1-3. (a) Bushe ubwafya bwaishile shani mu ng’anda ya kwa Abigaili? (b) Finshi twalasambilila kuli uyu mwanakashi uwacenjela?

ABIGAILI alimwene ukuti umulumendo alyumfwile umwenso. Kwali icalengele ukuti abe no mwenso. Kwali no kucitika ubusanso bwabipisha. Pali ilya ine nshita, abashilika 400 bali mu nshila ku kwisa mu kwipaya abaume bonse abali mu ng’anda ya kwa Nabali, muka Abigaili. Mulandu nshi?

² Nabali e walufyenye. Alicitile ubunkalwe no musaalula, nge fyo alecita lyonse. Lelo pali iyi nshita, asaalwile umukalamba wa bashilika abaishibe sana ukulwa kabili uo aba bashilika batemenwe sana. Nomba, umubomfi umo uwa kwa Nabali, nalimo uwali kacema, aile kuli Abigaili pantu alishibe ukuti ena ali no kucitapo fimo ku kubapususha. Bushe umwanakashi umo kuti alwisha ibumba lya bashilika?

³ Natutale twishibilepo na fimbi pali uyu mwanakashi wacenjela. Bushe Abigaili ali nani? Bushe ubu bwafya bwaishile shani? Kabili cinshi twingasambilila ku citetekelo cakwe?

4. Bushe Nabali ali muntu wa musango nshi?

⁴ Abigaili na Nabali tabalingene amano. Abigaili ali mwanakashi umusuma umutima, lelo Nabali umulume wakwe ena ali umuntu umubi icine cine. Kwena, ali wa fyuma kabili calengele aleimona ukuti alicindama nga nshi. Lelo bushe bambi balemumona shani? E muntu umo uo Baibolo yalandapo mu mashiwi yabipa sana. Na kuba ishina lyakwe lipilibula ukuti “Icinangwa,” nangu “Uwatumpa.” Bushe bafyashi bakwe e bamwinike ili shina ilyo afyelwe nangu bantu fye bamwinike? Te mulandu na uko ili shina lyafumine, imicitile yakwe yalilingene ne li shina. Nabali ali “munkalwe kabili umubi mu micitile yakwe.” Alelulunkanya abantu, aali ni cakolwa, abengi balemutiina kabili balimupatile.—1 Sam. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) Mibele nshi iisuma iyo muletontonkanya ukuti e yo Abigaili akwete? (b) Cinshi nalimo calengele ukuti Abigaili opwe ku mwaume icinangwa?

 ⁵ Abigaili ena taali nga Nabali. Ishina lyakwe lipilibula ukuti “Tata Aisansamusha.” Abafyashi abaume abengi balomfwa bwino ukukwata umwana mwanakashi uwayemba, lelo umufyashi wa mano alaba ne nsansa sana nga ca kuti umwana alikwata imibele isuma. Ilingi line abantu abayemba bamona kwati cili fye bwino nangu tabakwete imibele isuma pamo nga ukucenjela, amano, ukushipa, ne citetekelo. Lelo Abigaili ena te fyo aletontonkanya. Baibolo ilamutatakula pa fyo “ali uwacenjela kabili uwayemba.”—Belengeni 1 Samwele 25:3.

⁶ Bamo pali lelo kuti bapapa ico umwanakashi wacenjela ifi aupiilwe ku mwaume icinangwa. Ibukisheni ukuti ifyupo ifingi ifya ilya nshita abafyashi e balefwaila abana babo aba kuupana nabo. Nga te ifyo, na lyo line calefwaikwa ukuti abafyashi basuminishe. Bushe abafyashi ba kwa Abigaili e balefwaya ukuti opwe kuli uyu mwaume pa mulandu wa kuti Nabali ali ne fyuma kabili ali uwalumbuka? Bushe bupiina bwalengele? Te mulandu ne fyalengele, ifyuma fya kwa Nabali tafyamulengele ukuba umulume musuma.

7. (a) Finshi abafyashi muno nshiku bashilingile ukucita nga balefwaya ukusambilisha bwino abana babo ifyo balingile ukumona icupo? (b) Finshi Abigaili alefwaisha ukucita?

