വിവരങ്ങള്‍ കാണിക്കുക

ഉള്ളടക്കം കാണിക്കുക

അവരുടെ വിശ്വാ​സം അനുക​രി​ക്കുക | സാറ

ദൈവം സാറയെ “രാജകു​മാ​രി” എന്നു വിളിച്ചു

ദൈവം സാറയെ “രാജകു​മാ​രി” എന്നു വിളിച്ചു

തന്‍റെ ജോലി​ക​ളൊ​ക്കെ ഒതുക്കി​യ​തി​നു​ശേഷം വിദൂ​ര​ത​യി​ലേക്കു നോക്കി നിൽക്കു​ക​യാണ്‌ സാറ. യജമാ​ന​ത്തി​യു​ടെ ബുദ്ധി​പൂർവ​ക​മായ നിർദേ​ശങ്ങൾ അനുസ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ​യും തിര​ക്കോ​ടെ​യും വേലക്കാർ ജോലി​കൾ ചെയ്യുന്നു. കഠിനാ​ധ്വാ​നി​യായ സാറയും തനിക്കുള്ള ജോലി​ക​ളൊ​ക്കെ ചെയ്‌തു​തീർത്തി​രി​ക്കു​ക​യാണ്‌. ഇതിനി​ടെ എന്തൊ​ക്കെ​യോ ചിന്തി​ച്ചു​കൊണ്ട്, ജോലി​ചെ​യ്‌തു തളർന്ന കൈക​ളി​ലെ വേദനകൾ മാറ്റാൻ കൈകൾ മെല്ലെ ഉഴിയു​ക​യാണ്‌ സാറ. ഒരുപക്ഷേ തങ്ങളുടെ കൊച്ചു കൂടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ശീലക​ളി​ലു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ചെറി​യ​ചെ​റിയ കീറലു​കൾ സാറ തുന്നി​ച്ചേർത്തു കഴിഞ്ഞതേ ഉണ്ടാകു​ക​യു​ള്ളൂ. പരുപ​രുത്ത ആട്ടു​രോ​മം കൊണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കിയ കൂടാ​ര​ത്തി​ന്‍റെ തുകൽ വർഷങ്ങ​ളാ​യി വെയി​ലും മഴയും കൊണ്ടു ആകെ മങ്ങി​പ്പോ​യത്‌ സാറയു​ടെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. നാളുകൾ ഇങ്ങനെ എത്രയാ​യി തങ്ങൾ ഈ കൂടാ​ര​വാ​സം തുടങ്ങി​യി​ട്ടു എന്ന് സാറ ചിന്തി​ച്ചു​കാ​ണും. ഉച്ചവെ​യി​ലി​ന്‍റെ ശക്തി കുറഞ്ഞു, ചക്രവാ​ളം ചുവന്നു​തു​ടങ്ങി. അബ്രാഹാം * രാവിലെ കൂടാരം വിട്ടു​പോയ അതേ ദിശയി​ലേക്കു കണ്ണും​നട്ടു നോക്കി​നിൽക്കു​ക​യാണ്‌ സാറ. അതാ, അടുത്തുള്ള ആ കുന്നിൻചെ​രു​വി​ലൂ​ടെ തന്‍റെ പ്രിയ​തമൻ പയ്യെ നടന്നു​വ​രു​ന്നു. സാറയു​ടെ ആ സുന്ദര​മു​ഖത്ത്‌ മെല്ലെ ഒരു ചെറു​പു​ഞ്ചി​രി വിരി​യാൻതു​ടങ്ങി.

അബ്രാ​ഹാം തന്‍റെ വലിയ കുടും​ബ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം യൂഫ്ര​ട്ടീസ്‌ നദി കടന്നു കനാനി​ലെ​ത്തി​യിട്ട് ഒരു ദശാബ്ദം കഴിഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. എങ്ങോ​ട്ടെന്ന് അറിയാത്ത ഈ വലിയ യാത്ര​യിൽ സാറ തന്‍റെ ഭർത്താ​വി​നെ മനസ്സോ​ടെ പിന്തു​ണച്ചു. കാരണം, യഹോവയുടെ ഉദ്ദേശ്യത്തിന്‍റെ ഭാഗമാ​യി ഒരു അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെട്ട സന്തതി​ക്കും ജനതയ്‌ക്കും രൂപം കൊടു​ക്കു​ന്ന​തിൽ അബ്രാ​ഹാ​മി​നുള്ള പങ്കു സാറയ്‌ക്കു നന്നായി അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ, സാറയ്‌ക്ക് ഇതിലുള്ള പങ്ക് എന്താണ്‌? 75 വയസ്സായ സാറ ഒരു വന്ധ്യയാ​യി​രു​ന്നു. ഒരുപക്ഷേ, ഇങ്ങനെ അതിശ​യ​ത്തോ​ടെ സാറ ചിന്തി​ച്ചു​കാ​ണും. ‘ഞാൻ അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ ഭാര്യ​യാ​യി​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം കാലം യഹോ​വ​യു​ടെ വാഗ്‌ദാ​നം എങ്ങനെ​യാണ്‌ നടക്കാൻ പോകു​ന്നത്‌?’ സാറയ്‌ക്ക് അങ്ങനെ തോന്നി​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ, അവളുടെ ആ ചിന്തയും അക്ഷമയും നമുക്കു മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന​തേ​യു​ള്ളൂ.

