Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

A1

Mga Prinsipyo ha Paghubad han Biblia

An Biblia orihinal nga iginsurat ha kadaan nga Hebreo, Aramaico, ngan Griego. Yana an kompleto nga Biblia o an bahin hito mababasa na ha mga 3,000 nga yinaknan. An kadam-an han mga tawo nga nagbabasa han Biblia diri nakakasabot han orihinal nga mga yinaknan salit kinahanglan gumamit hira hin hubad hito. Ano nga mga prinsipyo an sadang maggiya han paghubad han Biblia, ngan paonan-o ini naggiya ha paghubad han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Baraan nga Kasuratan?

An iba bangin maghunahuna nga an literal, pulong-por-pulong, interlinear nga paagi han paghubad mabulig ha magbarasa nga mahibaroan kon ano gud an ginsiring ha orihinal nga mga yinaknan. Pero diri pirme sugad an kahimtang. Tagda an pipira nga hinungdan:

  • Waray duha nga yinaknan an magkapariho gud ha gramatika, bokabularyo, ngan pagkahan-ay han mga pulong. An usa nga propesor han Hebreo, hi S. R. Driver, nagsurat nga an mga yinaknan “nagkakaiba-iba diri la ha gramatika ngan gintikangan, kondi pati . . . ha paghan-ay han mga ideya ha usa nga sentence.” An iba-iba nga yinaknan nagkikinahanglan hin iba-iba nga pagbalay han mga ideya. “Tungod hito,” siring ni Propesor Driver, “diri parapriho an pagkahan-ay han sentence ha iba-iba nga yinaknan.”

  • Waray moderno nga yinaknan an kapariho gud han bokabularyo ngan gramatika han Hebreo, Aramaico, ngan Griego nga gin-gamit ha pagsurat han Biblia, salit an pulong-por-pulong nga paghubad han Biblia bangin diri magin klaro o ha pipira nga kahimtang bangin makahatag pa ngani hin sayop nga kahulogan.

  • An kahulogan han usa nga pulong o termino mahimo magkaiba-iba depende ha konteksto nga gin-gamitan hito.

Mahimo matugbangan han usa nga parahubad an literal nga ideya han orihinal nga yinaknan ha pipira nga teksto, pero kinahanglan maghirot gud ha pagbuhat hini.

Ini an pipira nga ehemplo diin mahimo sabuton hin sayop an pulong-por-pulong nga hubad:

  • Ginagamit han Kasuratan an pulong nga ‘katurog’ basi magtudlok ha literal nga pagkaturog ngan ha pagkaturog ha kamatayon. (Mateo 28:13; Buhat 7:60) Kon ini nga pulong ginagamit ha mga konteksto nga nagtutudlok ha kamatayon, mahimo gamiton han mga parahubad han Biblia an mga pulong sugad han “kumaturog ha kamatayon,” basi malikyan nga mawurok an magbarasa.​—1 Corinto 7:39; 1 Tesalonica 4:13; 2 Pedro 3:4.

  • Ha Efeso 4:14, hi apostol Pablo naggamit hin mga pulong nga mahimo ighubad hin literal nga “ha pag-uyag hin dice han mga tawo.” Inin kadaan nga idiom nagtutudlok ha panlimbong ha iba kon nagamit hin dice. Ha kadam-an nga yinaknan, an literal nga hubad hini diri nasasabtan. Mas klaro an kahulogan hini nga mga pulong kon ighubad ini sugad nga “panlimbong han mga tawo.”

  • Ha Roma 12:11, ginagamit an Griego nga mga pulong nga literal nga nangangahulogan nga “ha pagkaladkad han espiritu.” Diri naipapagawas hini nga mga pulong an husto nga kahulogan ha Waray-Waray, salit dinhi iginhubad ini nga ‘madasigon gud pinaagi han espiritu.’

  • MATEO 5:3

    Literal nga hubad: “an mga kablas ha espiritu”

    Ideya: “an mga mahunahunaon han ira espirituwal nga panginahanglan”

    Durante han kilala nga Sermon ha Bukid ni Jesus, naggamit hiya hin mga pulong nga agsob ighubad nga “Bulahan an mga kablas ha espiritu.” (Mateo 5:3, An Baraan nga Kasuratan han Philippine Bible Society) Pero ha damu nga yinaknan, an literal nga hubad hini nga mga pulong diri klaro. Ha pipira nga kahimtang, an sobra kaliteral nga hubad mahimo magpasabot nga “an mga kablas ha espiritu” may sakit ha hunahuna o kulang hin kusog ngan determinasyon. Pero dinhi, gintututdoan ni Jesus an mga tawo nga an ira kalipay nakadepende, diri ha pagtagbaw han ira pisikal nga mga panginahanglan, kondi ha pagkarawat nga ginkikinahanglan nira an giya han Dios. (Lucas 6:20) Salit an mga hubad sugad han “an mga mahunahunaon han ira espirituwal nga panginahanglan” o “an mga maaram nga ginkikinahanglan nira an Dios” amo an mas husto nga pagkahubad han kahulogan han orihinal nga mga pulong.—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

  • Ha damu nga konteksto, an Hebreo nga pulong nga iginhubad nga “pangabugho” ha Waray-Waray kasagaran na nga nangangahulogan hin kasina tungod han pagkadiri-maunungon han usa nga duok nga kaupod o hin kaawa ha iba tungod han ira mga panag-iya. (Proberbios 6:34; Isaias 11:13) Pero an amo gihapon nga Hebreo nga pulong may-ada liwat positibo nga kahulogan. Pananglitan, mahimo ito gamiton para ha “kadasig,” o duro nga kaikag ha pagpanalipod, nga iginpapakita ni Jehova para ha iya mga surugoon, o ha iya ‘pagsugo nga ihatag ha iya an eksklusibo nga debosyon.’ (Exodo 34:14; 2 Hadi 19:31; Ezekiel 5:13; Zacarias 8:2) Mahimo liwat ito gamiton para ha “kadasig” han matinumanon nga mga surugoon para ha Dios ngan ha pagsingba ha iya, o ha ira ‘diri pagtugot nga may kaagaw’ hiya.​—Salmo 69:9; 119:139; Numeros 25:11.

