1, 2. (a) Taarĩria ũrĩa rũgendo rwa Ruthu na Naomi rwatariĩ, na kĩeha kĩrĩa maarĩ nakĩo. (b) Nĩ ngũrani ĩrĩkũ ĩrĩ ho gatagatĩ ka Ruthu na Naomi rũgendo-inĩ?

Ruthu maatwaranĩte na Naomi barabara-inĩ ndaihu ĩrĩa yatuĩkanĩirie bũrũri-inĩ mwaraganu wa Moabi. Rĩu maarĩ oiki werũ-inĩ ũcio mũnene. Ta hũũra mbica Ruthu akĩona atĩ hwaĩ-inĩ nĩ wakinya, agacoka akarora nyaciarawe akambĩrĩria gwĩciria ũrĩa egwetha handũ mangĩkoma. Nĩ eendete Naomi mũno na nĩ aamũrũmbũyagia na njĩra ciothe.

² Atumia acio erĩ nĩ maacakayaga. Gũkinyĩria rĩu, Naomi aakoretwo arĩ wa ndigwa mĩaka mĩingĩ, no nĩ aacakayagĩra ikuũ cia ariũ ake erĩ Mahaloni na Kilioni. Ruthu o nake nĩ aacakayaga. Mũthuriwe aarĩ Mahaloni. Atumia acio erĩ meerekeire itũũra rĩa Bethilehemu bũrũri-inĩ wa Isiraeli. O na kũrĩ ũguo, mĩbango yao ndĩahaanaine. Naomi nĩ kũinũka aainũkaga kwao. Ruthu nake nĩ kuuma oimaga kwao, agatiga andũ ao na ũndũire wa kwao—hamwe na ngai cia kwao—athiĩte bũrũri mũgeni.—Thoma Ruthu 1:3-6.

3. Nĩ macokio ma ciũria irĩkũ megũtũteithia kwĩgerekania na wĩtĩkio wa Ruthu?

³ Nĩ kĩĩ gĩatũmire mũtumia ũcio mwĩthĩ atue itua ta rĩu? Ruthu angĩahotire atĩa kwambĩrĩria mũtũũrĩre mwerũ na kũrũmbũiya mabataro ma Naomi? Tũgĩthuthuria macokio ma ciũria icio, nĩ tũkuona maũndũ maingĩ marĩa tũngĩĩgerekania na wĩtĩkio wa Ruthu Mũmoabi. (Rora gathandũkũ  “Ibuku Inyinyi rĩa Mwanya.”) Rekei twambe tuone kĩrĩa gĩatũmĩte atumia acio erĩ manyite rũgendo rwa gũthiĩ Bethilehemu.

4, 5. (a) Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte famĩlĩ ya Naomi ĩthamĩre Moabi? (b) Naomi aacemanirie na moritũ marĩkũ arĩ Moabi?

⁴ Ruthu aarereirũo bũrũri-inĩ mũnini wa Moabi ũrĩa ũrĩ mwena wa irathĩro wa Iria rĩa Cumbĩ. Icigo iria nyingĩ ciakoragwo na ng’ongo irĩ na mĩtĩ ĩnyaganĩte na mĩkuru mĩnene. “Bũrũri wa  Moabi” nĩ wagĩaga irio, o na rĩrĩa bũrũri wa Isiraeli warĩ na ng’aragu. Nĩkĩo gĩatũmĩte Ruthu macemanie na Mahaloni na famĩlĩ yao.—Ruthu 1:1.

⁵ Ng’aragu thĩinĩ wa Isiraeli nĩyo yatũmĩte Elimeleku, mũthuri wa Naomi, arute mũtumia wake na ariũ ao erĩ kuo, magatũũre Moabi marĩ ageni. No mũhaka thama ĩyo ĩkorũo nĩ yageririe wĩtĩkio wa o mũndũ thĩinĩ wa famĩlĩ ĩyo, amu Aisiraeli nĩ maabataraga gũthiaga mategũtĩrĩria harĩa Jehova aathuurĩte nĩguo magathathaiye. (Gũcok. 16:16, 17) Naomi nĩ aahotire gũtũũria wĩtĩkio wake. O na kũrĩ ũguo, nĩ aagĩire na kĩeha kĩnene rĩrĩa mũthuriwe aakuire.—Ruthu 1:2, 3.