ദൈവം തന്‍റെ വാഗ്‌ദാ​നങ്ങൾ എപ്പോൾ നിറ​വേ​റ്റും എന്ന കാര്യ​ത്തിൽ ചില​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ നമുക്കും അതിശയം തോന്നി​യേ​ക്കാം. ഈ സാഹച​ര്യ​ത്തിൽ ക്ഷമ കാണി​ക്കു​ന്നത്‌ നമുക്കു വളരെ ബുദ്ധി​മു​ട്ടാ​യി​രി​ക്കാം. പ്രത്യേ​കി​ച്ചു നമ്മൾ വളരെ​യ​ധി​കം ആഗ്രഹി​ക്കുന്ന ഒരു കാര്യം നടക്കാ​നാ​യി കാത്തി​രി​ക്കു​മ്പോൾ. വിശ്വാ​സ​ത്തി​ന്‍റെ ഈ അവിസ്‌മ​ര​ണീ​യ​മാ​തൃക കാഴ്‌ച​വെച്ച ഈ സ്‌ത്രീ​ക​ഥാ​പാ​ത്ര​ത്തിൽനിന്ന് നമുക്ക് എന്താണ്‌ പഠിക്കാ​നു​ള്ളത്‌?

‘യഹോവ തടഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു’

ഈ കുടും​ബം ഈയടു​ത്താണ്‌ ഈജി​പ്‌തിൽനിന്ന് മടങ്ങി​വ​ന്നത്‌. (ഉൽപത്തി 13:1-4) അവർ ബഥേലി​നു കിഴക്കുള്ള മലമ്പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ കനാന്യർ ലൂസ്‌ എന്നു വിളി​ച്ചി​രുന്ന സ്ഥലത്തു കൂടാരം അടിച്ചു. ഈ ഉയർന്ന സമതല​ത്തിൽനിന്ന് നോക്കി​യാൽ സാറയ്‌ക്കു വാഗ്‌ദ​ത്ത​ദേ​ശ​ത്തി​ന്‍റെ ഏറിയ ഭാഗവും കാണാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു; കനാനി​ലെ ഗ്രാമ​ങ്ങ​ളും, അവി​ടെ​നി​ന്നു വിദൂ​ര​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു ഗ്രാമ​വാ​സി​കൾക്കു പോകു​ന്ന​തി​നുള്ള പല വഴിക​ളും. എന്നാൽ, ഈ മനോ​ഹ​ര​മായ പ്രകൃ​തി​ദൃ​ശ്യ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും സാറയു​ടെ സ്വന്തം നാടിന്‍റെ അത്രയും വരുമാ​യി​രു​ന്നില്ല. 1,900 കിലോ​മീ​റ്റർ അകലെ​യുള്ള മെസൊ​പ്പൊ​ത്താ​മ്യൻ നഗരത്തി​ലെ ഊർ എന്ന പ്രദേ​ശ​ത്താണ്‌ സാറ വളർന്നത്‌. ധാരാളം കച്ചവട​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളും അങ്ങാടി​ക​ളും ഒക്കെ ഉള്ള തഴച്ചു​വ​ള​രുന്ന ഒരു നഗരം. അവിടെ കെട്ടു​റ​പ്പുള്ള മതിലും മേൽക്കൂ​ര​യും ഉള്ള ഒരു വീട്‌. ആവശ്യ​ത്തി​നുള്ള ജലവി​തരണ സംവി​ധാ​നങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെ മറ്റെല്ലാ സുഖസൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ളും. ചുറ്റു​വ​ട്ട​ത്താ​യി ധാരാളം ബന്ധുക്കൾ. ഇവയെ​ല്ലാം ഉപേക്ഷി​ച്ചാണ്‌ സാറ ഇപ്പോൾ ഇവി​ടെ​യാ​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. കിഴക്കു താൻ ജനിച്ചു​വ​ളർന്ന നാട്ടിലെ സുഖസൗ​ക​ര്യ​ങ്ങളെ ഓർത്തു വിഷാ​ദ​ത്തോ​ടെ നിൽക്കുന്ന സാറയാണ്‌ നമ്മുടെ മനസ്സി​ലു​ള്ള​തെ​ങ്കിൽ ദൈവ​ഭ​ക്ത​യായ ഒരു സ്‌ത്രീ​യെ മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ നമ്മൾ പരാജ​യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.

പിന്നീട്‌, 2,000 വർഷങ്ങൾക്കു ശേഷം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി എഴുതി​യതു ശ്രദ്ധി​ക്കുക. അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ​യും സാറയു​ടെ​യും വിശ്വാ​സ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച് അദ്ദേഹം സംസാ​രി​ച്ച​പ്പോൾ പറഞ്ഞത്‌ ഇങ്ങനെ​യാ​യി​രു​ന്നു: “തങ്ങൾ വിട്ടു​പോന്ന ദേശ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു അവരുടെ ചിന്ത​യെ​ങ്കിൽ അവി​ടേക്കു മടങ്ങി​പ്പോ​കാൻ അവർക്ക് അവസര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.” (എബ്രായർ 11:8, 11, 15) ഉപേക്ഷി​ച്ചു​പോന്ന കാര്യ​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു സാറയും അബ്രാ​ഹാ​മും ആഗ്രഹ​ത്തോ​ടെ പിന്തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി​യില്ല. അങ്ങനെ ചിന്തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ തീർച്ച​യാ​യും സ്വന്തം വീട്ടി​ലേക്കു മടങ്ങി​പ്പോ​കാൻ അവർ തീരു​മാ​നി​ച്ചേനേ. അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ യഹോവ അവർക്കു​വേണ്ടി വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌തി​രുന്ന വിശി​ഷ്ട​പ​ദവി അവർക്കു നഷ്ടമാ​യേനേ. മാത്രമല്ല, ദശലക്ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഹൃദയ​ത്തിൽ വിശ്വാ​സ​ത്തി​ന്‍റെ ജ്വലി​ക്കുന്ന മാതൃ​ക​ക​ളാ​യി ചിര​പ്ര​തിഷ്‌ഠ നേടാൻ അവർക്കു കഴിയു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. മനുഷ്യ​രു​ടെ ഓർമ​യിൽനിന്ന് അവർ പയ്യെപയ്യെ മാഞ്ഞു​പോ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

