YAKUSALIWUSYAGA ŴACHINYAMATA
Ana Kola Ŵakunguluka Nawo Ŵajinji ŵa pa Intaneti Kuli Kwakusosekwa?
Msikana jwine lina lyakwe Elaine jwaŵechete kuti, “Panawonaga achimjangu ŵa ku sukulu ali akwete achimjawo ŵajinji pa intaneti, naganisyaga kuti jemanjaji ali ŵakumanyika mnope. Mwamti kusala yisyene natendelaga jelesi.”
Ana nombe wawo akusalipikana mumtima myoyo? Naga yili myoyo ngani ajino chijakamuchisye kuti akakolaga nganisyo syakusaka kuŵa ŵakumanyika pa intaneti.
Kogoya kwa malo ga pa Intaneti
Pa Misyungu 22:1 pakusati, “mbili jambone jili jakusosekwa kupunda chipanje chejinji.” Myoyo nganikuŵa kulemwa kusaka kola mbili jambone soni kuti ŵane atunonyeleje.
Nambope ndaŵi sine nganisyo syakusaka kuŵa jwakumanyika sikusaŵa syamachili mnope mwamti ngawukusasangalala naga uli jwangamanyika. Ana pana kogoya kulikose ni nganisyo syelesi? Msikana jwine jwa yaka 16 lina lyakwe Onya jwasasile kuti elo:
“Naweni ŵandu ku sukulu ali mkutenda yindu yakusaka kulimanyikasya mpela kuguluka m’mawindo pa sukulu jetu. Akusatenda yeleyi pakusaka kuŵa ŵakumanyika.”
Pakusaka kwakopa ŵandu, ŵachinyamata ŵane akusalijambula ali mkutenda yine yakwe ni kuyikuŵika pa Intaneti. Mwachisyasyo, ŵachinyamata ŵane akusaŵika pa Intaneti mafidiyo gakulosya ali mkulya mitela jakusakamulichisya masengo pakuchapila yakuwala. Yindu yakusatendayi yili yakuti pangali juŵatesilepo.
Yajikusasala Baibulo: “Mkatendaga kandu ni mtima . . . wakusaka kulikwesya.”—Afilipi 2:3, Good News Translation.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya:
Ana wawojo akusajiwona uli ngani jakuŵa ŵakumanyika pa Intaneti?
Ana mpaka aŵiche umi wawo pangosi mwakutenda yindu yakwamba kwasangalasya achimjawo?
“Nganisyo syaunami pangani jakumanyika”
Ngaŵa kuti ndaŵi syosope ŵandu akusatenda yindu yakuŵika umi wawo pangosi kuti aŵe ŵakumanyika. Erica jwa yaka 22 jwasasile matala gane gakusakamulichisya masengo ŵandu:
“Ŵandu akusaŵika yiwulili yejinji pa Intaneti yakwatendekasya ŵandu kola nganisyo syakuti akwete achimjawo ŵajinji ŵakusakungulukaga nawo. Mwamti ŵandu akusatanda kwawona jemanjaji kuti ali ŵakumanyika.”
Cara jwa yaka 15, jwasasile kuti ŵandu ŵane akusatenda yindu yaunami pakusaka kuŵa ŵakumanyika:
“Mbele ndili mkwawona ŵandu ali mkuŵika yiwulili pa Intaneti yakwatendekasya ŵandu kuganisya kuti ŵaliji ku malo gachisangalalo nambo yisyesyene yakwe yili yakuti ŵaliji kunyumba.”
Mundu jwine jwa yaka 22, lina lyakwe Matthew akwitichisya kuti nombe najo aŵele ali mkutenda mpela yeleyi:
“Naŵisile chiwulili pa Intaneti ni kulosya mpela ndili ku litumbi lya Everest atamose kuti chitamilecho nganinjawuleje ku Asia.”
Yajikusasala Baibulo: “Tusimichisye kutenda yosope mwachilungamo.”—Ahebeli 13:18.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya:
Naga akusakamulichisya masengo malo gakunguluchila pa Intaneti, ana akusaŵika yindu yaunami pakusaka kuti aŵe ŵakumanyika mnope?
Ana yiwulili soni ndemanga syakusalemba sikusalosya mwaŵelele wawojo?
Ana ŵandu ŵakusakunguluka nawo pa Intaneti ali ŵakusosekwa chamtuli?
Ŵandu ŵane akusakola nganisyo syakuti, kuti aŵe ŵakumanyika mnope pa Intaneti, akusosekwa kola achimjawo ŵajinji. Matthew jwatumkolasile jula akwitichisya kuti aŵele ali mkutenda yeleyi:
“Nawusyaga achimjangu kuti, ‘Ana mkwete achimjenu ŵalingwa ŵamkusakunguluka nawo pa Intaneti?’ kapena ‘Ana mŵele mkukunguluka ni ŵandu ŵalingwa pa Intaneti?’ Myoyo kuti ngole achimjangu ŵajinji, natandaga kunguluka ni ŵandu ŵangamanyilila. Nganisyo syakuŵa ŵakumanyika syatandite kukula mwamti kukunguluka pa Intaneti kwakolechesye moto nganisyo syelesi.”
Kuŵa ŵakumanyika pa Intaneti kuli mpela yakulya yangalimbisya chilu. Pawugambile kulya, mpaka yiwonecheje kuŵa yakunong’a nambo yangajikutichika.
Maria, jwakwete yaka 25, jwasasile kuti ŵandu ŵane akusaliwona kuti ali ŵakusosekwa kapena iyayi pakujigalila winji ŵa ŵandu ŵakusakunguluka nawo pa Intaneti:
“Naga msikana aŵisile chiwulili pa Intaneti ni ŵandu ngakuchinonyela, akusatanda ganisya kuti ali jwangasalala. Atamose kuti nganisyo syelesi sili syakulemwechekwa, nambope ŵajinji akusaganisya myoyo. Kusala yisyene, akusalilagasya achimsyene.”
Yajikusasala Baibulo: “Tukaŵa ŵakulikwesya, kapena kwatanda ŵandu ŵane, kapena kutendelana wiwu jwine ni mjakwe.”—Agalatiya 5:26.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya:
Naga akusakamulichisya masengo malo gakunguluchila ga pa Intaneti, ana atandite mtima wakulilandanya ni ŵane?
Ana akusaganichisya mnope yakola achimjawo ŵajinji pa Intaneti mmalo mwakuganichisya yakola achimjawo ŵampaka ŵakamuchisye?
