1, 2. (a) Oshike sha li sha ningilwa Jona novaendi pamwe naye moshikepa omolwepuko laye? (b) Ongahelipi ehokololo laJona tali dulu oku tu kwafela?

JONA okwa li ta diladila kutya ngeno okwa li ta dulu okumweneka omaweelelo oo a li po ngeno osho a ninga. Omaweelelo oo kaa li ashike omhepo eshi tai linyengifa eengodi odo di kwete eefaila doshikepa; nokaa li ashike omakufikufi manene oo a li tae lidenge meemhati doshikepa nokulinyenganyengifa oipilangi yayo. Jona okwa li a piyaanekwa unene komaweelelo ovaendi pamwe naye moshikepa, omukulunhu woshikepa nosho yo ovalongi vomoshikepa eshi va li tava ingida notava kendabala okukaleka oshikepa kombada yomeva. Okwa li e shii nawa kutya ovalumenhu ovo ova li ve li pokufya omolwaye.

² Oshike sha ningifa Jona opo a ye monghalo ya tya ngaho? Okwa li a ninga epuko linene eshi a li ina dulika kuKalunga kaye, Jehova. Oshike osho a li a ninga? Mbela ekwatafano laye naJehova ola li la teka po filufilu noi tali dulu vali okutungululwa? Ngeenge otwa mono omanyamukulo komapulo oo, ohatu dulu okulihonga shihapu. Pashihopaenenwa, ehokololo laJona otali tu hongo kutya naavo ve na eitavelo la kola otava dulu okuninga omapuko nonokutya otava dulu vali okuyukifa oinima.

3-5. (a) Ovanhu luhapu ohava dimbuluka shike ngeenge tava diladila kombinga yaJona? (b) Otu shii shike kombinga yonakudiwa yaJona? (Tala yo eshangelo lopedu.) (c) Omolwashike oshilonga shaJona shouprofeti sha ha li shipu ile shi hafifa?

³ Ovanhu ngeenge tava diladila kombinga yaJona, luhapu ohava dimbuluka omapuko aye, ngaashi okuhadulika kwaye nosho yo okukala e na ondudi. Ashike Jona okwa li yo a ninga oinima ihapu iwa. Dimbuluka yo kutya Jehova Kalunga oye a li a hoolola Jona a ninge omuprofeti waye. Ngeno Jona ka li omudiinini nomuyuki, ngeno Jehova ine mu pa oshinakuwanifwa osho sha kwata moiti.

 ⁴ Ombibeli inai tu lombwela shihapu shi na sha nonakudiwa yaye. (Lesha 2 Eehamba 14:25.) Jona okwa dile kuGat-Hefer osho shi li eekilometa 4 okudja kuNasaret oshilando omo Jesus a ka kulila konima yomido 800. * Jona okwa kala omuprofeti pefimbo Jerobeam omutivali a li ta pangele mouhamba womapata omulongo aIsrael. Opa li pa pita efimbo lile eshi Elia a li po, naElisa oo a li e mu landula okwa li a fya pefimbo lokupangela kwaxe yaJerobeam. Nonande Jehova okwa li a longifa ovalumenhu ovo okuhanauna po elongelokalunga laBaal, Ovaisrael ova li natango tava nyonene owina. Ova li tava shikula oshihopaenenwa shohamba oyo ‘ya li tai ningi osho inashi yuka momesho Omwene.’ (2 Eeh. 14:24) Onghee hano, oshilonga shaJona kasha li shipu ile shihafifa. Ndele nande ongaho okwa li e shi wanifa po noudiinini.

⁵ Onghalamwenyo yaJona oya li ya lunduluka eshi a li a pewa oshinakuwanifwa sha fimana. Okwa li a pewa oshinakuwanifwa kuJehova osho a li e wete shidjuu neenghono. Oshike osho Jehova a li e mu pula a ninge?

