1, 2. Mulimo nshi uo Noa no lupwa lwakwe balebomba, kabili mafya nshi bakwete ilyo balebomba uyu mulimo?

ELENGANYENI ukuti Noa naikala pe pulanga ilyapapaatala e po aletuushisha, nanaka, aleyolola no kuyolola ninshi alelolesha ne cibwato icikulu. Apo ekele, aumfwa icena icibi ica manenekela icaleisa no mwela uwakaba; kabili aleumfwa ne congo ca baleputula imbao. Noa alelolesha uko abana bakwe balebombesha ilyo balepanga icibwato ca mbao isho balepwile. Napapita imyaka iingi ukufuma apo abana bakwe na bakashi babo, e lyo no mukashi wakwe bonse batendekele ukubombela pamo nankwe muli uyu mulimo. Kwena nababombesha sana lelo bafwile ukutwalilila ukubombesha pa kuti bakapwe ukupanga icibwato.

² Abantu balemona kwati Noa no lupwa lwakwe tabakwete amano. Ilyo Noa na bana bakwe balekuula icibwato, abantu bena balebaseka maka maka pa kumfwa ukuti kukaba ilyeshi ilikakupa icalo conse. Kabili ilyo alebasoka pa lyeshi ilyali no kwisa, abantu balemona kwati fya kwelenganya fye no kuti bufi takwakabe ilyeshi! Balemona kwati Noa no lupwa lwakwe baleicusha fye no ukuti umulimo balebomba wali uwa cabecabe. Lelo Lesa wa kwa Noa, Yehova, ena talemumona ngo muntu uwapena.

3. Bushe amashiwi ya kuti Noa ale-enda na Lesa, yalola mwi?

³ Icebo ca kwa Lesa citila: “Noa ale-enda na Lesa wa cine.” (Belengeni Ukutendeka 6:9.) Ni mwi aya mashiwi yalola? Aya mashiwi tayalola mu kuti Lesa ale-enda pano calo, nelyo ukuti Noa aliile ku muulu. Lelo aya mashiwi yalola mu kuti Noa, aleumfwila sana Lesa no kuti alimutemenwe sana ica kuti kuli ena, Yehova ali fye kwati ni cibusa uo engendela pamo nankwe. Ilyo papitile imyaka iingi sana, Baibolo yalandile pali Noa ukuti: “Muli ici icitetekelo [Noa] ashinine aba muli ici calo.” (Heb. 11:7) Acitile shani ifyo? Cinshi na ifwe twingasambililako ku citetekelo cakwe?

4, 5. Bushe ifintu fyaile filebipilako shani ilyo Noa ali pano calo?

⁴ Noa akuliile mu calo umo abantu balebipilako fye cila bushiku. Umuntu na umbi umulungami uwale-enda na Lesa ni Enoke, shikulu wa kwa Noa. Mu nshiku sha kwa Enoke, abantu mu calo balibipile.  Enoke alisobeele ukuti Lesa aali no kupingula abantu babipa bonse abaali muli cilya calo. Nomba mu nshiku sha kwa Noa ububifi bwalefulilako fye. Na kuba Yehova alemona ukuti cilya calo calyonaike pantu mwali sana ulukaakala. (Ukute. 5:22; 6:11; Yuda 14, 15) Bushe cali shani pa kuti ifintu fibipe umusango yu?

⁵ Kwali ifintu ifyabipa ifyo bamalaika balefwaya ukucita. Pali iyi nshita ninshi malaika umo alipondokela Yehova, no kuba Satana Kaseebanya ilyo abepeshe Lesa ubufi no kulenga Adamu na Efa ukubembuka. Mu nshiku sha kwa Noa, bamalaika na bambi, balipondokeele Yehova. Bamalaika balekele ukubomba umulimo Lesa abapeele ku muulu, kabili baishile pano calo no kufwala imibili ya buntunse no kuupa abanakashi abayemba. Aba bamalaika aba cilumba kabili bacipondoka e balengele ukuti abantu babipileko.—Ukute. 3:1-5; 6:1, 2; Yuda 6, 7.