പിന്തി​രി​ഞ്ഞു നോക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം സാറ മുന്നോ​ട്ടു നോക്കി​യ​തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ പ്രവാ​സ​ജീ​വി​ത​ത്തിൽ ഭർത്താ​വി​നു​വേണ്ട സകല പിന്തു​ണ​യും സാറയ്‌ക്കു നൽകാ​നാ​യത്‌. കൂടാരം ഒരിട​ത്തു​നിന്ന് മറ്റൊ​രി​ട​ത്തേക്കു നീക്കി​നീ​ക്കി അടി​ക്കേണ്ടി വന്നപ്പോൾ, സാധന​സാ​മ​ഗ്രി​കൾ കെട്ടി​പ്പെ​റു​ക്കാ​നും ആടുമാ​ടു​കളെ തെളിച്ചു മുന്നോ​ട്ടു കൊണ്ടു​പോ​കാ​നും പുതി​യ​സ്ഥ​ലത്തു വീണ്ടും പാർപ്പു​റ​പ്പി​ക്കാ​നും ഒക്കെ സാറ അബ്രാ​ഹാ​മി​നൊ​പ്പം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. മറ്റു പല ബുദ്ധി​മു​ട്ടു​ക​ളും മാറ്റങ്ങ​ളും സാറ സഹിച്ചു​നി​ന്നു. യഹോവ, അബ്രാ​ഹാ​മി​നോ​ടുള്ള തന്‍റെ വാഗ്‌ദാ​നം പുതുക്കി. എന്നാൽ, അതി​ലൊ​ന്നും സാറ​യെ​ക്കു​റിച്ച് ഒരു പരാമർശം​പോ​ലും ഇല്ല!—ഉൽപത്തി 13:14-17; 15:5-7.

തന്‍റെ മനസ്സിൽ ഉദിച്ച ഒരു പദ്ധതി അബ്രാ​ഹാ​മി​നോട്‌ പറയാൻ ഇനിയും വൈകി​ച്ചു​കൂ​ടാ എന്നു സാറ ഒടുവിൽ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. അബ്രാ​ഹാ​മി​നോട്‌ സാറ പറഞ്ഞു: ‘ദയവു​ചെ​യ്‌ത്‌ ഞാൻ പറയു​ന്നതു കേൾക്കൂ, എനിക്കു മക്കൾ ഉണ്ടാകു​ന്നത്‌ യഹോവ തടഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.’ അതു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ സാറയു​ടെ മുഖത്തു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന സംഘർഷം മനസ്സിൽ കാണാൻ നിങ്ങൾക്കാ​വു​ന്നു​ണ്ടോ? ഭർത്താ​വി​നോട്‌ തന്‍റെ ദാസി​യായ ഹാഗാ​റി​ലൂ​ടെ തനിക്കു​വേണ്ടി മക്കളെ ജനിപ്പി​ക്കാൻ സാറ ആവശ്യ​പ്പെട്ടു. തന്‍റെ ഭർത്താ​വി​നോ​ടു ഇങ്ങനെ​യൊ​രു കാര്യം ആവശ്യ​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ സാറയ്‌ക്കു​ണ്ടായ മനോ​വി​ഷമം നിങ്ങൾക്ക് ഊഹി​ക്കാൻ കഴിയു​ന്നു​ണ്ടോ? അത്തര​മൊ​രു അപേക്ഷ വളരെ വിചി​ത്ര​മാ​യി ഇന്നു തോന്നി​യേ​ക്കാം. എന്നാൽ, അക്കാല​ങ്ങ​ളിൽ കുടും​ബ​ത്തിന്‌ ഒരു അവകാശിയുണ്ടായിരിക്കാൻ * അന്നത്തെ പുരു​ഷ​ന്മാർ രണ്ടാം ഭാര്യ​യെ​യോ വെപ്പാ​ട്ടി​യെ​യോ എടുക്കു​ന്നതു സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ സന്തതി​യി​ലൂ​ടെ ഒരു ജനതയെ ഉളവാ​ക്കാ​നുള്ള ദൈവ​ത്തി​ന്‍റെ ഉദ്ദേശ്യം ഇങ്ങനെ നടപ്പി​ലാ​കു​മെന്നു സാറ വിചാ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കാം. എന്തൊ​ക്കെ​യാ​യി​രു​ന്നാ​ലും വളരെ ബുദ്ധി​മു​ട്ടേ​റിയ ഒരു ത്യാഗം ചെയ്യാൻ സാറ സന്നദ്ധയാ​യി​രു​ന്നു. അബ്രാ​ഹാം എന്തു ചെയ്‌തു? നമ്മൾ ബൈബി​ളിൽ വായി​ക്കു​ന്നത്‌ അബ്രാ​ഹാം “(സാറ) പറഞ്ഞതു കേട്ടു” എന്നാണ്‌.—ഉൽപത്തി 16:1-3.