6, 7. (a) Nĩ kĩĩ kĩngĩatũmire Naomi atangĩke rĩrĩa ariũ ake maahikirie atumia a Moabi? (b) Njĩra ya Naomi ya gũikarania na atumia a ariũ ake yarĩ njega nĩkĩ?

⁶ No kũhoteke Naomi nĩ aagĩire na kĩeha o rĩngĩ thutha-inĩ rĩrĩa ariũ ake maahikirie atumia a Moabi. (Ruthu 1:4) Nĩ aamenyaga atĩ Iburahimu nĩ eerutanĩirie mũno gwethera mũrũ wake Isaka mũtumia kuuma kũrĩ andũ ao arĩa maathathayagia Jehova. (Kĩam. 24:3, 4) Thutha-inĩ, Watho wa Musa nĩ wakaanirie Aisiraeli matikareke ciana ciao ihikanie na andũ a kũngĩ, nĩguo andũ a Ngai matikagucĩrĩrio mambĩrĩrie gũthathaiya ngai cia maheeni.—Gũcok. 7:3, 4.

⁷ O na kũrĩ ũguo, Mahaloni na Kilioni maahikirie atumia a Moabi. O na angĩkorũo ũndũ ũcio nĩ watũmire Naomi atangĩke kana akue ngoro, nĩ aatigĩrĩire atĩ nĩ onia atumia a ariũ ake, Ruthu na Oripa, ũtugi na wendo wa ma. No gũkorũo nĩ eerĩgagĩrĩra atĩ mũthenya ũmwe o nao nĩ mangĩathathayirie Jehova o take. O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, Ruthu na Oripa nĩ meendete Naomi mũno. Ũrata ũcio mwega maarĩ naguo nĩ wamateithirie rĩrĩa maakuĩrĩirũo. Ruthu na Oripa maatuĩkire atumia a ndigwa o na matagĩte ciana.—Ruthu 1:5.

8. Kwahoteka nĩ kĩĩ kĩagucĩrĩirie Ruthu harĩ Jehova?

⁸ Hihi ndini ĩrĩa Ruthu aarereirũo nĩ yamũhaarĩrĩirie nĩ ũndũ wa ũndũ mũũru ta ũcio? Kwahoteka ndĩamũhaarĩrĩirie. Amoabi maathathayagia ngai nyingĩ, na ĩrĩa yekĩrĩirũo mũno yarĩ Kemoshu. (Ndar. 21:29) No kũhoteke ndini ya Moabi o nayo nĩ yekaga maũndũ ma ũhinya na ma gwĩkĩra andũ guoya marĩa meekagwo hĩndĩ ĩyo, nginya kũruta ciana irĩ magongona. Hatarĩ nganja ũndũ o wothe ũrĩa Ruthu eerutĩte kuuma kũrĩ Mahaloni kana Naomi wĩgiĩ Jehova, Ngai wa Isiraeli wĩ wendo na tha, nĩ watũmire one ngũrani nene. Jehova aathanaga na njĩra ya wendo, ti ya gwĩkĩra andũ guoya. (Thoma Gũcokerithia Maathani 6:5.) Thutha wa Ruthu gũkuĩrũo nĩ mũthuriwe, no kũhoteke nĩ aatumire ũrata na Naomi  makĩria na agĩthikĩrĩria mũtumia ũcio mũkũrũ na kinyi akĩaria ũhoro wa Jehova, Ngai mwene hinya wothe, mawĩko make ma magegania, na ũrĩa aarũmbũyanagia na andũ ake na njĩra ya wendo na tha.