⁷ Abafyashi ba mano balasambilisha abana babo ukucindika icupo. Tabapatikisha abana babo ukuupwa pa kuti fye bamwenemo ifyuma nangu ukubapatikisha ukukobekelwa ilyo bacili abaice aba kuti teti babombe ne milimo ya bukalamba. (1 Kor. 7:36) Lelo, iyi tayali ni nshita ya kuti Abigaili atampe ukutontonkanya pali ifi fintu pantu pali iyi nshita ninshi alyupwa kale, kabili te mulandu ne fyalengele opweko, alefwaya ukuba umukashi umusuma nangu ca kutila umulume wakwe ali uwayafya.

8. Nani uo Nabali asaalwile kabili mulandu nshi mwingalandila ukuti alilufyenye sana?

⁸ Nabali alicitile fimo ifyalengele ifintu ukukosela sana Abigaili. Umuntu uo asaalwile ni Davidi. Uyu ali mubomfi wa cishinka uwa kwa Yehova uo Samwele kasesema asubile, ukulanga ukuti Davidi e o Lesa asalile ukupyana imfumu Shauli. (1 Sam. 16:1, 2, 11-13) Ilyo Davidi abutwike ukufuma ku Mfumu Shauli iyamufimbiile kabili iyalefwaya ukumwipaya, aileikala mu matololo na bashilika 600 abali aba cishinka kuli ena.

9, 10. (a) Bushe ifintu fyali shani ilyo Davidi na bantu bakwe bali mu mpanga? (b) Cinshi Nabali alingile ukutasha Davidi na bantu bakwe pa fyo balecita? (Moneni na futunoti mu paragrafu 10.)

⁹ Nabali aleikala mu Maone lelo alebombela mupepi no  musumba wa Karmele. * uko akwatile impanga. Kuli iyi misumba kwali sana umulemfwe kabili kwaliweme ukutekelako impaanga. Impaanga shonse isho Nabali akwete, shali 3,000. Lelo iyi impanga yonse yali iishalimwamo. Ku Kapinda ka ku kulyo kwali amatololo ayakalamba aya Parani. Ku kabanga kwali inshila yalola kuli Bemba wa Mucele iyapitile mu matololo umwaba incengo ne mikonko. Ni muli ishi ncende e mo Davidi na bashilika bakwe bafwile balelunga inama kabili bafwile balipitile na mu mafya yambi ayengi. Libili libili balekumana na balumendo abalecema impaanga sha kwa Nabali.

¹⁰ Bushe bakacema ba kwa Nabali balebacita shani kuli balya bashilika ba kwa Davidi abalebombesha? Abalafwaya, nga balebebila no kubapokolola impaanga shimo mu nshita mu nshita. Lelo te fyo balecita, na kuba balecingilila impaanga sha kwa Nabali na babomfi bakwe. (Belengeni 1 Samwele 25:15, 16.) Ilya nshita kwaleba amasanso ayengi kuli bakacema na ku mpaanga. Kwali ifiswango ifingi nga nshi kabili umupaka wa calo ca Israele uwa ku kapinda ka ku kulyo wali mupepi, kanshi ifipondo fyalefuma mu fyalo fimbi na bapuupu balesansa libili libili. *

11, 12. (a) Bushe amashiwi ayo Davidi atumine kuli Nabali yalangile shani ukuti ali no mucinshi ? (b) Cinshi cabipile ku fyo Nabali ayaswike Davidi?

¹¹ Umulimo wa kuliisha balya baume bonse mu matololo ufwile wali uukalamba. E ico, bushiku bumo Davidi atumine inkombe 10 kuli Nabali ku kulombako ubwafwilisho. Davidi asalile inshita iisuma. Yali ni nshita yaibela iya kubeya amasako ya mpaanga. Pali iyi nshita, abantu baleba sana na bukapekape kabili kwaleba na maliila. Kabili Davidi aebele inkombe shakwe amashiwi ayasuma, aya mucinshi aya kuyalanda. Abebele no kuyaeba Nabali ati “umwana obe Davidi,” napamo pa kuti alange umucinshi pantu Nabali ali mukalamba pali ena. Bushe Nabali acitile shani?—1 Sam. 25:5-8.

