Saara sɩŋ ɖaŋ taa nɛ ɛcɔŋnɩ ɛ-cɔlɔ kpɛɛɛ. Ɛɛkɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa halʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-ɛsa kaawɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ. Ŋnaɣ ɛ-yɔɔ pʋtɔdɩyɛ wɛtʋ natʋyʋ yaa we? Ye ɛɛɛ kɔyɔ, pɩwɛɣ-ŋ kɛlɛʋ se ŋtɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ ɛwɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ. Pɔtɔzʋʋ ɖɩɣa ŋga kɔ-yɔɔ tɔm sakɩyɛ. Ɛ nɛ ɛ-walʋ kʋsɔɔlʋ Abraham panɩ leleŋ alɩwaatʋ sakɩyɛ peeɖe. * Pa-naalɛ pɔñɔɔzɩnɩ lone nɖɩ nɛ ɖɩpɩsɩ ɖɩɣa.

Paawɛ ñɩm ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ se Uuri yɔ ɖɩ-taa; tʋmlaɖaa ndɩ ndɩ ɛzɩ nesi tɛɛ tʋmlaɖaa nɛ tadɩyɛ laɖaa paaɖɔ peeɖe. Ye mbʋ pɩtʋʋ fɛyɩ se paawɛnɩ ñɩm sakɩyɛ. Ɛlɛ Saara taamaɣzɩɣ se ɛ-ɖɩɣa kɛ wondu ɖɩzɩyɛ yem, kaamʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ mbʋ. Ɛ nɛ ɛ-walʋ paacaɣ ɖama cɔlɔ pɩnzɩ sakɩyɛ, paanɩ leleŋ nɛ pakatɩ kala sakɩyɛ ɖɔɖɔ. Pa-naalɛ pɛsɛ pɛ-Ɛsɔ Yehowa lone nɖɩ ɖɩ-taa alɩwaatʋ sakɩyɛ. Ye mbʋ, Saara wɛnɩ toovenim se ɛsɔɔlɩ lone nɖɩ.

Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ Saara ɖɛɣ se eyele pɩtɩŋa mbʋ yɔ. Pɩtɩla ɛ-pɩnzɩ talɩ 60, ɛlɛ pɩwɛɛ se ɛɖɔ nʋmɔʋ nɛ ewolo ɖenɖe ɛɛsɩŋ yɔ, ɛpaɣzɩ wezuu kɩfalʋʋ caɣʋ nɛ ɛkaɣ katʋʋ ɖɔɖɔ kala sakɩyɛ; ɛlɛ wiɖiyi ɛɛkaɣ pɩsʋʋ lone ɖɩnɛ ɖɩ-taa. Ɛbɛ kɔnɩ lɛɣzɩtʋ tʋnɛ e-wezuu caɣʋ taa mbʋ? Nɛ ɛbɛ e-tisuu tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ sɔnɔ?

Pɩtɩla Uuri tɛtʋ taa Saara caɣaa nɛ ɛpaɣlɩ. Sɔnɔ Uuri tɛtʋ pɩsɩ njɛyɛ. Ɛlɛ Saara alɩwaatʋ taa lɛ, tadɩyɛ laɖaa tɩŋaɣnɩ Efraatɩ Pɔɔ taa nɛ pɔkɔŋnɩ wondu kɩbandʋ Uuri tɛtʋ taa; nɛ pɩtɩŋa pɩɖɔŋaɣ camɩyɛ peeɖe. Paa Uuri tɛtʋ taa habɛɛ ɩɩwɛ sɔɖɩɩɩ yɔ, ɛyaa sakɩyɛ tɩŋaɣ-yɛ nɛ halɩ lalaa ñasʋwaɣ mɛlɛnaa nɛ powokini po-wondu Uuri kɩyakʋ taa. Ɛyaa lɩɣaɣnɩ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa nɛ pɔkɔŋ Uuri kɩyakʋ taa. Tɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩ-taa Saara caɣ nɛ ɛpaɣlɩ. Ɛɛsɩm ɛyaa sakɩyɛ. Nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pa-taa sakɩyɛ tɔzʋʋ ɛ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɛkɛ halʋ weyi eɖe siŋŋ yɔ. Ɛ-hɔʋ taa ñɩma kaaɖɔ peeɖe ɖɔɖɔ.

