1, 2. Petrus okwa li e na elineekelo la shike eshi Jesus a li ta popi muKapernaum, ndele ponhele yaasho oshike sha li sha ningwa po?

PETRUS okwa li ta talaatala a limbililwa moipafi yovapwilikini vaJesus. Pefimbo opo ova li moshinagoga muKapernaum. Eumbo laye, ookaume, ovapambele, ovanailonga pamwe naye nongeshefa yeeshi oyo ya li kolundume lomunghulofuta wEfuta laGalilea, oya li moshilando osho. Nopehe na omalimbililo, Petrus okwa li e lineekela kutya ovanhu vomoshilando navo otava ka didilika mo Jesus e li Messias ngaashi ye, notava ka hafela okulihonga shi na sha nOuhamba waKalunga komuhongi oo munene. Ndele osho hasho sha li sha ningwa.

² Ovanhu vahapu kava li va hala okupwilikina. Vamwe ova li tava ngongota nova li ve li omhinge netumwalaka laJesus. Petrus okwa li a uda nai unene tuu kunghee vamwe vomovahongwa vaJesus va li ve linyenga. Ovahongwa ovo oipala yavo kaya li vali tai ulike ehafo omolwouyelele woshili nomolwoinima ipe noikumwifi oyo vali va hongwa kuJesus. Ova li va nyemata nova handuka nokuli. Vamwe ova li va ula Jesus kutya eendjovo daye odikukutu, va anya okupwilikina nova li va fiya po oshinagoga ndele tava efa po oku mu shikula. — Lesha Johannes 6:60, 66.

3. Eitavelo laPetrus ola li le mu kwafela a ninge shike peemhito dihapu?

³ Kasha li shipu kuPetrus nokovayapostoli vakwao pefimbo opo. Efiku olo Petrus ka li e udite ko filufilu osho Jesus a popya. Nopehe na omalimbililo, okwa li a mona kutya omolwashike eendjovo daJesus tashi dulika di handukife vamwe ngeenge inave di fatululilwa nawa. Mbela Petrus okwa li ta ka ninga po shike? Osho kasha li oshikando shotete oudiinini waye kOmwene waye tau yelekwa, nokasha li sha xuuninwa. Natu ka taleni nghee eitavelo laye la li le mu kwafela a dule okufinda omashongo nokukala omudiinini.

4, 5. Jesus okwa li a katuka ngahelipi mepingafano naasho ovanhu va li va teelela shi na sha naye?

⁴ Luhapu Petrus okwa li ha kala a kuminwa oilonga neendjovo  daJesus. Omafimbo amwe Omwene waye okwa li ha popi noha katuka monghedi ya yooloka ko kwaasho ovanhu va li hava kala va teelela shi na sha naYe. Konima ashike yefiku limwe, Jesus okwa li a kutifa pashikumwifilonga eemhunga dovanhu omayovi. Omolwoshikumwifilonga osho, ova li va hala oku mu ninga ohamba. Okwa li yo a kumwifa vahapu eshi a dja po puvo ndele ta lombwele ovahongwa vaye va shinge owato yavo va ye kuKapernaum. Eshi ovahongwa vaye va li molweendo lomomeva oufiku, Jesus okwa li e va kumwifa natango eshi a li ta ende kombada yomeva Efuta laGalilea olo la li li na oshikungulu nokwa li a honga Petrus oshilihongomwa sha fimana sheitavelo.

⁵ Efimbo longula ova li va mona kutya eemhunga dovanhu odo oda li de va shikula mefuta. Ovanhu ovo ova li ashike va shikula Jesus netomheno opo e va pe eendja dihapu pashikumwifilonga ndele kava li ve na ondjala yeendja dopamhepo. Jesus okwa li e va hanyena omolwokukala va lenga oinima yopambelela. (Joh. 6:25-27) Eenghundafana odo oda ka twikila vali moshinagoga muKapernaum, omo Jesus a li yo a popya oinima oyo ovanhu va li inava teelela opo e va honge oshili ya fimana oyo va li va mona idjuu okuuda ko.