¹² Abubwike mu bukali! Ulya mulumendo tulandilepo pa ntendekelo alondolwelele Abigaili ati Nabali ‘alikalipe no kusaalula’ inkombe shafumine kuli Davidi. Nabali uwali uwa kaso ali-ilishenye ninshi na bantu baleumfwako uko aleilishanya ukuti, teti alepelaika umukate wakwe, amenshi, ne nama. Apumishe Davidi pa kumweba ukuti wa cabe cabe, kabili amulingenye ku musha uwafyuka kuli shikulu wakwe. Filya Shauli uwapatile Davidi alemumona, e fyo nalimo na Nabali alemona Davidi. Bonse babili tabalemona Davidi filya Yehova alemumona. Lesa ena alitemenwe Davidi kabili talemumona ngo musha  wapondoka, lelo alemumona ukuti e ukaba imfumu ya Israele.—1 Sam. 25:10, 11, 14.

13. (a) Pa kubalilapo fye, cinshi Davidi acitile ilyo Nabali amusaalwile? (b) Finshi amashiwi ayaba pali Yakobo 1:20 yatusambilisha pali filya Davidi acitile?

¹³ Ilyo inkombe shaebele Davidi ifyacitike, alikalipe. Aebele abantu bakwe ati: “Cila muntu akake ulupanga lwakwe!” Pa numa ya kusenda ifyanso, Davidi aile na bashilika bakwe 400 mu kusansa aba mu ng’anda ya kwa Nabali. Alapile ukuti alaipaya abaume bonse aba mu ng’anda ya kwa Nabali. (1 Sam. 25:12, 13, 21, 22) Cali ca nsambu ukuti Davidi akalipe, lelo ifyo alefwaya ukucita e fyabipile. Baibolo itila: “Ubukali bwa muntu tabuleta ubulungami bwa kwa Lesa.” (Yako. 1:20) Lelo, finshi Abigaili ali no kucita pa kuti apusushe aba mu ng’anda yakwe?

14. (a) Cinshi Abigaili abalilepo ukucita pa kuti awamye ifintu? (b) Lisambililo nshi ilisuma ilyo twingasambilila pa bupusano bwali pali Nabali na Abigaili? (Moneni futunoti.)

¹⁴ Kuti twatila natumona kale fimo ifyo Abigaili acitile pa kuti awamye ifintu. Tali ngo mulume wakwe Nabali, ena alefwaya ukukutika. Ulya mulumendo alandile pali Nabali ati: “Shikulwifwe cinangwa, te wa kusosako.” * (1 Sam. 25:17) Ku ca bulanda, filya Nabali aleyumfwa ukuti alicindama sana fyalengele ukuti elakutika ku bantu. Ukuituntumba kwa musango yu kwaliseeka sana na lelo. Ulya mulumendo alishibe ukuti Abigaili ena te fyo aba, kabili e mulandu wine ailiile mu kumweba ubu bwafya.

15, 16. (a) Bushe Abigaili alangile shani ukuti ali ngo mwanakashi wa mano uwalandwapo mwi buuku lya Amapinda? (b) Cinshi twingalandila ukuti ico Abigaili acitile tacali kukananakila bumutwe bwa mulume wakwe?

¹⁵ Abigaili alitontonkenye bwangu no kubombelapo mu kwangufyanya. Baibolo itila: “Ilyo line Abigaili alyangufyenye.” Muli ubu bulondoloshi, balanda pali Abigaili imiku 4 ukuti “alyangufyenye.” Apekanishishe Davidi na bantu bakwe ifya bupe ifingi. Pa fyo apekenye pali umukate, umwangashi, impaanga, ifyasalulwa, ifimamantwa fya myangashi, ne fimamantwa fya makunyu. Cailanga fye ukuti Abigaili alishibe ifyo akwete kabili alishibe ifya kwangalila ing’anda yakwe, kwati ni ulya mwanakashi wa mano uwalandwapo mwi buuku lya Amapinda. (Amapi. 31:10-31) Atumine ababomfi bakwe ukumutangilila ne fya bupe, e lyo ena akonkele pa numa. Baibolo itila: “Lelo umulume wakwe Nabali tamwebele nangu cimo.”—1 Sam. 25:18, 19.

