ЈУНУС ПЕЈҒӘМБӘРИН олуб кечәнләр һагда фикирләшмәјә кифајәт гәдәр вахты вар. Гаршыда ону 800 километрлик јол ҝөзләјир. О, һарадаса бир ај, һәтта бир ајдан да артыг јол ҝетмәлидир. Әввәлҹә о гәрар вермәлидир, һансы јолла ҝетсин: гыса јолла, јохса узун вә тәһлүкәсиз јолла. Сонра да дағлар ашыб, дәрәләр кечмәлидир. Уҹсуз-буҹагсыз Арам сәһрасыны доланыб, Фәрат кими ҝурсулу чајларын дајаз јериндән кечмәлидир. Арам, Икичајарасы вә Ашшурун шәһәр вә кәндләриндә јадлар арасында јер тапыб ҝеҹәләмәлидир. Беләҹә, ҝүнләр кечир, Јунус пејғәмбәр јаваш-јаваш Нејнәваја јахынлашыр. Шәһәрә јахынлашдыгҹа ону һәјәҹан бүрүјүр.

2. Јунус пејғәмбәр итаәткар олмағы неҹә өјрәнмишди?

² Јунус пејғәмбәр бир шеји дәгиг билир: ҝеријә јол јохдур, бу тапшырыгдан бојун гачыра билмәз. Бир дәфә буна ҹәһд етмишди. Өтән фәсилдән ҝөрдүјүмүз кими, һәмин вахт Јеһова Аллаһ сәбир ҝөстәриб она сәһвини баша салмышды: фыртына галдырмыш, сонра да нәһәнҝ балыг ҝөндәриб мөҹүзәви јолла пејғәмбәри сағ сахламышды. Үч ҝүндән сонра балыг Јунус пејғәмбәри сағ-саламат саһилә гајтармышды. Баш верәнләрдән һејрәтә ҝәлән пејғәмбәр итаәткар олмағы өјрәнмишди (Јунус 1, 2-ҹи фәсилләр).

3. Јеһова Аллаһ Јунус пејғәмбәрә неҹә рәһм етди вә бунунла бағлы һансы суал ортаја чыхыр?

 ³ Јеһова Аллаһ икинҹи дәфә Јунус пејғәмбәри Нејнәваја ҝөндәрәндә о итаәт едиб шәргә, узун сәфәрә јолланды. (Јунус 3:1—3 ајәләрини оху.) Аллаһын вердији дәрс ону нә дәрәҹәдә дәјишмишди? Аллаһ рәһм едиб ону батмаға гојмамышды, тәрслијинә ҝөрә ону ҹәзаландырмамыш, икинҹи дәфә тапшырығыны јеринә јетирмәјә шанс вермишди. Ҝөрәсән, бүтүн бунлардан сонра Јунус пејғәмбәр башгаларына мәрһәмәт ҝөстәрмәји өјрәнмишди? Адәтән, гејри-камил инсана кимәсә мәрһәмәт ҝөстәрмәк елә дә асан олмур. Ҝәлин ҝөрәк Јунус пејғәмбәрин башына ҝәләнләрдән нә өјрәнә биләрик.

4, 5. Нејнәва һансы мәнада Јеһова Аллаһын ҝөзүндә бөјүк шәһәр иди вә бурадан Аллаһ һаггында нә өјрәнирик?

⁴ Јунус пејғәмбәр һеч ҹүр баша дүшә билмирди ки, нәјә ҝөрә Нејнәва Јеһова Аллаһ үчүн бу гәдәр әһәмијјәтлидир.  Мүгәддәс Китабда јазылыб: «Нејнәва шәһәри Аллаһын ҝөзүндә бөјүк бир шәһәр иди» (Јун. 3:3). «Јунус» китабынын үч ајәсиндә Јеһова Аллаһ Нејнәваны бөјүк шәһәр адландырыр (Јун. 1:2; 3:2; 4:11). Ахы нәјә ҝөрә Нејнәва Аллаһын ҝөзүндә бөјүк, әһәмијјәтли шәһәр иди?