6. Bushe abaNefili balengele ifintu ukuba shani pa calo, kabili cinshi Yehova apingwilepo ukucita?

⁶ Na kabili, lintu aba bamalaika abashapangiilwe ukuti baleupa, baupile abanakashi pe sonde no kufyalamo ifibana ifikulu sana kabili ifya maka. Baibolo ita aba bana aiti abaNefili, icalola mu kuti ‘abawisha abanabo pa nshi.’ AbaNefili, amapaka ayalecusha abantu, e balengele ukuti ifintu fibipileko. E mulandu wine Kabumba amwenene ukuti, “abantu bacilamo ukucita ifyabipa pano isonde, no kuti fyonse ifyo imitima yabo yaletontonkanya fyaleba fye ifibi inshita yonse.” E ico Yehova apingwilepo ukonaula balya bantu babipa mu myaka 120 iyali no kukonkapo—Belengeni Ukutendeka 6: 3-5.

7. Bwafya nshi Noa no mukashi wakwe bakwete pa kuti bacingilile abana babo ku fyabipa ifyalecitika mu nshiku shabo?

⁷ Tontonkanyeni ifyo cayafishe ukukusha abana muli cilya calo! Lelo Noa ena alikushishe abana bakwe bwino. Aupile umwanakashi  umusuma kabili ilyo Noa ali ne myaka 500, umukashi wakwe afyele abana abaume batatu. Amashina yabo bali ni Shemu, Hamu, na Yafete. * Noa no mukashi wakwe balingile ukubombela pamo pa kucingilila abana babo ku fyalecitika. Ilingi line abana balakumbwa abantu abamoneka “abapamfuka” kabili “abantu balulumbi” kanshi ba mwana Noa nabo bafwile balekumbwa. Te kuti tulande ukuti Noa no mukashi wakwe balecingilila abana babo kuli fyonse ifyo aya mapaka yalecita, lelo ico balecita kusambilisha abana babo icine pali Yehova Lesa, no kubasambilisha ukuti alipata ububifi. Balyafwile abana babo ukwishiba ukuti Yehova alyumfwile sana ubulanda pa bubi na bucintomfwa bwa bantu.—Ukute. 6:6.

8. Bushe abafyashi abatemwa abana babo muno nshiku, kuti bapashanya shani Noa no mukashi wakwe?

⁸ Abafyashi abengi kuti balililako ubulanda Noa no mukashi wakwe. Na ifwe bene twikala mu calo umwafula ulukaakala e lyo na bucintomfwa. Ilingi line mu matauni mwaliba sana utumabumba twa balumendo bacintomfwa kabili aba lubuli. Nangu fye ni mu fyo abana batamba, namo mwine limbi kuti mwaba ulukaakala. Abafyashi abatemwa abana, balesha na maka ukusambilisha abana babo pali Lesa wa mutende, Yehova, uukapwisha ulukaakala. (Amalu. 11:5; 37:10, 11) Abana kuti basambilila ukucita icalungama! Noa no mukashi wakwe balisambilishe abana ukucita icalungama. Abana babo balikulile bwino kabili abanakashi baupile, nabo balitemenwe ukubombela Yehova Lesa wa cine.

9, 10. (a)Finshi Yehova aebele Noa ifyayalwile ubumi bwakwe? (b) Finshi Yehova asokolwelele Noa pa fyo icibwato cali no kupangwa, kabili caali no kuba ca mulimo nshi?

⁹ Bushiku bumo ubumi bwa kwa Noa bwalyalwike umupwilapo lintu Yehova amwebele ifyo alefwaya ukucita, e kutila, ukonaula abantu ba muli cilya calo. Lesa aebele Noa, umubomfi wakwe uo atemenwe ati: “Upange icibwato ca miti iyakosa.”—Ukute. 6:14.