ഇങ്ങനെ​യൊ​രു പദ്ധതി ആവിഷ്‌ക​രി​ക്കാൻ യഹോ​വ​യാണ്‌ സാറയെ പ്രേരി​പ്പി​ച്ച​തെന്നു ബൈബിൾവി​വ​രണം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ? ഇല്ല. ഇത്‌ മാനു​ഷി​ക​കാ​ഴ്‌ച​പ്പാ​ടിൽ രൂപം​കൊണ്ട വെറും ഒരു പദ്ധതി​യാണ്‌. തന്‍റെ ഈ പ്രശ്‌ന​ത്തിന്‌ ഉത്തരവാ​ദി ദൈവ​മാ​ണെന്നു സാറ വിചാ​രി​ച്ചു. ഇതി​നൊ​രു പരിഹാ​രം കൊണ്ടു​വ​രാൻ ദൈവ​ത്തി​നാ​കി​ല്ലെന്ന് സാറ ചിന്തി​ച്ചു​കാ​ണും. അങ്ങനെ പ്രശ്‌നം പരിഹ​രി​ക്കാൻ സാറ ഒരു മാർഗം കണ്ടെത്തി. പക്ഷേ അത്‌ വേദന​യും കൂടുതൽ കുഴപ്പ​ങ്ങ​ളും മാത്ര​മാണ്‌ സാറയ്‌ക്കു സമ്മാനി​ച്ചത്‌. എങ്കിലും, ഇങ്ങനെ​യൊ​രു കാര്യം ആവശ്യ​പ്പെ​ട്ട​തി​ലൂ​ടെ സാറയു​ടെ മറ്റൊരു ഗുണം വെളി​പ്പെ​ട്ടു​വന്നു. നിസ്വാർത്ഥത. മറ്റെല്ലാ​ത്തി​നെ​ക്കാ​ളും ഉപരി സ്വന്തം ആഗ്രഹ​ത്തി​നു പ്രഥമ​സ്ഥാ​നം നൽകുന്ന ഒരു ലോക​ത്താ​ണു നമ്മൾ ജീവി​ക്കു​ന്നത്‌. സ്വാർത്ഥ​ത​യു​ടെ ഒരു കണിക​പോ​ലു​മി​ല്ലാത്ത സാറയു​ടെ ഈ മനോ​ഭാ​വം എത്ര തിളക്ക​മു​ള്ള​താണ്‌! നമ്മുടെ സ്വാർത്ഥ​താ​ത്‌പ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കാൾ ദൈവ​ത്തി​ന്‍റെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തി​നു പ്രഥമ​സ്ഥാ​നം നൽകാൻ നമ്മൾ മനസ്സോ​ടെ തയ്യാറു​കു​ന്നെ​ങ്കിൽ നമ്മളും സാറയു​ടെ വിശ്വാ​സം അനുക​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും.

“അല്ല, ചിരിച്ചു”

അധികം വൈകാ​തെ ഹാഗാർ ഗർഭി​ണി​യാ​യി. ഇപ്പോൾ തന്‍റെ യജമാ​ന​ത്തി​യായ സാറ​യെ​ക്കാൾ താൻ ഏതോ വിധത്തിൽ പ്രാധാ​ന്യ​മു​ള്ള​വ​ളാ​ണെന്നു ഹാഗാ​റി​നു തോന്നി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കാം. തന്‍റെ യജമാ​ന​ത്തി​യെ അവൾ നിന്ദി​ക്കാൻതു​ടങ്ങി. വന്ധ്യയായ പാവം സാറയ്‌ക്കു അത്‌ എത്ര വലിയ തിരി​ച്ച​ടി​യാ​യി​പ്പോ​യി! എന്നാൽ, ദൈവ​ത്തി​ന്‍റെ പിന്തു​ണ​യോ​ടെ​യും അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ സമ്മത​ത്തോ​ടെ​യും സാറ ഹാഗാ​റിന്‌ ശിക്ഷണം നൽകി. അത്‌ എങ്ങനെ​യാ​യി​രു​ന്നെന്നു ബൈബിൾ പറയു​ന്നില്ല. ഒടുവിൽ ഹാഗാ​റി​നു യിശ്‌മാ​യേൽ എന്ന ആൺകുട്ടി ജനിക്കു​ന്നു. അങ്ങനെ വർഷങ്ങൾ കടന്നു​പോ​യി. (ഉൽപത്തി 16:4-9, 16) അബ്രാ​ഹാ​മി​നു 99 വയസ്സും സാറയ്‌ക്കു 89 വയസ്സും ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​പ്പോൾ യഹോ​വ​യിൽനി​ന്നു മറ്റൊരു സന്ദേശം ലഭിച്ച​താ​യി ബൈബിൾവി​വ​രണം പറയുന്നു. അവർക്കു ലഭിച്ചത്‌ അത്ഭുത​ക​ര​മായ ഒരു സന്ദേശ​മാ​യി​രു​ന്നു.

യഹോവ തന്‍റെ സ്‌നേ​ഹി​ത​നായ അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ വീണ്ടും ഒരു ഉറപ്പു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു, സന്തതിയെ വർദ്ധി​പ്പി​ക്കു​മെന്ന്. അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ പേരും യഹോവ മാറ്റുന്നു. ഇതുവരെ അബ്രാം എന്ന് അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്‍റെ പേര്‌ ‘അനേകം ജനതകൾക്കു പിതാവ്‌’ എന്ന് അർഥം വരുന്ന അബ്രാ​ഹാം എന്നു യഹോവ മാറ്റി. ഇപ്പോൾ ആദ്യമാ​യി യഹോ​വ​യു​ടെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തിൽ സാറയ്‌ക്കുള്ള പങ്കു വ്യക്തമാ​യി തെളി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്നു. “കലഹി​ക്കുന്ന” എന്ന് ഒരുപക്ഷേ അർഥം വരുന്ന സാറായി എന്ന പേര്‌ യഹോവ മാറ്റുന്നു. മറിച്ച് നമുക്ക് ഇന്നു സുപരി​ചി​ത​മായ സാറ എന്ന പേര്‌ യഹോവ അവൾക്കു നൽകുന്നു. സാറ എന്നതിന്‍റെ അർഥമോ? “രാജകു​മാ​രി!” തനിക്കു പ്രിയ​യായ ഈ സ്‌ത്രീ​ക്കു ഇങ്ങനെ​യൊ​രു പേര്‌ നൽകി​യത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണെന്നു യഹോവ പറയുന്നു: “അവളെ ഞാൻ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ക​യും അവളി​ലൂ​ടെ നിനക്ക് ഒരു മകനെ തരുക​യും ചെയ്യും. ഞാൻ അവളെ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കും; അവൾ അനേകം ജനതകൾക്കും രാജാ​ക്ക​ന്മാർക്കും മാതാ​വാ​യി​ത്തീ​രും.”—ഉൽപത്തി 17:5, 15, 16.