Pɔyɔɔdɩ Saara tɔm Bibl taa se ɛɛwɛnɩ tisuu siŋŋ. Pɩtɩkɛ ɛsɔ weyi payaɣaɣ se fenaɣ nɛ pama-ɩ tilimiye sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ Uuri tɛtʋ taa yɔ, ɛ-yɔɔ Saara tisaɣ. Ɛlɛ Ɛsɔ toovenim tʋ Yehowa yɔɔ etisaɣ. Bibl tɩyɔɔdɩ ɖenɖe Saara kpɛlɩkɩ tisuu yɔ pɩ-tɔm. Ɛ-caa kaakɛ sɩɩnaa layʋ. Ɛkɔɔ nɛ ɛwalɩ Abraham weyi ɛkɩlɩ-ɩ nɛ pɩnzɩ hiu yɔ. * (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:17) Paya Abraham pʋwayɩ se ‘ɛyaa kpeekpe mba petisiɣ yɔ, pa-caa.’ (Roma 4:11) Pakpaɣ ɖama lɛ, papɩsɩ hɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-taa ñamtʋ nɛ yɔɔdaɣ kɩbaŋa paawɛ yɔ; nɛ paa pakatɩ kala yɔ, palabɩ tʋma nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa. Sɔɔlɩm mbʋ paawɛnɩ Ɛsɔ yɔɔ yɔ, mbʋ yebina nɛ pɔ-hɔʋ tasɩ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ.

Saara kaasɔɔlɩ ɛ-walʋ siŋŋ nɛ pa-naalɛ pɛkpɛndɩ pama ɖɩɣa pɔ-hɔʋ taa ñɩma cɔlɔ Uuri. Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, pakatɩ kaɖɛ naɖɩyɛ. Bibl  heyiɣ-ɖʋ se Saara kaakɛ “kaalʋlaɣ: Ɛtaafɛyɩnɩ pɩɣa.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 11:30) Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Saara wɛtʋ tʋnɛ tɩɩkɛ siziŋ wɛtʋ siŋŋ. Paa mbʋ yɔ Saara ñɔnɩ ɛ-Ɛsɔ nɛ ɛ-walʋ kpam. Pakpaɣ pa-caa neu Lɔɔtɩ ɛzɩ pa-pɩɣa yɔ. Paawɛ mbʋ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩtɩŋa pɩlɛɣzɩ kpɛlɩ yɔ.

Abraham wobi Saara cɔlɔ nɛ taa leleŋ kpem. Pɩɩwɛ-ɩ kaɖɛ se etisi mbʋ pɩlaba yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛsɔ weyi ɛsɛɣ yɔ, ɛtɩŋnɩ tiyiyu nɔɔyʋ yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ-ɩ. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Saara wɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ ɛ-walʋ nɛ ɛpɔzʋʋ-ɩ nɛ taa leleŋ se: “Suwe eheyi-ŋ? Mentendi-ŋ heyi-m!” Pɩtɩla Abraham caɣ nɛ ɛmaɣzɩ ɛ-ñʋʋ taa fayɩɩɩ nɛ pʋcɔ eheyi-i ndʋ Yehowa yɔɔdaa yɔ: “Yele ñɛ-ɛjaɖɛ nɛ ña-ñɩma nɛ ŋwolo ɛjaɖɛ nɖɩ mankaɣ-ŋ wɩlʋʋ yɔ ɖɩ-taa.” (Tʋma Labʋ 7:2, 3) Panɩ leleŋ nɛ pɩtɛ lɛ, pa-naalɛ pacaɣ nɛ papaɣzɩ maɣzʋʋ tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ ɖʋ-wɛ yɔ ɖɩ-yɔɔ. Pɩɩwɛɛ se peyele po-lone nɖɩ ɖɩ-taa paawɛɛ nɛ mbʋ payɩ paawɛna yɔ, nɛ powolo nɛ pacaɣ lona ndɩ ndɩ taa! Ɛbɛ Saara kaɣ labʋ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se Abraham wɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ-ɩ pɩŋŋ nɛ ɛhʋʋ ɛ-taa. Ɛkaɣ-ɩ ɖʋʋ nesi nɛ pala lɛɣzɩtʋ ndʋ pe-wezuu caɣʋ taa?