 ¹⁶ Bushe calola mu kuti Abigaili alepondokela bumutwe bwa mulume wakwe? Awe iyo. Nabali alicitile ifyabipa ku mubomfi wasubwa uwa kwa Yehova, kabili nga alipaishe abantu ba kaele abengi aba mu ng’anda yakwe. Abigaili ekala fye ukwabula ukucitapo nangu cimo, napamo na o nga ali no mulandu umo wine ngo mulume wakwe. Lelo, apingwilepo ukunakila Lesa ukucila ukunakila umulume wakwe.

17, 18. Bushe Abigaili acitile shani pa kuti alande na Davidi, finshi alandile, kabili cinshi calengele ukuti amashiwi yakwe yafike Davidi pa mutima?

¹⁷ Abigaili aendeleko fye panono, bakumana na Davidi na bashilika bakwe. Na kabili alyangufyenye ukwika pa mpunda, ayafukamina na Davidi. (1 Sam. 25:20, 23) Lyena, alandile fyonse ifyali ku mutima, no kupapaata sana ukuti Davidi abelele umulume wakwe na ba mu ng’anda yakwe uluse. Cinshi calengele amashiwi yakwe yafike Davidi pa mutima?

¹⁸ Atile e o bapeelelemo umulandu, alombele na Davidi ukuti amubeleleko uluse. Alilandile icishinka ati umulume wakwe cinangwa ukulingana ne shina lyakwe. Nalimo pa kulanda ifi, ale-eba Davidi ukuti tafwile ukupoosa ne nshita ukufwaya ukukanda umuntu wa musango yu. Alangile ukuti alicetekele ukuti Davidi ali muntu wasubwa uwaleimininako Yehova, kabili atile alishibe ukuti alelwa “ubulwi bwa kwa Yehova.” Mu kulanda, alangile no kuti alishibe ubulayo bwa bufumu bwa kwa Yehova kuli Davidi, pantu atile: “Yehova . . . cine cine akamubika ukuba intungulushi pali Israele.” Na kabili aebele Davidi ukuti ecita nangu cimo icingamulenga ukuba no mulandu wa mulopa nangu icingamulenga “ukulanguluka” ku ntanshi. (Belengeni 1 Samwele. 25:24-31.) Aya yali mashiwi ya cikuuku, aya kufika pa mutima!

19. Cinshi Davidi acitile ilyo Abigaili alandile nankwe, kabili mulandu nshi amutashishe?

¹⁹ Bushe Davidi acitile shani? Alipokele ifyo Abigaili aletele no kumweba ati: “Acindikwe Yehova Lesa wa kwa Israele, uwakutuma buno bushiku mu kunkumanya! Kabili yabe ayapaalwa amano yobe, kabili ube uwapaalwa we wandesha lelo ukusumya umulopa.” Davidi alitashishe Abigaili pa kushipa no kwangufyanya ukuyamukumanya, kabili alisumine ukuti e wamuleseshe ukuti eba no mulandu wa kusumya umulopa. Amwebele no kuti: “Kabiye umutende ku mobe. Mona, ning’umfwa kwi shiwi lyobe kabili nalacita ifyo usosele.”—1 Sam. 25:32-35.

20, 21. (a) Finshi mwatemwapo pa fyo Abigaili aitemenwe ukubwelela ku mulume wakwe? (b) Bushe Abigaili alangile shani ukushipa no kucenjela pa kupima inshita ya kulanda na Nabali?

²⁰ Ilyo abwelelemo, Abigaili aletontonkanya pali filya bakumene na Davidi; kabili alimwene ifyo Davidi uwali uwa cishinka kabili uwa  cikuuku apusene na ulya mwaume umunkalwe uo aupilweko. Lelo taikalile fye ukulatontonkanya pali fyo fintu. Tubelenga ukuti: “Pa numa ya ifyo, Abigaili aishile kuli Nabali.” Abigaili alibweleele ku mulume wakwe, kabili alefwaya sana ukutwalilila ukulabombesha nge fyo umwanakashi uwaupwa afwile ukuba. Alimwebele ulwa bupe apeele Davidi na bantu bakwe pantu na kuba Nabali alikwete insambu sha kwishiba. Alingile ukumweba ubusanso bwali no kubaponena, mu nshita ya kumfwa ilyashi ku bantu bambi, pantu nga calengele Nabali aumfwa sana insoni. Na lyo line alifililwe ukumweba pali iyi nshita pantu Nabali alecita umutebeto kwati mutebeto wa mfumu kabili alikolelwe sana.—1 Sam. 25:36.