6. Jesus okwa li a yandja efaneko lashike, novapwilikini vaye ova li ve linyenga ngahelipi?

⁶ Jesus ka li a hala ovanhu ovo ve mu tale ko ashike kutya ota dulu okupalula ovanhu neendja dopalutu, ndele ongaashi efiloshisho lopamhepo la dja kuKalunga, oo okupitila mefyo laye tava ka mona omhito yokukala nomwenyo fiyo alushe. Okwa li a yandja oshihopaenenwa eshi e liyeleka nomanna, omingome da li da dja keulu pefimbo laMoses. Vamwe eshi va li inava hala okwiitavela, okwa li a longifa efaneko la yela, ta yelifa kutya osha li sha pumbiwa okulya ombelela nokunwa ohonde yaye opo omunhu a ka mone omwenyo. Hano eshi a popya eendjovo odo, ova li va handuka neenghono. Vamwe ova popya kutya: ‘Eendjovo edi odikukutu, olyelye ta dulu oku di pwilikina?’ Vahapu vomovahongwa vaJesus ova li va efa po oku mu shikula. * — Joh. 6:48-60, 66.

7, 8. (a) Oshike osho Petrus a li ehe udite ko natango? (b) Petrus okwa li a nyamukula ngahelipi epulo laJesus olo a li a pula ovayapostoli?

⁷ Mbela Petrus okwa li ta ka ninga po shike? Naye oku na okukala a li a lyalyakana keendjovo daJesus. Ka li e udite ko natango kutya Jesus okwa li e na oku ka fya opo a wanife po ehalo laKalunga. Mbela Petrus okwa li a yelekwa a ha shikule vali Jesus ngaashi ovahongwa ovo va li va shuna monima ndele tava fiye po Jesus efiku olo? Hasho; Petrus okwa li e na oukwatya wa fimana oo we mu ningifa a kale a yooloka ko kovalumenhu ovo.

 ⁸ Jesus okwa li a pula ovahongwa vaye a ti: ‘Nanye yo omwa hala okuya?’ (Joh. 6:67) Okwa li a pula ovo 12, ashike Petrus oye a li a nyamukula tete molwaashi luhapu oye a li ha popile ko vakwao. Otashi dulika oye a li omukulunhu kuvo. Kashi na nee mbudi kutya omolwaashi oye a li omukulunhu ile hasho, Petrus okwa li a ndjanga e dule vakwao; otashi ulike kutya ka li ha ongaonga okupopya omadiladilo aye. Pomhito oyo osho sha li momadiladilo aye eendjovo odo dididilikwedi odo tadi ti: “Omwene, otu ye kulyelye ngeno? Ove u neendjovo domwenyo waalushe.” — Joh. 6:68.

9. Petrus okwa li a ulika ngahelipi oudiinini waye muJesus?

⁹ Mbela eendjovo odo inadi kuma omutima woye? Eitavelo laPetrus muJesus ola li le mu kwafela a kulike oukwatya wa fimanenena, oudiinini. Petrus okwa li a mona filufilu kutya Jesus oye aeke a li Omuxupifi oo Jehova a longekida nonokutya Jesus okwa li a xupifa okupitila meendjovo daye eshi a udifa kombinga yOuhamba waKalunga. Okwa li yo e shii kutya nonande opa li oinima imwe oyo a li ehe udite ko, ke na vali apa ta dulu okuya ngeenge okwa hala okukala a hokiwa kuKalunga noku ka mone omwenyo waalushe.

10. Kunena ongahelipi hatu dulu okuhopaenena eitavelo laPetrus?

¹⁰ Mbela naave osho u udite ngaho? Shi nyikifa oluhodi, ovanhu vahapu kunena ohava ti ove hole Jesus ashike kave fi ovadiinini kuye. Opo tu kale ovadiinini kuKristus otwa pumbwa okukala tu hole omahongo aye ngaashi Petrus. Otwa pumbwa okulihonga omahongo oo, okuuda ko eityo lao nokukala metwokumwe nao nonande otashi dulika tu kale tuhe a udite ko ile ehe li metwokumwe nomahalo etu. Ngeenge otwa kala ovadiinini opo ashike hatu dulu okukala neteelelo loku ka mona omwenyo waalushe oo Jesus e tu halela. — Lesha Epsalme 97:10.