⁵ Нејнәва дашгындан сонра Нәмрудун инша етдији илк шәһәрләрдән бири олуб. О, бөјүк шәһәр иди вә өзүнә бир нечә шәһәри дахил едирди. Ону башдан-ајаға үч ҝүнә долашмаг оларды (Јар. 10:11; Јун. 3:3). Мөһтәшәм мәбәдләр, мөһкәм диварлар вә бир сыра ҝөзәл тикилиләр Нејнәваны әзәмәтли едирди. Амма Нејнәваны Јеһова Аллаһын ҝөзүндә әһәмијјәтли едән бунлар дејилди. Аллаһ үчүн ваҹиб олан оранын ҹамааты иди. Башга шәһәрләрлә мүгајисәдә Нејнәванын әһалиси чох иди. Оранын сакинләринин мәнфур әмәлләринә бахмајараг, Јеһова Аллаһ онлары дүшүнүрдү. Аллаһын ҝөзүндә инсан һәјаты чох дәјәрлидир. О, инсанлардан үмидини үзмүр, инаныр ки, һәр кәс пис јолундан дөнүб салеһ ишләр ҝөрә биләр.

6. а) Нәјә ҝөрә Јунус пејғәмбәр Нејнәваја ҝирәндә горхуја дүшүр? (Һәмчинин һашијәјә бах.) б) Јунус пејғәмбәр һөкм хәбәрини неҹә чатдырырды вә биз бундан нә өјрәнирик?

⁶ Нәһајәт Јунус пејғәмбәр ҝәлиб мәнзилбашына чатыр. 120 000-дән чох әһалиси олан Нејнәваја ҝирәндә јәгин онун ҹанына горху дүшүр *. Пејғәмбәр һөкм хәбәрини чатдырмаг үчүн бүтүн ҝүнү мүнасиб јер ахтара-ахтара ҝәлиб шәһәрин ән гәләбәлик јеринә чыхыр. Ҝөрәсән, о, ҹамаатла һансы дилдә данышмышды? Бәлкә, о, ашшурлуларын дилини өјрәнмишди? Бәлкә, Јеһова Аллаһ мөҹүзәви јолла она белә габилијјәт вермишди? Бу һагда мәлуматымыз јохдур. Ола билсин, пејғәмбәр доғма ибрани дилиндә данышмыш, тәрҹүмәчи исә онун сөзләрини тәрҹүмә етмишди. Бир шеј дәгигдир ки, онун чатдырдығы хәбәр гыса иди вә һеч дә хош хәбәр дејилди. О дејирди: «Ҹәми-ҹүмләтаны гырх ҝүндән сонра Нејнәва дағылаҹаг!» (Јун. 3:4). О, ҹәсарәтлә вә дөнә-дөнә халга бу хәбәри бәјан едирди. Бурадан Јунус пејғәмбәрин ҹәсарәтли вә иманлы олдуғу ҝөрүнүр. Бу ҝөзәл хүсусијјәтләр биз мәсиһиләрә бу ҝүн һәмишәкиндән даһа чох ҝәрәкдир.

7, 8. а) Нејнәва ҹамааты Јунус пејғәмбәрин чатдырдығы хәбәрә неҹә јанашыр? б) Нејнәва падшаһы һөкм хәбәрини ешидәндә нә едир?

 ⁷ Јәгин Јунус пејғәмбәр дүшүнүр ки, нејнәвалылар онунла пис рәфтар едәҹәкләр, она ишҝәнҹә верәҹәкләр. Амма һәр шеј әксинә олур, ҹамаат һөкм хәбәринә гулаг асыр. Хәбәр илдырым сүрәти илә бүтүн Нејнәваја јајылыр. Чох кечмәмиш бүтүн шәһәр бу хәбәрдән данышыр. (Јунус 3:5 ајәсини оху.) Варлыдан касыба, бөјүкдән кичијәдәк һәр кәс төвбә едиб оруҹ тутур. Тезликлә бу хәбәр Нејнәва падшаһынын гулағына чатыр.

⁸ Падшаһ да Јунус пејғәмбәрин хәбәринә һај вериб төвбә едир. Падшаһын ҹанына горху дүшүр, о, тахтдан галхыб падшаһ либасыны әјниндән чыхарыр, һамы кими чула бүрүнүб күлүн ичиндә отурур. Падшаһ вә әјанлары фәрман чыхарыр ки, бүтүн шәһәр рәсмән оруҹ тутсун. Падшаһ әмр верир ки, һәр кәс чул ҝејсин, һәтта ев һејванларыны да чула бүрүсүнләр *. О, халгынын мәнфур вә гәддар олдуғуну етираф едир. Сонра дејир: «Бәлкә, Аллаһ... гәзәбини ҝери гајтарды ки, биз мәһв олмајаг». Падшаһ үмид едир ки, Аллаһ онларын төвбәсини ҝөрүб рәһмә ҝәләр (Јун. 3:6—9).

9. Тәнгидчиләр нејнәвалыларын төвбә етмәји илә бағлы һансы фикирдәдирләр вә нәјә ҝөрә демәк олар ки, онлар јанылырлар?