¹⁰ Ici cibwato, tacali nge ngalaba nga fintu bamo balanda. Tacakwete icisolo, tacakwete ne ca kupindulwilako ubwato. Cali fye kwati cibokoshi icikulu. Yehova alyebele Noa ifyo icibwato cali no kuba ubukulu ne fyo aali no kucipanga, kabili amwebele no kuti akashinguleko amanenekela mu kati na ku nse. Alyebele Noa ne co aali no kucitila ifi. Atile: “Pantu, mona, ine nalaleta ilyeshi pe sonde . . . Conse ica pe sonde cikaleka umweo.” Na lyo line Yehova apangene icipangano na Noa ilyo atile: “Ukanine mu cibwato, iwe na bana bobe abaume no mukashi obe na bakashi ba bana bobe.” Noa na kabili ali no kwingisha ifinama fimo mu bwato ifya misango yonse. Inama ishaingile mu bwato, e shali fye no kupusuka Ilyeshi ilyali no kwisa!—Ukute. 6:17-20.

11, 12. Mulimo nshi uukalamba uo Noa ali no kutendeka, kabili abombele shani uyu mulimo?

 ¹¹ Noa aali no kutendeka ukubomba umulimo uwakosa nga nshi. Ici cibwato cali no kuba icikalamba sana. Mu butali cali no kuba amamita 133, mu bufumo amamita 22 e lyo ukusansama amamita 13. Ala cali icikulu sana ukucila na maato ayakulu aya pali fibemba aya muno nshiku! Bushe Noa alikeene uyu mulimo, nangu bushe ali-ilishenye pa fyo umulimo wayafishe, nelyo fye ukwalula ifyo bamwebele ukucita pa kucipanga pa kuti fye cimwangukile? Baibolo itila: “Noa acitile ukulingana na fyonse ifyo Lesa amwebele. Filya fine fye e fyo acitile.”—Ukute. 6:22.

¹² Palipitile imyaka iingi sana, nalimo 40 nelyo 50 pa kuti Noa apwishe ukukuula icibwato. Aali no kutema imiti, ukukunkulusha imilando no kuilepula, ukuiputaula bwino bwino, e lyo no kulundanya. Ici cibwato cali no kuba ca ntunti shitatu, cali no kukwata imiputule, e lyo ne ciibi ca mu mbali. Icibwato cifwile calikwete amawindo ayabelele mu muulu, e lyo umutenge nalimo walimineko pa kati, pa kuti amenshi yalekunkuluka.—Ukute. 6:14-16.

13. Mulimo nshi uwakosele sana ukucila na pa wa kupanga icibwato, kabili bushe abantu bayankwileko shani?

¹³ Ilyo imyaka yaileilepita, ne cibwato caba mu kupwa, Noa afwile alitemenwe sana pa fyo ulupwa lwakwe lwamwafwile muli uyu mulimo! Kwali umulimo na umbi uwali uwayafya sana ukucila na pa kukuula icibwato. Baibolo itila: Noa ‘Aleshimikila abantu pa fyalungama.’ (Belengeni 2 Petro 2:5.) Kanshi Noa alishipile pa kuti abe pa ntanshi mu kutungulula umulimo wa kusoka abantu ababifi pa bonaushi ubwali no kwisa. Bushe abantu bacitile shani ilyo Noa alebasoka? Yesu Kristu alilandilepo pali balya bantu ilyo atile “tabapooseleko amano nakalya.” Atile babikile fye amano ku fintu fya cila bushiku pamo ngo kulya, ukunwa e lyo no kuupa no kuupwa. Tabaumfwile ifyo Noa alebasoka. (Mat. 24:37-39) Ukwabula no kutwishika, abengi balepumya Noa no lupwa lwakwe; bamo balemutiinya no kumutiinya kabili pa kukaana balecita no lukaakala. Nalimo balyeseshe no kutoba icibwato ico Noa alepanga.