11. Openi Jesus a li a twala ovahongwa vaye?

¹¹ Konima ashike yefimbo lixupi okudja opo, Jesus okwa li a lekela ovayapostoli navamwe vomovahongwa vaye, va ye molweendo lile va yuka kolundume. Oxulo yOmhunda yaHermon oyo hai kala ya uvikwa kolumi i li kolundume elela lEdu lEudaneko oya li tai dulu okumonika nokuli nokomunhu e li kEfuta laGalilea. Jesus novahongwa vaye ova li tava i komikunda dopopepi naKesarea Filippi nova li tava ehene popepi nOmhunda yaHermon. Eshi va li tava dulu okumona Edu lEudaneko olo la li kolukadi, Jesus okwa li a pula ovashikuli vaye epulo la fimana.

12, 13. (a) Omolwashike Jesus a li a pula kutya ovanhu otava ti oye lyelye? (b) Ongahelipi Petrus a li a ulika eitavelo lashili muJesus okupitila meendjovo daye?

¹² ‘Ovanhu otava ti Aame lyelye?’ Diladila nee kuPetrus nghee a li ta tale Jesus momesho, te lipula natango shi na sha nonghenda, eenghono  nosho yo eendunge dOmwene waye. Jesus okwa li a hala okushiiva kutya ovanhu ove uya pexulifodiladilo lilipi kwaasho va mona naasho va uda kuye. Ovahongwa ova li va nyamukula epulo olo tava endulula omaudeko a puka oo tashi dulika hava udu luhapu e na sha naye. Ashike Jesus okwa li a hala okuuda shihapu. Mbela ovashikuli vaye ovo navo ova li tava ningi epuko la faafana? Okwa li e va pula a ti: “Nye otamu ti Aame lyelye?” — Luk. 9:18-20.

¹³ Natango Petrus okwa li a nyamukula meendelelo. Okwa li a popya eendjovo da yela, odo da li da kuma omitima da vahapu ovo va li po. Okwa ti: “Oove Kristus, Omona waKalunga omunamwenyo.” Kala nee wa fa u wete Jesus te limemesha eshi ta tale Petrus nohokwe noku mu pandula. Jesus okwa li a dimbulukifa Petrus kutya Jehova Kalunga oye a li a hololela ovo ve na eitavelo lashili, oshili oyo ya fimana, ndele hamunhu. Petrus okwa li a kwafelwa a ude ko imwe yomeeshili da fimanenena oyo Jehova a li a holola, eshi a li a dula okudidilika mo Messias ile Kristus oo a li a xunganekwa oule wefimbo. — Lesha Mateus 16:16, 17.

14. Petrus okwa li a pewa omaufembanghenda a fimana elipi kuJesus?

¹⁴ Kristus oye a li a popiwa nale mexunganeko e li emanya olo ovatungi tave ke li ekelashi. (Eps. 118:22; Luk. 20:17) Jesus okwa li ta ulike kexunganeko olo eshi a popya kutya Jehova ota ka tungila eongalo kemanya olo Petrus a li a didilika mo li li Kristus. Okwa li a pa Petrus omaufembanghenda a fimana meongalo olo. Ka li a tumbaleka Petrus shi dulife vakwao ngaashi vamwe hava ti, ndele ponhele yaasho okwa li ashike e mu pa oinakuwanifwa. Okwa li a pa Petrus “eeshapi douhamba.” (Mat. 16:19) Osha li tashi ka kala oufembanghenda kuPetrus okuyeululila eengudu dovanhu dopatatu eteelelo lokuya mOuhamba waKalunga, tete Ovajuda, opo nee Ovasamaria naxuuninwa ovanhu vomoiwana imwe.