Lɩmaɣza wena pɩwɛɛ se Saara ɛkpaɣ yɔ, a-tɔm pɩzɩɣ nɛ pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ nɛ ɖɩmaɣzɩ se: ‘Wiɖiyi Ɛsɔ tɩpɔzɩ ma yaa mɛn-tɛŋga se ɖɩla ɛzɩ mba yɔ. Ɛlɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖa-tɩŋa ɖɩwɛɛ yɔ tɩtɩnɩɣzɩnɩ pa-ñɩndʋ yaa we? Ðɩwɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛyaa sɔɔlɩ ñɩm siŋŋ yɔ, nɛ pɩpɩzɩɣ nɛ piseɣti-ɖʋ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩcɛyɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tomnaɣ yɔɔ wondu sakɩyɛ nɛ ɖɩkandɩyɩ ɖa-tɩ yɔɔ. Halɩ lɩmaɣza ana apɩzɩɣ amʋ kajalaɣ lone ɖe-wezuu caɣʋ taa. Ɛlɛ Bibl seɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩsɩɩ fezuu taa wondu kajalaɣ lone taa, ɖɩmaɣzɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ Ɛsɔ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ ɖa-maɣmaɣ yɔ. (Maatiyee 6:33) Ye ɖɩmaɣzɩɣ Saara yɔɔ yɔ, putuzuu-ɖʋ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ se: ‘Lɩmaɣza wena mankaɣ kpaɣʋ me-wezuu caɣʋ taa?’

Saara ñɔɔzaɣ e-wondu lɛ, ɛɛsɩŋ se ɛkpaɣ ɛbɛ nɛ eyele ɛbɛ. Pɩtɩpɔzɩ se ɛkpaɣ wondu ndʋ tɩkɩlɩɣ kpaŋasɩ nɛ aɖaaɖaanaa yuŋ yɔ nɛ ndʋ tɩɩkaɣ-wɛ wazʋʋ ɖenɖe ɖenɖe powoki yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩwɛɛ se pɛpɛdɩ yaa paha po-wondu lɛɛtʋ. Saara ɛɛtasɩɣ pɩzʋʋ nɛ ewolo kɩyakʋ taa nɛ ɛya nandʋ, tɩŋ pee, wondu kususutu nɛ pa-kɩcɛyɩm wondu lɛɛtʋ kɛlɛʋ.

Pɩtɩla pɩɩwɛ Saara kaɖɛ se ɛɖɛɛ nɛ eyele ɛ-ɖɩɣa. Ye Saara ɖɩɣa ɛɛwɛ ɛzɩ ɖɩsɩ nzɩ sɩ-yɔɔ ñɩnɩyaa kɔm nɛ palɩɩ Uuri tɛtʋ taa yɔ sɩ-taa nakɛyɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se Saara ɖɛwa nɛ eyele ñɩm sakɩyɛ. Ðɩsɩ nzɩ sɩ-taa nasɩyɩ ɖamɩŋ cɛzɩ 12 nɛ pɔhɔm lɩm tiyoowaa taa nɛ pasʋnɩ ɖamɩŋ ɩnɩ ɩ-taa. Halɩ ɖɩsɩ nzɩ pama kɛlɛʋ yɔ, paalɔbɩ-sɩ camɩyɛ nɛ si-kolonzi wɛ ɖoŋ nɛ sɩ-nɔnɔsɩ ɖɩkɩ camɩyɛ. Pɩtʋʋ  fɛyɩ se ɛzɩma pamaɣaɣ ɖɩsɩ camɩyɛ yɔ, pɩkandɩyaɣ ɛyaa nɛ po-wondu yɔɔ camɩyɛ se mɩlaa ɩtaacɛyɩ-wɛ, ye mbʋ kizinziku yem pɩzɩɣ nɛ kihuuzi wondu yɔɔ nɛ mɩlaa ɩtaamɩlɩ yaa we? Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩɖaŋ pɔ-yɔɔ nɛ mʋʋzɩŋ, kpoŋ, kpemtɔɔyɩsɩ nɛ tɛtɛgbɩna lɛɛna wena aatɔyɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, ataacɛyɩ-wɛ?

