1, 2. Нуһ пејғәмбәрин вахтындан башлајараг дүнја неҹә дәјишмишди вә Ибраһим пејғәмбәрин буна мүнасибәти неҹә иди?

ИБРАҺИМ ПЕЈҒӘМБӘР башыны галдырыб доғма шәһәри Урда уҹалан зиггурата (пилләвары мәбәд) бахыр *. Каһинләр ај танрысына гурбан ҝәтирир. Гурбанын түстүсү ҝөјә галхыр, ҹамаатын сәс-күјү әтрафа јајылыб. Ибраһим пејғәмбәр гашларыны чатыб башыны булаја-булаја үзүнү јана чевирир вә гәләбәлик күчә илә евә сары ҝедир. Јәгин ки, ҝедә-ҝедә Уру ҹәнҝинә алан бүтпәрәстлик һагда дүшүнүр. Нуһ пејғәмбәрин вахтындан башлајараг бу ијрәнҹ ибадәт бүтүн дүнјаны мурдарлајыб!

² Нуһ пејғәмбәр Ибраһим пејғәмбәрин доғулмасындан ики ил әввәл вәфат етмишди. Нуһ пејғәмбәр аиләси илә бирҝә ҝәмидән чыхандан сонра Јеһова Аллаһа гурбан тәгдим етмишди. Аллаһ исә ҹавабында сәмада ҝөј гуршағы әмәлә ҝәтирмишди (Јар. 8:20; 9:12—14). Һәмин вахт јер үзүндә бир ибадәт, пак ибадәт мөвҹуд иди. О вахтдан Ибраһим пејғәмбәрә гәдәр он нәсил јашамышды. Онун вахтында әһали чохалмышды, Јеһова Аллаһа ибадәт едән исә аз иди. Һамы бүтләрә ибадәт едирди. Һәтта Ибраһим пејғәмбәрин атасы Тарих дә бүтпәрәст иди, ола билсин, бүт дә дүзәлдирди (Јуш. 24:2).

3. Ибраһим пејғәмбәр башга инсанлардан нә илә фәргләнирди вә биз бундан нә өјрәнирик?

³ Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһа иман ҝәтирдији үчүн о дөврүн адамларындан фәргләнирди. Һәвари Булус ону «иман ҝәтирәнләрин атасы» адландырмышды. (Ромалылара 4:11 ајәсини оху.) Биз дә онун кими иман саһиби ола биләрик. Ҝәлин ҝөрәк Ибраһим пејғәмбәр нәјин сајәсиндә иман саһиби олуб.

4, 5. Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһ һагда кимдән ешидә биләрди вә нәјә әсасән белә дејә биләрик?

⁴ Мараглыдыр, Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһ һагда кимдән ешитмишди? Билдијимиз кими, о вахтлар Јеһова Аллаһа ибадәт едән инсанлар вар иди. Онлардан бири Нуһ пејғәмбәрин оғлу Сам иди. Сам биринҹи оғул олмаса да, Мүгәддәс Китабда гардашларынын сырасында чох вахт ады биринҹи чәкилир. Јәгин сәбәб онун бөјүк иман саһиби олмасыдыр *. Дашгындан бир мүддәт сонра Нуһ пејғәмбәр Јеһова Аллаһы «Самын Аллаһы» адландырмышды (Јар. 9:26). Сам Јеһова Аллаһа вә тәмиз ибадәтә еһтирамла јанашырды.

⁵ Ҝөрәсән, Ибраһим пејғәмбәр Самы таныјырды? Јәгин ки. Ҝәлин пејғәмбәрин ушаглығыны тәсәввүр едәк. Јәгин о фәхр едирди ки, бәшәр тарихинин дөрд әсринин ҹанлы шаһиди олан Сам кими бабасы вар. Сам дашгындан өнҹә дүнјада баш алыб ҝедән писликләри, дүнјаны писләрдән тәмизләјән Дашгыны, инсанлар чохалдыгҹа илк халгларын јарандығыны вә Нәмрудун Бабил гүлләсини тикмәклә Аллаһа үсјан етдијини өз ҝөзләри илә ҝөрмүшдү. Амма о, Аллаһа садиг галмыш, үсјана гошулмамышды. Буна ҝөрә дә Јеһова Аллаһ Бабил гүлләсини инша едәнләрин дилини гарышдырса да, Самла аиләси Нуһ пејғәмбәрин данышдығы дилдә, илк бәшәр дилиндә данышырды. Ибраһим пејғәмбәр дә бу нәсилдән иди. Сөзсүз, онун Сама һәр заман бөјүк һөрмәти олмушду. Үстәлик, о, өмрүнүн чох һиссәсини Самла бир дөврдә јашамышды. Буна ҝөрә дә дејә биләрик ки, Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһ һаггында Самдан ешитмишди.