15. Petrus okwa li a hanyena Jesus neendjovo dilipi, noshike sha li she mu linyengifa?

¹⁵ Jesus okwa ka popya lwanima kutya ovo va pewa shihapu otava ka pulwa yo shihapu, neendjovo odo oda li tadi longo yo kuPetrus. (Luk. 12:48) Jesus okwa li a twikila okuholola eeshili da fimana di na sha naMessias, mwa kwatelwa omahepeko oo a li tae ke mu hanga nonokutya okwa li ta ka fila muJerusalem. Petrus okwa li a uda nai konghundana ya tya ngaho. Okwa li a kufa po Jesus ndele te mu hanyene ta ti: “Omwene, osho nashi ku kale kokule u ha ningwe ngaha.” — Mat. 16:21, 22.

16. Ongahelipi Jesus a li a kwafela Petrus, nomayele elipi atusheni hatu dulu okumona meendjovo daye?

 ¹⁶ Petrus okwa li e shii ota amene Jesus, ashike enyamukulo laJesus ola li le mu kumwifa. Okwe mu pilamena ndele ta tale kovahongwa vakwao ovo tashi dulika va li tava diladila ngaashi Petrus, ndele ta ti: “Inda konima yange, Satana, osheshi ove ito diladila eshi shaKalunga, ndelenee osheshi shovanhu.” (Mat. 16:23; Mark. 8:32, 33) Eendjovo daJesus odi na omayele oo taa longo kufye atusheni. Oshipu okupitifa komesho omadiladilo opanhu shi dulife opakalunga. Ngeenge osho twa ningi ngaho, nonande otwa hala okukwafela vamwe, otashi dulika tu va ladipike va ninge osho tashi hafifa Satana ponhele yokuhafifa Kalunga. Mbela Petrus okwa li e linyenga ngahelipi?

17. Jesus okwa li a hala okutya shike eshi a ula Petrus kutya “inda konima yange”?

¹⁷ Petrus oku na okukala a li eshi didilika mo kutya Jesus ka li a hala okutya ye omunawii ngaashi Satana Ondiaboli. Jesus ka li a popya naPetrus monghedi oyo a li a ula Satana. KuSatana Jesus okwa ti: “Dja po”; ofimbo kuPetrus okwa ti: “Inda konima yange.” (Mat. 4:10) Ka li a taataa po omuhongwa waye oo a li a mona muye omaukwatya mawa, ndele ponhele yaasho okwa li e mu pukulula a henuke omadiladilo a puka moshinima osho. Petrus okwa li a pumbwa okuyambidida Jesus ponhele yokukala e li endangalati mondjila yaye.

18. Ongahelipi Petrus a li a ulika oudiinini, nongahelipi hatu dulu oku mu hopaenena?

¹⁸ Mbela Petrus okwa li a twa eemhata ile a handuka? Hasho, okwa li a tambula ko nelininipiko epukululo. Kungaho okwa li a ulika oudiinini. Ovashikuli vaKristus aveshe ova pumbwa okupukululwa efimbo nefimbo. Ngeenge otwa tambula ko omapukululo nelininipiko nokulihonga kuo, opo ashike hatu dulu okukulika ekwatafano letu naJesus Kristus nosho yo Xe, Jehova Kalunga. — Lesha Omayeletumbulo 4:13.

19. Jesus okwa li a popya eendjovo dididilikwedi dilipi, naPetrus otashi dulika a li te lipula nashike?

¹⁹ Jesus okwa li a popya vali eendjovo dimwe didilikwedi a ti: “Oshili handi mu lombwele: ope na vamwe mokati kaava ve li ofika apa, itava makele efyo, fiyo tava mono okuuya kwOmona wOmunhu  mouhamba waye.” (Mat. 16:28). Kape na omalimbililo, Petrus okwa li e na ohokwe meendjovo odo. Jesus otashi dulika a li a hala okutya shike? Otashi dulika Petrus a li te lipula kutya eshi a li a pewa epukululo olo, pamwe osha hala kutya ita ka mona omaufembanghenda oo e likalekelwa.