Nɛ ɛ-hɔʋ yɔ? Anɩ nɛ anɩ, Saara kaɣ yebu nɛ ɛ-wayɩ? Ɛsɔ heyuu-i se “Yele ñɛ-ɛjaɖɛ nɛ ña-ñɩma” yɔ, pɩkaɣ-ɩ kɔnʋʋ lɛɣzɩtʋ sakɩyɛ. Ɛɛkɛ halʋ kɩbanʋ, nɛ pɩtɩla ɛɛwɛnɩ kɔɔnaa, ɖalaa, newaa, egbelenaa nɛ koowiya mba ɛ nɛ wɛ panɩɣaɣnɩ ɖama camɩyɛ yɔ. Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ pɩwɛɛ se ɛɖɛɛ nɛ eyele patɩŋa payɩ, nɛ pɩtɩla wiɖiyi ɛɛkaɣ-wɛ tasʋʋ naʋ ɖɔɖɔ. Saara wobi pɩ-yɔɔ nɛ ekpeliɣ e-wondu nɛ abalɩtʋ nɛ ɛñɔɔzʋʋ ɛ-tɩ se kɩyakʋ ɛtalɩ nɛ papaɣzɩ nʋmɔʋ ɖɔm.

Paa kala ɩwɛɛ yɔ Saara ñɔɔzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛɖaŋ. Teera kaakɛnɩ hɔʋ ñʋʋdʋ nɛ ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 200 mbʋ yɔ nɛ pɩɩwɛɛ se ɛsɩɩ Abraham nɛ Saara nɛ pɔɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 11:31) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pʋpɔzaa se Saara ɛla kɩlaŋ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ ɛpɩzɩ ɛcɔnɩ Teera weyi ɛkpadɩyaa yɔ ɛ-yɔɔ. Lɔɔtɩ ɖɔɖɔ ñam Yehowa nɛ “ɛkʋyɩ Kaldee ɛjaɖɛ taa” nɛ ɛtɩŋ pa-wayɩ.—Tʋma Labʋ 7:4.

Pɔɖɔm nʋmɔʋ ɛzɩ kilomɛtawaa 960 mbʋ yɔ nɛ pɔcɔlɩ Efraatɩ pɔɔ nɛ patalɩ Haaraɣ lɛ, pasɩŋ. Patalɩ peeɖe lɛ, pacaɣ pazɩ. Pɩtɩla pɩɩnɩ Teera nɛ ɛtaapɩzɩɣ se ɛtasɩ nʋmɔʋ ɖɔm. Pacaɣ peeɖe pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛ-sɩm wiye alɩwaatʋ ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 205 yɔ. Pʋcɔ nɛ powolo pa-nʋmɔʋ ɖɔm yɔɔ lɛ, Yehowa tasɩ yɔɔdɩnʋʋ Abraham nɛ eheyi-i se ɛkʋyɩ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa nɛ ewolo tɛtʋ ndʋ ɛnʋ wɩlɩɣ-ɩ yɔ tɩ-taa. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, Ɛsɔ tasɩ-ɩ labʋ tamaɣ kɩbaŋa nakɛyɛ se “Mankaɣ-ŋ pɩsʋʋ samaɣ sɔsɔɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:2-4) Pakʋyɩ Haaraɣ tɛtʋ taa lɛ, Abraham kaawɛnɩ pɩnzɩ 75 nɛ Saara ñɛwɛɛnɩ pɩnzɩ 65, ɛlɛ pataafɛyɩnɩ pɩɣa. Ɛzɩma samaɣ sɔsɔɔ pɩzɩɣ kalɩɩnɩ Abraham liɖe taa? Yaa ɛkpakɩɣ halʋ kɩfalʋ? Pa-alɩwaatʋ taa lɛ, abalaa kpakaɣ halaa sakɩyɛ, nɛ pɩtɩla Saara mazaɣ pɩ-yɔɔ.