6. а) Нәдән ҝөрүнүр ки, Ибраһим пејғәмбәр Нуһ әјјамындакы дашгындан ибрәт алмышды? б) Ибраһим пејғәмбәрлә Сара барәдә нә демәк олар?

⁶ Ибраһим пејғәмбәр Нуһ әјјамындакы дашгындан ибрәт алмышды. Белә ки, Нуһ пејғәмбәр кими, о да Јеһова Аллаһын јолу илә ҝедирди. О, бүтпәрәстликдән узаг дурур, Ур сакинләриндән, һәтта аилә үзвләриндән белә, сечилирди. Ибраһим пејғәмбәрин Сара адында ҝөзәл өмүр-ҝүн јолдашы вар иди. Сара јалныз ҝөзәллији илә дејил, Јеһова Аллаһа бәсләдији ҝүҹлү иманы илә дә фәргләнирди *. Онларын өвлады олмаса да, Јеһова Аллаһа бирликдә ибадәт етдикләринә ҝөрә хошбәхт  идиләр. Онлар һәмчинин Ибраһим пејғәмбәрин гардашы оғлуну, јетим галмыш Луту һимајәләринә ҝөтүрмүшдүләр.

7. Мәсиһиләр Ибраһим пејғәмбәри нәдә тәглид етмәлидирләр?

⁷ Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһы Урдакы бүтләрә дәјишмәди. О да, арвады да Урун бүтпәрәст сакинләриндән сечилмәкдән горхмурду. Биз дә өзүмүздә ҝүҹлү иман јетишдирмәк истәјириксә, онда бу дүнјанын инсанларындан сечилмәкдән горхмамалыјыг. Бу, олдугҹа ваҹибдир. Чүнки Иса пејғәмбәр демишди ки, онун давамчылары дүнјаја мәхсус олмајаҹаглар, буна ҝөрә дә дүнја онлара нифрәт едәҹәк. (Јәһја 15:19 ајәсини оху.) Әҝәр Јеһова Аллаһын јолу илә ҝетдијиниз үчүн аилә үзвләриниз, әтрафыныздакы инсанлар сиздән үз дөндәрирләрсә, унутмајын ки, сиз бу јолда тәк дејилсиниз. Ибраһим пејғәмбәрлә Сара да Аллаһын јолу илә ҝедирди.

8, 9. а) Ибраһим пејғәмбәрин һәјатында һансы ваҹиб һадисә баш верди? б) Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә нә бујурду?

⁸ Бир ҝүн Ибраһим пејғәмбәрин һәјатында ваҹиб бир һадисә баш верди. О, Јеһова Аллаһдан бир бујруг алды. Бунун неҹә баш вердији Мүгәддәс Китабда әтрафлы јазылмајыб. Орада садәҹә јазылыб ки, «иззәт саһиби Аллаһ» бу садиг бәндәсинә ҝөрүнүр. (Һәвариләрин ишләри 7:2, 3 ајәләрини оху.) Ола билсин, Ибраһим пејғәмбәр Күлли-Ихтијар Јараданын мөһтәшәм ҹалалыны мәләк васитәсилә өтәри ҝөрмүшдү. Әтрафдакы инсанларын сәҹдә етдији ҹансыз бүтләрлә вар олан Аллаһ арасындакы фәрги ҝөрәндә онун нә һиссләр кечирдијини тәсәввүр етмәк олар.

⁹ Бәс Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә нә бујурду? Аллаһ деди: «Өз торпағыны, гоһумларыны гојуб чых, сәнә ҝөстәрәҹәјим торпаға ҝет». Амма Аллаһ она һансы торпаға ҝедәҹәјини ачыгламады, садәҹә деди ки, ҝедәҹәји торпағы она ҝөстәрәҹәк. Пејғәмбәр доғма вәтәнини, гоһум-әгрәбасыны гојуб ҝетмәли иди. О вахтлар Јахын Шәргдә аилә һәр шеј демәк иди. Инсан үчүн әзизләрини гојуб узаг јерә көчмәк чох ағыр иди, бәзиләри үчүнсә өлүмдән дә бетәр иди.

10. Нәјә ҝөрә демәк олар ки, Ибраһим пејғәмбәрлә Саранын евләрини гојуб ҝетмәси бөјүк гурбан иди?