6. Jehova okwa li a pa Jona oshinakuwanifwa shashike, nomolwashike sha li tashi monika shidjuu?

⁶ Jehova okwa li a lombwela Jona a ti: “Fikama, ove uye kuNinive, oshilando shinene u shi udifile. Osheshi owii washo we uya koshipala shange.” (Jona 1:2) Oshipu okuuda ko kutya omolwashike Jona a li e wete oshinakuwanifwa shaye tashi monika shidjuu. Ninive oku li eekilometa 800 lwaapo koushilo, oshinano osho tashi dulu okweendwa oule womwedi kolupadi. Kakele kaasho, Jona ka li unene te lipula shi na sha noule nosho yo oudjuu wondjila. Okwa li e na okuya kuNinive opo a twale etumwalaka laJehova letokolo kOvaassur, ovo va li ovalongi vominyonena nova li ovakwanyanya. Ngeenge Jona okwa li a mona nghee oshiwana shaKalunga sha li inashi linyenga ketumwalaka laye, mbela oshike a li e na okukala a teelela oku ka mona mokati kovapaani ovo? Ongahelipi omupiya waJehova a li ta ka dula okuxupa oye aeke mokati kaNinive osho sha ka shiivika shi li “oshilando shohonde”? — Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Ongahelipi Jona a li a tokola toko okuya onhapo oshinakuwanifwa osho a li a pewa kuJehova? (b) Omolwashike tuhe na okutya Jona okwa li evaya?

⁷ Katu na oushili ngeenge pamwe Jona okwa li a hangwa komadiladilo a tya ngaho. Osho tu shii oshosho kutya okwa li a faduka po. Jehova okwa li e mu lombwela a ye koushilo, ndele okwa li a yuka kokule kouninginino. Okwa li a ya fiyo okomunghulofuta ketuliloshikepa  lomuJoppe, oko a li a hanga oshikepa ya finda kuTarsis. Ovahongwanhu vamwe ova ti Tarsis oshi li muSpania. Ngeenge osho ngaho, Jona okwa li a ya eekilometa 3 500 kokule naNinive. Olweendo la tya ngaho okuya komunghulo mukwao wEfuta Linene, otashi dulika la li tali kwata oule wodula. Jona okwa li a tokola toko okuya onhapo oshinakuwanifwa osho a li a pewa kuJehova. — Lesha  Jona 1:3.

⁸ Mbela osho osha hala okutya Jona okwa li evaya? Katu na okweendelela oku mu tokola. Ohatu ka kundafana shi na sha noinima imwe oyo a li a ninga ya li tai pula ouladi. Jona naye okwa li omunhu ina wanenena nokwa li ha kondjo nomaunghundi mahapu ngaashi ashike ovanhu aveshe. (Eps. 51:7) Mbela ope na ngoo umwe womufye ina hangwa nande onale koumbada?

9. Omafimbo amwe otashi dulika tu kale tu uditile ngahelipi oshinakuwanifwa osho twa pewa kuJehova, noushili ulipi tu na okudimbuluka monghalo ya tya ngaho?

⁹ Otashi dulika nafye omafimbo amwe tu kale tu udite kutya Kalunga ote tu pula tu ninge oshinima osho tu wete shidjuu ile nokuli tu wete itashi shiiva. Otashi dulika nokuli tu kale twa tila okuudifa onghundana iwa yOuhamba waKalunga, osho Ovakriste va teelelwa va ninge. (Mat. 24:14) Molwaashi inatu wanenena, oshipu okudimbwa eendjovo daJesus odo tadi ti: “Kalunga iha nyengwa kusha.” (Mark. 10:27) Onghee hano, ngeenge nafye omafimbo amwe ohatu dimbwa oushili weendjovo odo, ohatu dulu okuuda ko oupyakadi waJona. Ndele mbela okuya onhapo kwaJona okwa li kwa eta oidjemo ya tya ngahelipi?

10, 11. (a) Jona okwa li e na elineekelo lilipi eshi oshikepa ya li tai fiye po etuliloshikepa? (b) Oshiponga shashike sha li sha hanga oshikepa novaendi vomoshikepa?

¹⁰ Kala nee wa fa u wete Jona te lilongekida okuya molweendo lile noshikepa yOvafoinikia yeendongelwa. Okwa kala ta tale omukulunhu woshikepa novanailonga vaye eshi tava longekida oshikepa opo i dje mo metuliloshikepa noi ye molweendo. Eshi tava ehene kokule nomunghulofuta, Jona otashi dulika a li ta diladila kutya ota faduka po oshiponga osho a li a tila neenghono. Ndele ombaadilila, onghalo yomhepo oya li ya lunduluka.