9-11. (a) Naomi, Ruthu, na Oripa maatuire matua marĩkũ? (b) Tũngĩĩruta atĩa kuumana na maũndũ marĩa maakorire Naomi, Ruthu, na Oripa?

⁹ Nake Naomi nĩ eeriragĩria kũigua mohoro kuuma bũrũri wao. Mũthenya ũmwe nĩ aakinyĩirũo nĩ ũhoro, hihi kuuma kũrĩ mũhũri biacara ũmwe, atĩ ng’aragu ĩrĩa yarĩ Isiraeli nĩ yathirĩte. Jehova nĩ aaririkanĩte andũ ake. Bethilehemu nĩ yacokereirũo nĩ bũthi o ta ũrĩa rĩĩtwa rĩayo riugĩte, “Nyũmba ya Mũgate.” Nĩ ũndũ ũcio Naomi agĩtua itua rĩa gũcoka mũciĩ.—Ruthu 1:6.

¹⁰ Ruthu na Oripa mangĩekire atĩa? (Ruthu 1:7) Mathĩna mao marĩa maahananĩte nĩ maatũmĩte mathondeke ũrata wa hakuhĩ na Naomi. Kũroneka Ruthu nĩwe waagucĩrĩirio makĩria nĩ ũtugi wa Naomi na wĩtĩkio wake mũrũmu harĩ Jehova. Atumia acio atatũ a ndigwa makĩnyita rũgendo rwa gũthiĩ Juda marĩ hamwe.

¹¹ Ibuku rĩa Ruthu rĩtũririkanagia atĩ maũndũ moru makoraga andũ othe, ega na oru. (Koh. 9:2, 11) Ningĩ nĩ rĩtuonagia atĩ rĩrĩa twacemania na moritũ tũtangĩhota gwĩtiria, nĩ wega tũcaragie ũteithio wa andũ arĩa angĩ matũũmĩrĩrie, makĩria arĩa mehokete Jehova, Ngai ũrĩa Naomi aathathayagia.—Thim. 17:17.

12, 13. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Naomi ere Ruthu na Oripa macoke kwao matige kũmũrũmĩrĩra, nao atumia acio erĩ ethĩ maamwĩrire atĩa?

¹² O ũrĩa atumia acio atatũ a ndigwa maathiaga maraihĩrĩirie Moabi, nĩ haagĩire na ũndũ ũngĩ wambĩrĩirie gũtanga Naomi. Eeciririe ũhoro wa atumia acio erĩ ethĩ maatwaranĩte nake na wendo ũrĩa maamuonetie hamwe na ariũ ake. Onaga ta angĩatuĩkire mũrigo harĩ o. Hihi angĩamateithirie atĩa mangĩathamire kwao mathiĩ nake Bethilehemu?

¹³ Naomi akĩmera ũũ: “Wĩthiĩrei, mũndũ o mũndũ acoke nyũmba ya nyina; Jehova aromwĩka maũndũ mega, o ta ũrĩa na inyuĩ  mwekire acio maakuire, o na niĩ, niĩ mwene.” Ningĩ akĩmera nĩ eerĩgagĩrĩra atĩ Jehova nĩ angĩamarathimire na athuri angĩ na mũtũũrĩre ũngĩ mwerũ. Rũgano rũu rugaga ũũ: “Agĩkĩmamumunya, nao makĩanĩrĩra makĩrĩra.” Ti ũndũ mũritũ kũmenya kĩrĩa gĩatũmĩte Ruthu na Oripa maigue mendete mũtumia ũcio mũtugi na ũtaarĩ na mwĩyendo. Maathire na mbere kũmwĩra ũũ: “Aca-ni, no nĩtũgũcokania nawe kwa andũ anyu.”—Ruthu 1:8-10.

14, 15. (a) Oripa aacokire kũrĩ kĩĩ? (b) Naomi aageririe atĩa kũiguithia Ruthu acokoroke?