¹⁰ Ибраһим пејғәмбәрин јашадығы Ур шәһәри варлы вә сәс-күјлү шәһәр иди. (« Ибраһим пејғәмбәрлә Саранын тәрк етдији шәһәр» адлы чәрчивәјә бах.) Газынтылар нәтиҹәсиндә мәлум олуб ки, гәдим Урда ҝөзәл шәраитли евләр олуб. Бәзи евләрин даш дөшәмәли һәјәти олуб. Бу һәјәтләр аилә үзвләри вә гуллугчулар үчүн нәзәрдә тутулмуш он ики вә даһа чох отагларла әһатә олунурду. Шәһәрдә ичмәли су гајнаглары, ајагјоллары вә канализасија системи олуб. Сөзсүз ки, Ибраһим пејғәмбәрлә Сара үчүн бу ҹүр раһат һәјаты гојуб ҝетмәк бөјүк  гурбан иди. Бир шеји дә нәзәрә алаг ки, онлар ҹаван дејилдиләр. Ибраһим пејғәмбәрин һарадаса 70, Саранын исә 60 јашы вар иди. Әлбәттә, Ибраһим пејғәмбәр јахшы бир әр кими арвады Саранын раһат вә гајғысыз јашамасыны истәјирди. Тәсәввүр етмәк олар, Аллаһдан алдыглары тапшырыг барәдә данышаркән онларда нә гәдәр суал јаранырды, нә гәдәр нараһатчылыг кечирирдиләр. Саранын бу чәтин тапшырығы гәбул етмәси јәгин Ибраһим пејғәмбәрә хош иди. Онун кими, Сара да раһат һәјаты гојуб ҝетмәјә һазыр иди.

11, 12. а) Ибраһим пејғәмбәрлә Сара јола чыхмаздан габаг һансы һазырлыглары ҝөрмәли иди? б) Онларын јола дүшдүјү ҝүнү тәсвир един.

¹¹ Ибраһим пејғәмбәрлә Сара чох иш ҝөрмәли иди. Онлар әшјаларыны јығмалы, јола һазырлыг ҝөрмәли идиләр. Онлар билмирдиләр, бу сәфәрә өзләри илә нә ҝөтүрсүнләр, нә ҝөтүрмәсинләр. Онлары ән чох нараһат едән ев әһли иди, әсас да ки, Ибраһим пејғәмбәрин гоҹа атасы Тарих. О, неҹә олсун? Гәрара ҝәлдиләр ки, Тарихи өзләри илә апарсынлар вә она бахсынлар. Ҝөрүнүр, Тарих онларла ҝетмәјә ҹанла-башла разы олду. Чүнки Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Тарих аиләсини ҝөтүрүб Ур шәһәриндән чыхды. Шүбһәсиз, Тарих бүтпәрәстликдән әл чәкмишди. Ибраһим пејғәмбәрин гардашы оғлу Лут да онларла ҝетди (Јар. 11:31).

¹² Нәһајәт јола дүшмәк вахты јетишди. Тәсәввүр един: карван шәһәрин диварларындан вә мүһафизә хәндәјиндән кәнарда дуруб. Ибраһим пејғәмбәрин аиләси вә нөкәрләри јола дүшмәјә һазырдырлар. Дәвә, ешшәк јүкләниб, мал-һејван бир јерә јығылыб *. Һамы һәјәҹан ичиндәдир. Јәгин һәр кәсин ҝөзү Ибраһим пејғәмбәрә дикилиб, ондан ишарә ҝөзләјир. Будур, вахт-вәдә јетишди, онлар јола чыхырлар, Уру һәмишәлик тәрк едирләр.

13. Аллаһын бир чох хидмәтчиләри Ибраһим пејғәмбәрлә Сара кими неҹә фәдакарлыг ҝөстәрирләр?

¹³ Бу ҝүн Јеһова Аллаһа ибадәт едәнләрин бир чоху тәблиғчиләрә еһтијаҹ олан әразиләрә көчүр. Диҝәрләри хидмәтләрини ҝенишләндирмәк үчүн јени дил өјрәнир. Еләләри дә вар ки, әввәлләр хидмәтин онлар үчүн чәтин олан нөвләриндә иштирак едирләр. Бу аддымлары атмаг үчүн нәләрдәнсә кечмәк лазымдыр. Нә хошдур ки, бу ҝүн дә Аллаһын Ибраһим пејғәмбәрлә Сара кими, фәдакар бәндәләри вар. Әҝәр биз дә бу ҹүр иман ҝөстәрсәк, әмин ола биләрик ки, Јеһова Аллаһ бизә Онун јолунда еләдијимиздән артығыны едәҹәк. О, иманы олан һеч бир инсаны мүкафатсыз гојмур! (Ибр. 6:10; 11:6). Ибраһим пејғәмбәри дә мүкафатсыз гојмады.