⁹ Бәзи тәнгидчиләр нејнәвалыларын белә тез төвбә етмәсинә шүбһә илә јанашырлар. Лакин Мүгәддәс Китаб үзрә алимләр јазырлар ки, бу, гәдим вахтларын мөвһуматчы вә сәбатсыз адамларына хас иди. Үстәлик, нејнәвалыларын төвбә етмәсиндән Иса Мәсиһ дә данышмышды. (Мәтта 12:41 ајәсини оху.) Иса Мәсиһин сөзләри әсассыз дејилди, чүнки һәмин вахт о, ҝөјдә јашајырды вә өзү бунун шаһиди олмушду (Јәһ. 8:57, 58). Бу һадисәдән бир шеј ајдын олур: инсан нә гәдәр залым ҝөрүнсә дә, һеч вахт дүшүнмәмәлијик ки, о, дүзәлән дејил. Инсанын үрәјини јалныз Јеһова Аллаһ ҝөрүр.

10, 11. а) Нејнәвалыларын төвбә етмәсинә Јеһова Аллаһ неҹә јанашыр? б) Нәјә әсасән дејә биләрик ки, Јеһова Аллаһын нејнәвалылара чыхардығы һөкм сәһв дејилди?

¹⁰ Нејнәвалыларын төвбә етмәсинә Јеһова Аллаһ неҹә јанашыр?  Јунус пејғәмбәр сонралар јазмышды: «Аллаһ онларын бу һәрәкәтини, пис јолдан әл чәкдијини ҝөрәндә фикриндән дашынды вә дедији бәланы онларын башына ҝәтирмәди» (Јун. 3:10).

¹¹ Белә чыхыр ки, Јеһова Аллаһ нејнәвалылара јанлыш һөкм чыхардығыны дүшүнүрдү? Әсла! Мүгәддәс Китабда јазылыб ки, Јеһова Аллаһын әдаләти мүкәммәлдир. (Ганунун тәкрары 32:4 ајәсини оху.) Садәҹә олараг, Аллаһын нејнәвалылара гәзәби сојумушду. О, Нејнәва ҹамаатынын дәјишдијини ҝөрүб даһа онлары ҹәзаландырмағы лазым билмәмишди, онлара мәрһәмәт ҝөстәрмишди.

12, 13. а) Јеһованын мүлајим, мәрһәмәтли вә һәр шеји нәзәрә алан Аллаһ олдуғу нәдән ҝөрүнүр? б) Нәјә ҝөрә демәк олар ки, Јунус пејғәмбәрин сөзләри јалан дејилди?

¹² Дин хадимләри Аллаһы гәддар, сәрт вә етинасыз Аллаһ кими танытсалар да, Јеһова мүлајим, мәрһәмәтли вә һәр шеји нәзәрә алан Аллаһдыр. Адәтән, Аллаһ пис адамлары ҹәзаландырмаздан габаг өз елчиләрини ҝөндәриб онлара хәбәрдарлыг едир. О истәјир ки, нејнәвалылар кими, пис инсанлар да төвбә едиб шәр әмәлләриндән әл чәксинләр (Һизг. 33:11). Јеһова Аллаһ Әрәмја пејғәмбәрә демишди: «Мән һансыса халгы, сәлтәнәти көкүндән гопараҹағымы, јыхыб мәһв едәҹәјими дејәндә һәмин халг дедијим мәнфур әмәлдән әл чәкәрсә, онун үстүнә ҝәтирмәк истәдијим фәлакәтдән ваз кечәрәм» (Әрм. 18:7, 8).

¹³ Демәли, Јунус пејғәмбәрин дедији сөзләр јалан иди? Хејр! О, нејнәвалылары хәбәрдар едирди ки, онлар пис әмәлләриндән төвбә етмәсәләр, башларына бәла ҝәләҹәк. Нәтиҹәдә онлар пис јолларындан дөндүләр. Әҝәр јенидән пис ишләрә әл атсајдылар, Аллаһ онлары ҹәзаландыраҹагды. Сонралар белә дә олду (Сәф. 2:13—15).

14. Јунус пејғәмбәр Јеһова Аллаһын нејнәвалылара рәһм етмәсинә неҹә јанашыр?