²¹ Abigaili, na kabili, alilangile ukuti aali uwashipa kabili uwacenjela. Alipembelele mpaka ulucelo ilyo umulume wakwe akololweke, pantu e lyo ali no kukutika. Lelo Abigaili ali no kuibika mu bwafya pa mulandu wa cipyu ca mulume. Te mulandu ne fyo, alimushimikile fyonse fye ifyacitike. Afwile ale-enekela ukuti alabubuka mu bukali, nangu fye ukumupuma. Lelo, aali fye tondolo, ukwabula no kusunkana.—1 Sam. 25:37.

22. Cinshi cacitikile Nabali, kabili finshi tusambililako pali balya bonse abacusha nelyo abapuma abena mwabo?

²² Cinshi calengele ukuti ekale fye tondolo, ukwabula no kusunkana? “Umutima wakwe mu nda walifwile, kabili aishileba kwati libwe.” Nalimo ubulwele ubwaba nga lupuma nelyo stroko e bwamwikete. Nangu cali ifi, pa numa fye ya nshiku nalimo 10, alifwile, lelo te kuti tulande mu kulungatika ukuti bulwele bwamwipeye. Baibolo itila, “Yehova apumine Nabali, na o alifwile.” (1 Sam. 25:38) Filya Nabali bamwipeye e capwishishe icupo ca kwa Abigaili ico alecululukamo inshiku shonse. Nangu ca kuti Yehova tepaya abantu mu cipesha amano muno nshiku, ifi fyalandwa mu Baibolo fitucinkulako ukuti alamona bonse abo bacusha no kupuma ku bena mwabo. Ali no kuwamya ifintu mu nshita yakwe umwine.—Belengeni Luka 8:17.

23. Mapaalo nshi na yambi Abigaili akwete, kabili alangile shani ukuti isubilo lya kuba umukashi wa kwa Davidi talyalengele aleituntumba?

²³ Ukulunda pa kulubuka ku cupo ca macushi, kwali ipaalo na limbi kuli Abigaili. Ilyo Davidi aishibe ukuti Nabali nafwa, alitumine inkombe ukuyamulanshishako Abigaili pa kuti abe umukashi wakwe. Ayaswike ati: “Moneni umusha wenu, umubomfi uwa kusamba amakasa ya babomfi ba kwa shikulu.” Aya mashiwi yalanga bwino ukuti Abigaili taleituntumba pa mulandu wa kuti Davidi alefwaya  ukumuupa; asosele fye no kutila kuti aba umubomfi wa ba babomfi ba kwa Davidi! Na kabili tubelenga ukuti alyangufyenye, pali iyi nshita, alyangufyenye ukuipekanya ukuya kuli Davidi.—1 Sam. 25:39-42.

24. Mafya nshi Abigaili akwete ilyo aupilwe kuli Davidi, kabili bushe umulume wakwe na Lesa wakwe balemumona shani?

²⁴ Tacilepilibula ukuti filya Abigaili baupene na Davidi fyonse fyaishileba fye bwino. Kale kale, Davidi alikwete umukashi na umbi, Ahinoamu, nomba nangu ca kuti Lesa alisuminishe impali pali ilya nshita, ukuba ku cupo ca mpali kwaleleta amafya na yambi ku banakashi ba cishinka. Kabili pali iyi nshita, ninshi Davidi talaba imfumu, e ico kwali no kuba amafya na yambi ilyo talatampa ukubombela Yehova nge mfumu. Lelo ilyo Abigaili aleafwa Davidi no kumutungilila, asuka amufyalila no mwana umwaume, e lyo aishibe ukuti kanshi umulume wakwe alimucindike kabili alemucingilila. Inshita imo, alimupokolwele na ku bamusendele bunkole! (1 Sam. 30:1-19) Ifi Davidi acitile, apashenye Yehova Lesa, uwatemwa kabili uwacindika abanakashi abacenjela, abakosa, kabili aba cishinka nga Abigaili.