എല്ലാ ജനതക​ളെ​യും അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ യഹോവ വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌തി​രുന്ന സന്തതി സാറയു​ടെ മകനി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രി​ക്കും വരുന്നത്‌. സാറയുടെ മകനു ദൈവം ഇട്ട പേരാണ്‌ യിസ്‌ഹാക്ക്. അതിന്‍റെ അർഥം “ചിരി” എന്നാണ്‌. തനിക്കും സാറയ്‌ക്കും ഒരു കുഞ്ഞു ജനിക്കാൻപോകുന്നു എന്ന കാര്യം ആദ്യം അറിഞ്ഞ​പ്പോൾ അബ്രാ​ഹാം “ചിരിച്ചു” എന്നു വിവരണം പറയുന്നു. (ഉൽപത്തി 17:17) അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ അതിശ​യ​വും അടക്കാ​നാ​വാത്ത സന്തോ​ഷ​വും തോന്നി. (റോമർ 4:19, 20) സാറയ്‌ക്കോ?

അധികം വൈകാ​തെ മൂന്നു അപരി​ചി​ത​രായ പുരു​ഷ​ന്മാർ അബ്രാ​ഹാ​മി​ന്‍റെ കൂടാ​ര​ത്തിൽ വരുന്നു. നട്ടുച്ച​നേ​ര​ത്താണ്‌ അവരുടെ വരവ്‌. ഈ വൃദ്ധരായ ദമ്പതികൾ വളരെ ഉത്സാഹ​ത്തോ​ടെ അതിഥി​കളെ സ്വീക​രിച്ച് ഇരുത്തു​ന്നു. അബ്രാ​ഹാം സാറ​യോട്‌ പറയുന്നു: “പെട്ടെ​ന്നാ​കട്ടെ! മൂന്നു പാത്രം നേർത്ത ധാന്യ​പ്പൊ​ടി കുഴച്ച് അപ്പം ഉണ്ടാക്കൂ.” അന്നൊക്കെ, ഒരു അതിഥി​യെ സത്‌ക​രി​ക്കാൻ വീട്ടു​കാർക്ക് ഒരുപാട്‌ ജോലി ചെയ്യേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു. എല്ലാ ജോലി​യും ഭാര്യയെ ഏൽപ്പി​ച്ചിട്ട് അബ്രാ​ഹാം വെറുതെ ഇരുന്നില്ല. കാളക്കു​ട്ടി​യെ അറുക്കു​ന്ന​തി​നു അബ്രാ​ഹാം ഓടി. കൂടാതെ, അവർക്കു​വേണ്ടി ആവശ്യ​ത്തി​നു ഭക്ഷണവും വെള്ളവും ഒരുക്കി. (ഉൽപത്തി 18:1-8) ആ “പുരു​ഷ​ന്മാർ” ദൈവ​ദൂ​ത​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു! ഈ സംഭവം മനസ്സിൽപ്പി​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌ ഇങ്ങനെ എഴുതി​യത്‌: “ആതിഥ്യം കാണി​ക്കാൻ മറക്കരുത്‌. അതുവഴി ചിലർ ദൈവ​ദൂ​ത​ന്മാ​രെ ആളറി​യാ​തെ സത്‌ക​രി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്.” (എബ്രായർ 13:2) അബ്രാ​ഹാ​മും സാറാ​യും അതിഥി​സ​ത്‌കാ​രം നടത്തു​ന്ന​തിൽ കാണി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന തിളക്ക​മുള്ള മാതൃക നിങ്ങൾ അനുക​രി​ക്കു​മോ?

അതിഥിസത്‌കാരം നടത്താൻ സാറ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു

സാറ ഒരു മകനു ജന്മം കൊടു​ക്കും എന്ന ദൈവ​ത്തി​ന്‍റെ വാഗ്‌ദാ​ന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച് ദൈവ​ദൂ​ത​ന്മാർ അബ്രാ​ഹാ​മി​നോ​ടു വീണ്ടും പറയുന്നു. സാറ ഇതൊക്കെ കേട്ടു​കൊണ്ട് കൂടാ​ര​ത്തിന്‌ അകത്തു​തന്നെ നിൽപ്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആ പ്രായ​ത്തിൽ ഒരു കുഞ്ഞിനു ജന്മം നൽകു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച് ഓർത്ത​പ്പോൾ സാറയ്‌ക്കു ചിരി അടക്കാ​നാ​യില്ല. സാറ മനസ്സിൽ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “എനിക്കു നല്ല പ്രായ​മാ​യി, എന്‍റെ യജമാ​ന​നും വയസ്സായി. എനിക്ക് ഇനി ആ ആനന്ദം ഉണ്ടാകു​മെ​ന്നോ!” ഇങ്ങനെ ചിന്തി​ച്ചി​രി​ക്കു​മ്പോൾത്തന്നെ കുറി​ക്കു​കൊ​ള്ളുന്ന ഒരു ചോദ്യം ചോദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു ദൂതൻ സാറയെ തിരു​ത്തു​ന്നു. “യഹോ​വ​യ്‌ക്ക് അസാധ്യ​മായ എന്തെങ്കി​ലു​മു​ണ്ടോ?” ചോദ്യം കേട്ട് സാറ ഒന്നു ഞെട്ടി, ന്യായീ​ക​രി​ച്ചു സംസാ​രി​ക്കാൻതു​ടങ്ങി. ഈ സ്ഥാനത്ത്‌ വേറെ ആരാ​ണെ​ങ്കി​ലും അങ്ങനെയേ ചെയ്യൂ. ഒന്നും ചിന്തി​ക്കാ​തെ സാറ പെട്ടെന്നു പറഞ്ഞു: “ഞാൻ ചിരി​ച്ചില്ല.” “അല്ല, ചിരിച്ചു” എന്നു ദൂതൻ പറഞ്ഞു.—ഉൽപത്തി 18:9-15.