¹¹ Omhepo inene oya li ya tukuluka nefuta ola li la pindjala la li li na omakufikufi oo tashi dulika a li taa dulu okutengaula eeshikepa nokuli naado dokunena. Mbela osha li sha pula efimbo li fike peni opo oshikepa oyo ya longwa moipilangi i kale tai monika inini noihe na eenghono eshi tai telaanifwa komakufikufi? Pefimbo loshikungulu, mbela Jona okwa li ngoo a didilika kutya ‘Omwene oye a pendula omhepo idjuu mefuta,’ ngaashi e ke shi shanga lwanima? Katu na oushili mwaasho. Ndele okwa li a mona nghee ovaendifuta va li tava kuu kookalunga vavo, nokwa li e shishi kutya oikalunga ya tya ngaho itai kwafa sha. (Lev. 19:4) Ehokololo laye ola ti: “Konyala oshikepa i teke.” (Jona 1:4) Ndele ongahelipi a li ta dulu okwiilikana kuKalunga oo a li ina dulika kuye?

12. (a) Omolwashike tuhe na okweendelela okutokola Jona eshi a li a ka kofa pefimbo loshikungulu? (tala yo eshangelo lopedu.) (b) Ongahelipi Jehova a li a holola osheetifi shoupyakadi?

 ¹² Molwaashi okwa li e udite kutya ita dulu okukwafela ovaendifuta vakwao, Jona okwa li a ya meni loshikepa ndele ta nangala, ta kofa nokukofelela. * Omukulunhu woshikepa okwa mona Jona nokwe mu pendula, ndele te mu lombwele a ilikane kukalunga kaye ngaashi aveshe va li tava ningi. Molwaashi ovaendifuta ova li va tomhwa kutya oshikungulu osho kashi fi shopaushitwe, ova li va ninga oshihoololifo opo va mone kutya olyelye oo a li moshikepa te va twalifa moupyakadi. Kape na omalimbililo, Jona okwa li a tila eshi oshihoololifo tashi kufa mo ovalumenhu ovo kooumwe noumwe. Diva oushili owa ka yela mo. Jehova okwa li a ningifa oshihoololifo shi kwate Jona nokuulika kutya oye a etifa oshikungulu omolwokuhadulika kwaye. — Lesha Jona 1:5-7.

13. (a) Oshike osho Jona a hokololela ovaendifuta? (b) Jona okwa li a lombwela ovaendifuta va ninge shike nomolwashike?

¹³ Jona okwa li a lombwela ovaendifuta kutya oye lyelye nomolwashike va li va hangwa koshikungulu. Ye okwa li omupiya waKalunga omunaenghono adishe, Jehova. Molwaashi Jona okwa li ta i Kalunga onhapo nokwe mu handukifa, osha li she va twala moudjuu munene. Ovalumenhu ovo ova li va haluka unene kwaasho Jona e va lombwela; okwa li e wete nghee tava monika va tila. Ova li ve mu pula kutya nave mu ningile shike opo va xupife oshikepa nosho yo eemwenyo davo. Mbela okwa li e va nyamukula ngahelipi? Jona otashi dulika a li ta di omaxwilili eshi te lipula shi na sha nokufya omeva mefuta olo litalala nola pindjala. Ashike ongahelipi a li e na okutwala ovalumenhu aveshe ovo mefyo ofimbo a li e shii kutya ota dulu oku va xupifa? Okwe va lombwela kutya: ‘Kwateni nge, nye mu ekele nge mefuta, efuta opo li mu lotele. Osheshi ondi shi shii, oshikungulu eshi shidjuu oshe uya kombada yeni omolwange.’ — Jona 1:12.

14, 15. (a) Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena eitavelo laJona? (b) Ovaendifuta ova li ve linyenga ngahelipi kwaasho Jona a li e va pula vaninge?