¹⁴ No ndwarĩ ũndũ mũhũthũ kũiguithia Naomi. Aamaheire ihooto atĩ gũtirĩ ũndũ angĩahotire kũmekĩra kũu Isiraeli tondũ ndaarĩ na mũthuri wa kũmũrũmbũiya, kana ariũ mangĩamahikirie na ndaarĩ na mwĩhoko o wothe wa kũgĩa. Akĩmera kĩrĩa gĩatũmaga aigue ruo rũnene ngoro nĩ kũmenya atĩ ndangĩhota kũmarũmbũiya. Oripa nĩ eetĩkanĩirie na Naomi. Aarĩ na nyina, andũ ao, na mũciĩ kũu Moabi, na nĩ mangĩamwamũkĩrire. Akĩona ũndũ mwega nĩ gũtigwo bũrũri wa Moabi. Nĩ ũndũ ũcio, akĩmumunya nyaciarawe, akĩmugĩra ũhoro, na agĩcokoroka.—Ruthu 1:11-14.

¹⁵ Ruthu eekire atĩa? O nake nĩ aahutĩtio nĩ ihooto cia Naomi. O na kũrĩ ũguo, tũthomaga ũũ: “Ruthu akĩrũmanĩrĩra nake.” No gũkorũo Naomi nĩ aambĩrĩirie gũthiĩ rĩrĩa aamenyire atĩ Ruthu nĩ aamũrũmagĩrĩra. Akĩmũthaitha mũno atĩrĩrĩ: “Ta rora, mũka wa mũrũ wa nyina na mũthuriguo nĩaahũndũka, acoke kũrĩ andũ ao, o na kũrĩ ngai yake; tondũ ũcio o nawe garũrũka wĩthiĩre ũrũmĩrĩre mũka ũcio wa mũrũ wa nyina na mũthuriguo.” (Ruthu 1:15) Ciugo cia Naomi nĩ iratũguũrĩria ũndũ wa bata. Oripa ndaacokete kũrĩ andũ ao tu no nĩ nginya kũrĩ “ngai yake.” Nĩ aaiganĩire  gũkorũo arĩ mũthathaiya wa Kemoshu na ngai ingĩ cia maheeni. Hihi Ruthu aarĩ na mawoni ta macio?

16-18. (a) Ruthu onanirie atĩa wendo mwĩhokeku? (b) Nĩ atĩa tũngĩĩruta kuumana na Ruthu wĩgiĩ wendo mwĩhokeku? (Rora nginya mbica cia atumia acio erĩ.)

¹⁶ Akĩarĩria Naomi barabara-inĩ ĩyo ĩtaarĩ na andũ, Ruthu aarĩ na ma biũ na itua rĩrĩa aatuĩte. Nĩ eendete Naomi mũno, o hamwe na Ngai ũrĩa Naomi aatungatagĩra. Nĩ ũndũ ũcio Ruthu akĩmwĩra ũũ: “Tiga kũningĩrĩria ngũtige, atĩ nĩguo ngarũrũke ndige gũkũrũmĩrĩra; nĩ ũndũ-rĩ, o kũrĩa ũgathiĩ, nokuo niĩ o na niĩ ngathiĩ, na kũrĩa ũgaatũra, nokuo niĩ o na niĩ ngatũũra, nao andũ anyu no-o magatuĩka andũ aitũ, nake Ngai waku nowe ũgatuĩka Ngai wakwa, na kũrĩa ũgakuĩra nokuo niĩ na niĩ ngakuĩra, na nokuo ngathikwo. Jehova aro’thũũra, o na anjĩke ũũru makĩria, kũngĩkagĩa ũndũ o na ũmwe ũgũtũtigithania nawe tiga o gĩkuũ giiki!”—Ruthu 1:16, 17.