Pakʋyɩ Haaraɣ se pɛɖɛɣ lɛ, ŋsɩm mba patɩŋ pa-wayɩ yɔ? Bibl heyiɣ-ɖʋ se Abraham kpɛndɩnɩ ɛ-hɔʋ nɛ ñɩm mbʋ payɩ ɛcazɩ Haaraɣ tɛtʋ taa peeɖe yɔ, “nɛ yomaa mba ɛɛyaba Haaraɣ yɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:5) Mba payaɣ cɩnɛ se yomaa? Pɩkɛɣnɩ lɩmɖʋyaa. Paa mbʋ yɔ, Abraham nɛ Saara peheyi pe-tisuu tɔm mba paasɔɔlaa se pewelisini-wɛ yɔ. Ðooo caanaʋ taa Yuuda ñɩma takayɩsɩ nasɩyɩ wɩlɩɣ se yomaa mba pɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ mayaɣ ŋga ka-taa yɔ, pɛkɛ ɛyaa mba pɛkpɛndɩ Abraham nɛ Saara pɔ-yɔɔ nɛ pɛsɛɛ Yehowa yɔ. Ye mbʋ, pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ ɛkɛdaɣ lalaa ɛ-Ɛsɔ nɛ e-lidaʋ pɔ-tɔm yɔ, Saara taapɩtɩɣ e-tisuu mbʋ ɛɛwɛna yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩkɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩwɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa tisuu nɛ lidaʋ tɔm patɩlɩɩ pʋyʋ ɛyaa ɛsɩndaa yɔ. Ŋkpɛlɩkɩɣ tɔm natʋyʋ Bibl taa lɛ, ŋkɛdɩɣ-tʋ ɛyaa lalaa na?

Pɛtɛzɩ Efraatɩ 14 Nisaŋ 1943 P.P.Y. mbʋ yɔ lɛ, pakpaɣ nʋmɔʋ nɛ pɛɖɛɛnɩ hadɛ kiŋ, lone nɖɩ Yehowa labɩ tamaɣ se ɛcɛlɩɣ-wɛ yɔ ɖɩ-taa. (Ejipiti Lɩʋ 12:40, 41) Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Saara wɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ tɛtʋ keɖeɣa nɛ ɛzɩma peeɖe helim wɛɛ yɔ. Mooree tɩŋ sɔsɔŋ weyi ɩñɔtɩnɩ Siikɛm tɛtʋ yɔ, ɩ-cɔlɔ Kɩbaɣlʋ lɩ Abraham yɔɔ nɛ eheyi-i se: “Ñe-liɖe taa mba mankaɣ cɛlʋʋ tɛtʋ tʋnɛ yɔ.” Tɔm piye “ñe-liɖe” tukuni Abraham siŋŋ! Pituzi-i nɛ ɛɖaɣnɩ maɣzʋʋ tɔm ndʋ Yehowa kaayɔɔdɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa se pʋlʋlaɣ nakɛyɛ kaɣ ɖɩzʋʋ Sataŋ yɔ tɩ-yɔɔ. Yehowa kaatɛm heyuu Abraham se samaɣ ŋga kalɩɣnɩ e-liɖe taa yɔ, kɔ-yɔɔ ɛkaɣ tɩŋnʋʋ nɛ ɛwazɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ ɛyaa.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Abraham nɛ Saara pɔ-hɔʋ katɩ kala ɛzɩ ɛyaa kpeekpe yɔ. Ñɔɔsɩ nasɩyɩ lɩ Kanaŋ ɛjaɖɛ taa lɛ, Abraham kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ewokini ɛ-hɔʋ nɛ hadɛ kiŋ, Ejipiti tɛtʋ taa. Ɛlɛ, ɛyʋsaa se kaɖɛ naɖɩyɛ ɖaŋɩ-ɩ peeɖe. Pʋyɔɔ eheyi Saara se: “Ŋnaɣ yɔ, mansɩm mbʋ se ŋkɛ halʋ maɣzaɣ. Ejipiti mba naɣ-ŋ lɛ, pakaɣ tɔm se: ‘Ɛ-halʋ lɛ!’ Nɛ pakaɣ-m kʋʋ nɛ peyebi-ŋ. Mentendi-ŋ, tɔ se ŋkɛ me-neu nɛ palabɩ-m ɖeu ñɔ-yɔɔ yɔɔ nɛ peyebi-m nɛ mɛ-ɛsa, ñɔ-yɔɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:10-13) Ɛbɛ yɔɔ Abraham heyi ɛ-halʋ tɔm tʋnɛ?