14. Finshi indupwa sha Bena Kristu isha muno nshiku bengasambililako kuli Noa no lupwa lwakwe?

¹⁴ Na lyo line Noa no lupwa lwakwe tabalekele ukubomba umulimo bapeelwe. Batwalilile fye ukupanga icibwato nangu ca kuti abengi balemona kwati filya Noa alecita tafyacindeme, fyali fya buwelewele kabili no kuti taishibe ico alecita. Indupwa sha Bena Kristu isha muno nshiku, kuti basambililako ku citetekelo ca kwa Noa no lupwa lwakwe. Pantu na kuba twikala mu nshiku isho Baibolo itila “inshiku sha kulekelesha” isha cino calo cabipa. (2 Tim. 3:1) Yesu asobele ukuti ifintu mu nshiku shesu fyali no kuba nga fintu cali mu nshiku sha kwa Noa ilyo alekuula icibwato. Nga ca kuti abantu bakaana ukumfwa imbila pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa, nelyo nga balecusha Abena Kristu, tulingile ukwibukisha ifyo cali kuli Noa. Tuleibukisha ukuti te ifwe twabalilapo ukucula.

15. Ni bani abo Noa afwililwe ilyo alefisha imyaka mupepi na 600?

¹⁵ Ilyo papitile imyaka iingi icibwato catendeke ukumoneka ukuti nomba calapwa. Lintu Noa ali mupepi ne myaka 600 alifwililwe. Wishi, Lameke alifwile. * Pa numa fye ya myaka isano Metusela, shikulu wa kwa Noa na o alifwile. Metusela afwile ne myaka 969. Pa bantu balembwa mu Baibolo ni Metusela fye e waikele imyaka yafula ifi. (Ukute. 5:27) Bonse babili Metusela na Lameke bali pa calo ilyo Adamu ashilafwa.

16, 17. (a) Mashiwi nshi ayo Noa bamwebele mu mwaka akumenye imyaka 600? (b) Londololeni icacitike ico Noa no lupwa lwakwe bamwene, ico bashabalile abalaba.

¹⁶ Mu mwaka Noa akumenye imyaka 600, Yehova Lesa amwebele ati: “Ingila mu cibwato, iwe na bonse aba mu ng’anda yobe.” Pa nshita ilya ine, Lesa aebele Noa ukwingisha inama sha misango yonse mu cibwato. Pa shasanguluka amwebele ukwingishapo apa 7 na apa 7 isha kubomfya pa kutuula amalambo. E lyo ishashala amwebele ukwingishapo shibili shibili.—Ukute. 7:1-3.

¹⁷ Noa afwile tabalile alaba ifyo cali ilyo inama shaleingila mu cibwato. Inama ishaleya mu kwingila mu cibwato shali ishingi sana; kwali ishale-enda fye, ifyalepupuka, ne shaleikula fye. Shimbi shali ishikulu e lyo shimbi shali ishinono, shimbi shali ishikali sana e lyo shimbi ishafuuka  kabili ishatekanya. Ukwabula no kutwishika, calisendeele Noa inshita iikalamba pa kuti asembeleke inama sha musango uyu ukwingila mu miputule yalekanalekana iya cibwato. Baibolo itila, ‘shaingile mu cibwato umwali Noa.’—Ukute. 7:9.

18, 19. (a) Kuti twalanshanya shani na bantu abasuusha ifyalandwapo mu lyashi lya kwa Noa? (b) Finshi twingalanda pa mano ya kwa Yehova nga twatontonkanya pa nshila asalile iya kupusushishamo inama shalekanalekana?

¹⁸ Abantu bamo abasuusha ifyalembwa mu Baibolo bepusha ukuti: ‘Bushe ica musango uyu kuti cacitika shani? E lyo kabili bushe inama shafula ifi kuti shaikala shani pamo mu miputule iinono?’ Tontonkanyeni pali ici: Bushe Kabumba wa fintu fyonse ifyaba mu muulu na pe sonde kuti camwafya ukutungulula inama, nelyo fye ukulenga inama ishikali ukunakilila? Ibukisheni ukuti Yehova Lesa e wabumbile inama. Ilyo papitile imyaka iingi, na kabili ayakenye amenshi ya pali Bemba Wakashika kabili alengele na kasuba ukwiminina. Bushe uyu e Lesa uwingafilwa ukucita ifyaba mu lyashi lya kwa Noa? Iyo te kuti afilwe, alicitile fyonse!