¹⁴ Нејнәва Јунус пејғәмбәрин ҝөзләдији вахт мәһв олмур. Бу, она неҹә тәсир едир? Мүгәддәс Китабда дејилир: «Бу иш Јунусун һеч хошуна ҝәлмәди вә о, бәрк һирсләнди» (Јун. 4:1). О, елә дуа едир ки, санки, Аллаһы гынајыр. Дејир ки, ҝәрәк доғма јурдунда галарды, ев-ешијини гојуб бура ҝәлмәзди. Һәмчинин Аллаһын нејнәвалылар үзәринә бәла ҝәтирмәјәҹәјини габагҹадан билдијини сөјләјир. Һәтта бунунла Таршишә гачдығына бәраәт газандырыр. Сонра исә өзүнә өлүм диләјир. (Јунус 4:2, 3 ајәләрини оху.)

15. а) Нәјә ҝөрә Јунус пејғәмбәр һирсләнмишди? б) Јеһова Аллаһ дилхор олмуш пејғәмбәринә неҹә јанашды?

¹⁵ Ҝөрәсән, Аллаһын нејнәвалылары әфв етмәси нәјә ҝөрә пејғәмбәрә белә пис тәсир етмишди? Һәмин вахт пејғәмбәрин  ағлындан кечән бүтүн фикирләри билмирик, бирҹә ону билирик ки, о, бүтүн Нејнәва әһлинин гаршысында Аллаһын һөкм хәбәрини бәјан етмишди. Онлар онун сөзүнә инанмышдылар. Инди исә мәһв дејилән шеј јох иди. Бәлкә дә, о горхурду ки, ону әлә салаҹаглар, јахуд она јаланчы пејғәмбәр дамғасы вураҹаглар. Һәр неҹә олса да, о, халгын төвбә етмәсинә вә Јеһова Аллаһын мәрһәмәт ҝөстәрмәсинә севинмәди. Әксинә, о, чох инҹиди, өзүнү јазыглады вә адынын бәднам олаҹағына ҝөрә нараһат олду. Буна бахмајараг, мәрһәмәтли Аллаһ дилхор олмуш бәндәсиндә һәлә дә мүсбәт шејләр ҝөрүрдү. Аллаһ Она гаршы етдији һөрмәтсизлијә ҝөрә пејғәмбәрини ҹәзаландырмады, садәҹә мүлајимликлә она бир суал верди: «Һирсләнмәјин дүзҝүндүр?» (Јун. 4:4). Бу дүшүндүрүҹү суала Јунус пејғәмбәр ҹаваб вердими? Мүгәддәс Китабда бу һагда һеч нә дејилмир.

16. а) Һансы мәсәләләрдә бәзи инсанларла Аллаһын фикри үст-үстә дүшмүр? б) Јунус пејғәмбәрин әһвалатындан нә өјрәнирик?

¹⁶ Јунус пејғәмбәри мүһакимә етмәк асандыр. Амма ҝәлин унутмајаг ки, чох вахт ҝүнаһлы инсанын фикирләри Аллаһын фикирләри илә үст-үстә дүшмүр. Мәсәлән, бәзи инсанлар фикирләширләр ки, Аллаһ проблемләри арадан галдырмалы, писләрин ҹәзасыны дәрһал вермәлидир. Онларын фикринҹә, Аллаһ бу дүнјаны чохдан дағытмалы иди. Амма Јунус пејғәмбәрин әһвалатындан өјрәнирик ки, бизим фикирләримизлә Аллаһын фикирләри үст-үстә дүшмәјәндә Аллаһ јох, биз өз фикирләримизә дүзәлиш вермәлијик.

17, 18. а) Јунус пејғәмбәр Нејнәваны тәрк едәндән сонра нә едир? б) Јеһова Аллаһын мөҹүзәләри Јунус пејғәмбәрә неҹә тәсир едир?

¹⁷ Овгаты тәлх олмуш пејғәмбәр Нејнәваны тәрк едир. Амма евинә јох, шәргә, һәмин әразидәки дағлара үз тутур. Өзүнә балаҹа бир чардаг дүзәлдир вә көлҝәсиндә отуруб шәһәрдә нә баш верәҹәјини ҝөзләјир. Јәгин о, һәлә дә үмид едир ки, Јеһова Аллаһ шәһәри мәһв едәҹәк. Бәс Аллаһ бу рәһмсиз бәндәсинә мәрһәмәтли олмағы неҹә өјрәдәҹәк?