 Abraham tɩkɛ cɛtɩyʋ yaa sɔɔndʋ tʋ nɔɔyʋ ɛzɩ ɛyaa sakɩyɛ maɣzʋʋ yɔ. Toovenim taa lɛ, Saara kɛ e-neu. Nɛ Abraham kaawɛnɩ toovenim se eheyi ɛ-halʋ tɔm ndʋ. Abraham nɛ Saara panawa se mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ, mbʋ lɛ tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba se samaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ lɩɣnɩ Abraham liɖe taa yɔ, pʋyɔɔ pɩɩcɛyaa se pakandɩyɩ Abraham yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, ñɩnɩyaa nabɛyɛ yɔɔdaa se pɩmalɩnɩ Ejipiti ñɩma mba pɛkɛ kaɖɩsɩ yɔ se pakʋ abalʋ nɔɔyʋ nɛ pamʋ ɛ-halʋ. Ye mbʋ, Abraham kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa lɔŋsɩnɖɛ wɛɛ yɔ nɛ Saara ɖʋ-ɩ nesi nɛ tɩ luzuu.

Tɔm ndʋ tɩlabɩ pʋwayɩ yɔ, tɩwɩlɩɣ se Abraham kaawɛnɩ toovenim. Saara kaapaɣzɩ kpadɩyʋʋ, ɛlɛ Faraɔɔ pɩyalaa nabɛyɛ na e-keɖeɣa lɛ, pɩkɛdɩnɩ-wɛ pɩdɩɩfɛyɩ. Nɛ powobi peheyi Faraɔɔ mbʋ lɛ, ɛlɛ heyi-wɛ se pɔkɔnɩ Saara. Pɩtaawɛ kɛlɛʋ Abraham nɛ sɔɔndʋ kpaɣaɣ ɖɔɖɔ Saara kpem. Ɛlɛ pɩwɛ ɛzɩ powoni Saara lɛ, patɩɖʋ-ɩ kʋñɔŋ ɛlɛ paha-ɩ ñamtʋ nɛ paɖʋ-ɩ hɩɖɛ ɛzɩ ɛgɔm sɔsɔ nɔɔyʋ yɔ. Pɩtɩla Faraɔɔ ñɩnaɣ se epeɣzi Saara nɛ ñɩm mbʋ ɛɛwɛna yɔ, nɛ ɛ nɛ “ɛ-ɖalʋ” panɩɩnɩ ɖama nɛ ɛlɛ cɛlɩ-ɩ Saara nɛ ɛpɩsɩ-ɩ ɛ-halʋ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:14-16.