14, 15. а) Ибраһимҝилин Урдан Һаррана сәфәрини тәсвир един. б) Нәјә ҝөрә Ибраһим пејғәмбәр мүвәггәти Һарранда галмаг гәрарына ҝәлир?

¹⁴ Тәсәввүр един: карван јолуна давам едир, һејванларын боғазындан асылмыш зынгыровларын сәси ешидилир. Ибраһимлә Сара бир-бири илә сөһбәт едә-едә ҝаһ пијада, ҝаһ да һејван белиндә јол ҝедир. Ҝетдикҹә ән тәҹрүбәсиз јолчу үчүн белә, сәфәр асанлашыр: чадырлары сөкүб-јығмаг, јашлы Тарихи улаға, дәвәјә миндирмәк әввәлки кими чәтин дејил. Онлар шимал-гәрбә јол алыб Фәрат чајы бојунҹа ирәлиләјирләр. Һәфтәләр ҝүнләри әвәз едир, амма онлар һәлә дә јол ҝедирләр.

¹⁵ Нәһајәт, 960 километрлик јолу гәт етдикдән сонра ары пәтәјинә охшар дахмалары олан Һарран шәһәринә чатырлар. Һарран инкишаф етмиш шәһәрдир, шәрглә гәрбә ҝедән тиҹарәт јолларынын кәсишмәсиндә јерләшир. Карван орада дајаныр. Ибраһимҝил бир мүддәт орада галырлар. Јәгин она ҝөрә ки, Тарих чох зәифләјиб, артыг јола давам едә билмир.

16, 17. а) Аллаһын һансы сөзләри Ибраһим пејғәмбәри руһландырыр? б) Һарранда галдығы вахт пејғәмбәр Аллаһдан һансы немәтләри алмышды?

¹⁶ Бир мүддәт кечир. Тарих 205 јашында вәфат едир (Јар. 11:32). Јеһова Аллаһ јенидән Ибраһим пејғәмбәрлә данышыр вә бу, јаслы  вахтында онун үчүн бөјүк тәсәлли олур. Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә Урда вердији бујруғу тәкрарлајыр вә вәдләрини даһа ҝениш ачыглајыр. О, пејғәмбәрә дејир ки, ондан бөјүк бир халг төрәјәҹәк вә јер үзүнүн бүтүн халглары онун васитәсилә мүбарәк олаҹаг. (Јарадылыш 12:2, 3 ајәләрини оху.) Ибраһим пејғәмбәр Аллаһын онунла бағладығы әһддән руһланыб јола дүшмәјә һазырлашыр.

¹⁷ Инди јыр-јығыш етмәк үчүн онлара даһа чох вахт лазымдыр. Чүнки Һарранда галдығы мүддәтдә Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә хејир-бәрәкәт вериб. Мүгәддәс Китабда дејилир ки, Ибраһим пејғәмбәр Һарранда мал-дөвләт топламыш, гуллар алмышды (Јар. 12:5). Бөјүк бир халгын атасы олмаг үчүн Ибраһим пејғәмбәр вар-дөвләт, чохлу гул-гарабаш саһиби олмалы иди. Бу, о демәк дејил ки, Јеһова Аллаһ бүтүн хидмәтчиләринә вар-дөвләт верир. Аллаһ хидмәтчиләринә Онун ирадәсини иҹра етмәк үчүн нә ҝәрәкдирсә, ону верир. Беләҹә, Ибраһим пејғәмбәрин карваны намәлум үнвана үз тутур.

18. а) Аллаһын халгынын тарихиндә ваҹиб рол ојнамыш һадисә нә вахт баш вермишди? б) Мүхтәлиф илләрдә нисан ајынын он дөрдүндә һансы мүһүм һадисәләр баш вермишди? (« Мүгәддәс Китабда мүһүм тарих» адлы чәрчивәјә бах.)

¹⁸ Һаррандан бир нечә ҝүнлүк јол мәсафәсиндә Кархемиш шәһәри јерләширди. Адәтән карванлар бурадан Фәрат чајыны кечиб јолларына давам едирдиләр. Ола билсин, мәһз бурада Ибраһим пејғәмбәр Аллаһын халгынын тарихиндә ваҹиб рол ојнамыш һадисәнин иштиракчысы олмушду. Ҝөрүнүр, Ибраһимҝил б.е.ә. 1943-ҹү ил, сонралар нисан адланан ајын он дөрдүндә чајы кечмишди (Чых. 12:40—43). Ҹәнубда Аллаһын Ибраһим пејғәмбәрә ҝөстәрәҹәји дијар јерләширди. Јеһова Аллаһын онунла бағладығы әһд мәһз һәмин ҝүн гүввәјә минди.