¹⁷ Ciugo cia Ruthu ciarĩ cia mwanya ũũ atĩ no iririkanagwo mĩaka 3,000 thutha wake gũkua. Nĩ cionanagia wega biũ ngumo ya bata, wendo mwĩhokeku. Wendo wa Ruthu harĩ Naomi warĩ mũnene na mwĩhokeku ũũ atĩ nĩ angĩatũũranirie nake kũrĩa guothe angĩathiire. Gĩkuũ nokĩo kĩngĩamatigithanirie. Andũ a Naomi mangĩatuĩkire andũ a Ruthu, tondũ nĩ eeharĩirie gũtiga kĩndũ o gĩothe kĩarĩ kũu Moabi, nginya ngai cia kuo. Mũgarũ na Oripa, Ruthu oigire na ngoro yothe atĩ nĩ eendaga Jehova, Ngai wa Naomi, atuĩke Ngai wake. *

¹⁸ Magĩthiĩ na mbere na rũgendo marĩ o erĩ barabara-inĩ ĩyo ndaihu yerekeire Bethilehemu. Kwĩgeragĩrio atĩ rũgendo rũu rwoire kiumia kĩgima. Hatarĩ nganja o ũmwe wao nĩ omagĩrĩrio nĩ ũrĩa ũngĩ o na gũtuĩka erĩ maarĩ na kĩeha.

19. Ũgwĩciria tũngĩĩgerekania atĩa na wendo mwĩhokeku wa Ruthu thĩinĩ wa famĩlĩ citũ, gatagatĩ-inĩ ka arata aitũ, na thĩinĩ wa kĩũngano?

¹⁹ Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ ĩno nĩ magĩaga na kĩeha. Mahinda-inĩ maya maitũ marĩa Bibilia ĩtaga “mahinda ma ũgwati,” nĩ tũthiaga hathara cia mĩthemba yothe na tũkagĩa na kĩeha. (2 Tim. 3:1) Kwoguo ngumo ĩrĩa Ruthu aarĩ nayo nĩ ya bata mahinda-inĩ maya gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe. Wendo mwĩhokeku—wendo ũrĩa ũnyitagĩrĩra harĩa werekeirio ũtekũrekia—nĩ ngumo ya bata thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩrathiĩ o ĩgĩthũkaga. Nĩ tũramĩbatara thĩinĩ wa kĩhiko, thĩinĩ wa famĩlĩ, harĩ gũtũũria arata, thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano.  (Thoma 1 Johana 4:7, 8, 20.) O ũrĩa tũrakũria wendo ta ũcio, tũkoragwo tũkĩĩgerekania na kĩonereria kĩega kĩa Ruthu.

20-22. (a) Ũtũũro wa Naomi arĩ Moabi watũmĩte ahaane atĩa? (b) Naomi aarĩ na mawoni marĩkũ matagĩrĩire megiĩ moritũ make? (Rora nginya Jakubu 1:13.)

²⁰ Mũndũ kuuga atĩ nĩ arĩ ngumo ya wendo mwĩhokeku nĩ ngũrani na kũmĩonania na ciĩko. Ruthu aarĩ na mweke wa kuonania wendo wake mwĩhokeku harĩ Naomi na harĩ Jehova, Ngai ũrĩa aathuurĩte.

²¹ Atumia acio erĩ magĩkinya Bethilehemu, gĩcagi kĩarĩ kĩndũ kiromita ikũmi mwena wa mũhuro wa Jerusalemu. Kũroneka harĩ hĩndĩ Naomi na famĩlĩ yake moĩkaine mũno gataũni-inĩ kau kanini, tondũ rĩrĩa aacokire andũ othe maaragia ũhoro wake. Atumia a kũu maamuonaga makoiga, “Hĩ! Ĩ ũyũ nĩ Naomi?” Hatarĩ nganja, mĩaka mĩingĩ ya moritũ na kĩeha arĩ Moabi nĩ yatũmĩte oneke ahinyĩrĩrĩkĩte mũno kĩĩmwĩrĩ.—Ruthu 1:19.