  • An Hebreo nga pulong nga yadh kasagaran na nga iginhuhubad nga “kamot,” pero depende ha konteksto, ini nga pulong mahimo ighubad nga “awtoridad,” “pagin mahinatagon,” “gahum,” ngan damu pa

    An Hebreo nga pulong nga kasagaran na nga nagtutudlok ha kamot han tawo may damu nga kahulogan. Depende ha konteksto, ini nga pulong mahimo ighubad nga “awtoridad,” “pagin mahinatagon,” o “gahum.” (2 Samuel 8:3; 1 Hadi 10:13; Proberbios 18:21) Ha pagkamatuod, ini nga pulong iginhubad ha damu nga paagi ha Waray-Waray nga edisyon han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Baraan nga Kasuratan.

Tungod hini nga mga hinungdan, an paghubad han Biblia nag-uupod diri la han basta paghubad han orihinal nga pulong gamit an uusa la nga termino ha kada teksto diin mababasa ito. An usa nga parahubad kinahanglan magturotimbang hin maopay basi makapili hin mga pulong ha lokal nga yinaknan nga pinakamaopay nga katugbang han mga ideya ha orihinal nga yinaknan. Dugang pa, kinahanglan ipahiuyon ha gramatika han lokal nga yinaknan an pagkahan-ay han mga pulong basi masayon ito basahon.

Sugad man, kinahanglan likyan an sobra nga pagbag-o han mga pulong ha teksto. An parahubad nga gin-iiba an pagkayakan han ginsisiring han Biblia sumala ha iya interpretasyon han kabug-osan nga ideya mahimo makagbag-o han kahulogan han teksto. Kay ano? Bangin sayop nga maibutang han parahubad an iya opinyon ha kahulogan han orihinal nga teksto o bangin matanggal an importante nga mga detalye ha orihinal nga teksto. Salit bisan kon bangin masayon basahon an hubad han Biblia nga gin-iba an pagkayakan, usahay bangin ito an hinungdan nga diri mahibaroan han magbarasa an tinuod nga mensahe han teksto.

An doktrina nga gintotoohan han usa nga parahubad masayon makaimpluwensya ha iya paghubad. Pananglitan, an Mateo 7:13 nasiring: “Hilapad an dalan tipakadto ha kabungkagan.” May mga parahubad nga bangin naimpluwensyahan han doktrina nga ira gintotoohan salit gin-gamit nira an termino nga “impyerno” imbes nga an tinuod nga kahulogan han Griego nga termino, nga amo an “kabungkagan.”

Kinahanglan liwat tagdon han usa nga parahubad han Biblia nga an Biblia iginsurat gamit an mga pulong nga komon ngan adlaw-adlaw nga ginyayakan han ordinaryo nga mga tawo, sugad han mga parag-uma, mga paraataman hin panon, ngan mga parapangisda. (Nehemias 8:8, 12; Buhat 4:13) Salit masisiring nga maopay an usa nga hubad han Biblia kon an mensahe hito masayon masabtan han sinsero nga mga tawo, anoman an ira gintikangan. An mga pulong nga klaro, komon, ngan masayon masabtan mas ginpipili kay han mga termino nga talagsa la gamiton han ordinaryo nga tawo.

Damu nga parahubad han Biblia an waray basihan nga nagtanggal han ngaran han Dios, nga Jehova, tikang ha moderno nga mga hubad bisan kon ito nga ngaran makikita ha kadaan nga mga manuskrito han Biblia. (Kitaa an Apendise A4.) Ha damu nga hubad ginsasaliwnan ito nga ngaran hin titulo, sugad han “Ginoo,” ngan gintatago pa ngani han iba an kamatuoran nga may ngaran an Dios. Pananglitan, ha pipira nga hubad, an pag-ampo ni Jesus nga nakarekord ha Juan 17:26 mababasa hin sugad hini: “Iginpakilala ko ikaw ha ira,” ngan ha Juan 17:6, “Iginpadayag ko ikaw ha mga tawo nga imo iginhatag ha akon.” Kondi an husto nga hubad han pag-ampo ni Jesus mababasa hin sugad hini: “Iginpakilala ko ha ira an imo ngaran,” ngan “Iginpahayag ko an imo ngaran ha mga tawo nga iginhatag mo ha akon.”

Ini an siring ha introduksyon han orihinal nga Ingles nga edisyon han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad: “Diri namon gin-iiba an pagkayakan han ginsisiring han Kasuratan. Nangalimbasog gud kami nga maghatag hin literal nga hubad tubtob nga posible, uyon ha igintutugot han moderno nga Ingles ngan kon an literal nga pagkahubad diri makakahatag hin sayop nga ideya.” Salit an New World Bible Translation Committee nangalimbasog nga magin timbang ha paggamit hin mga pulong ngan grupo han mga pulong nga kapariho han orihinal pero ginlilikyan liwat an mga pulong nga diri natural basahon o nagtatago han tinuod nga kahulogan. Sugad nga resulta, an Biblia masayon basahon ngan an magbarasa makakasarig gud nga husto an pagkahubad han giniyahan nga mensahe hito.​—1 Tesalonica 2:13.