Maɣzɩ se Saara wɛ kuduyuu sɔsɔʋ nakʋyʋ ñʋʋ taa Ejipiti mba tɛtʋ taa. Ɛsɩŋ peeɖe ɛcɔŋnɩ Ejipiti tɛtʋ. Ɛɖaɣnɩ naʋ kuduyuu ŋgʋ pɔlɔbɩ-kʋ camɩyɛ, ki-kolonzi wɛ ɖoŋ nɛ pasɩɩ tɔɔnasɩ kɩbanzɩ kɩ-tɛɛ yɔ lɛ, pɩlabɩ-ɩ ɛzɩma? Ɛ-taa labɩ leleŋ nɛ pɩtakɩ-ɩ se ɛcaɣ peeɖe mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɛɛlɛɛyɔ ehiɣ wezuu caɣʋ ŋgʋ kɩ-taa ñɩɣlɩm wondu ɖɔwa nɛ pɩkɩlɩ mbʋ ɛɛwɛnɩ Uuri tɛtʋ taa yɔ? Ye ɛɛlabɩ mbʋ nɛ ekizi Abraham nɛ ɛpɩsɩ Faraɔɔ halʋ yɔ, Sataŋ taa kaalabɩ leleŋ kpem. Ɛlɛ Saara tɩla mbʋ. Ɛñɔnɩ ɛ-walʋ nɛ ɛ-Ɛsɔ. Ye nesi ɖɔkɩyaa tɩŋa ɩɩpɩzaɣ se pɛwɛɛnɩ siɣsiɣ wɛtʋ tʋnɛ yɔ, pɩɩwɛ ɖeu kpem. Ŋpɩzɩɣ ŋmaɣzɩnɩ Saara siɣsiɣ wɛtʋ tʋnɛ nɛ ŋñɔɔnɩ ñɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa nɛ ña-taabalaa na?

Yehowa ɖʋ ɛ-nɔɔ tɔm tʋnɛ tɩ-taa se ehuuzi halʋ kɩbanʋ ɛnɛ ɛ-yɔɔ. Ɛkɔnɩ kɩjɩkpɩŋ nɩɩyɩ Faraɔɔ nɛ ɛ-ɖɩɣa taa mba yɔɔ. Faraɔɔ kɔm ɛna se Saara kɛ Abraham halʋ lɛ, ɛpɩsɩnɩ Saara ɛ-walʋ cɔlɔ nɛ eheyi ɛ nɛ ɛ-hɔʋ taa mba se palɩɩ Ejipiti ɛjaɖɛ taa. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:17-20) Lɛɛlɛɛyɔ Abraham taa labɩ leleŋ kpem se papɩsɩnɩ-ɩ ɛ-halʋ. Tɔzɩ se eeheyi ɛ-halʋ nɛ nɔɔ kɩbaŋa se: “Mansɩm mbʋ se ŋkɛ halʋ maɣzaɣ.” Ɛlɛ Abraham taawɛ nɛ ɛsaŋ ɛ-halʋ ɛ-ɛsɩndaa keɖeɣa ɖeke yɔɔ ɛlɛ ɛsaŋaɣ-ɩ ɛ-ɛyʋtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛɛwɛna yɔ tɩ-yɔɔ ɖɔɖɔ kpem. Toovenim taa lɛ, Saara kaawɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ, ndʋ tɩmʋ ñɩm siŋŋ Yehowa ɛsɩndaa yɔ. (1 Pɩyɛɛrɩ 3:1-5) Pɩwɛɛ se ɖa-tɩŋa ɖɩñɩnɩ keɖeɣa ŋga na. Ye ɖɩsɩɣ fezuu taa wondu kajalaɣ lone taa, ɖɩñakɩ pana se ɖiheyi ɛyaa tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩ Ɛsɔ yɔɔ yɔ, nɛ paa kala taa ɖɩcakɩ wezuu ɛzɩ Ɛsɔ sɔɔlʋʋ yɔ, pʋbʋ lɛ , ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɔ se ɖɩwɛɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ Saara tisuu.