സാറ ചിരിച്ചു എന്നതു​കൊണ്ട് സാറയ്‌ക്കു ദൈവ​വി​ശ്വാ​സം കുറവാ​ണെ​ന്നാ​ണോ അതിനർഥം? ഒരിക്ക​ലു​മല്ല. ബൈബിൾ പറയുന്നു: “വിശ്വാ​സ​ത്താൽ സാറയ്‌ക്ക്, ഗർഭി​ണി​യാ​കാ​നുള്ള പ്രായം കഴിഞ്ഞി​ട്ടും അതിനുള്ള പ്രാപ്‌തി ലഭിച്ചു. കാരണം തനിക്കു വാഗ്‌ദാ​നം നൽകിയ ദൈവം വിശ്വ​സ്‌ത​നാ​ണെന്നു സാറ വിശ്വ​സി​ച്ചു.” (എബ്രായർ 11:11) സാറയ്‌ക്ക് യഹോ​വയെ നന്നായി അറിയാം. എന്തെങ്കി​ലും ഒരു വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌താൽ ദൈവ​ത്തിന്‌ അത്‌ നടപ്പി​ലാ​ക്കാ​നാ​കും എന്ന കാര്യ​വും സാറയ്‌ക്കു അറിയാം. ഇതു​പോ​ലുള്ള ശക്തമായ വിശ്വാ​സം ആഗ്രഹി​ക്കാത്ത ആരാണു​ള്ളത്‌? ബൈബി​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന ദൈവത്തെ നമ്മളും ഏറെ മെച്ചമാ​യി മനസ്സി​ലാ​ക്കണം. അങ്ങനെ ചെയ്‌താൽ സാറയ്‌ക്ക് ദൈവ​ത്തിൽ ഉണ്ടായി​രുന്ന വിശ്വാ​സം എത്ര ശരിയാ​യി​രു​ന്നെന്നു നമുക്കും ബോധ്യ​മാ​കും. വിശ്വ​സ്‌ത​നായ യഹോവ താൻ വാക്കു നൽകി​യി​രി​ക്കുന്ന എല്ലാ കാര്യ​ങ്ങ​ളും നിവർത്തി​ക്കു​ന്നു. ചില​പ്പോൾ നമ്മളെ അതിശ​യി​പ്പി​ക്കുന്ന അല്ലെങ്കിൽ നമ്മിൽ ചിരി ഉളവാ​ക്കുന്ന അത്യത്ഭു​ത​ക​ര​മായ വിധത്തിൽ കാര്യങ്ങൾ ഇതൾ വിരി​യാൻ യഹോവ ഇടയാ​ക്കി​യേ​ക്കാം.

“സാറ പറയു​ന്നതു കേൾക്കുക”

അമൂല്യമായ വിശ്വാ​സ​ത്തിന്‌ യഹോവ സാറയെ അനു​ഗ്ര​ഹി​ച്ചു

ഒരു കുഞ്ഞി​ക്കാല്‌ കാണാൻ സാറയ്‌ക്ക് ഒരു നൂറ്റാ​ണ്ടോ​ളം കാത്തി​രി​ക്കേണ്ടി വന്നു. അങ്ങനെ അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ 100-ഉം സാറയ്‌ക്ക് 90-ഉം വയസ്സാ​യ​പ്പോൾ അവർക്കൊ​രു കുട്ടി ജനിച്ചു. ദൈവം പറഞ്ഞതു​പോ​ലെ​തന്നെ അബ്രാ​ഹാം കുഞ്ഞിന്‌ “ചിരി” എന്ന് അർഥം വരുന്ന യിസ്‌ഹാക്ക് എന്ന പേരിട്ടു. ക്ഷീണി​ത​യെ​ങ്കി​ലും നിറഞ്ഞ പുഞ്ചി​രി​യോ​ടെ സാറ പറഞ്ഞു: “ഞാൻ ചിരി​ക്കാൻ ദൈവം ഇടയാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇതെക്കു​റിച്ച് കേൾക്കു​ന്ന​വ​രൊ​ക്കെ​യും എന്നോ​ടൊ​പ്പം ചിരി​ക്കും.” (ഉൽപത്തി 21:6) ജീവി​താ​വ​സാ​നം​വരെ യഹോ​വ​യിൽനിന്ന് ലഭിച്ച ഈ അത്ഭുത​ക​ര​മായ സമ്മാന​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച് ഓർക്കു​മ്പോൾ സാറയെ അത്‌ ഒരുപാട്‌ സന്തോ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. എന്നാൽ അതോ​ടൊ​പ്പം സാറയ്‌ക്കു നിറ​വേ​റ്റേണ്ട വലിയ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങ​ളും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു.