²² Naomi akĩra atumia acio na andũ a itũũra rĩao ũrĩa aarĩ na ruo rwa ngoro. O na akiuga atĩ rĩĩtwa rĩake nĩ rĩagĩrĩire gũcenjio atige gwĩtwo Naomi rĩrĩa riugĩte “Wega Wakwa,” etwo Mara, rĩrĩa riugĩte “Ruo.” O ta Ayubu ũrĩa watũũraga mbere yake, Naomi eeciragia atĩ Jehova Ngai nĩwe watũmĩte moritũ macio mamũkore.—Ruthu 1:20, 21; Ayub. 2:10; 13:24-26.

23. Ruthu aambĩrĩirie gwĩciria ũndũ ũrĩkũ, na Watho wa Musa warĩ na mũbango ũrĩkũ wa gũteithia athĩni? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

²³ Thutha wa atumia acio kũmenyera mũtũũrĩre wa Bethilehemu, Ruthu nĩ aambĩrĩirie gwĩciria ũrĩa angĩhingagia mabataro make na ma Naomi. Nĩ aamenyire atĩ Watho ũrĩa Jehova aaheete Aisiraeli warĩ na mũbango wa wendo wa gũteithia athĩni. Nĩ meetĩkĩrĩtio gũthiĩ mĩgũnda-inĩ hĩndĩ ya magetha nĩguo marũmĩrĩre agethi, makĩhaaraga rũitĩki na irio iria ciarĩ mĩthia-inĩ ya mĩgũnda. *—Alaw. 19:9, 10; Gũcok. 24:19-21.

24, 25. Ruthu eekire atĩa rĩrĩa eekorire mĩgũnda-inĩ ya Boazu, na wĩra wa kũhaara watariĩ atĩa?

 ²⁴ Rĩarĩ ihinda rĩa kũgetha cairi, hihi mweri-inĩ wa kana kũringana na karenda ya mahinda maya, Ruthu agĩthiĩ mĩgũnda-inĩ gũcaria ũrĩa ũngĩamwĩtĩkĩririe ahaare mũgũnda-inĩ wake. Agĩĩkora mĩgũnda-inĩ ya mũthuri warĩ mũtongu wetagwo Boazu wa mbarĩ cia Elimeleku, ũrĩa warĩ mũthuri wa Naomi. O na gũtuĩka kũringana na Watho aarĩ na kĩhooto gĩa kũhaara, ndaagire kuonania ngatho tondũ nĩ aambire kũhoya rũtha kũrĩ mwanake ũrĩa warũgamagĩrĩra agethi. Mwanake ũcio akĩmũhe rũtha, nake Ruthu akĩambĩrĩria kũhaara.—Ruthu 1:22–2:3, 7.

²⁵ Ta hũũra mbica arũmĩrĩire agethi. O ũrĩa maathiaga marengete cairi na hiũ cia kũgetha, we aamoimaga thutha akĩũnganagia iria magũithia kana iria matiga, agaciohania matĩa, na agacitwara harĩa angĩacihũũrĩire. Warĩ wĩra wĩ mĩnoga, na waritũhaga o ũrĩa riũa rĩathiaga rĩkĩaraga. O na kũrĩ ũguo, Ruthu nĩ aathire na mbere kũũruta ategũtigithĩria, tiga o akĩĩhuura thithino na akĩrĩa irio ‘nyũmba-inĩ,’ hihi gĩthũnũ kĩrĩa gĩathondeketwo gĩa kũhurũkagĩrũo nĩ aruti wĩra.

26, 27. Boazu aarĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ, na aarũmbũyirie Ruthu atĩa?

²⁶ No gũkorũo Ruthu nderĩgagĩrĩra atĩ nĩ harĩ mũndũ ũngĩonire kĩyo gĩake, no nĩ haarĩ. Boazu nĩ aamuonire na akĩũria mwanake ũrĩa warũgamĩrĩire agethi mũirĩtu ũcio aarĩ ũ. Boazu, mũthuri warĩ na wĩtĩkio mũrũmu, aageithirie aruti ake a wĩra na ciugo ici: “Jehova aroikara na inyuĩ,” nao makĩmũcokeria o ũguo. Mũthuri ũcio wendete Jehova aarũmbũyirie Ruthu ta mwarĩ wake.—Ruthu 2:4-7.

