Kungani ngikudinga ukucetshiswa?

•  Kuyini okunganginceda ukuthi ngivume nxa ngicetshiswa?

•  Okutshiwo ngabentanga yakho

 Sonke siyakudinga ukucetshiswa ukuze sithuthukise indlela esisebenza ngayo lesiphila ngayo. Cabanga ngokulandelayo:

1.  ● Umbalisi wakho ukutshela ukuthi umsebenzi othile akunike wona awuwenzanga kuhle, abesesithi: “Kumele uzinike isikhathi esinengi sokubala.”

    Uzakwenzani nxa angatsho njalo?

   1.   Uzayekela yini ukulalela uzitshele ukuthi utitsha kakuthandi?

   2.   Kumbe uzalalela uzimisele ukwenza ngcono ngesikhathi esilandelayo?

2.  ● Umamakho ukutshela ukuthi indlu olala kuyo ingcolile wena usanda kuyiklina.

    Uzakwenzani nxa angatsho njalo?

   1.   Uzayekela yini ukulalela uzitshele ukuthi vele umama uhlala esola?

   2.   Kumbe uzalalela uvume ukuthi ubungenza ngcono?

3.  ● Umnawakho ukutshela ukuthi akumphathi kuhle ukuthi uhlala umtshela okokwenza.

    Uzakwenzani nxa angatsho njalo?

   1.   Uzayekela yini ukulalela uzitshele ukuthi laye unjalo?

   2.   Kumbe uzalalela uvume iphutha lakho ubusuzama ukumphatha kuhle?

 Abanye abasakhulayo bafuna ukuphathwa njengeqanda, bangavele bakhuzwe bahle batubhule imilomo. Lawe unjalo yini? Nxa kunjalo awusoze uncedakale empilweni ngoba ukwamukela ukucetshiswa kuzakunceda khathesi lalapho usukhulile.

•   Ngoba sonke silesono. IBhayibhili lithi: “Sonke siyaphambanisa izikhathi ezinengi.” (UJakhobe 3:2) Lokhu yikho okwenza wonke umuntu adinge ukucetshiswa.

   “Ngihlala ngizikhumbuza ukuthi sonke silesono futhi sizahlala siwenza amaphutha. Yikho nxa ngingakhuzwa ngiyalalela besengizama ukungaphindi iphutha elifananayo.”—UDavid oleminyaka engu-16.

•   Ngoba kuzakunceda ukuthi uthuthuke. IBhayibhili lithi: “Yeluleka umuntu ohlakaniphileyo uzakwandisa ukuhlakanipha kwakhe.” (IZaga 9:9) Ukucetshiswa kuzakunceda kakhulu nxa ungakwamukela.

   “Ngangingakuthandi ukuqondiswa. Ngangibona angani kungenza ngikhanye ngiyisithutha. Kodwa khathesi ngiyavuma ukucetshiswa futhi ngiyake ngicele abanye ukuthi bangincedise ngibone lapho okumele ngithuthuke khona.”—USelena oleminyaka engu-16.

 Kulula ukulalela iseluleko nxa usicelile, kodwa kunzima ukusamukela nxa ungasicelanga. Untombazana okuthiwa nguNatalie uthi wamangala njalo wadana ngesikhathi esamukela ikhadi elalileseluleko okwakumele asisebenzise. Uthi: “Ngemva kokusebenza nzima kangako, engakutholayo yiseluleko.”

 Uzakwenzani nxa kungenzakala into efananayo lakuwe?

•   Lalela.

   IBhayibhili lithi: “Umuntu ololwazi ubeka kuhle amazwi akhe ngokunanzelela, njalo umuntu ozwisisayo kasilo icaphucaphu.” (IZaga 17:27) Ungambambi umlomo umuntu okucebisayo njalo ungagijimeli ukuphendula ngoba uzacina ukhulume into ozazisola ngayo.

   “Ngijayele ukuzivikela kumbe ukucatsha ngomunwe nxa othile engicebisa. Kodwa kumele ngifunde ukulalela nxa ngitshelwa ukuze ngithuthukise indlela engenza ngayo.”—USara oleminyaka engu-14.

•   Lalela okutshelwayo, ungakhangeli ukuthi ngubani okutshelayo.

   Ungalingeka ukukhumbuza lowo okucebisayo ukuthi laye uyaphambanisa. Kodwa kungcono ukuthi ulandele amazwi aseBhayibhilini athi: “Wonke umuntu kumele aphangise ukulalela, aphuze ukukhuluma, aphuze lokuzonda.” (UJakhobe 1:19) Izikhathi ezinengi uyabe eqinisile umuntu okucebisayo, yikho ungayekeli ukulalela ngenxa yokuthi awufuni kuzwa akukhulumayo.

   “Ngangicaphuka nxa abazali bami bengikhuza ngoba ngangizitshela ukuthi ngiyakwazi okumele ngikwenze. Kodwa nxa ngilalela abakutshoyo, izinto zingihambela ngcono.”—U-Edward oleminyaka engu-14.

•   Ukucetshiswa akutsho ukuthi uyehluleka empilweni.

   Ukukhuzwa akutsho ukuthi uyehluleka kodwa kutshengisa ukuthi lawe uyaphambanisa njengomuntu wonke nje. Phela lalowo okucebisayo laye uyakudinga ukukhuzwa ngezinye izikhathi. IBhayibhili lithi: “Akulamuntu loyedwa olungileyo emhlabeni owenza okulungileyo ongazake enze isono.”—UmTshumayeli 7:20.

   “Umngane wami wake wangicebisa ngokuthile kodwa ngangingasiboni isidingo. Ngambonga sibili kodwa ngamcaphukela. Kodwa ngokuya kwesikhathi ngananzelela ukuthi wayeqondile. Lokho angitshela khona kwangenza ngananzelela ukuthi kwakumele ngithuthukise indlela engangisenza ngayo. Kungayisuye ngangingeke ngilibone iphutha lami.”—USophia oleminyaka engu-17.

•   Zimisele ukuthuthuka.

   IBhayibhili lithi umuntu “owemukela ukuqondiswa uveza ukuhlakanipha.” (IZaga 15:5) Kubuhlungu sibili ukuqondiswa, kodwa nxa ungakwamukela ubuhlungu lobo buyaphela ngokuya kwesikhathi njalo uzazimisela ukulungisisa lapho obuphambanisa khona. Yikho nxa ungacetshiswa bhala phansi okumele ukulungisise ubusuzihlola ngemva kwezinyanga ezithile ukuze ubone ukuthi usuthuthukile yini.

   “Ukulalela nxa ucetshiswa kutshengisa ukuthi uthembeke kangakanani ngoba kuyabe kumele uvume ukuthi uphambanisile njalo uxolise ubusuthuthukisa indlela oyenza ngayo.”—U-Emma oleminyaka engu-21.

 Umcijo yilo: IBhayibhili lithi: “Njengensimbi ilola insimbi, kanjalo indoda ikhaliphisa enye.” (IZaga 27:17) Ukucetshiswa kuyakunceda ukuthi uthuthukise indlela oyenza ngayo khathesi langesikhathi usukhulile.