യിസ്‌ഹാ​ക്കി​നു അഞ്ച് വയസ്സാ​യ​പ്പോൾ, മുലകു​ടി നിറു​ത്തിയ ദിവസം അബ്രാ​ഹാം വീട്ടിൽ വലിയ വിരുന്ന് ഒരുക്കി. എന്നാൽ, കാര്യങ്ങൾ ഒക്കെ അത്ര സുഖകരമായിരുന്നില്ല. ഹാഗാ​റി​ന്‍റെ 19 വയസ്സു പ്രായ​മുള്ള മകൻ യിശ്‌മാ​യേൽ ഒരു പ്രശ്‌ന​ക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു. കുഞ്ഞായ യിസ്‌ഹാ​ക്കി​നെ അവൻ പലപ്പോ​ഴും “പരിഹ​സി​ക്കു​ന്നതു സാറ കാണു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.” ഇതു വെറു​മൊ​രു കളിത​മാ​ശ​യാ​യി​രു​ന്നില്ല. അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌ പിന്നീട്‌ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി എഴുതി​യത്‌ യിശ്‌മാ​യേൽ യിസ്‌ഹാ​ക്കി​നെ ഉപദ്ര​വി​ച്ചു എന്നായി​രു​ന്നു. തന്‍റെ മകന്‍റെ ക്ഷേമത്തിന്‌ ഒരു വലിയ ഭീഷണി​യാണ്‌ യിശ്‌മാ​യേ​ലി​ന്‍റെ ഈ ഉപദ്രവം എന്നു സാറ മനസ്സി​ലാ​ക്കി. സാറയ്‌ക്കു യിസ്‌ഹാക്ക് തന്‍റെ വെറും ഒരു മകൻ മാത്രമല്ല. യഹോ​വ​യു​ടെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തിൽ ഒരു പ്രധാ​ന​പ്പെട്ട ഉത്തരവാ​ദി​ത്വം അവനു ചെയ്യാ​നുണ്ട്. അതു​കൊണ്ട്, ധൈര്യം സംഭരിച്ച് സാറ അബ്രാ​ഹാ​മി​നോട്‌ കാര്യങ്ങൾ തുറന്നു​പ​റഞ്ഞു. ഹാഗാ​റി​നെ​യും യിശ്‌മാ​യേ​ലി​നെ​യും വീട്ടിൽനിന്ന് പറഞ്ഞയ​യ്‌ക്കാൻ.—ഉൽപത്തി 21:8-10; ഗലാത്യർ 4:22, 23, 29.

അബ്രാ​ഹാം ഇതി​നോ​ടു പ്രതി​ക​രി​ച്ചത്‌ എങ്ങനെ​യാണ്‌? നമ്മൾ ഇങ്ങനെ വായി​ക്കു​ന്നു: “തന്‍റെ മകനെ​ക്കു​റി​ച്ചു സാറ പറഞ്ഞത്‌ അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ ഒട്ടും ഇഷ്ടമാ​യില്ല.” യിശ്‌മാ​യേ​ലി​നെ അബ്രാ​ഹാ​മി​നു വളരെ ഇഷ്ടമാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട് ഒരു അപ്പനു മകനോട്‌ തോന്നുന്ന സ്‌നേ​ഹ​ത്തിന്‌ അപ്പുറം കാണാൻ അബ്രാ​ഹാ​മി​നാ​യില്ല. എന്നാൽ, കാര്യ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ വ്യക്തമാ​യി കണ്ടിരു​ന്ന​തു​കൊണ്ട് യഹോവ ഇടപെട്ടു. ‘ദൈവം അബ്രാ​ഹാ​മി​നോ​ടു പറഞ്ഞു: “നിന്‍റെ ദാസി​യെ​യും മകനെ​യും കുറിച്ച് സാറ പറയുന്ന കാര്യ​ത്തിൽ ഇഷ്ടക്കേടു തോന്ന​രുത്‌. സാറ പറയു​ന്നതു കേൾക്കുക; കാരണം നിന്‍റെ സന്തതി എന്ന് അറിയ​പ്പെ​ടു​ന്നവൻ വരുന്നതു യിസ്‌ഹാ​ക്കി​ലൂ​ടെ​യാ​യി​രി​ക്കും.”’ ഹാഗാ​റി​നെ​യും യിശ്‌മാ​യേ​ലി​നെ​യും കരുതു​മെന്നു യഹോവ അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ ഉറപ്പു​കൊ​ടു​ത്തു. വിശ്വ​സ്‌ത​നായ അബ്രാ​ഹാം സാറ പറഞ്ഞതു​പോ​ലെ ചെയ്‌തു.—ഉൽപത്തി 21:11-14.

സാറ അബ്രാ​ഹാ​മി​നു ഒരു നല്ല ഭാര്യ​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു യഥാർഥ തുണ. ഭർത്താ​വിന്‌ കേൾക്കാൻ ഇഷ്ടപ്പെ​ടുന്ന കാര്യങ്ങൾ മാത്ര​മാ​യി​രു​ന്നില്ല സാറ സംസാ​രി​ച്ചത്‌. തന്‍റെ കുടും​ബ​ത്തി​ന്‍റെ ഭാവിയെ സാരമാ​യി ബാധി​ക്കുന്ന ഒരു പ്രശ്‌നം കണ്ടപ്പോൾ സാറ ഭർത്താ​വി​നോട്‌ ആ കാര്യങ്ങൾ തുറന്നു സംസാ​രി​ച്ചു. അത്‌ ഒരിക്ക​ലും സാറയു​ടെ പക്ഷത്തുള്ള അനാദ​ര​വാ​യി തെറ്റി​ദ്ധ​രി​ച്ചു​കൂ​ടാ. കാരണം, തന്‍റെ ഭർത്താ​വി​നോട്‌ ആഴമായ ബഹുമാ​നം കാണിച്ച മികച്ച സ്‌ത്രീ കഥാപാ​ത്ര​മാ​യി​ട്ടാണ്‌ ഭാര്യ​മാർക്കു മുന്നിൽ സാറയെ വിവാ​ഹി​ത​നാ​യി​രുന്ന പത്രോസ്‌ അപ്പോ​സ്‌തലൻ അവതരി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. (1 കൊരി​ന്ത്യർ 9:5; 1 പത്രോസ്‌ 3:5, 6) സത്യത്തിൽ, ഈ പ്രശ്‌ന​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു സാറ മൗനം പാലി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ അബ്രാ​ഹാ​മി​നു വേണ്ട ബഹുമാ​നം കൊടു​ക്കാൻ സാറ പരാജ​യ​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യി​രു​ന്നേ​ക്കാം. അതിന്‍റെ ഫലമായി അബ്രാ​ഹാ​മി​നും മുഴു​കു​ടും​ബ​ത്തി​നും വലിയ പ്രശ്‌നം ഉണ്ടാ​യേനേ. പറയേ​ണ്ട​കാ​ര്യം സാറ സ്‌നേ​ഹ​ത്തോ​ടെ അബ്രാ​ഹാ​മി​നോ​ടു പറഞ്ഞു.