 ²⁷ Boazu eetire Ruthu “mwarĩ wakwa” na akĩmwĩra athiage kũhaara mĩgũnda-inĩ yake na aikarage hakuhĩ na airĩtu ake a wĩra nĩgetha ndagathumbũrũo nĩ anake. Aatigĩrĩire atĩ Ruthu aarĩ na irio cia kũrĩa mũthenya. (Thoma Ruthu 2:8, 9, 14.) No makĩria ma ũguo, nĩ aamũgathĩrĩirie na akĩmwĩkĩra ngoro. Atĩa?

28, 29. (a) Ruthu aarĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ? (b) Wee ũngĩĩhitha mathagu-inĩ ma Jehova atĩa ta Ruthu?

²⁸ Rĩrĩa Ruthu oririe Boazu kĩrĩa eekĩte nĩguo agĩrĩre kuonio ũtugi ta ũcio, o na arĩ mũndũ wa kũngĩ, Boazu aamwĩrire atĩ nĩ aaiguĩte maũndũ marĩa mothe eekĩire nyaciarawe Naomi. Kwahoteka Naomi nĩ aagathĩrĩirie Ruthu harĩ atumia a Bethilehemu, na ndeto icio igĩkinyĩra Boazu. Ningĩ nĩ aamenyaga atĩ Ruthu nĩ aambĩrĩirie gũthathaiya Jehova, amu oigire ũũ: “Jehova arokũhe kĩrĩa wagĩrĩirũo nĩ kũheo nĩ ũndũ wa maũndũ macio waneka! Ningĩ Jehova, Ngai wa Isiraeli, ũrĩa wee, mwarĩ wakwa, ũũkĩte kwĩhitha mathagu-inĩ make, arokũhe mũcara ũrĩa ũiganĩire!”—Ruthu 2:12.

²⁹ No mũhaka ciugo icio ikorũo nĩ ciekĩrire Ruthu ngoro mũno. Nĩ aatuĩte itua rĩa kwĩhitha mathagu-inĩ ma Jehova Ngai, o ta ũrĩa gacui kehithaga mathagu-inĩ ma nyina. Agĩcokeria Boazu ngatho nĩ ũndũ wa kwaria nake na njĩra ya wendo. Agĩthiĩ na mbere kũruta wĩra nginya hwaĩ-inĩ.—Ruthu 2:13, 17.

30, 31. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na Ruthu ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũruta wĩra, gũcokia ngatho, na wendo mwĩhokeku?

³⁰ Ciĩko cia Ruthu nĩ kĩonereria kĩega biũ harĩ ithuothe arĩa tũrahiũrania na mahinda maya maritũ kĩĩmbeca. Ndeeciragia atĩ arĩa angĩ nĩ maagĩrĩirũo kũmũrũmbũiya tondũ aarĩ mũtumia wa ndigwa, kwoguo nĩ aakenagĩra ũtaana wao. Ndaaiguaga thoni kũruta wĩra mũritũ nĩguo ahingie mabataro ma mũndũ eendete, o na gũtuĩka ndwarĩ wĩra wa kĩrathi kĩa igũrũ. Nĩ eetĩkĩrire kuuma ngoro ũtaaro wa ũũgĩ wa kũrutithania wĩra na airĩtu na akĩũhũthĩra. Ũndũ wa bata makĩria nĩ atĩ ndaariganĩirũo nĩ harĩa mwĩgitio wake wa ma warĩ, harĩ Ithe, Jehova Ngai.

³¹ Tũngĩonania wendo mwĩhokeku ta Ruthu na tũrũmĩrĩre kĩonereria gĩake kĩa wĩnyihia, kĩyo, na kuonania ngatho, wĩtĩkio witũ o naguo no ũgune arĩa angĩ. No hihi Jehova aarũmbũyagia Ruthu na Naomi atĩa? Nĩ tũkwarĩrĩria ũndũ ũcio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.