20, 21. (a) Hokolola emoniko olo Petrus a li a mona. (b) Ongahelipi eenghundafana dovalumenhu vomemoniko da kwafela Petrus?

²⁰ Konima yoshivike shimwe, Jesus okwa li a kufa Jakob, Johannes naPetrus va ye pamwe naye “komhunda ile unene,” tashi dulika kOmhunda yaHermon oyo ya li kokule neekilometa 25. Otashi dulika sha li efimbo lokonguloshi molwaashi ovalumenhu ovo vatatu ova li tava nyengwa okukala oupafi. Ndele eshi Jesus a ilikana, opa li pa ningwa sha osho sha taataa po eemhofi. — Mat. 17:1; Luk. 9:28, 29, 32.

²¹ Jesus okwa li a hovela okulunduluka moipafi yavo. Oshipala shaye osha li sha hovela okuvema tashi taima fiyo osheshi sha yela sha fa etango. Oikutu yaye nayo oya li ya vilima. Puye opa li pa  holoka ovalumenhu vavali, umwe oku lile po Moses namukwao oElia. Ova kundafana naye shi na sha ‘nokudja po kwaye, nhumbi te ke ku wanifa muJerusalem,’ sha hala kutya efyo nosho yo enyumuko laye. Petrus okwa li a mona kutya okwa li a puka eshi a li ta diladila kutya Jesus ka li ta ka mona oixuna noku ka fya. — Luk. 9:30, 31.

22, 23. (a) Petrus okwa li a ulika ngahelipi ouladi nomhepo yolune? (b) Enangeko noupuna limwe vali lilipi Petrus, Jakob naJohannes va li va mona onguloshi oyo?

²² Petrus okwa li e udite e na oshinakuwanifwa okukufa ombinga memoniko olo li kumwifi, noku li lelepeka. Moses naElia ova li tava monika va fa tave litukauka naJesus. Onghee hano Petrus okwa li a popya a ti: “Omuhongi, apa ope tu wapalela okukala, natu dikeni omatwali atatu, limwe oloye, limwe laMoses nalimwe laElia.” Oshoshili kutya emoniko olo li lile po ovapiya vaJehova vavali ovo va fya nale kala li la pumbwa omatwali. Paulelalela Petrus ka li e shii eshi ta popi. Mbela ina tu nanenwa komulumenhu a tya ngaho omolwouladi nolune laye? — Luk. 9:33.

²³ Petrus, Jakob naJohannes ova li va mona enangeko noupuna limwe vali onguloshi oyo. Komhunda okwa li kwa holoka oshilemo osho sha li she va tuvikila. Musho omwa li mwa dja ondaka yaJehova Kalunga, tai ti: “Ou Omona wange omuhoololwa, mu udeni.” Opo nee emoniko ola li la xulila opo, ndele ova kala ko ovo aveke naJesus komhunda. — Luk. 9:34-36.

24. (a) Ongahelipi eshitululo lomemoniko la li la etela Petrus ouwa? (b) Ongahelipi eshitululo lomemoniko tali dulu oku tu kwafela kunena?

²⁴ Eshituluko lomemoniko olo kala li tuu omaano kuPetrus nosho yo kufye kunena! Konima yomido omulongo okwa li a shanga shi na sha noufembanghenda eshi a li a mona Jesus moshinge e li Ohamba yomeulu onguloshi oyo nokwa li umwe womwaavo va ‘tala nomesho avo vene oshinge shaye shinene.’ Emoniko olo ola li la koleka omaxunganeko mahapu omEendjovo daKalunga nola pameka eitavelo laPetrus opo a dule oku lididimikila omashongo oo a li tae ke mu hanga. (Lesha 2 Petrus 1:16-19.) Otali dulu yo okupameka eitavelo letu ngeenge otwa kala ovadiinini kOmwene wetu oo Jehova a nangeka po, hatu lihongo kuye, hatu tambula ko outekuduliko nepukululo laye noku mu shikula alushe ngaashi Petrus.