19. Јеһова Аллаһын Ибраһим пејғәмбәрлә бағладығы әһдә нә дахил иди вә ола билсин, бу, пејғәмбәрин јадына нәји салыр?

¹⁹ Карван бир-бир торпаглары кечәрәк ҹәнуба доғру ирәлиләјир вә ҝәлиб Сиһамын јахынлығындакы Мөһрәнин бөјүк ағаҹларынын јанында дајаныр. Орада Ибраһим пејғәмбәрә јенидән Јеһова Аллаһын сөзү назил олур. Аллаһ бу дәфә өвлад барәдә данышыр, вәд едир ки, Ибраһим пејғәмбәрин өвладлары бу торпаға саһиб олаҹаг. Јәгин ки, һәмин  ан Ибраһим пејғәмбәрин јадына Јеһова Аллаһын Әдән бағында сөјләдији пејғәмбәрлик дүшүр. Аллаһ вәд етмишди ки, бир ҝүн «өвлад» пејда олуб бәшәријјәти хилас едәҹәк (Јар. 3:15; 12:7). Ола билсин, Ибраһим пејғәмбәр Јеһова Аллаһын нијјәтиндә онун да јери олдуғуну, аз да олса, баша дүшмәјә башлајыр.

20. Ибраһим пејғәмбәр Аллаһын она ҝөстәрдији лүтфү неҹә гијмәтләндирир?

²⁰ Јеһова Аллаһ Ибраһим пејғәмбәрә бөјүк лүтф ҝөстәрди. Пејғәмбәр буна ҝөрә Аллаһа чох миннәтдардыр. О, кәнаниләрин јашадығы бу торпағын ичиндән еһтијатла кечәрәк ҝәлиб әввәлҹә Мөһрәнин бөјүк ағаҹларынын јанында, сонра исә Бејтелин јахынлығында дајаныр вә бу јерләрдә Јеһова Аллаһа гурбанҝаһ тикир. Ибраһим пејғәмбәр Аллаһын адыны чағырыр. Бәлкә дә, пејғәмбәр ҝәләҹәк нәслини дүшүнүб Аллаһа үрәкдән миннәтдарлығыны билдирди. Һәмчинин, ола билсин, о, кәнаниләрә Аллаһ һагда данышырды. (Јарадылыш 12:7, 8 ајәләрини оху.) Сөзсүз ки, гаршыда Ибраһим пејғәмбәри бөјүк чәтинликләр ҝөзләјирди. Амма о, архаја бахмырды, Урдакы евинин, мал-дөвләтинин һәсрәтини чәкмирди. О, ҝәләҹәјә бахырды. Ибраниләрә 11:10 ајәсиндә дејилир: «О, мемары вә иншаатчысы Аллаһ олан, әсил бүнөврә үзәриндә тикилмиш шәһәри ҝөзләјирди».

21. а) Аллаһын Падшаһлығы һагда билијимиз Ибраһим пејғәмбәрин билијиндән нә илә фәргләнир? б) Сиз нә етмәк гәрарындасыныз?

²¹ Биз бу шәһәр барәдә, јәни Аллаһын Падшаһлығы барәдә Ибраһим пејғәмбәрдән даһа чох билирик. Билирик ки, һазырда бу Падшаһлыг ҝөјдә һөкмранлыг едир вә тезликлә Шејтан дүнјасыны мәһв едәҹәк. Ону да билирик ки, Ибраһим пејғәмбәрә узун илләр габаг вәд олунмуш «өвлад», Иса Мәсиһ инди бу Падшаһлыгда һакимијјәт сүрүр. Биз чох хошбәхтик ки, Ибраһим пејғәмбәри ҝөрәҹәјик. Пејғәмбәр дириләндә Аллаһын нијјәтинин неҹә јеринә јетдијини тамамилә баша дүшәҹәк. Бәс сиз неҹә, Јеһова Аллаһын вәдләринин һәјата кечдијини өз ҝөзүнүзлә ҝөрмәк истәјирсиниз? Онда Ибраһим пејғәмбәрдән өрнәк алын. Онун кими фәдакар, итаәткар олун вә Јеһова Аллаһын сизә һәвалә етдији һәр бир тапшырығы јүксәк гијмәтләндирин. Әҝәр Ибраһим пејғәмбәрин иманыны өрнәк алсаг, онда «иман ҝәтирәнләрин атасы» бизим дә атамыз олар!