¹⁴ Mbela eendjovo daJona oda li tadi ulike kutya ye evaya? Oshi na okukala sha li sha hafifa omutima waJehova okutala Jona ta ulike ouladi nosho yo omhepo yeliyambo pomhito oyo ya li itilifa. Kungaho Jona okwa li a ulika eitavelo la pama. Ohatu dulu okuhopaenena eitavelo laye kunena mokupitifa onghalonawa yavamwe komesho. (Joh. 13:34, 35) Ngeenge otwa mono umwe a pumbwa ekwafo loipumbiwa yonghalamwenyo, lopamaliudo ile lopamhepo, mbela ohatu kala ngoo tu na ehalo loku mu kwafela? Ngeenge otwa kala hatu kwafele ovo va pumbwa ekwafo, ohatu ka hafifa Jehova neenghono.

 ¹⁵ Pehovelo ovaendifuta ova li tava anye okuninga osho Jona a li e va lombwela molwaashi ova li va kumwa. Ova li va kendabala ngaashi tava dulu opo va pite moshikungulu, ndele inava pondola sha. Onghalo oya li ashike tai naipala. Lwanima, ova li va mona kutya kave na vali eshi tava dulu okuninga po. Ova li va kuwa kuKalunga kaJona, Jehova, opo e va file onghenda nova tumba po Jona ndele tave mu ekele mefuta. — Jona 1:13-15.

16, 17. Hokolola osho sha li sha ningilwa Jona eshi a li a umbwa mo moshikepa. (Tala yo omafano.)

¹⁶ Jona okwa li a wila mefuta olo la hanya. Otashi dulika a li ta kendabala okukaama kombada yomeva nokwa li e wete omatutu eshi oshikepa tai ehene kokule meendelelo. Okwa li ta dengwa komakufikufi oo e na eenghono notae mu findile koshi yomeva. Okwa li a ningina koshi, e udite kutya ke na vali eteelelo lasha.

¹⁷ Konima Jona okwa ka hokolola nghee a li e udite pefimbo opo. Okwa li ta dimbuluka oinima imwe monghalamwenyo yaye. Okwa li te lipula a nyika oluhodi kutya ita ka mona vali otembeli yaJehova oyo iwa i li muJerusalem. Okwa li e udite a fa a yuka moule wefuta popepi nomikangha deemhunda omo te ke lidingilwa koimeno yomefuta.  Okwa li e udite a fa a yuka mombwili, mombila. — Lesha Jona 2:2-6.

18, 19. Oshike sha li sha ningilwa Jona eshi a li moule wefuta, oshinamwenyo sholudi lilipi sha li sha kwatelwa mo nolyelye a li ta yukifa oiningwanima oyo? (Tala yo eshangelo lopedu.)

¹⁸ Ndele opa li oshinima tashi linyenge popepi naJona, oshinima shilaula shi na omwenyo. Osha li sha ehena kuye ndele tashi mu yukilile, nosha makula okanya kasho oko ka kula ndele tashi mu pona po.

¹⁹ Jona okwa li te lipula kutya a fya nee. Ndele okwa li e udite shimwe shi lili nokwa li natango e na omwenyo. Kali a tekauka noka li a nyanghuka ile a fya oshuungungu. Natango Jona okwa li e na omufudo womwenyo nonande okwa li e li omo mwa li mu na okukala ombila yaye. Kanini nakanini Jona okwa li a kwatwa ketilo. Nopehe na omalimbililo, Jehova Kalunga kaye, oye a li a ‘tuma oshi inene i pone po Jona.’ * — Jona 1:17.

20. Oshike hatu lihongo meilikano olo Jona a li a ilikana ofimbo a li medimo loshi inene?

²⁰ Jona okwa mona ashike eshi tapa piti efimbo lile. Okwa li a mona omhito yokudiladila nokwiilikana kuJehova Kalunga fimbo a li moule nomomilaulu omo ina enda nande onale. Ohatu dulu okulihonga shihapu kombinga yaJona meilikano laye olo lashangwa pauyadi metukulwa etivali laJona. Otali ulike kutya Jona okwa li e na eshiivo lomoule lOmishangwa, molwaashi ola tumbula Omapsalme lwoikando. Otali ulike yo oukwatya tau kumu omutima; oukwatya wolupandu. Jona okwa xulifa a ti: “Ame nda hala oku ku yambela nondaka yepandulo. Eshi nde shi udanekela, ohandi ke shi wanifa. Exupifo oli li mOmwene.” — Jona 2:9.