¹⁹ Nga ca kuti Lesa alefwaya, nga alipuswishe ifinama mu nshila fye imbi iyo umwine alefwaya. Lelo, asalile inshila iitulenga ukwibukisha umulimo Lesa apeele abantu pa kutendeka fye, uwa kusunga ifya mweo fyonse pano calo. (Ukute. 1:28) Abafyashi abengi muno nshiku balasambilisha abana babo pa lyashi lya kwa Noa ukuti Yehova alibika amano ku nama e lyo na ku bantu abo abumba.

20. Ilyo kwashele fye umulungu umo pa kuti Ilyeshi lise, bushe umulimo wa kwa Noa no lupwa lwakwe wali shani?

²⁰ Yehova aebele Noa ukuti kwashele fye umulungu umo ninshi  Ilyeshi lyatendeka. Ifwile yali ni nshita iyayafya nga nshi ku lupwa. Tontonkanyeni pa mulimo wa kwingisha inama shonse ne fya kulya fya nama e lyo na bantu nabo balingile ukuipekanya bwino kabili balikwete no mulimo uukalamba sana uwa kulongamo ifintu fyabo. Muka Noa na bakashi ba kwa Shemu, Hamu, na Yafete bafwile balebombesha ukulenga icibwato ukuba ing’anda iisuma umwa kwikala.

21, 22. (a) Cinshi ico tatulingile ukupapila pa co abantu bashabikiileko amano ku fyo Noa alebasoka? (b) Ni lilali ilyo abantu balekele ukupumya Noa no lupwa lwakwe?

²¹ Inga abantu ba mu bwikashi bena finshi balecita? Baibolo itila, “tabapooseleko amano” nangu ca kuti balimwene ukuti Yehova alepaala Noa mu mulimo wakwe. Bali-imwenene abene uko inama shaleya umulongo mu kwingila mu bwato. Lelo tatulingile ukupapa pa fyo bashalefwaya ukumfwa. Na muno nshiku mwine, abantu tababikako amano ku bushininkisho bwa kuti tuli mu nshiku sha kulekelesha isha cino calo. Nga fintu umutumwa Petro asobeele, bakapumya balapumya abomfwa ukusoka kwa kwa Lesa. (Belengeni 2 Petro 3:3-6.) E fyo cali na kuli Noa no lupwa lwakwe, abantu balebapumya.

²² Ni lilali abantu balekele ukupumya Noa? Baibolo itila, ilyo Noa aingishe ulupwa lwakwe ne nama mu bwato, e lyo “Yehova amwisalile mu kati.” Nga ca kuti bakapumya bamo bali mupepi, ilyo line e lyo balekele no kupumya. Nga te iyo inshita, ninshi nangu cibe shani ni lintu imfula yatendeke ukuloka, pantu kwena yalifumfumwike! Yatwalilile fye ukuloka mpaka icalo conse cabunda nga fintu Yehova asosele.—Ukute. 7:16-21.

23. (a) Twaishiba shani ukuti Yehova tasekelele pa mfwa sha bantu babipa mu nshiku sha kwa Noa? (b) Mulandu nshi cawamina ukuba ne citetekelo nga Noa muno nshiku?

²³ Bushe Yehova alisekeelemo filya abantu babipa bafwile? Iyo! (Esek. 33:11) Lelo nangu cibe fyo, Lesa alibapeele inshita ya kuti baaluke batampe no kucita icalungama. Bushe balyalwike? Imibele ya kwa Noa ilatwafwa ukwishiba icasuko. Filya Noa ale-enda na Yehova, no kulamumfwila muli fyonse, cali cilangililo ca kuti abantu bambi nabo abalapila nga balipuswike. Kanshi icitetekelo ca kwa Noa calishinine abantu ba muli cilya calo ukuti nabo bene abalafwaya, nga balilekele ukucita ifyabipa. Icitetekelo ca kwa Noa ne citetekelo ca lupwa lwakwe, e calengele ukuti bapusuke. E co na imwe bene nga mwapashanya Noa ukuba ne citetekelo, kuti mwapusuka kabili kuti mwapusushako nabo mwatemwa. Nga filya fine Noa aendele na Yehova, na imwe bene kuti mwaenda nankwe kwati fye ni Cibusa wenu. Kabili kuti mwatwalilila ukuba cibusa wakwe umuyayaya!