സാറയു​ടെ ഉദാഹ​രണം പല ഭാര്യ​മാ​രും അനുക​രി​ക്കാൻ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു. ഭർത്താ​വി​നോട്‌ ആദര​വോ​ടും സത്യസ​ന്ധ​ത​യോ​ടും കൂടെ സംസാ​രി​ക്കേ​ണ്ടത്‌ എങ്ങനെ​യെന്ന് അവർ സാറയിൽനിന്ന് പഠിക്കു​ന്നു. ചില​പ്പോ​ഴെ​ങ്കി​ലും സാറയു​ടെ കാര്യ​ത്തിൽ യഹോവ ഇടപെ​ട്ട​തു​പോ​ലെ തങ്ങളുടെ കാര്യ​ത്തിൽ ഇടപെ​ട്ടി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ എന്നു ചില ഭാര്യ​മാർ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​കും. അങ്ങനെ​യൊ​ന്നും സംഭവി​ക്കി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും സാറയു​ടെ വിശ്വാ​സ​ത്തി​ന്‍റെ​യും സ്‌നേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ​യും ക്ഷമയു​ടെ​യും ഉത്തമമാ​തൃ​ക​യിൽനിന്ന് അവർക്കു പാഠങ്ങൾ ഉൾക്കൊ​ള്ളാ​നാ​കും.

“രാജകു​മാ​രി” എന്ന പേര്‌ സാറയ്‌ക്കു നൽകി​യത്‌ യഹോ​വ​യാണ്‌. എങ്കിലും തന്നെ ഒരു രാജകു​മാ​രി​യെ​പ്പോ​ലെ കാണാൻ സാറ ആഗ്രഹി​ച്ചി​ല്ല

“രാജകു​മാ​രി” എന്ന പേര്‌ സാറയ്‌ക്കു നൽകി​യത്‌ യഹോ​വ​യാണ്‌. എങ്കിലും തന്നെ ഒരു രാജകു​മാ​രി​യെ​പ്പോ​ലെ കാണാൻ സാറ ആഗ്രഹി​ച്ചില്ല. 127-‍ാമത്തെ വയസ്സിൽ സാറ മരിച്ച​പ്പോൾ “അബ്രാ​ഹാം സാറ​യെ​ക്കു​റിച്ച് ദുഃഖിച്ച് കരഞ്ഞു” * എന്നു ബൈബി​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഒട്ടും അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല. (ഉൽപത്തി 23:1, 2) തന്‍റെ “രാജകു​മാ​രി” ഇല്ലാത്ത ജീവിതം അബ്രാ​ഹാ​മിന്‌ സഹിക്കാ​നാ​യില്ല. ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യ്‌ക്കും ആ വിയോ​ഗ​ത്തിൽ ദുഃഖ​മുണ്ട് എന്നതിൽ സംശയം വേണ്ട. ഈ ഭൂമി​യി​ലെ പറുദീ​സ​യിൽ വീണ്ടും ഒരു ജീവിതം വിശ്വ​സ്‌ത​യായ സാറയ്‌ക്കു കൊടു​ക്കാൻ യഹോവ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു. സാറയെ കാത്തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ നിത്യ​മായ അനു​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളും ശോഭ​ന​മായ ഭാവി​യും ആണ്‌. സാറയു​ടെ വിശ്വാ​സത്തെ അനുക​രി​ക്കു​ന്ന​വർക്കും അതുതന്നെ.—യോഹ​ന്നാൻ 5:28, 29.

^ ഖ. 3 യഥാർഥത്തിൽ അബ്രാം, സാറ എന്ന പേരി​നാ​ലാണ്‌ ഈ ദമ്പതികൾ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നത്‌. പിന്നീട്‌, ദൈവം ഇവർക്കു പുതിയ പേരുകൾ നൽകി. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, എളുപ്പ​ത്തിന്‌ ഇവർ പൊതു​വെ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന പേരു​ക​ളാണ്‌ നമ്മൾ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നത്‌.

^ ഖ. 10 ബഹുഭാര്യത്വവും വെപ്പാ​ട്ടി​കളെ വെക്കു​ന്ന​തും യഹോവ കുറച്ചു​കാ​ല​ത്തേക്ക് അനുവ​ദി​ച്ചു എന്നതു ശരിയാണ്‌. എന്നാൽ, ഒരു പുരു​ഷന്‌ ഒരു ഭാര്യ എന്ന് ദൈവം ഏദെനിൽ ഏർപ്പെ​ടു​ത്തിയ ക്രമീ​ക​രണം യേശു പുനഃ​സ്ഥാ​പി​ച്ചു.—ഉൽപത്തി 2:24; മത്തായി 19:3-9.

^ ഖ. 25 ബൈബിളിൽ മരണസ​മ​യത്തെ വയസ്സു നൽകി​യി​രി​ക്കുന്ന ഒരേ ഒരു സ്‌ത്രീ സാറയാണ്‌.