21. Jona okwe lihonga shike shi na sha nexupifo, noshilihongomwa sha fimana shilipi tu na okudimbuluka?

²¹ Jona okwa li e lihonga kutya ngeenge Jehova okwa li a uda omailikano aye noku mu xupifa nonande okwa li “medimo loshi,” nopehe na omalimbililo ota dulu okuxupifa ovapiya vaye kashi na nee mbudi kutya efimbo peni ile ove li monghalo ya tya ngahelipi. (Jona 1:17) Jehova oye aeke ta dulu okukaleka omunhu nomwenyo omafiku atatu nomaufiku atatu medimo loshi inene. Kunena oshiwa  okudimbuluka kutya Jehova oye “Kalunga ou e kwete meke laye omufudo woye.” (Dan. 5:23) Molwaashi Jehova oye e tu shita, otu na okuulika olupandu mokukala hatu dulika kuye.

22, 23. (a) Ongahelipi Jona a li e na okuulika kutya oku na olupandu? (b) Oshike hatu lihongo kuJona shi na sha nomapuko oo hatu ningi?

²² Ongahelipi shi na sha naJona? Mbela okwa li ngoo e lihonga okuulika olupandu mokudulika? Osho a li a ninga. Konima yomafiku atatu nomaufiku atatu, oshi oya li ya eta Jona komutunda ndele ‘tai mu kungile poukukutu.’ (Jona 2:10) Diladila kunghee Jehova a li a kwafela Jona eshi a li e mu twala komutunda. Oshoshili kutya okwa li e na okukonga ondjila yokudja komunghulofuta nokuya kuNinive. Kungaho okwa li e na omhito yokuulika olupandu li na sha naasho Jehova e mu ningila. Jona 3:1, 2 okwa ti: “Ndele ondjovo yOmwene oye uya [lutivali] kuJona, ndee tai ti: Fikama, u ye kuNinive, oshilando shinene, ove u udife ko eudifo eli handi li ku lombwele.” Mbela Jona okwa li ta ka ninga po shike?

²³ Jona ka li a ongaonga. Ombibeli oya ti: “Opo Jona a fikama, ndee ta i kuNinive ngaashi a lombwelwa kOmwene.” (Jona 3:3) Heeno okwa li a dulika. Oshayela kutya okwa li e lihonga komapuko aye. Nafye otwa pumbwa okuhopaenena eitavelo laJona moshinima osho. Atusheni ohatu nyono nohatu ningi omapuko. (Rom. 3:23) Ndele mbela ohatu sholola ile ohatu lihongo komapuko etu ndele hatu twikile okulongela Kalunga nokudulika kuye?

24, 25. (a) Lwanima, Jona okwa ka mona omanangeko noupuna elipi? (b) Jona ota ka mona omanangeko noupuna elipi monakwiiwa?

²⁴ Mbela Jehova okwa li a nangeka Jona noupuna eshi a li a dulika? Osho naanaa. Osha fa shi li ngaha kutya, okwa ka shiiva diva kutya ovaendifuta venya ova li va xupa. Oshikungulu osha li sha lota diva konima eshi Jona a li a ulika omhepo yeliyambo novaendifuta “ova tila Omwene netilo linene” ndele tave mu yambele omayambo ponhele yokuyambela oikalunga yavo. — Jona 1:15, 16.

²⁵ Lwanima, okwa ka mona vali enangekonoupuna linene. Jesus okwa li a popya shi na sha nokukala kwaJona medimo loshi inene kutya okwa li taku faneke okukala kwaye mombila. (Lesha Mateus 12:38-40.) Jona ita ka kala tuu a hafa okushiiva shi na sha nenangekonoupuna olo eshi ta ka nyumuninwa momwenyo kombada yedu! (Joh. 5:28, 29) Jehova okwa hala oku ku nangeka yo noupuna. Ngaashi Jona, mbela naave oto ke lihonga komapuko oye nokudulika kuKalunga nosho yo okuulikila ovanhu vakweni ohole?