¹⁸ Ҝеҹә јарысы Јеһова Аллаһ балгабаг биткиси битирир. Јунус пејғәмбәр ојаныр вә енли јарпаглары илә онун кичик чардағындан даһа чох көлҝә салан, гол-будаг атан бу биткини ҝөрүб үрәји ачылыр. Бу биткијә ҝөрә чох шад олур, јәгин дүшүнүр ки, бу, Аллаһын хејир-дуасына вә разылығына бир ишарәдир. Лакин Јеһова  Аллаһ бу биткини садәҹә пејғәмбәри истидән горумаг вә онун јерсиз гәзәбини јатырмаг үчүн битирмәјиб. Бунунла Аллаһ она дәрс вермәк истәјир. Сонра Аллаһ башга мөҹүзәләр дә ҝөстәрир. Битки гурду ҝөндәрир вә гурд биткини јејир. Ардынҹа гызмар шәрг күләји јетирир, истидән пејғәмбәр аз галыр һушуну итирсин. Онун ганы јенә гаралыр вә Аллаһдан өлүм диләјир (Јун. 4:6—8).

19, 20. Јеһова Аллаһ Јунус пејғәмбәрә нәји баша салыр?

¹⁹ Јеһова Аллаһ Јунус пејғәмбәрдән јенә сорушур: «Мәҝәр балгабагдан өтрү бу ҹүр һирсләнмәјин дүзҝүндүр?» Пејғәмбәр төвбә етмәк әвәзинә өзүнә һагг газандырыб дејир: «Бәли, дүзҝүндүр. Һирсимдән өлмәк истәјирәм». Инди Јунус пејғәмбәрә мәрһәмәтли олмағы өјрәтмәјин вахтыдыр (Јун. 4:9).

²⁰ Аллаһ Јунус пејғәмбәрә дејир: «Зәһмәтини чәкмәдијин, јетишдирмәдијин, бир ҝеҹәдә битиб, бир ҝеҹәдә дә тәләф  олан балгабаға сәнин һејифин ҝәлир. Бәс Мән бу бөјүк шәһәрә, Нејнәваја неҹә гыјым? Ахы орада јахшыны писдән ајыра билмәјән јүз ијирми миндән чох инсан вар, чохлу мал-гара вар» (Јун. 4:10, 11).

21. а  Јеһова Аллаһын Јунус пејғәмбәрә вердији дәрсин мәғзи нә иди? б) Јунус пејғәмбәрин әһвалаты бизә нәдә көмәк едир?

²¹ Јеһова Аллаһын Јунус пејғәмбәрә вердији дәрсин мәғзини баша дүшдүнүз? Јунус пејғәмбәр бу биткијә гуллуг етмәмишди. Јеһова Аллаһ исә нејнәвалылара һәјат вермишди вә јер үзүндәки бүтүн варлыглар кими онларын да гајғысына галырды. Јунус пејғәмбәр үчүн ади бир битки јүз ијирми мин адамын вә онларын мал-һејванынын һәјатындан даһа дәјәрли иди. Чүнки онда худбинлик баш галдырмышды. О, өзүнү фикирләшдији үчүн биткинин гурумасына һејифсиләнмишди. Нејнәва дағылмајанда да о, худбинликдән ирәли ҝәләрәк һирсләнмишди. О, өз адына ҝөрә нараһат иди, һаглы чыхмаг истәјирди. Јунус пејғәмбәрин әһвалаты бизә үрәјимизи јохламаға көмәк едир. Чүнки елә бир адам јохдур ки, онда худбинлик олмасын. Нә јахшы ки, Аллаһ сәбир ҝөстәриб бизә Онун кими фәдакар, шәфгәтли вә мәрһәмәтли олмағы өјрәдир!

22. а) Јунус пејғәмбәр Аллаһын вердији нәсиһәтдән һансы нәтиҹәни чыхарды? б) Биз бундан нә өјрәнирик?

²² Ҝөрәсән, Јунус пејғәмбәр баш верәнләрдән нә исә өјрәнди? «Јунус» китабынын ахырынҹы ајәсиндә Јеһова Аллаһын вердији суала ҹаваб верилмир. Бәзиләри дүшүнә биләр ки, Јунус пејғәмбәр бу суала ҹаваб вермәмишди. Лакин бу, белә дејил. Суалын ҹавабы елә «Јунус» китабынын өзүдүр. Фактлар ҝөстәрир ки, бу китабы Јунус пејғәмбәрин өзү јазыб. Тәсәввүр един: јенидән өз өлкәсиндә олан пејғәмбәр башына ҝәләнләри гәләмә алыр. Мүдрик гоҹа сәһвләрини, тәрслијини вә нә гәдәр рәһмсиз олдуғуну гәләмә ала-ала тәәссүфлә башыны јырғалајыр. Ҝөрдүјүмүз кими, Јунус пејғәмбәр Аллаһын вердији мүдрик нәсиһәтдән нәтиҹә чыхармышды. О, мәрһәмәтли олмағы өјрәнмишди. Бәс биз? (Мәтта 5:7 ајәсини оху.)